DOGUM SONU BAKIM YÖNETİM REHBERİ 2016

Transkript

1 DOGUM SONU BAKIM YÖNETİM REHBERİ 2016

2 AMAÇ : Doğum Sonu Bakım Yönetim Rehberi anne bebek sağlığı korumak ve anne bebek arasında duygusal bağı kurmada anneye yardımcı olmak KAPSAM : Kadın Doğum Kliniği ve Doğumhane Hizmetleri / Kadın Hastalıkları ve Doğum Hekimlerini kapsar. KISALTMALAR : DÖF Düzeltici ve Önleyici Faaliyetler RH Rehber KYB Kalite Yönetim Birimi CIS - Sezaryen TANIMLAR : Rehber : Birinin doğruyu bulmasına yardımcı olan, ona yol gösteren kaynak SORUMLULAR : Başhekim Kalite Yönetim Direktörü Başhemşire Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği Sorumlu Hekimi Kadın Hastalıkları ve Doğum Hekimleri Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği Sorumlu Ebesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği Ebe ve Hemşireleri Doğumhane Hizmetleri Ebe ve Hemşireleri FAALİYET AKIŞI : UYGULAMALAR 1.Doğum Sonrası Hastane Takip Protokolü (Ġlk 24 Saat Hastanede Ġzlem) 0-1 SAATLER ARASI TAKİP Annenin genel durumu değerlendirilir. Anneye kendini nasıl hissettiği sorulur.(halsizlik,yorgunluk vb.)yakınmaları (ağrı, üşüme vb.)sorulur. Doğum öncesi bakım ve doğum ile ilgili eldeki kayıtlar gözden geçirilir Risk tespiti yapılır. Hastanın muayenesi yapılır hastaya muayeneden önce nasıl ve niçin yapıldığı hakkında bilgilendirmede bulunulur Eğer anneden yapılacak müdahale için daha önceden onam alınmamışsa yazılı olarak onam 'ı alınır. Annenin mahremiyeti sağlanır. Vital bulguları ölçülür ve kaydedilir (15 dk da bir)

3 Ateşi ölçülür kaydedilir (15 dk da bir) Solunum takibi yapılır kaydedilir (15 dk da bir) Bilinç durumu kontrol edilir Kanama ve uterus involüsyonu takip edilir. Doğum sonrasında ilk bir saat içerisinde uterus genellikle umbilukus seviyesinde Ya da hemen üzerindedir ve serttir. Uterus sert / kontrakte değil ise yumuşak hareketler ile fundus masajı yapılır uterusun kontrakte olması ve kanamanın azalması sağlanır kesinlikle uterus üzerine fazla basınç ve sert hareketler yapılmaz Mesanenin dolu olduğu durumlarda uterus involisyonu yeterli olmaya bilir,bu durumda annenin mesanesi boşaltılır. Fundus masajı yapılmasına rağmen uterus involüsyonu yeterli değil ise: * Uterus içinde veya servis ağzında normalden fazla pıhtı olduğunu düşünülüyor ise bir elimiz ile hemen simfizis pubis üzerinden uterusun alt bölümünü desteklerken diğer elimiz ile yumuşak hareketlerle fundus dan bastırarak pıhtının atılması sağlanır. Uterus involüsyonu yeterli değil ise doktora bilgi verilip doktor kontrolünde bir ampul metiler ım yapılır,serum içerisinde bir ampul oksitosin konulur. Yukarda yapılan işlemlere rağmen uterus involüsyonu yetersiz ise doktoruna bildirilir. Mümkün olan en kısa zamanda emzirme eğitimi verilir bebek emzirilir. Genel vücut hijyeni sağlanır 1.Doğum Sonrası Hastane Takip Protokolü (Ġlk 24 Saat Hastanede Ġzlem) 1-6 SAATLER ARASI TAKİP Anne odaya alındıktan sonra genel durumu değerlendirilir Kendisini nasıl hissettiğini (halsizlik,yorgunluk vb.)ve yakınmalarına (ağrı,akıntı,üşüme vb.)sorulur. AĞRI: Baş ağrısı varsa kan basıncı kontrol edilir. Spinal ve epidüral anestezi ile doğum gerçekleşmiş ise spinal baş ağrısı ortaya çıkabilir.hastayı yarı oturur bir pozisyonda yatırılır,dört saat sonra herhangi bir engel yoksa sıvı alımı için hastaya bilgi verilir.doktor orderine göre ağrı kesici uygulanır. Baldır kısmında ağrı varsa tromboflebit açısından değerlendirilir. Annenin ağrısı var normal vajinal doğum yapmış ise ağızdan,sezeryan ile doğum yapmış ise pranteral analjezik uygulanır.

4 TİTREME VE ÜŞÜME: Annenin üzerine battaniye örtülür. Daha önceki izlem kayıtları gözden geçirilir. Anneye doğum sonrası eğitimler verilir; Emzirme tekniği ve anne sütünün önemi BESLENME EĞİTİM Lohusalık döneminde yapılması veya yapılmaması hakkında eğitim Vital bulguları ölçülür ve kaydedilir. Hastanın servise kabulünde ve dördüncü saatte Sezeryan ile normal doğumlarda 1-2 saatler arası 15.dk bir ;2-4.saatler arası 30 dk bir 4-6 saatleri arası saatte bir. Saatlik kan basıncı ölçümü diastolik kan basıncı 90 mm/hg üzerinde ise yapılır. Vücut ısısı 38 santigrat derecenin üzerinde ise saatlik takibi yapılır Uterus involüsyonu,kanama miktarı ve niteliği değerlendirilir. Uterus involüsyonu kontrol edilir,yetersiz ise fundus umblikusun üzerinde ve gevşek olarak palpe edilir ve kanama miktarı fazla ise yumuşak hareketler ile fundusa masaj yapılır. Uterus involüsyonu yeterli ancak kanama miktarı fazla Ya da aşırı kanama durumunda post partum kanama protokolü uygulanır Kanama miktarı ve niteliği değerlendirilir:doğum sonrasında dk. içerisinde 2-3 pedden fazla pedi kirletecek kanama olması sürekli kan gelişi pıhtı çıkışı veya renginin açık parlak kırmızıya dönmesi normal olmayan fazla miktardaki doğum sonrası kanamayı işaret eder. Genel vücut muayenesi(meme,karın,bacaklarda ödem,tromboflebit vb) Perine bakımı yapılır. İlk iki saat içinde idrar yapmaya teşvik edilir ve 6 saat içinde çıkarılan idrar miktarı kayıt edilir.eğer idrar çıkışı yoksa hastaya ılık duş ve banyo uygulaması yapılır.halen daha idrar çıkmamış ise kateterizasyon uygulanır. Sezaryenler de vital bulgu takibi sırasında aldığı ve çıkardığı sıvı takibi yapılır. Doğum sonrası dönemde doktor talimatına göre hastanın mobilizasyonu hemşire tarafından yapılır. 1.Doğum Sonrası Hastane Takip Protokolü (Ġlk 24 Saat Hastanede Ġzlem) 6-24 SAATLER ARASI TAKİP Annenin genel durumu değerlendirilir Anneye nasıl hissettiği varsa yakınmaları sorulur. Bir önceki gözlem kayıtları değerlendirilir.

5 Vital bulguları 4 saat ta bir ölçülür kaydedilir. Uterus involüsyonu,kanama miktarı (pet takibi)ve niteliği 4 saatte bir değerlendirilir. İdrar takibi mesane sondasının çıkarılma işlemi yapılır.(post operatif 8.saatte) Genel vücut hijyeni meme ve perine bakımı yapılır. DOĞUMDAN SONRAKĠ DÖNEMDE HANGĠ DURUMLARDA SAĞLIK KURULUġUNA UĞRAMASI GEREKTĠĞĠ HAKKINDA BĠLGĠ VERĠLĠR Şiddeti baş ağrısı Bulanık görme İdrar yaparken ağrı veya idrar kaçırma Kötü kokulu akıntı Yüksek ateş Çok şiddetli karın ağrısı Solunum güçlüğü veya hızlı solunum Konvülsiyon (nöbet geçirme) Vajinal kanama Kanamanın azalmayarak artması Rh-rh Uygunsuzluğu olanlarda pospartum immünizasyonu yapılır. Doğum sonrasında dk içerisinde iki,üçten fazla pedi kirletecek pıhtılı kanama,sürekli kan gelişi ve renginin parlak kırmızıya dönüşmesi. DOĞUM SONRASI BAKIM SÜREÇLERĠ Doğum sonrası 2-5 günler Doğum sonrası 2.hafta Doğum sonrası 6.hafta POSPARTUM DÖNEMĠ Lohusalık dönemi gebelikte ortaya çıkan anotomik ve fizyolojik değişiklerin kaybolduğu,vücudun gebelik öncesi haline döndüğü (gental organların involüsyonu)doğum sonrası 6 haftayı kapsar. Bu dönemde annede birçok fizyolojik ve psikolojik değişikler ortaya çıkar Doğumla ilgili bazı problemler 6 haftadan daha uzun sürebilir. Pospartum dönemi üç farklı evrede oluşabilir. Doğumu izleyen ilk 24 saat Erken loğusalık dediğimiz doğumu izleyen ilk on gün Geç lohusalık dönemi ise emzirmeyen kadınlarda ilk 6 hafta,emziren kadında ise aylarca devam edilebilir. Pospartum döneminde bebekler hiperbilirubinemi ve neonatal enfeksiyon yönünden takip edilmelidir. Pospartum bakımı yapılmasının amacı ise. Anne ve bebeğin doğum sonu muayenesi normal durumların ve normal olmayan durumların saptanması ve anne ve bebekteki değişim ve gelişimin izlenmesi ve bütün bunların kayıt altına alınmasını sağlar.

6 Tüm kayıtlarda tarih,saat ve değerlendirmeyi yapan sağlık personelinin adı ve imzası bulunmalıdır. Pospartum primer veya sekonder kanama veya puerpral sepsis olan hastalarda doğum sonrası ilk on gün daha sık takip edilmesi sağlanır. Doğum sonrası dönemde primer veya sekonder kanama puerperal septisriskini artıran durumlar. Uzamış eylem Pveya Zar Retansıyonu Vakum,forseps ve benzeri veya ikinci,dördüncü derece perine yırtıkları Epizyotomi açılması Sezeryan sonrası insizyon yeri açılması Anemi Gebelikte kanama Primer pospartum kanama Erken membran rübtürü Doğum sonu muayene Vital bulguları ölçülür Genel vücut muayenesi yapılır (bacaklarda ödem,tromboflebit,tromboz bulguları) Karın muayenesi (fundal yüksekliği) Perine muayenesi (vajinal kanama miktarı,epizyotomi hattı hemoroit kontrolü) Sezaryen olan hastalarda (insizyon yeri kontrolü ve anestezi komplikasyonları yönünden değerlendirme yapılır. Emzirmeyi gerçekleştirip gerçekleştirmediği değerlendirilir gerekiyorsa emzirmeye yardımcı olunur ve meme başı değerlendirmesi yapılır. Normal doğum sonrası akıntı. Loşi rubra (kırmızı loşi): Kan,doku artıkları ve desiduadan oluşur. Loşi serosa (seroz loşi): iki üç hafta devam eden kötü kokulu,mükkoprülan bir akıntıdır. Loşi alba (beyaz loşi): beş altı hafta devam eden kalın,mukoit,sarımsı beyaz akıntıdır. Doğumdan sonra 5.-6.haftalardan sonra plezantanın ayrıldığı bölgenin tam olarak iğleşmesiyle loşi tarzı akıntılar sona erer. Uterus İnvolisyonu; Gebelik sırasında uterus normal ağırlığının 10 katına çıkarak yaklaşık 1000 grama ulaşır. Uterus konraksiyonları ile gerçekleşir,emzirme sırasındada bu kasılmalar artar. Uterus involusyon takibi Doğumdan hemen sonra fundus orta hatta göbeğin altına yakın şekilde palpe edilirelle muayenede uterus sert olarak ele gelmelidir. Eğer uterus yumuşak olarak ele geliyor ise enfeksiyon, plesenta ve zar ve tansiyonu akla gelmelidir.plesanta ve zar ve tansiyonu ciddi kanamaya yol açar anne ölümlerine yol açan nedenlerin başında gelir. DOĞUM SONU FĠZTOLOJĠK DEĞĠġĠKLĠKLER Genital Sistem Serviks: 1.Haftanın sonunda 1 cm civarına iner Vajen. 3.Haftanın sonunda eski haline döner Hyemen :Fibros doku olarak iyileşir

7 Ovulasyon : Emziren kadında 6.aya kadar uzayabilir.emzirmeyen kadında ortalama gün daha erken olarak 27. gün olabilir. Prolaktin :Emziren kadında 6 hafta,emzirmeyen kadında 3 hafta yüksek kalır. Mensturasyon :Emzirmeyen kadında 7-12 hafta sonra emziren kadında yaklaşık 36. haftada olur. Karın kasları :Gebelikte aşırı gerginliğe bağlı olarak yapısı bozulmuş olan karın kasları 6-7 ayda involasyona uğrar. Üriner sistem; Doğum sonrası erken dönemde mesanede aşırı dolma yetersiz boşalma,idrar kaçırma yada erken pospartum dönemde mesane mukozası ödemi sık karşılaşan problemlerdir Bu yakınmalar yumuşak doku zedelenmesine bağlıdır. İdrar yollarındaki staz lohusalarının %50 sinde doğum sonrası 12. haftaya kadar devam eder,uzun süreli stazı olan lohusalarda idrar yolu enfeksiyon riski artar. Hastaların %50 sinde doğumu izleyen 1-2.günde hafi protein üri görünebilir. Kan değerleri; Doğum sonrası kan hacmi ve hemotokrik düzeyi doğum sırasındaki kan kaybı miktarına bağlıdır.çoğul olmayan gebelikte normal vajinal doğumda 500 ml,sezeryanda ise ortalama 1000 ml kan kaybı olunur.normal vajinal doğumu izleyen 3-7. günde hemotokrikte yükselme gösterir. Doğum sırasında ve erken lohusalık döneminde lokostoz ortaya çıkarak düzeyine çıkabilir. Fertilitenin geri dönmesi. Doğumdan sonrası ilk mensutrasyon genellikle anovulatuvar veya yetersiz korpus luteum aktivitesiyle birliktedir. Doğum sonrası ilk ovülasyon annenin emzirmesine bağlı olarak farklı zamanda ortaya çıkar. Emzirmeyen annelerin %10-15 inde ilk 6 haftada,%30 nda ilk 90 günde ovulasyon ortaya çıkar ilk sklusta luteal faz kısadır Emziren anneler arasında mensturasyon ve ovulasyon ortaya çıkışlarında farklılık gösterebilir. Emzirmenin ovulasyon üzerindeki etkisinin ne kadar süreceği belli olmadığı için emzirme bir kontraseptif yöntem olarak güvenli değildir. DOĞUM SONRASI YÖNETĠM Günlük Yaşam Erken dönemdeki hareket uterus involüsyonlarını hızlandırır. Hipotansif ataklar görülebilir Halsizlik ve yorgunluk gözlenebilir dinlenmeleri önerilir. Egzersiz yapmalarında her hangi bir sıkıntı yoktur Cinsel Aktivite Cinsel aktivite 6 haftadan önce başlamamalıdır. Östrojen düşmesine bağlı isteksizlik olabilir Östrojen düşmesine bağlı vajinal kuruluk gözlenebilir. Banyo Normal doğumlarda istenildiği zaman banyo yapılabilir Duş tercih edilmesi önerilir. Perineal ağrısı var ise oturma banyoları faydalı olabilir. Perine Bakımı Doktor orderinde verilen solusyon kullanılarak perine bakımı yapılanmalıdır. Kullanılan petler sık sık değiştirilmelidir.

8 Akıntı,ağrı,şişlik olduğu durumlarda mutlaka hekimine baş vurması belirtilir. Duygusal Reaksiyon Kadınların %50-70 inde kolay ağlama anksiyete huzursuzluk gibi hafif depresif belirtiler görülebilir Şiddetli depresyon yada pisikoz görüle bilir Ölü doğum konjalital anamoni bebek sahibi olan annelerde psikolojik destek verilmeli ve daha sonrası için psikolojik destek alması konusunda ailelere bilgi verilir. Bağırsak Hareketleri Kabızlık ve hemoroit çok sık görülür 6.haftadan sonra halen daha konstipasyon devam ediyor ise hekime yönlendirilir. Gaita inkontinansı görülen hastalar hekime yönlendirilir. Sıvı Alma Ve Diyet Protein,demir ve c vitamini açısından zengin gıda alması önerilir, Kabızlık problemleri olanlar için bol sıvı ve posalı gıdalar önerilir. Sezeryanla doğum yapan annelere bağırsak fonksiyonları ve hareketleri düzene girinceye kadar doktorunun önermiş olduğu beslenme şeklinde devam etmesi ve daha sonraki dönemler için diğer hastalara önerilen önerilerde bulunulur. Postpartum A-P Doğum sonu ria uygulaması Kondom Diyafram,servikal başlık Tüpligasyon Vazoktomi Postpartum A-P Kombine oral kontroseptifler Kombine enjekte edilebilen kontroseptifler Sadece progestral içeren implantlar İLGİLİ DOKÜMANLAR : Sağlık Bakanlığı Doğum Yönetim Rehberleri