Derleme / Review. DOI: /kiud.0001 J Female Funct Urol 2015; :35-40

Transkript

1 Derleme / Review DOI: /kiud.0001 J Female Funct Urol 2015; :35-40 Dirençli İdiopatik Aşırı Aktif Mesane ve Dirençli Nörojenik Detrüsör Aşırı Aktivitesi Tedavisinde Subürotelyal OnabotulinumtoksinA Enjeksiyonu: Literatür Derlemesi Suburothelial OnabotulinumtoxinA Injections for Refractory Idiopathic Overactive Bladder and Refractory Neurogenic Detrusor Overactivity: A Literature Review Adem Emrah Coğuplugil 1, Zafer Demirer 2, Emin Aydur 1 1Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Üroloji Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye 2Eskişehir Asker Hastanesi, Üroloji Kliniği, Eskişehir, Türkiye Öz Erişkinlerde aşırı aktif mesane (AAM) ve nörojenik detrüsör aşırı aktivitesi (NDAA) tedavisinde Amerika ve Avrupa da ruhsat almış tek botulinum toksin formu onabotulinumtoksina dır (onabota). OnabotA tedavisi için adaylar genellikle oral antimuskarinik tedaviye dirençli AAM ve NDAA hastalarıdır. OnabotA enjeksiyonu sadece mesane efferent liflerinden nörotransmitter salınımını inhibe ederek detrüsör kasının kasılmasını inhibe etmekle kalmaz, aynı zamanda subürotelyal afferent uyarıyı da azaltır. Ürotelyum/subürotelyumun hem AAM hem de NDAA patofizyolojisinde rol oynadığı bilinmektedir. Literatürde onabota nın temel olarak intradetrüsör enjeksiyon şeklinde uygulandığı görülmektedir. Subürotelyal onabota enjeksiyonu ile ilgili literatür artış göstermekle birlikte halen kısıtlıdır. Literatürde subürotelyal onabota enjeksiyonunun dirençli AAM ve dirençli NDAA hastalarında anlamlı derecede faydalı etkileri olduğu bildirilmiştir. En sık karşılaşılan yan etkileri ise üriner sistem enfeksiyonu, yüksek işeme sonrası artık idrar hacmi ve işeme zorluklarıdır. Anahtar Kelimeler: OnabotulinumtoksinA, subürotelyal, submukozal, subürotelyum, aşırı aktif mesane, detrüsör aşırı aktivitesi, dirençli, etkinlik, yan etki Abstract OnabotulinumtoxinA (onabota) is the only botulinum toxin that is licensed in the US and Europe for the management of overactive bladder (OAB) or neurogenic detrusor overactivity (NDO) in adults. Candidates for onabota are generally patients with OAB or NDO, whose disease is refractory to oral antimuscarinics. OnabotA injection is not only inhibits neurotransmitter release from efferent fibers resulting in reduced detrusor muscle contraction, but also decreases suburothelial afferent stimulation. It is known that urothelium/suburothelium plays an important role in the pathophysiology of both OAB and NDO. In the literature, OnabotA is mainly performed as intradetrusor injection. Literature regarding suburothelial injection is increasing but still limited. In the published literature, significant benefits of suburothelial onabota injection were demonstrated for both patients with refractory OAB and refractory NDO. The most common adverse events were urinary tract infection, high postvoid residual urine volume, and voiding difficulties. Keywords: OnabotulinumtoxinA, suburothelial, submucosal, suburothelium, overactive bladder, detrusor overactivity, refractory, effectiveness, adverse event Yazışma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Emin Aydur, Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Üroloji Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye Tel.: E-posta: eaydur@yahoo.com Geliş Tarihi/Received: Kabul Tarihi/Accepted:

2 Coğuplugil ve ark. Literatür Derlemesi J Female Funct Urol 2015; :35-40 Giriş Sıkışma, sık idrar gitme ve sıkışma idrar kaçırması sıklıkla birlikte yaşanan bir semptom kompleksidir. Temel olarak, iki farklı durum bu semptom kompleksinin ortaya çıkmasına yol açar; doğumsal ya da edinsel hastalıklara bağlı nörojenik hasarın bir yansıması olarak nörojenik detrüsör aşırı aktivitesi (NDAA) ve nörojenik nedenler dahil açık bir patolojinin veya enfeksiyonun neden olarak saptanamadığı hastalarda, nedenin bilinmediğini ifade etmek amacıyla kullanılan idiyopatik terimiyle birlikte aşırı aktif mesane sendromu (İAAM)1,2. İAAM tedavisinde ilk sırada olan davranışsal tedavilerin başarılı olmadığı durumlarda veya bu tedavilerle birlikte antimuskarinik ilaçlar kullanılmaktadır3. Davranışsal tedavilerin başarısızlığı halinde kullanılan antimuskarinik ilaçların yeterli fayda sağlayamamaları ve/veya yan etkilerinin tolere edilememesi gibi sebeplerden dolayı antimuskarinik ilaçların kullanılamadığı durumlar, dirençli terimi ile ifade edilmiş ve böylece dirençli İAAM ortaya çıkmıştır. Her ne kadar üzerinde mutabık kalınmış bir dirençli terimi bulunmasa da, literatürde, sıklıkla, bir ya da birden fazla farklı antimuskarinik ilacı 3 ay boyunca kullanmasına rağmen yeterli fayda görmeyen ve/ veya ilacın yan etkilerini tolere edemeyen hastalar dirençli İAAM hastaları olarak tanımlanmaktadır4. Antimuskarinik ilaçlar, NDAA tedavisinde de ilk sırada kullanılan ilaçlardır5. Oral antimuskarinik ilaç tedavisi ile mesane depolama fazı basıncı normale dönmeyen hastalar ise dirençli NDAA olarak tanımlanmaktadır2. Antimuskariniklere dirençli İAAM tedavisinde detrüsör içine onabotulinumtoksina (onabota) enjeksiyonu, sakral nöromodülasyon ve posterior tibial sinir stimülasyonu önerilmektedir3,5,6. Avrupa İdrar Kaçırma Kılavuzları nda dirençli İAAM olguları için bu seçeneklerden hangisinin öncelikle tercih edilmesi gerektiği konusunda bir öneri yoktur6. Ancak, Amerikan kılavuzlarında dirençli İAAM tedavisi için onabota standart bir tedavi seçeneği olarak belirtilirken, diğer iki seçenek öneri düzeyinde yer almaktadır3. Antimuskariniklere dirençli NDAA tedavisinde ise en etkili minimal invaziv tedavi yöntemi intradetrüsör onabota enjeksiyonudur4. Ülkemizde ise Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yayınlanan Sağlık Uygulama Tebliği gereği antimuskarinik ilaçlara dirençli İAAM ve dirençli NDAA hastalarında klinik uygulamada öncelikle intradetrüsör onabota enjeksiyonu yapılabilmektedir. Piyasada çeşitli ticari botulinum toksin formları bulunmaktadır. NDAA ve İAAM tedavisinde onabota (BOTOX, Allergan, Inc., Irvine, CA, USA), abobotulinumtoksina (Dysport, Ipsen Biopharmaceuticals, Inc., Basking Ridge, NJ, USA) ve incobotulinumtoksina (Xeomin, Merz Pharma GmbH&Co KGaA, Frankfurt am Main, Germany) kullanımı ile ilgili çeşitli çalışmalar yapılmıştır. NDAA tedavisinde onabota kullanımı ile ilgili 5 randomize kontrollü çalışma (RKÇ) ve İAAM tedavisinde onabota kullanımı ile ilgili 7 RKÇ yapılmıştır. Diğer formların kullanımı ile ilgili ise küçük çalışmalar mevcuttur. Piyasada bulunan ticari botulinum toksin formlarının reseptör afiniteleri, boyut ve formülasyonları gibi önemli özellikleri farklıdır ve bu farklılıklar toksinlerin terapötik etkilerine tesir etmektedir. Avrupa ve Amerika da NDAA ve İAAM tedavisinde kullanılmak üzere ruhsat alan tek botulinum toksin formu onabota dır 7. İAAM patofizyolojisinde ürotelyal adenozin trifosfat (ATP) ve asetil kolin gibi faktörler subürotelyal afferent lifleri uyararak mesanenin uyarılmasına katkıda bulunabilir 8. Ayrıca subürotelyal afferent liflerde artmış TRPV1 ve P2X 3 reseptör ekspresyonu da İAAM patofizyolojisinde önemli rol oymaktadır. NDAA da da mesane afferent duyusal inervasyonunda rol oynayan subürotelyal afferent liflerdeki TRPV1 ve P2X 3 reseptörlerinin ekspresyonunda artışla birlikte subürotelyal mesane inervasyonunda artış saptanmıştır 9. OnabotA efferent sinir uçlarından asetil kolin ve ATP gibi nörotransmitterlerin salınımını inhibe ederek detrüsör kasılmasını azaltmakla birlikte subürotelyal afferent liflerin üzerinde bulunan TRPV1 ve P2X 3 reseptörlerinin ekspresyonunu azaltıp afferent aktiviteyi azaltarak da etki göstermektedir. Ayrıca interstisyel hücrelerden asetil kolin ve prostaglandin salınımını azaltarak afferent sensitizasyonu da azaltır 10. Literatürde ve klinik pratikte dirençli İAAM ve dirençli NDAA olgularında mesane içi onabota enjeksiyon yöntemi olarak temel uygulama, intradetrüsör uygulama yöntemidir 7, Ancak hekimler, rutin intradetrüsör botulinum toksin enjeksiyonunu yaparken bile bazen toksini subürotelyal alana enjekte ettiklerini fark ederler (Şekil 1). Dolayısıyla klinik Şekil 1. Subürotelyal onabotulinumtoksina enjeksiyonu 36

3 J Female Funct Urol 2015; :35-40 Coğuplugil ve ark. Literatür Derlemesi pratikte, yapılan enjeksiyonların tümünün detrüsör içine yapıldığından bahsetmek her zaman mümkün değildir. Ancak bu durumun ilacın etkisini azalttığına dair bir bilgi yoktur. Ayrıca intradetrüsör onabota enjeksiyonu sonrasında toksinin bir bölümünün subürotelyal alana difüzyon yoluyla geçtiği de gösterilmiştir14. Bütün bu veriler ile birlikte onabota nın subürotelyal afferent uyarıyı azaltması da göz önüne alındığında subürotelyal onabota enjeksiyonunun makul bir seçenek olduğu düşünülmektedir. Fakat bu seçenekle ilgili klinik çalışmalara dair literatür sınırlıdır. Biz bu makalede dirençli İAAM ve dirençli NDAA olgularında subürotelyal onabota enjeksiyonu ile ilgili literatürü gözden geçirdik. Dirençli İdiopatik Aşırı Aktif Mesane Sendromu Olgularında Subürotelyal OnabotulinumtoksinA Enjeksiyonu Literatürde dirençli İAAM olgularında subürotelyal onabota enjeksiyonu ile ilgili sadece 7 makale bulunmaktadır. Bu makalelerden birinde intradetrüsör ve subürotelyal onabota enjeksiyonları prospektif olarak karşılaştırılmakta, üçünde subürotelyal onabota enjeksiyonunun etkileri prospektif olarak ve birinde ise retrospektif olarak değerlendirilmektedir. Bir retrospektif çalışmada ise subürotelyal enjeksiyonun yan etkilerinin öngörülebilirliği değerlendirilmektedir. Bir araştırma hariç diğerlerinde dirençli İAAM hastalarında subürotelyal onabota enjeksiyonu etkili bir uygulama yöntemi olarak bildirilmektedir Subürotelyal onabota enjeksiyonunun başarı oranları %35 ile %85 arasında bildirilmekte iken, üriner sistem enfeksiyonu (ÜSE) %3,6-%35, hematüri %2,1- %8, akut üriner retansiyon (AÜR) %4,2-%8,3, işeme güçlüğü %3,6-%75 ve yüksek işeme sonrası artık idrar [postvoid rezidüel (PVR)] hacmi nedeniyle kateterizasyon %9-%30 oranında bildirilmektedir (Tablo 1) İntradetrüsör onabota enjeksiyonlarına dair çalışmalardan EMBARK Amerika çalışmasında; şiddetli sıkışma idrar kaçırması olan hastalar çalışmaya dahil edilmiş olmasına rağmen, enjeksiyonun üçüncü ayında, hastalardan %57,5 sinde idrar kaçırma ataklarında %50 den fazla azalma saptanmış ve %22,9 u ise tam olarak kontinan hale gelmiştir. Hastalardan %60,8 oranındaki büyük kısmı tedaviden olumlu fayda gördüğünü ifade etmiştir. En sık karşılaşılan yan etki %15,5 lik oranla komplike olmayan ÜSE iken, üriner retansiyon %5,4 oranında bildirilmiştir11. Kuo 15 tarafından yapılan prospektif bir çalışmada videoürodinamik olarak DAA nın gösterildiği 20 dirençli İAAM hastasına 200 U subürotelyal onabota enjeksiyonunun kontinans durumu, alt üriner sistem semptomlarındaki subjektif iyileşme ve PVR sonuçları üzerine etkisi Tablo 1. Dirençli idiyopatik aşırı aktif mesane sendromu olgularında subürotelyal botulinum toksin enjeksiyonu Yazar Hasta sayısı OnabotA dozu ve uygulama Tedavi başarısı (kür veya semptomlarda iyileşme, %) Yan etki 1 ay 2 ay 3 ay 6 ay Kuo U Arka yan duvarlar subürotelyal Hematüri %5 ÜSE %35 Kateterizasyon %30 Zor işeme % U arka yan duvarlar subürotelyal ,3 - Hematüri %8 Kuo U arka yan duvarlar subürotelyal ,7-200 U arka yan duvarlar subürotelyal ,8 - Kuo hasta 100 U intradetrüsör Dizüri %14,8 15 hasta 100 U subürotelyal ÜSE %4,25 Hematüri %2,1 15 hasta 100 U trigon AÜR %4,25 Mesane ağrısı %2,1 İşemede zorluk %47 Onyeka ve ark U arka yan duvarlar subürotelyal - 85, ÜSE %3,6 - İşeme sorunları %3,6 Okamura ve ark U Arka ön yan duvarlar subürotelyal Jiang ve ark U mesane duvarları subürotelyal 35, Zor işeme %43,8 Ağrılı işeme %11, ÜSE %15,2 AÜR %8,5 Krivoborodov ve ark hasta 100 U subürotelyal Kateterizasyon %9 34 hasta 100 U intradetrüsör ÜSE: Üriner sistem enfeksiyonu, AÜR: Akut üriner retansiyon, OnabotA: OnabotulinumtoksinA 37

4 Coğuplugil ve ark. Literatür Derlemesi J Female Funct Urol 2015; :35-40 değerlendirilmiştir. Yazarlar 200 U subürotelyal onabota enjeksiyonunun İAAM tedavisinde etkili olduğunu ancak ÜSE ve geçici üriner retansiyon gelişimi açısından dikkatli takip gerektiğini belirtmişlerdir. Kuo 16 yaptığı bir doz belirleme çalışmasında videoürodinamik olarak DAA varlığı gösterilen 35 dirençli İAAM hastasında sırasıyla 200 U, 150 U ve 100 U onabota subürotelyal olarak enjekte edilmiştir. Tedavi etkinliğinin 100 U, 150 U ve 200 U onabota enjeksiyonu yapılan hastalarda benzer olduğu, ancak 100 U enjekte edilen hastalarda tedavi etkisinin daha kısa sürmekle beraber yan etkilerin ise daha az ortaya çıktığı bildirilmiştir. Kuo17 tarafından yapılan bir diğer prospektif çalışmada ürodinamik DAA nın kanıtlandığı 45 dirençli İAAM hastasında intradetrüsör, subürotelyal ve mesane tabanına onabota enjeksiyonu karşılaştırılmıştır. Tedavi sonrası 3. ayda intradetrüsör enjeksiyon yapılan 14 hastada (%93), subürotelyal enjeksiyon yapılan 12 hastada (%80) ve mesane tabanına enjeksiyon yapılan 10 hastada (%67) tedavi başarılı bulunmuştur. Onyeka ve ark.18 tarafından yapılan retrospektif bir çalışmada ise 200 U onabota enjeksiyonu uygulanan 56 dirençli İAAM hastası değerlendirilmiştir. Tedavi sonrası 2. ayda 48 hastada (%85,7) başarı sağlanırken bu oran 12. ayda %54,3 olarak bildirilmiştir. Yazarlar subürotelyal onabota enjeksiyonunun dirençli İAAM tedavisinde etkili olduğunu bildirmektedir. Okamura ve ark dirençli İAAM hastasına 100 U onabota enjeksiyonu uyguladıkları çalışmalarında İAAM de subürotelyal onabota enjeksiyonunun umut verici sonuçlar gösterdiğini bildirmişlerdir. Jiang ve ark. 20 tarafından yapılan bir diğer retrospektif çalışmada 100 U subürotelyal onabota uygulanan 290 dirençli İAAM hastası yan etkiler açısından değerlendirilmiştir. Tedavi sonrası AÜR %8,5 ve ÜSE %15,2 oranında bulunmuştur. AÜR gelişimi; erkeklerde, 61 yaşından büyük hastalarda, başlangıç tepe akım hızı <15 ml/sn olan ve PVR >100 ml olan hastalarda anlamlı olarak daha fazla bulunmuştur. ÜSE insidansı başlangıç PVR değeri >100 ml olan hastalarda ve kadınlarda artmış olarak bildirilmiştir. Krivoborodov ve ark. 21 DAA bulunmayan dirençli İAAM hastalarında intradetrüsör ve subürotelyal 100 U onabota enjeksiyonunu karşılaştırdıkları çalışmalarında subürotelyal enjeksiyonun etkisiz olduğunu belirtmişlerdir. Dirençli Nörojenik Detrüsör Aşırı Aktivitesi Olgularında Subürotelyal OnabotulinumtoksinA Enjeksiyonu Literatürde dirençli NDAA olgularında subürotelyal onabota enjeksiyonu ile ilgili bulunan 5 makale değerlendirmeye alınmıştır. Bu makalelerden ikisinde intradetrüsör ve subürotelyal onabota enjeksiyonları prospektif olarak karşılaştırılmakta, üçünde ise subürotelyal onabota enjeksiyonunun etkileri Tablo 2. Dirençli nörojenik detrüsör aşırı aktivitesi olgularında subürotelyal botulinum toksin enjeksiyonu Yazar Hasta sayısı OnabotA dozu ve uygulama Tedavi başarısı (kür veya semptomlarda iyileşme veya sübjektif memnuniyet, %) Yan etki Kuo U arka yan duvarlar subürotelyal 100 Hematüri %8 150 U arka yan duvarlar subürotelyal U arka yan duvarlar subürotelyal 93,8 Kuo SVH hastası 200 U arka yan duvarlar subürotelyal 12 SKH hastası 200 U arka yan duvarlar subürotelyal Krhut ve ark hasta 300 U Mesane duvarları intradetrüsör 18 hasta 300 U Mesane duvarları subürotelyal Šámal ve ark hasta 300 U Mesane duvarları subürotelyal 11 hasta 300 U Mesane duvarları intradetrüsör 50 Hematüri %21 ÜSE %25 91,6 64,3 İntradetrüsör grubundaki bir hastada geçici kas güçsüzlüğü 88,8 Anlamlı iyileşme Anlamlı iyileşme İntradetrüsör grubundaki bir hastada geçici kas güçsüzlüğü Jiang ve ark U mesane duvarları Sıkışma Şiddeti Skalası nda iyileşme Hematüri %19,8 ÜSE %26,5 Ikınarak işeme %85,1 ÜSE: Üriner sistem enfeksiyonu, OnabotA: OnabotulinumtoksinA 38

5 J Female Funct Urol 2015; :35-40 Coğuplugil ve ark. Literatür Derlemesi retrospektif olarak değerlendirilmektedir. Çalışmaların tamamında dirençli NDAA hastalarında uygulanan subürotelyal onabota enjeksiyonu etkili ve güvenli bir uygulama yöntemi olarak bildirilmektedir 16, Bu çalışmalarda subürotelyal onabota enjeksiyonunun başarı oranları %50 ile %100 arasında bildirilmekte iken, kateterizasyon gerektiren yüksek PVR %25-30, ÜSE %25-%26 ve hematüri %8-%21 oranlarında bildirilmiştir (Tablo 2) 16, NDAA hasta grubunda intradetrüsör enjeksiyonlara dair çalışmalardan DIGNITY çalışmasında idrar kaçırma ataklarında %100 azalma %37,0 oranında ve idrar kaçırma ataklarında >%50 azalma %76 oranında bildirilmekte iken hastaların %75,8 inin tedaviden tatmin olduğu belirtilmektedir. Hastaların 19,9 unda üriner retansiyon, %51,8 inde ÜSE ve başlangıçta kateterize olmayan hastaların %30,8 inde ise üriner retansiyona bağlı kateterizasyon bildirilmiştir 7. Kuo ve ark. nın 22 yaptığı prospektif bir çalışmada dirençli NDAA olan 24 hastaya 200 U subürotelyal onabota enjeksiyonu uygulanmış ve alt üriner sistem semptomları ve ürodinamik bulgular değerlendirilmiştir. Tedavi sonrası 1 ayda ilk istemsiz DAA daki hacim, mesane hacmi ve PVR artmıştır. Tedavi etkinliği 3 ayda azalmış, 6 ayda ise tüm hastalarda semptomlar nüks etmiştir. Yazarlar subürotelyal 200 U onabota enjeksiyonunun spinal kord hasarlı hastalarda etkili olduğunu, ancak bu tedavinin serebrovasküler hasarlı hastaların az bir kısmında etkili olduğunu bildirmişlerdir. Kuo ve ark. 16 tarafından yapılan doz belirleme çalışmasında 40 dirençli NDAA hastasına 100 U, 150 U ve 200 U subürotelyal onabota enjeksiyonu uygulanmıştır. Tedavi etkinliğinin tüm hastalarda benzer olduğunu fakat bu etkinin 100 U enjekte edilen hastalarda daha kısa sürdüğünü bildirmişlerdir. Sonuç olarak yazarlar dirençli NDAA da daha iyi sonuçlar elde edilebilmesi için 200 U subürotelyal onabota enjeksiyonu uygulamasının etkili olduğunu bildirmektedir. Dirençli NDAA hastalarında intradetrüsör ve subürotelyal 300 U onabota enjeksiyonlarının karşılaştırıldığı iki prospektif çalışmada ise ürodinamik parametrelerde ve idrar kaçırma sıklığında anlamlı iyileşme saptanmıştır 23,24. Bu çalışmalardan ilkinde Krhut ve ark. 23 her iki enjeksiyon yoluyla benzer sonuçlar elde etseler de, toksinin enjekte edildiği yerin daha iyi lokalize edilebildiği gerekçesiyle subürotelyal enjeksiyon tekniğini önermektedir. İkinci çalışmada ise Samal ve ark. 24 subürotelyal enjeksiyon yapılan hastalarda tedavi etkinliğinin ortalama 7,3 ay, intradetrüsör enjeksiyon yapılan hastalarda ise tedavi etkinliğinin ortalama 6 ay sürdüğünü bildirmekte ve NDAA hastalarında subürotelyal onabota enjeksiyonun intradetrüsör enjeksiyonla eşit derecede etkili bir uygulama yolu olduğunu belirtmektedir. Jiang ve ark. 25 tarafından yapılan bir retrospektif çalışmada ise santral sinir sistemi lezyonu olan 40 hastaya 100 U onabota subürotelyal olarak uygulanmıştır. Yazarlar 100 U onabota enjeksiyonunun yaşlı hastalarda sıkışma semptomlarını etkili şekilde azalttığını ve yan etkilerinin kabul edilebilir olduğunu bildirmektedir. Sonuç Dirençli İAAM ve dirençli NDAA hastalarında mesane içi onabota enjeksiyon yöntemi olarak intradetrüsör uygulama tercih edilse de, mevcut literatür, subürotelyal onabota enjeksiyonunun da intradetrüsör uygulamaya benzer şekilde etkin ve güvenilir bir uygulama yöntemi olduğunu göstermektedir. Etik Hakem Değerlendirmesi: Editörler kurulu tarafından değerlendirilmiştir. Yazarlık Katkıları Konsept: Adem Emrah Coğuplugil, Zafer Demirer, Emin Aydur, Dizayn: Adem Emrah Coğuplugil, Zafer Demirer, Emin Aydur, Veri Toplama veya İşleme: Adem Emrah Coğuplugil, Zafer Demirer, Emin Aydur, Analiz veya Yorumlama: Adem Emrah Coğuplugil, Zafer Demirer, Emin Aydur, Literatür Arama: Adem Emrah Coğuplugil, Zafer Demirer, Emin Aydur, Yazan: Adem Emrah Coğuplugil, Zafer Demirer, Emin Aydur. Çıkar Çatışması: Yazarlar bu makale ile ilgili olarak herhangi bir çıkar çatışması bildirmemiştir. Finansal Destek: Çalışmamız için hiçbir kurum ya da kişiden finansal destek alınmamıştır. Kaynaklar 1. Abrams P, Cardozo L, Fall M, Griffiths D, Rosier P, Ulmsten U, Van Kerrebroeck P, Victor A, Wein A, Standardisation Sub-Committee of the International Continence Society. The standardisation of terminology in lower urinary tract function: report from the standardisation sub-committee of the International Continence Society. Urology 2003;61: Haab F. Chapter 1: The conditions of neurogenic detrusor overactivity and overactive bladder. Neurourol Urodyn 2014;33(suppl 3):S Gormley EA, Lightner DJ, Burgio KL, Chai TC, Clemens JQ, Culkin DJ, Das AK, Foster HE Jr, Scarpero HM, Tessier CD, Vasavada SP, American Urological Association, Society of Urodynamics, Female Pelvic Medicine & Urogenital Reconstruction. Diagnosis and treatment of overactive bladder (non-neurogenic) in adults: AUA/ SUFU guideline. J Urol 2012;188(suppl 6): Phé V, de Wachter S, Rouprêt M, Chartier-Kastler E. How to define a refractory idiopathic overactive bladder? Neurourol Urodyn 2015;34: Groen J, Pannek J, Castro Diaz D, Del Popolo G, Gross T, Hamid R, Karsenty G, Kessler TM, Schneider M, t Hoen L, Blok B. Summary of European Association of Urology (EAU) Guidelines on Neuro- Urology. Eur Urol 2016;69:

6 Coğuplugil ve ark. Literatür Derlemesi J Female Funct Urol 2015; : Lucas MG, Bedretdinova D, Berghmans LC, Bosch JLHR, Burkhard FC, Cruz F, Nambiar AK, Nilsson CG, Tubaro A, Pickard RS. EAU 2015 guidelines on urinary incontinence. Available at: wp-content/uploads/eau-guidelines-urinary-incontinence-2015.pdf. 7. Cruz F, Nitti V. Chapter 5: Clinical data in neurogenic detrusor overactivity (NDO) and overactive bladder (OAB). Neurourol Urodyn 2014;33(suppl 3):S Hanna-Mitchell AT, Kashyap M, Chan WV, Andersson KE, Tannenbaum C. Pathophysiology of idiopathic overactive bladder and the success of treatment: a systematic review from ICI-RS Neurourol Urodyn 2014;33: Apostolidis A, Popat R, Yiangou Y, Cockayne D, Ford AP, Davis JB, Dasgupta P, Fowler CJ, Anand P. Decreased sensory receptors P2X3 and TRPV1 in suburothelial nerve fibers following intradetrusor injections of botulinum toxin for human detrusor overactivity. J Urol 2005;174: Chapple C. Chapter 2: Pathophysiology of neurogenic detrusor overactivity and the symptom complex of overactive bladder. Neurourol Urodyn 2014;33(suppl 3):S Nitti VW, Dmochowski R, Herschorn S, Sand P, Thompson C, Nardo C, Yan X, Haag-Molkenteller C, EMBARK Study Group. OnabotulinumtoxinA for the treatment of patients with overactive bladder and urinary incontinence: results of a phase 3, randomized, placebo controlled trial. J Urol 2013;189: Dmochowski R, Chapple C, Nitti VW, Chancellor M, Everaert K, Thompson C, Daniell G, Zhou J, Haag-Molkenteller C. Efficacy and safety of onabotulinumtoxina for idiopathic overactive bladder: a double-blind, placebo controlled, randomized, dose ranging trial. J Urol 2010;184: Chapple C, Sievert KD, MacDiarmid S, Khullar V, Radziszewski P, Nardo C, Thompson C, Zhou J, Haag-Molkenteller C. OnabotulinumtoxinA 100 U significantly improves all idiopathic overactive bladder symptoms and quality of life in patients with overactive bladder and urinary incontinence: a randomised, double-blind, placebocontrolled trial. Eur Urol 2013;64: Apostolidis A, Dasgupta P, Fowler CJ. Proposed mechanism for the efficacy of injected botulinum toxin in the treatment of human detrusor overactivity. Eur Urol 2016;49: Kuo HC. Clinical effects of suburothelial injection of botulinum A toxin on patients with nonneurogenic detrusor overactivity refractory to anticholinergics. Urology 2005;66: Kuo HC. Will suburothelial injection of small dose of botulinum A toxin have similar therapeutic effects and less adverse events for refractory detrusor overactivity? Urology 2006;68: Kuo HC. Comparison of effectiveness of detrusor, suburothelial and bladder base injections of botulinum toxin a for idiopathic detrusor overactivity. J Urol 2007;178: Onyeka BA, Shetty A, Ilangovan K, Saxena A. Submucosal injections of botulinum toxin A in women with refractory idiopathic detrusor overactivity. Int J Gynaecol Obstet 2010;110: Okamura K, Nojiri Y, Ameda K, Namima T, Suzuki M, Inoue K, Ogawa T, Gotoh M, Homma Y. Botulinum toxin A submucosal injection for refractory non-neurogenic overactive bladder: early outcomes. Int J Urol 2011;18: Jiang YH, Ong HL, Kuo HC. Predictive factors of adverse events after intravesical suburothelial onabotulinumtoxina injections for overactive bladder syndrome-a real-life practice of 290 cases in a single center. Neurourol Urodyn Krivoborodov GG, Tur EI, Efremov NS. [Injection of botulinum toxin type a in the bladder detrusor and submucosa in patients with overactive bladder without detrusor overactivity]. Urologiia 2015; Kuo HC. Therapeutic effects of suburothelial injection of botulinum a toxin for neurogenic detrusor overactivity due to chronic cerebrovascular accident and spinal cord lesions. Urology 2006;67: Krhut J, Samal V, Nemec D, Zvara P. Intradetrusor versus suburothelial onabotulinumtoxina injections for neurogenic detrusor overactivity: a pilot study. Spinal Cord 2012;50: Šámal V, Mečl J, Šrám J. Submucosal administration of onabotulinumtoxina in the treatment of neurogenic detrusor overactivity: pilot single-centre experience and comparison with standard injection into the detrusor. Urol Int 2013;91: Jiang YH, Liao CH, Tang DL, Kuo HC. Efficacy and safety of intravesical onabotulinumtoxina injection on elderly patients with chronic central nervous system lesions and overactive bladder. PLoS One 2014;9:e