Müzik Bilimleri ve Müzikoloji Bölümleri le Müzik Öretmenlii Program Anabilim Dalndaki Piyano Eitiminin Kapsam ve Uygulamadaki Görünümü

Transkript

1 Eitim Fakültesi Dergisi Müzik Bilimleri ve Müzikoloji Bölümleri le Müzik Öretmenlii Program Anabilim Dalndaki Piyano Eitiminin Kapsam ve Uygulamadaki Görünümü Enver Tufan Gazi Üniversitesi, Gazi Eitim Fakültesi Özet. Ülkemizde dei(ik alanlarda ve dei(ik amaçlarla yüksek örenim düzeyinde farkl müzik eitimi programlar yürütülmektedir. Müzik Bilimleri, Müzikoloji ve Müzik Öretmenlii programlar da bu kapsam içerisinde yer almaktadr. Bu çal(mada, söz konusu alanlarn genel program analizleri yaplm(, bu programlar içerisinde piyano eitiminin yeri ile bu eitimin mezuniyet sonrasndaki uygulamalara nasl yansd ve/veya yansyacana yönelik durumun saptanmasna çal(larak, ortaya çkan problemleri çözmeye yönelik önerilerde bulunulmu(tur. Anahtar Kelimeler: Müzik bilimi, müzikoloji, müzik öretmenlii, piyano eitimi. Abstract. There are different music education programmes at Turkish universities and these programmes are related to various fields and have a variety of purposes. Musical sciences, musicology and music education programmes are also in these programmes. 93

2 The present study has made general programme analyses of the fields in question, and investigated what the place of piano education in these programmes is and how this education has been and/or will be reflected in the applications after graduation. Also, suggestions to eradicate the problems have been made. Keywords: Music science, musicoloji, music education, piano education. Müzik Bilimin Tan$m$ ve Kapsam$ 1980 ylnda yaynlanan ünlü New Grove Dictionary For Music and Musician ansiklopedisi, müzikoloji kavramnn tanmna iki dei(ik bak( açs getirmektedir. Bu bak( açlarnn ilkinde müzikoloji; müzii mantksal yöntemlerle ara(tran bir disiplin, bir bilim dal olarak, dierinde ise genel anlamda müziin bir dal, bir bilgi alan olarak tanmlanmaktadr (Ohme, 1999: 43). Ancak zaman geçtikçe müzikolojinin bu tanm, kapsam ve içerik yönünden dei(erek çok daha geni( bir alan içerisine alm(tr. Örnein; Amerikan Müzikoloji Cemiyeti 1995 ylnda müzikolojiyi, müzik sanatn fiziksel, psikolojik, estetik ve kültürel bir fenomen olarak ara(trmay hedefleyen bir bilim olarak tanm(tr (Güdek, 2004: 1-2). Ülkemizde müzik bilimi ya da müzikoloji olarak adlandrlan ve zaman zaman sanki farkl disiplinlermi( gibi alglanan bu alanlar, bat dillerinde yanlzca müzikoloji kelimesiyle ifade edilmektedir. Söz konusu alann kapsam konusunda bir çok yakla(m bulunmasna kar(n, bu konuya en ileri saylabilecek bak( açsn Müzik Biliminin Kapsam, Metodu ve Hedefi adl makalesiyle Guido Adler getirmi(tir.adler, müzik biliminin kapsamn tarihsel ve sistematik bölümler olarak tpk daha önce J. Farkel in yapt gibi ikiye bölmü( ve bu ba(lklar altnda ifade etmi(tir. 1. Historik Bölüm Nota yazm karakteri Sanat formu (modern bilimsel balamda) Tonsatz teorisi (çada( formüle edildii (ekilde) Enstrümanlar 94

3 Yardmc bilimler: Paleografi, kronoloji, diplomatik, edebiyat tarihi, biyografistik 2. Sistemetik Bölüm Spekülatif teori (armonik, ritmik, metrik) Estetik Pedagoji (element öretisi, armoni öretisi, kontrapunkt, kompozisyon, orkestrasyon metod) Müzikoloji (müzikal etnografi) Yardmc bilimler: Akustik, matematik, psikoloji, fizyoloji, mantk, gramer, genel pedagoji, genel estetik (Ohme, 1999:51). Müzik Bilimleri ve Müzikoloji Bölümlerinin Programlar$ Müzik bilimcisi yeti(tirme amacyla açlm( olan Güzel Sanatlar Fakültelerine bal Müzik Bilimleri Bölümleri ile Konservatuarlara bal Müzikoloji Bölümlerinin programlar genel kültür, müzik bilimleri ve temel müzik eitimi alann kapsayacak (ekilde düzenlenmi(tir. Müzik bilimleri ve temel müzik eitimi alanlar; Müzik Sosyolojisi, Müzik Paleografyas, Müzik Toplumbilim, Müzik Tarihi (Türk Müzik Tarihi, Çada( Müzik Tarihi, Popüler Müzik Tarihi), Müzik Etnefrafisi, Müzik Antropolojisi, Müzik Estetii, Müzik Yaymcl, Müzik Edebiyat (Armoni, Konturpuan ve Form Bilgisi), Müzik Teknolojisi (Bilgisayar Sistemleri, Stüdyo Elektronii, Kayt Teknikleri, MIDI, Elektro Akustik, Anolog Elektronik), Çalg Bilgisi, Bireysel Çalg Eitimi, Piyano vb. gibi çok geni( bir program zenginliine sahiptir. Bu denli geni( kapsaml bir alann eitimi sürecinde, derslerin etkin bir biçimde sürdürülebilmesi, ku(kusuz, iyi bir müzikal geli(imi ve etkili bir enstrüman çal( zorunlu klmaktadr. Müzik Bilimleri ve Müzikoloji Bölümlerindeki Piyano Dersleri Piyano, Müzik Bilimleri ve Müzikoloji Bölümlerinde Anabilim/Anasanat dalna bal olarak tüm örencilere zorunlu ön (artl ve ortak olarak okutulan bir derstir. Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bilimleri Bölümlerinde piyano, 2 yl zorunlu, 3. ve 4. yllarda seçmeli zorunlu ders olarak okutulmaktadr. Bunun d(nda ayrca 1. yl seçmeli zorunlu 2., 3. ve 4. yllarda zorunlu ders olarak da okutulabilmektedir. Müzikoloji Bölümlerinin programlarnda ise 3 yl zorunlu, 4. yl seçmeli olarak yer almaktadr. 95

4 Piyano; çoksesli kulak eitimine uygun olmas, geni( ses snr ve her türlü ajiliteye cevap vermesi, entonasyon sorunu olmamas, büyük eserlerin analizine elveri(li olmas, koral ve orkestral eserlerin çalnabilmesi gibi özellikleri nedeniyle, müzik eitiminde kullanlmaya uygun ve yararl bir çalgdr (Say, 1996: 164). Piyano müzik bilimcisine; müziksel ara(trma ve incelemelerdeki i(itsel kantlar sergilemede, farkl müziklerin tarihi literatürlerinin notalarn modern notasyona çevirip ifade edebilmede ve müzik teknolojisinde öngörülen klavyeli çalglar kullanabilmek için gerekli bilgi ve becerileri kazandrmada yardmc olur. Ayrca; temel müzik bilgileri kazandrmak amacyla seslerin belletilmesi, birbirleriyle olan ili(kilerinin kavratlmas, dizi, arpej, modalite, tonalite vb. müziksel kavramlarn öretilmesinde, müziksel bellek, doaçlama ve yaratma yeteneklerinin geli(tirilmesinde, çok dei(ik alanlara e(lik yapmada, orkestra-koro partileri ve partitürlerinin indirgenerek çalnmasnda, örencileri müzik tür- çe(it ve biçimleri hakknda bilgilendirmede, öretilen (arklarn çözümlenmesinde, müzik dinleme zevki al(kanl ile müziksel beeni kazandrma ve geli(tirmede, pop-caz-bluesfolk-rock-bando-mehter-dini-türk halk-türk sanat müziklerinin uygun örneklerini seslendirme gibi pek çok konu ve alanda etkin olarak kulanlabilir (Güdek, 2004: 12-13). Bu nedenle piyanonun bir müzik bilimcisinin yeti(tirilmesinde önemli i(levleri bulunmaktadr. Eitim Fakülteleri Güzel Sanatlar Bölümleri Müzik Öretmenlii Programlar$ Ülkemizde müzik öretmeni yeti(tirme süreci, Ortaokul ve liselerle öretmen okullarna müzik öretmeni yeti(tirmek amacyla Milli Eitim Bakanl na bal olarak 1924 te Ankara da Musiki Muallim Mektebi nin açlmasyla ba(lam(tr ylna kadar müzik öretmeni yeti(tirme programn MEB na bal eitim enstitülerinin müzik bölümleri yürütmü(lerdir. Bu kurumlarn temel amac orta dereceli okullar ile meslek okullarnda, müzik derslerini okutacak, müzik eitimi çal(malarn yönetecek ve çevrelerine bu alanda rehber olabilecek nitelikte öretmen yeti(tirmektir. Bu tarihten itibaren Eitim Enstitüleri, 2547 sayl Yüksek Öretim Yasas ile üniversitelerin eitim fakültelerine dönü(türülmü( ve bünyesindeki müzik bölümleri bugünkü ismiyle Güzel Sanatlar Bölümü Müzik Öretmenlii Program Anabilim Dal adn alm(tr. 96

5 Eitim Fakültelerine bal Güzel Sanatlar Bölümü Müzik Öretmenlii Programndaki öretmen adaylar genel kültür, müzik bilgisi ve öretmenlik bilgisi gibi üç alan kapsamnda yeti(tirilirler. Müzik bilgisi kazandrma amacyla programda yer alan dersler; Müzik Teorisi ve (itme Eitimi, Armoni Kontrpuan E(likleme, Müzik Form Bilgisi, Türk Müzii Çok Seslendirme, Müzik Derleme Teknikleri, Eitim Müzii Besteleme, Eitim Müziklerinde Çözümleme, Müzik Tarihi, Bilgisayar, Güncel Popüler Müzik, Müzik Kültürü, Orkestra ve Oda Müzii, Okul Çalglar, Türk Halk Müzii ve Uygulamas, Geleneksel Türk Sanat Müzii ve Uygulamas, Oyun-Dans ve Müzik, Okul Bandosu, Çalg Düzen Bakm Onarm Bilgisi, Bireysel Ses Eitimi, Toplu Ses Eitimi, Koro ve Yönetimi, Elektronik Org Eitimi, Bireysel Çalg Eitimi, Korrepetisyon ve Piyano gibi çok geni( ve zengin bir çe(itlilik göstermektedir. Müzik Öretmenlii Programlar$ndaki Piyano Dersleri Piyano, Müzik Öretmenlii Programndaki öretmen adaylarnn tümüne zorunlu olarak okutulan bir derstir. Piyano dersi 1., 2. ve 3. snflarda haftada 2 kredilik bir ders olarak okutulmaktadr. 4. ylda isteyen örenci Bireysel Çalg Eitimi VII ve VIII i piyano dersi olarak alabilir. Bu derslerin haftalk kredisi 1 dir. Yönetken e göre piyano; ses snrnn geni(lii, sabit perdeli, armonik ve polifonik karaktere sahip olmas, her çe(it çoksesli eserin indirgemesinin icra edilebilirlii, koral ve orkestral eserlerin çalnabilirlii ve eser analizine elveri(li olmas bakmndan müzik eitiminde ve müzik öretmeninin derslerinde kullanaca en temel çalglarn ba(nda gelmektedir. Piyano dersleri, müzik bilimleri ve müzikoloji bölümlerinde ifade edilen i(levlerinin yannda müzik öretmeni için, stiklal Mar( ve dier mar(lar e(likli olarak özel gün ve törenlerde çalabilme, ulusal ve evrensel boyutlu ve küçük ölçekli yaptlar seslendirebilme, düzeyine uygun (ark, türkü, okul (arklar ve e(liklerini çalabilme, e(likleri yoksa bu parçalara uygun e(likler yazarak çalabilme gibi, derslerini daha etkili ve zevkli hale getirmesine olanak salayacak kolaylklar içerir. Müzik Öretmenlii eitimi sürecinde piyano dersleri, meslein etkin bir biçimde uygulanmas a(amasndaki rolü nedeniyle hem örenciler hem de öretmenler açsndan fazlasyla önemsenir. Ancak bu önemsenmeye ramen dersin müzik öretmenliindeki kullanm a(amasnda dei(ken kaynakl pek çok farkl sorunla kar(la(lmaktadr. Tüm bu gerekçelerle, müzik eitimi süreci içerisinde piyano ile ilgili olarak lisansüstü düzeyde pek çok dei(ik konuda ara(trma yaplm(tr. 97

6 Konuyla +lgili Ara,t$rmalar Dünya müziklerini tanma, müzik teknolojisi, biçim analizi, stil analizi, armonik analiz, koro partitürü indirgeme, orkestra partitürü indirgeme, dinleti-beeni eitimi, ezgi- e(lik ve destek ile temel müzik eitimi alanlarnda piyano/klavyeli çalglar müzik bilimi kapsamnda kullanm amaçlar açsndan sorgulayan ara(trma sonuçlarna göre, müzik bilimi ve müzikoloji bölümünde okumakta olan son snf örencilerinin cevaplar içerisindeki en yüksek düzeyi % 59 ile müzik teknolojisi almakta, onun d(ndaki alanlarn oldukça dü(ük (en yüksei % 35,9) olduu görülmektedir (Güdek, 2004: 33). Türkiye de Müzik Öretmenlerinin Müzik Eitimi Bölümlerinde Aldklar Çalg Eitiminin Müzik Öretmenliklerine Yansmas konulu yüksek lisans tezi, müzik öretmenlerinin yakla(k yarsnn örettikleri ezgilere çalg e(lii yapamadklarn ortaya koymaktadr (Tucular, 1992: 35). lköretim Okullarnn 2. Kademesinde Müzik Eitiminde Kullanlan Oarklarn G.Ü.G.E.F. Müzik Eitimi Bölümü Çk(l Müzik Öretmenleri Tarafndan Piyano le E(liklenmesi konulu doktora tezi, müzik öretmenlerinin % 50 sinin okul (arklarn öretirken e(lik yapamadklarn, bu konuda eksik kaldklarn ve bu durumu ancak uygulama a(amasnda fark ettiklerini ortaya koymaktadr (Bilgin, 1998: 62-63). G.Ü.G.E.F. Müzik Eitimi Bölümü Son Snf Örencilerinin Piyanoyu Müzik Öretmenliinin Gerekleri Dorultusunda Kullanma Becerileri konulu doktora tezi, son snf örencilerinin % 45 inin, örencilerin söyledii kolay okul (arklarna piyano ile e(lik çalma davran( bakmndan yetersiz olduunu göstermektedir (Özen, 1998: 57). Müzik Öretmenlii Programlar Mezunlarnn Piyano Derslerinde Örendikleri Davran(lar Öretmenlikte Kullanmalar konulu yüksek lisans tezi sonuçlarna göre, müzik öretmenlerinin yüksek örenimleri srasnda aldklar piyano ve piyanoda e(lik derslerinin genel olarak meslekleri açsndan ksmen yeterli olduunu dü(ünenlerin oran % 43,2, yetersiz olarak deerlendirenlerin oran ise % 27 dir (Çizili, 2000: 43). Sonuç ve Öneriler Yaplan ara(trmalardan da görüldüü gibi, piyano eitiminin uygulamadaki görünümü, ara(trmaya konu olan bölümlerin beklentilerine kabul edilebilir bir oranda cevap vermedii açktr. Bu nedenle her bölümün, alanlarnn ve yeti(tirme sorumluluunu ta(d örencilerin gerçek anlamdaki bilgi ihtiyacn doru olarak saptamak ve buna uygun programlar olu(turarak 98

7 piyano derslerinin hedeflerini yeniden gözden geçirmek gibi bir sorumluluu vardr. Dersler arasnda amaca dönük e(güdümün salanmas, örencilerin ya( özelliklerinin dikkate alnmas ve buna yönelik yeni öretim yöntemlerinin geli(tirilmesi, kullanlan materyallerin gözden geçirilmesi, mezuniyet sonras hizmet içi eitim çal(malarnn sürdürülmesi, söz konusu sorunlarn azaltlmasnda etkili olacaktr. Kaynaklar BLGN, Selçuk. lköretim Okullarnn 2. Kademesinde Müzik Eitiminde Kullanlan Oarklarn G.Ü.G.E.F. Müzik Eitimi Bölümü Çk(l Müzik Öretmenleri Tarafndan Piyano le E(liklenmesi Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Yaynlanmam( Doktora Tezi), Ankara ÇZL, pek. Müzik Öretmenlii Programlar Mezunlarnn Piyano Derslerinde Örendikleri Davran(lar Öretmenlikte Kullanmalar Uluda Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü (Yaynlanmam( Yüksek Lisans Tezi), Bursa GÜDEK, Bahar. T.C.Üniversiteleri Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bilimleri Bölümü ve Konservatuar Müzikoloji Bölümü Öretim Elemanlar le Son Snf Örencilerinin Piyano Eitimine li(kin Görü(leri Gazi Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü (Yaynlanmam( Yüksek Lisans Tezi), Ankara OHME, Ute. Müzik Psikolojisi, (Çev. Sinemis Sun), Hacettepe Üniversitesi Sanat ve Müzik Dergisi, Say 4, Ankara ÖZEN, Mansur. G.Ü.G.E.F. Müzik Eitimi Bölümü Son Snf Örencilerinin Piyanoyu Müzik Öretmenliinin Gerekleri Dorultusunda Kullanma Becerileri Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Yaynlanmam( Doktora Tezi), Ankara SAY, Ahmet. Müzik Öretmeni, Müzik Ansiklopedisi Yaynlar, Ankara TURCULAR, Erdal. Türkiye de Müzik Öretmenlerinin Müzik Eitimi Bölümlerinde Aldklar Çalg Eitiminin Müzik Öretmenliklerine Yansmas Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Yaynlanmam( Yüksek Lisans Tezi), Ankara