Aleviler İçin Yüzleşme Vakti

Transkript

1 On5yirmi5.com Aleviler İçin Yüzleşme Vakti Yüzleşme Derneği Başkanı Cafer Solgun Alevileri Kemalizmle yüzleşmeye davet etti Yayın Tarihi : 30 Kasım 2011 Çarşamba (oluşturma : 1/3/2017) 4 Mayıs 1937 tarihli Bakanlar Kurulu kararının altında Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal in, Genelkurmay başkanı Mareşal Fevzi Çakmak ın imzaları bulunmaktadır. İsmet İnönü de başbakandır. Eylül ayında Seyit Rıza teslim olur. Ve eşi benzeri görülmemiş bir yargılama sonucu 7 kişiyle beraber idam edilir. Bize yakışmayan suskunluğumuza nihayet bir son vermeye başladık. Nihayet tarihimizle yüzleşmeye başladık. Baskı unsurları hayatımızdan yavaş yavaş çıkarken Başbakan ın Dersim özrüyle insanlar konuşmaya başladı. Bu bir başlangıç olarak çok önemliydi. En çok zulüm görenler, en çok konuşması gerekenlerdir. Kürtler ve Aleviler de bunların başında gelenlerden. Biz de Dersim i, konuyu en iyi bilenlerden biri olan, Dersimli Yazar Cafer Solgun la konuştuk. Resmi ideoloji, Kürt sorunu gibi araştırmaları bulunan yazar, Yüzleşme Derneği nin de başkanı. Solgun un Alevilik ve Dersim konularındaki kitaplarının isimleri şunlar: Alevilerin Kemalizm le İmtihanı ve Dersim. Dersim Dersim Yüzleşmezsek hiçbir şey geçmiş olmuyor diyorsunuz kitabınızda, yüzleşmek için doğru bir zaman mı? Türkiye hazır mı bu yüzleşmeye? -Buna iki açıdan cevap verilebilir. Birinci açıdan baktığımızda 2011 yılında yaşıyoruz. İçerisinde bulunduğumuz tarih kesitini ele alarak cevap verdiğimiz zaman, Türkiye bu yüzleşme için çok gecikti yılında Berlin duvarı yıkıldı, iki kutuplu dünya düzeni çöktü. Latin Amerika ülkeleri kendi yakın geçmişlerindeki darbe ve cunta yıllarıyla, o dönemde yaşanan acılarla yüzleşti. Dünyada bu gelişmeler olurken, biz de tam tersine 90 larda inkârcılığın zirve yaptığı yıllar yaşanıyordu. Diğer açıdan baktığımızda -Tam zamanıdır. Çünkü nihayet değişen bir dünyanın parçası olduğumuz bilinci ve duyarlılığı

2 Türkiye de de gelişmeye başladı. Türkiye çok yakın tarihe kadar tabu kabul edilen kendi sorunlarını yüksek sesle konuşmaya başladı. Osmanlı farklı dinlere ve milletlere karşı çok saygılıydı. Ancak Yavuz Sultan Selim döneminde yaşananları da Aleviler bir türlü unutmuyor? -Evet, hepimizin bildiği bir gerçek; Osmanlı diğer dinlere karşı genellikle hoşgörülü olmuştur. Osmanlı da Ermeni bakanlar bile vardı. Kimsenin dinsel mabetlerine genellikle dokunulmamıştır. Fakat İslamiyet in farklı yorumları söz konusu olunca, iş değişti. 16.yy. da Safevi Devleti nin Çaldıran da yenilgiye uğratılmasıyla birlikte, inanç olarak onlara yakın olan kesimlere karşı büyük bir katliam ve kıyım yürütüldü. Osmanlı kayıtlarına göre 40 bin Alevi kılıçtan geçirildi. Dersim e göre daha uzak bir tarih değil mi? -Alevilerin daha uzak bir tarihte yaşadıkları bir olayı daha canlı hatırlıyor ve ifade ediyor olmaları tamamen politik bir manipülasyondur. Osmanlı Tarihini bizim yeniden yaşamamız mümkün değil. Fakat Cumhuriyet tarihi halen devam eden bir süreçtir. Cumhuriyeti demokratikleştirme, hatalı yönlerini tamir etme imkânımız vardır. Yavuz Selim den sonra Alevilerin durumu nasıldı? -Ehlibeyt sevgisine dayalı olarak gelişmiş olan Bektaşilik, Osmanlı nın kabul ettiği benimsediği bir inançtır. Yeniçeri ocağında Bektaşi dervişleri ve babaları vardı. Osmanlı Balkanlara Bektaşilik vasıtasıyla İslamiyet i yaymıştır. Bektaşilerin durumu biraz özgündür. Bunun yanı sıra Kızılbaş Aleviler kırsal kesimde yaşadıklarından, orada inançlarını daha rahat yerine getiriyorlardı. Geliyoruz Cumhuriyet dönemine? -Cumhuriyet dönemi Aleviler açısından büyük bir hayal kırıklığıdır. Çünkü Sünni İslam la eşdeğer olan Osmanlı devleti yerine bir halk idaresi şeklinde tanımlanan Cumhuriyet in inşa edilmesi, Alevilerin tercih edecekleri bir yoldu. Fakat yeni kurulan Cumhuriyet in Türk etnik kimliğine dayalı olarak kurulması, farklı etnik kimlikler ve Kürt Alevileri açısından büyük bir sorun teşkil etti. Nitekim katliamlara kadar varmıştır. ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİ ETNİK KİMLİĞE DAYALIDIR CHP nin milliyetçiliğiyle MHP nin milliyetçiliği arasındaki farkı açıklamanızı istesem? -MHP malum Türk milliyetçisi olarak kendisini misyonlandırmış olan bir parti, Türk vurgusu MHP de biraz daha güçlüdür. CHP ise kendisini Atatürk Milliyetçisi olarak ifade etmektedir. Bu Atatürk milliyetçiliğini de sorgulamanın zamanı gelmiştir. Nedir Atatürk milliyetçiliği?

3 -Atatürk milliyetçiliği, Atatürk ün kendisinden sonra icat edilmiş ucube bir kavramdır. Atatürk milliyetçiliği diye bir şey yoktur, Türk milliyetçiliği vardır. Milliyetçiliğin biraz gözden düşmesiyle beraber, Mustafa Kemal i bu tartışmaların üzerine çıkarmak için Kemalistler tarafından icat edilmiş bir kavram. O nedenle Atatürk milliyetçiliği ile Türk milliyetçiliği, bu bağlamda MHP milliyetçiliği ile CHP milliyetçiliği arasında temelde bir fark olduğunu düşünmüyorum. Ve bu milliyetçiliğin bir sonucu olarak Dersim için 1926 da Çıbanbaşıdır tespiti yapılıyor. Çeşitli raporlar hazırlanıyor de de katliam. Gerçekten isyan mı etti Dersimliler? -Dersim de bir isyan olmadı. Öncelikle anlaşılması gereken şey budur. Siyasi bir isyan olabilmesi için bir iddianın olması gerekir. Böyle bir durum söz konusu değildir. Dersim de aşiretsel yapıdan dolayı, birlik ve beraberlik de yoktur. Ama Dersim in ayrıksı bir duruşu var. Etnik kökeni olarak Kürt, inanç olarak da Alevi Kızılbaş. Dersim i Çıbanbaşı olarak nitelendirmeye el veren onun bu ayrıksı yapısıdır. Askere gitmemek, vergi vermemek gibi merkezi otoriteye baş kaldırma durumlarına ne diyeceksiniz? -Uzun yıllar Dersim in merkezi otoriteyi kabul etmeyen, fiilen adı konulmamış özerk bir yapısı olduğu doğrudur. Fakat Cumhuriyet dönemine gelindiği zaman, o aşiretlerin parçalanmışlıklarının da doğrudan etkilemesiyle 1935 te il yapılıyor. Ondan önce de bazen Erzincan ın bazen Malatya nın bazen Elazığ ın bir ilçesi olarak düzenleniyor. Kaymakamlar da var, sayıları giderek artacak şekilde karakollar da var. Askeri birlikler de var. Bunları 1926 yılından itibaren devlet görevlilerinin hazırladığı raporlardan biliyoruz. Bu raporların bir iki istisna hariç hepsinin de temel önermesi Dersim i yok etmektir. Sonra? yılında devletin tespit ettiği rakamlara göre Dersim de dokuz bin küsur silahın yedi bin küsuru toplanıyor. 4. Umum Müfettişi Abdullah Alpdoğan ın ilk icraatı budur. Bu silahlar da büyük ölçüde Osmanlı-Rus harbinde Dersimli aşiretlere verilmiş silahlardır. Birilerinin dediği gibi İngiliz- Fransız silahları falan değildir bunlar. Katliamın kıvılcımı nerede ateşlendi? yılında o zaman bir bahane olarak Mart ayı içerisinde Pah Köprüsü nün yıkılması gösteriliyor. Buradan hareketle de; Dersimliler okul yapılmasını, yol yapılmasını, kışla yapılmasını istemiyorlardı falan deniliyor. Bu doğru mu? -Bu kısmen doğrudur. Çünkü Dersimliler bu yolların ve karakolların kendilerini yok etmek için yapıldığını tahmin ediyorlardı. 37 yılında o köprünün yakılmasına neden olan da o köprüyle aynı adı

4 taşıyan Pah Karakolu komutanının o bölgede etkili olan Deneman aşiretinden bir kadına tecavüz etmesine karşı gelişen bir tepkidir. Örgütlü, planlı bir hareket değildir. Atatürk nasıl bir rol oynadı bu olaylarda? -Aynı yıl 4 Mayıs 1937 de Bakanlar Kurulu kararıyla, zaten yıllardan beri hazırlıkları yapılmış olan harekâtın başlamasına karar veriliyor. 4 Mayıs 1937 tarihli Bakanlar Kurulu kararının altında Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal in, Genelkurmay başkanı Mareşal Fevzi Çakmak ın imzaları bulunmaktadır. İsmet İnönü de başbakandır. 19 Mayıs 1937 yılında Dersim de fiilen tenkil harekâtı başlar, yaz boyunca devam eder. Çok sınırlı bir direniş olur. Ne silahları ne de birlikleri yeterlidir. Eylül ayı içerisinde Seyit Rıza teslim olur. Ve bilinen, eşi benzeri görülmemiş bir yargılama sonucu idamına karar verilir. 15 Kasım günü de 7 kişiyle beraber idam edilir. Bu idamın hikâyesini, onun idamını gerçekleştirmek üzere Mustafa Kemal tarafından görevlendirilerek Elazığ a gelmiş olan İhsan Sabri Çağlayangil çok detaylı bir şekilde anlatıyor. Atatürk görmesin diye hızlı hareket edildi deniliyor? Atatürk ün haberi olmamasının imkânı var mıydı? -Mustafa Kemal in isminin tartışma konusu yapılması onun tek adamlığına bir hakarettir. Bazı Kemalistler bunun farkında değiller. Bunların bütün belgelerini ben kitabımda yayınladım. Sabiha Gökçen in Eskişehir den Mustafa Kemal e gidip nasıl ricada bulunduğunu kendi anılarından biliyoruz. Sabiha Gökçen resmi tarih kitaplarımızda çocuklarımıza ilk Türk kadın pilot olarak öğretilir. Bu yüzden de kendisine madalyalar verilmiştir. Soruyorum, hangi savaşta bu ilk Türk kadın pilot payesini elde etmiş. Dersim bir yok etme harekâtıdır, bir katliamdır ve buna yol açan neden de Türk etnik temeline dayalı Türkiye nin Anadolu nun gerçekliği ile bağdaşmayan bir elbiseye Türkiye nin sığdırılmak istenmesidir. Buna rağmen Atatürk, bazı Aleviler için nasıl kurtarıcı oluyor? -Alevi toplumu içerisinde yaratılmış olan bir yanılsama, Cumhuriyetin Alevileri özgürleştiği yanılsamasıdır. Aleviler başından beri Cumhuriyetçi Atatürkçü değillerdi. Aleviler 1950 seçimlerinde yani tek parti diktatörlüğünden resmen kurtulduğumuz ilk meşru seçimlerde, demokrat partiye oy vermişlerdir. Sonrasında 60 lı 70 li yıllar boyunca Aleviler radikal sol hareketlere destek ve rmişlerdir. Çünkü radikal sol hareketler onlara devrim, Sosyalizm, özgürlük vaat etmiştir. Ama Kemalizm le sakatlanmış o sol hareketler de Alevileri ayrıca asimile eden bir etki yarattı. Alevilerin Cumhuriyetçi-Atatürkçü kesilmeleri yakın bir dönemde gerçekleşti lı yıllarda Türkiye de yeni bir tehlike icat ettiler. Laik-anti laik kutuplaşması yaratmaya çalışmışlardır. Madımak katliamı, Türkiye de yaratılmak istenen bu Laik-anti laik kutuplaşmanın yol açtığı katliamlardan biridir. Sorumlusu derin devlettir. Yüzleşmenin sonucunda yapılması gerekenler nelerdir? Sayın başbakanın 23 Kasım günü devlet adına Dersimlilerden özür dilemesinin tarihi bir anlamı var.

5 Çünkü bu devletin özür dileme geleneği yok. Bu yönüyle bir ilk. Ama aynı zamanda gerekleri var. Bu sadece Dersim 38 le sınırlı kalmamalı, ama Dersim meselesi bağlamında; birincisi Dersim adının iade edilmesi gerekir. Tunç-eli gibi bir katliam adının bizim memleketimizde durmaya devam etmesi bu özürle bağdaşmaz. Başka neler yapılmalı? -Seyit Rıza ve arkadaşlarının cesetlerine ne yapıldığı resmen açıklanmak zorunda. Astınız tamam anladık ama ne yaptınız? Sembolik bir anlamı olsa da Seyit Rıza nın cebindeki kırk lira ve köstekli saate ne yapıldığını açıklamak ve onları resmi yakınlarına teslim etmek zorundadırlar. Aynı zamanda diğer ölülerimizden kalan eşyaların da teslim edilmesi gerekmektedir. Arşivlerin açılması, hiçbir sansüre tabi tutulmadan açıklanması gerekir. Bizim o arşivlerdeki bilgi ve belgelerden rahatsızlık duyacağımız hiçbir şey yoktur. Biz bu acının içerisinden geliyoruz. Evlatlık verilen kız çocuklarının kaç kişi olduğu, kimlere hangi ailelere verildiği bilgilerinin açıklanması gerekiyor. Bunun yanı sıra genel olarak sürgün ailelerin durumunun açıklanması gerekiyor. Sabiha Gökçen havaalanının isminin değiştirilmesinin de sembolik bir anlamı var. Sadece bununla da bitmez. Uzun yıllar Dersim de Alpdoğan adında bir mahalle vardı. Halen Alpdoğan adında okullar var Dersim ve ilçelerinde. Bir katliam bir halkın gözüne bu kadar da sokulur mu? Bu özrün gereklerini yerine getirdiğimiz ölçüde bu özür asıl anlamını bulmuş olacaktır. Bu haliyle de önemlidir, anlamlıdır, ama yetmez. Bunu genelleştirmek Türkiye nin Dersim 38 katliamına da yol açan resmi ideolojiyle yüzleşmesi gerekir. Aleviler ve Sünniler niye birbirine Uzak? Alevileri biraz anlatabilir misiniz? Kızılbaş, Bektaşi, Dersim Alevileri arasında ne fark var? Alevilik, Alevilerin kendilerine taktıkları bir isim değil, dışarıdan onlara takılmış bir isimdir. Alevilerin en temel inançsal özellikleri, ehlibeyte duydukları sevgidir. Bektaşilik bu yönüyle Alevilikle bağlantılandırılabilir. Kızılbaşlar daha çok kırsal kesimde yaşarken, aynı Ehlibeyt sevgisini, bağlılığını yaşayan Aleviler daha çok Bektaşi formunda kendilerini kentlerde ifade edebilmişlerdir. Sünniler Alevileri, Aleviler Sünnileri tanımıyor, kız alıp vermiyorlar. Özellikle mi birbirimizi tanımamız engelleniyor? Bu karşılıklı olarak sorgulanması gereken bir meseledir. Ben sizin, siz benim yaşadığım acıyı anlayabildiğimiz, o nedenleri sorgulayabildiğimiz ölçüde birbirimizden bu kadar da uzak durmamamız gerektiğini anlayabileceğiz. Sorunlarımızın kaynakları çok da uzak değil. Bizi birbirimize yaklaştırması gereken her şeyden önce böyle bir ortak problem var. Bir mağduriyet var ve Mağdurlar hiçbir zaman bir araya gelmemişler? Bu bir bilinç haline geldiği zaman birbirimizden niye uzaklaştırılmışız? diye düşüneceğiz. Özellikle uzaklaştırılmış ve birbirlerine karşı konumlandırılmış. Ama bizim bunları aşmamız lazım. Bu topraklar hepimizin vatanı. Biz burada turist değiliz. Yeri geldiğinde biz de kan dökmüşüz, can vermişiz. Sevda Salihoğlu Dursun/Milat Gazetesi

6 Bu dökümanı orjinal adreste göster Aleviler İçin Yüzleşme Vakti