İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İSTANBUL TIP FAKÜLTESİ PRENATAL TANI VE TEDAVİ ÜNİTESİ Uzman Ebe Gülay Özdal

Transkript

1 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İSTANBUL TIP FAKÜLTESİ PRENATAL TANI VE TEDAVİ ÜNİTESİ Uzman Ebe Gülay Özdal

2 Fetal anomali nedeniyle gebeliğin sonlandırılması, karmaşık ve çatışmalı bir yaşam olayıdır. Gebelik sonlandırılması sonrasında kadınlarda erken ya da geç donemde ciddi ve kalıcı ruhsal problemler geliştiği kanıtlanmıştır. Sonlandırma öncesi uygun eğitimli bir personelden alınan danışmanlık hizmeti ile pişmanlık riski ve psikolojik yükün azalması ve gelecekte olası tekrarlayan anomaliler, abortuslar ve istenmeyen gebelikler de engellenmiş olur.

3 Gebelik öncesi tetkik, tanı ve danışma aşaması Gebelik, fetal anomali tanı ve teşhiş aşaması Anne adayı ve eşi tarafından değerlendirme aşaması, Anne adayı ve eşi tarafından kabul / red, Girişim (Fetosit), Gebeliğin sonlandırılması, Doğum sonrası bakım ve danışmayı kapsamaktadır.

4

5 Gebelik planlayan bir çiftin rutin sağlık taramasının yapılması, risk faktörlerinin ortaya konması, tarama ve değerlendirme sonuçlarına göre gerekli ileri tetkiklerin ve uygun tıbbi çözümlerin planlanmasına gebelik öncesi danışmanlık denir. Gebelik öncesi dönemde; yaşam şekli, beslenme, ilaç kullanımı ile ilgili olarak sağlık çalışanlarınca yapılan öneriler bu dönemde annenin sağlıklı bir gebelik süreci geçirmesinde faydalı olacaktır.

6 Gebelik öncesi dönemde başvurana danışmanlık verilecek ve gerekirse tıbbi yaklaşım önerilecek durumlar 1. Kronik hastalıklar: 2. Folik asit desteği: 3. Kızamıkçık immünizasyonunun sorgulanması: 4. Akraba evliliği ve genetik hastalıkların sorgulanması: 5. İlaçlar ve radyasyon: 6. Madde bağımlılığı 7. Beslenme: 8. Risk faktörlerinin belirlenmesi: 9. Önceki gebeliklerinde fetal anomali öyküsü: 10. Doğum öncesi bakım konusunda bilgilendirme:

7

8 Prenatal dönem, kadının bedeninde oluşan bir dizi karmaşık fizyolojik ve psikolojik değişikliklerle biyo-psiko-sosyal dengesinin bozulduğu bir dönemdir. Bu nedenle gebelik gebe ve ailesi için ciddi biyo-psiko-sosyal adaptasyon gerektirmektedir. Bu süreçte ebe/hemşire bakımı; gebe ve ailesinin yeni duruma fiziksel ve psikososyal yönden uyum sağlayabilmesi, eğitim gereksinimlerinin karşılanması ve rehber olmayı kapsar.

9 Gebeliği etkileyen risk faktörlerini bilmek, gebelikteki riski en erken devrede tanılamak, riskli durumların gebeliğe getireceği zararları önlemek, anne ve bebeğin sağlığını korumak ebe ve hemşirelerin görev ve sorumluluğudur. Gebeliği risk altında olan anne, fiziksel, emosyonel ve sosyal sorunları olan bir annedir. Gebelikteki riskli durumları, anne ve bebeğin sağlığını ve hayatını tehdit etmeden kontrol altına almak asıl amaç olmalıdır.

10 Doğum öncesi bakım, gebeliğin saptandığı en erken dönemde başlamalı, düzenli aralıklarla annenin gereksinimlerine uygun bir şekilde doğuma kadar sürdürülmelidir. En erken devrede gebelikteki riski tanılayarak ve önlemler alarak anne ve bebeğin sağlığını korumak ebe ve hemşirelerin görev ve sorumluluğudur. Ebe ve hemşireler doğum öncesi bakım hizmeti verirken, risklere ilişkin bilgileri değerlendirebilmeli, tanımlayabilmeli ve uygun etkinlikleri planlayabilmelidir.

11 Gebenin izlemini öykü alma, fizik muayene, laboratuvar testleri, gebeye verilecek ilaç desteği, tedaviler ve bağışıklama, bilgilendirme ve danışmanlık, sevk edilecek durumlar, gebe izlem fişinin kontrol edilmesi basamaklarını kullanarak yapmalı, elde ettiği verileri yorumlamalıdır, Ebenin, bu basamakları titizlikle izlemesi ve sorgulaması durumunda gebelikte risk durumlarının atlanması ya da gözden kaçması mümkün olmayacaktır. Ebe, izlem sırasında normalden sapma durumunda sevk için gerekli yönlendirmeyi yapmalı ve sevk edilen vakaların sevk edilen kuruluşa gidip gitmediğini mutlaka takip edilmelidir.

12 - İleri yaş (35 ve üzeri) gebelerin doğum öncesi tanı yöntemlerinden yararlanmalarının gereği hakkında bilgilendirilmeli ve bu konuda hizmet alabilecekleri merkezlere yönlendirmeli - Daha önce doğumsal anomalili ya da kalıtsal hastalıklı bebeği olan, sık düşük ve ölü doğum yapan, ailesinde genetik hastalık taşıyıcılığı bulunan vs. risk yaklaşımı gerektiren gebelerin ileri düzeyde danışmanlık almak üzere ilgili merkezlere yönlendirmeli,

13 Yaşamla bağdaşmayacak bir anomali saptandığında ya da ciddi sakatlıklara sebebiyet verecek anomali durumlarında aileye gebelik sonlandırılması önerilerek sağlıklı nesillerin devamı amaçlanmalıdır

14

15 Fetal anomali teşhisinden sonra süreç içinde yas tepkisi, depresyon yada travma sonrası stres reaksiyonu gelişebilir. Bu tepkilerin suresi ve şiddeti değişmektedir.

16 Seçeneği değerlendirmesi için yeterince zaman ayrılmalı, Genetik danışmanlıkta her aşamada basit, anlaşılabilir bilgilendirme yapılarak danışmanlık için başvuranın bilinçli karar vermesini sağlayan bir yöntem kullanmalıdır, Sağlık personeli ailenin kararını etkileyici bir tutum içinde olmamalı. Kadının konuşmaya ve kaygılarını dile getirmeye cesaretlendirilmesi kadının kaybı ile baş etmesini sağlamada önemli bir adımdır.

17 Gebelik sonlandırılmasını kabul eden vakalarda sonlandırma işlemi öncesi fetosit(fetusun kalbinin durdurulması) işlemi uygulanır.

18

19 İlk olarak; Gebenin hastaneye yatışı ve gerekli kan tetkikleri kontrol edilir, İşlem yapılacak ortamı hazırlama, İşlemde kullanılacak tıbbı malzeme, ilaç ve gereçleri hazırlama, Gebeye yapılacak işlem hakkında bilgi vermek, İşlem için gebeyi psikolojik ve fiziksel olarak hazırlama, İşlem sırasında hekimi asiste ederek fetosit işlemini uygulama İşlem sonrası gebenin dinlenmesini sağlamak İşlem sonrası gebenin son kontrollerinden sonra odasına çıkmasını koordine etmek

20

21 Gebenin düzenli olarak vital bulgu takibini yapmak Gebeye yapılacak işlem hakkında bilgi vermek Gebeye beslenme ve mobilizasyonun önemi hakkında bilgi vermek Gebenin sorularına açık ve net bir şekilde cevaplandırmak, anksiyetesini en aza indirmek Gebenin 4 saatte bir ilaç almasını koordine etmek Doğumun başlangıcı hakkında gebeyi bilgilendirmek Gebenin ağrılarını takip ederek doktoruna bilgi vermek

22 Sonlandırma işlemi uygulaması esnasında birçok kadın ağrı hisseder, yapılan çalışmalarda işlem öncesi danışmanlık ve psikolojik desteği ağrı seviyesini azalttığı gösterilmiştir. Kadın sonlandırma süreci boyunca istediği anda doktoruna ve diğer sağlık profesyonellerine soru sorabilmeli ve bu kişiler tarafından desteklenmelidir.

23 Düzenli olarak yaşam bulguları takip edilir Kanama kontrolü yapılır Doktor orderına göre ilaçları uygulanır Yatak istirahatına alınır Beslenme ve mobilizasyon eğitimi verilir Aktiviteyi artırmayı cesaretlendirecek olumlu bir atmosfer sağlamak için samimi bir yapabilir tutumu geliştiriniz; Doğum sırasında hekimi asiste etme.

24 Yaşam Bulguları İzlenir, Kanama takibi yapılır, Beslenme ve mobilizasyon eğitimi verilir, Spontan İdrar Takibi yapılır, Ağrının Giderilmesi Hastaya gerektiğinde hekim istemine göre analjezik verilir, Uyku ve Dinlenmenin Sağlanması Hastanın uyku ve dinlenmesine yeterli zaman ayrılmalıdır. Gerekirse ziyaretçi kısıtlaması yapılmalıdır.

25 Günlük yaşam aktivitelerinde hastaya yardımcı olunur Ani yorucu hareketlerden uzak durması sağlanır Kan Uyuşmazlığı kontrolü yapılır, Doğum Sonu Depresyon açısından hasta değerlendirilir, Özetle, kaybı takip eden gelecekteki gebelik döneminde anksiyeteyi azaltan hemşirelik yaklaşımlarının kullanılması gerekmektedir.

26 Ebeveynler perinatal kayıp sonrası keder ve yas dönemi yaşarlar. Bu süreçte ebeveynlerin yaşadığı yas şiddetli, karmaşık, uzun süreli olabilir ve bu uzun dönemde yaşanan emosyonel değişiklikler bireyden bireye farklılıklar gösterebilir. Gebe, yaşanan kayıp ile ilgili sürekli kendini eleştiriyor ve suçluyor ise mutlaka bir psikiyatriste yönlendirilmelidir.

27 Gebelik sonlandırma süreci, fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik olarak kadını etkileyen bir durum olması nedeniyle sağlık profesyonelleri tarafından ele alınması gereken önemli bir süreçtir. Gebelik sonlandırma döneminde olan kadınlar biyopsikososyal ve kültürel olarak bütünlük içinde değerlendirilmeli, Özellikle kadın ruh sağlığı açısından önemli bir yere sahip olan hemşireler/ebeler, ruhsal sorunlar yönünden risk altında olan bireyleri erken dönemde belirlemeli ve ruhsal belirtileri değerlendirmeli, saptanan ruhsal sorunları ve uygulanacak tedavi yöntemlerinin etkinliğini yakından izlemelidir.

28 Normal Doğuma Bağlı Ağrı Enfeksiyon Riski Bilgi Eksikliği Vajinal Kanama Beden Gereksiniminden Az Beslenme Aktivitenin Töleransı

29 Taburculuk öncesi aile isteğe bağlı olarak genetik-patolojiye yönlendirilmelidir. Sonlandırma sonrası taburculukta açık, basit, sözel ve yazılı olarak hastaneden çıktıktan sonra kendine nasıl bakması gerektiği ve oluşabilecek komplikasyonları tanıyarak tıbbi tedavi gerektiren durumları nasıl fark edeceği konusunda talimatları almalıdır. Bu talimatların içeriğinde; Temizlik, hijyen ve banyo eğitimi Beslenme ve mobilizasyon eğitimi Cinsel ilişkiden kaçınması gereken süre ile ilgili bilgilendirme

30 Pelvik ağrı, ağır kanama ve ateş durumlarında sağlık merkezine başvurması gerektiği ile ilgili bilgilendirme konuları yer almalıdır. Aşırı kanama, bir günden fazla süren ateş, giderek kötüleşen pelvik ağrı ve nadiren de devam eden gebelik belirtileri görülmesi durumunda bir sağlık merkezine başvurması gerektiği belirtilmelidir.

31 Sonuç olarak gebe kadının bakımında optimal maternal ve fetal sonuç sağlamak için multidisipliner bir ekip yaklaşımı gerekir. Gebelik hizmetlerini yürüten ebe-hemşireler gebelik öncesi, gebelik, doğum ve postpartum periyod süresince kadının bakımında danışman, eğitici, uygulayıcı ve araştırıcı rolleriyle önemli görevler üstlenmektedirler.

32