JEOPOLİTİK VE TÜRKİYE RİSKLER VE FIRSATLAR

Transkript

1 BİLGE ADAMLAR STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ JEOPOLİTİK VE TÜRKİYE RİSKLER VE FIRSATLAR RAPOR NO: 27 İSTANBUL 2011

2 JEOPOLİTİK VE TÜRKİYE RİSKLER VE FIRSATLAR RAPOR NO: 27 OCAK 2011

3 JEOPOLİTİK VE TÜRKİYE RİSKLER VE FIRSATLAR BİLGESAM YAYINLARI Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Wise Men Center For Strategic Studies Mecidiyeköy Yolu Caddesi (Trump Towers Yanı) No:10 Celil Ağa İş Merkezi Kat:9 Daire:36 Mecidiyeköy / İstanbul / Türkiye Tel: Faks: Atatürk Bulvarı Havuzlu Sok. No:4/6 A.Ayrancı / Çankaya / Ankara / Türkiye Tel : Faks: bilgesam@bilgesam.org Copyright OCAK 2011 Bu yayının tüm hakları saklıdır. Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi nin izni olmadan elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz.

4 İÇİNDEKİLER GİRİŞ KLASİK JEOPOLİTİK TEORİLER İngiliz Jeopolitik Ekolü Amerikan Jeopolitik Ekolü Alman Jeopolitik Ekolü ÇAĞCIL JEOPOLİTİK TEORİLER Zbingniew Brzezinski ve Büyük Satranç Tahtası Büyük Satranç Tahtası ve Türkiye Aleksandr Dugin ve Yeni Avrasyacılık Avrasyacılık Yaklaşımı ve Türkiye Jeokültürel Yaklaşımlar Samuel Huntington ve Medeniyetler Çatışması Tezi Medeniyetler Çatışması Tezi ve Türkiye Jeoekonomik Yaklaşımlar Ahmet Davutoğlu ve Stratejik Derinlik...16 SONUÇ 20

5

6 SUNUŞ Dünya daki ve yurt içindeki gelişmeleri takip ederek geleceğe yönelik öngörülerde bulunmak; Türkiye nin ikili ve çok taraflı uluslararası ilişkilerine ve güvenlik stratejilerine, yurt içindeki siyasi, ekonomik, teknolojik, çevresel ve sosyo-kültürel problemlerine yönelik bilimsel araştırmalar yapmak; karar alıcılara milli menfaatler doğrultusunda gerçekçi, dinamik çözüm önerileri, karar seçenekleri ve politikalar sunmak Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) nin kuruluş amaçları arasında yer almaktadır. BİLGESAM, Bilge Adamlar Kurulu nun ilk toplantısında alınan kararlar doğrultusunda, yukarıda aktarılan amaçları gerçekleştirmek üzere, çeşitli konularda raporlar hazırlamaktadır. Soğuk Savaş sonrası dönemin ve küreselleşme sürecinin uluslararası dengeler üzerindeki etkilerinin doğru okunması ve değişen konjonktüre uygun politikalar geliştirilmesinde jeopolitik yaklaşımların önem kazandığı bir döneme girilmektedir. Devletler ve halklar arasında karşılıklı siyasi, ekonomik ve kültürel etkileşimin yoğunlaştığı bu dönemde, küresel ve bölgesel aktör konumuna terfi eden gelişmekte olan ülkelerin dünya siyasetinde ağırlığı artmaktadır. Bu süreç ise daha çok aktörün etkili olduğu coğrafyalar meydana getirmekte, mekân sabitinin devletler tarafından farklı girdilerle yeniden değerlendirilmesi ihtiyacını doğurmaktadır. Jeopolitik, jeoekonomik ve jeokültürel değerlendirmeler devletlerin dış politika stratejilerine bilimsel bir zemin sağladığı gibi siyasi karar alıcılara dünya, bölge ve ülke ölçeğinde hareket tarzı seçenekleri sunmaktadır. Türk dış politikasının gelecek vizyonunun belirlenmesinde coğrafya unsurunu göz önünde bulundurarak yapılacak siyasi, ekonomik ve kültürel incelemeler konu ile ilgili entelektüel düşünce ortamını zenginleştirecektir. Jeopolitik ve Türkiye Riskler ve Fırsatlar raporu bu hedef doğrultusunda klasik ve çağcıl jeopolitik yaklaşımların yanında jeokültürel ve jeoekonomik teorileri de gözden geçirerek Türkiye nin jeopolitik, jeoekonomik ve jeoekültürel dinamiklerini analiz etmektedir. Raporu, Türkiye nin yeni dış politika vizyonunun coğrafi temellerinin anlaşılmasına ve geleceğe yönelik yeni yaklaşımların tasarlanmasına hizmet edeceği temennisiyle dikkatlerinize sunar, yayına hazırlık sürecinde katkı sağlayan BİLGESAM personeline teşekkür ederim. BİLGESAM Başkanı

7

8 JEOPOLİTİK VE TÜRKİYE Riskler ve Fırsatlar GİRİŞ Yüzyılımızdaki gelişmeleri ve bugüne yansıyan birçok büyük sorunu algılayabilmek için jeopolitik vizyona sahip olunması gerekmektedir. Doğu Bloğu nun ve SSCB nin dağılmasının anlamlandırılması, küreselleşmenin derin etkilerinin yaşandığı günümüzdeki durumun açıklanması ve değişen konjonktüre uygun politikalar üretilmesi ancak jeopolitik derinlik ve jeopolitik yaklaşımlar kullanılarak mümkün olabilir. Ayrıca uluslararası ilişkiler, güvenlik, politika ve planlama öncelikleriyle ilgili kararlarda, düşüncenin bir disiplinden geçmesini ve bütünlük içerisinde ele alınmasını sağlamak için jeopolitik değerlendirmelere ihtiyaç vardır. Olaylara bir bütün olarak bakmak zorunluluğu jeopolitik, jeokültürel ve jeoekonomik değerlendirmelere götürür. Jeopolitiğin oluşturduğu bilimsel zemin ve düşünce ortamı, birçok politikaya ve hareket tarzına yön verir. Günümüzde hızla değişen istikrarsız ortamın sağlam verilere dayalı bir düşünce disiplininden geçirilmesi jeopolitik ile mümkün olabilir. Bu nedenle bu makalede dünya geneline ve Türkiye nin bulunduğu bölgeye yönelik yeni jeopolitik yaklaşımlar ve bu yaklaşımların değişen Türk dış politikasının temel esaslarına etkileri incelenecektir. Jeopolitik, insanlığı mekân faktörüyle karşılıklı ilişkisi içerisinde inceleyen bir disiplindir. Politik düzeyde bugün ve gelecekteki güç ve amaç ilişkisini fiziki ve siyasi coğrafyayı esas alarak inceler. 1 Jeopolitik; dünya coğrafyasını, coğrafi yapı ve evrensel değerleri inceleyerek 1 Suat İlhan, Jeopolitikten Taktiğe, Harp Akademileri Yayını, İstanbul, 1971, s

9 dünya, bölge ve ülke çapında güç ve politik düzeyde hareket tarzı araştırması yapar. Bugünkü ve gelecekteki politik güç ve hedef ilişkisini coğrafi gücü esas alarak inceler, hedefleri ve hedeflere ulaşma koşul ve aşamalarını belirler. Jeopolitik; coğrafya, tarih, teknoloji ve siyaset verilerini zamanın ruhuna uygun olarak analiz ederek milli güç unsurlarının en etkin bir şekilde geliştirilmesini ve kullanılmasını sağlayacak milli politikaların belirlenmesi ve uluslararası siyasi faaliyetlerin yürütülmesi sanatı ve bilimidir. Jeopolitik, bütün tür ve verileriyle coğrafyanın aktifleştirilmesi ve aktif olarak değerlendirilmesidir. Coğrafi platform üzerinde güç merkezlerini karşılaştırmalı olarak değerlendirir, politik düzeyde güç ve hedef ilişkisi kurar. Bir devletin güvenlik ve gelişme politikasının bilimsel zeminini oluşturur. 2 Jeopolitik kavramı, unsurları ve hudutları dikkate alınarak şöyle tanımlanabilir: Bir milletin, milletler topluluğunun veya bir bölgenin, mevcut coğrafi platform üzerinde, değişen ve değişmeyen unsurlarını dikkate alarak güç değerlendirmesi yapan, etkisi altında kaldığı o günkü dünya güç merkezlerini, bölgedeki güçleri inceleyen, değerlendiren, hedefleri ve hedeflere ulaşma şart ve aşamalarını araştıran, belirleyen bir bilimdir. Jeopolitik unsurlar değişen ve değişmeyen unsurlar olarak ikiye ayrılır. Değişmeyen unsurlar; ülke veya bölgenin hudutları, arz üzerindeki yeri, işgal ettiği alan ile coğrafi karakteri yani ada, kıta, kenar veya kıta içi devlet olma durumudur. Değişen unsurlar ise ülkelerin siyasi, ekonomik, sosyo kültürel, askeri, bilimsel ve teknolojik yapısı ile zamandır. 3 Devletlerin takip edecekleri politika kendi coğrafyaları içinde saklıdır sözü, değişmeyen unsurların yeri ve değeri hakkında yeterli fikri verir. Muhtelif ülkelerde yönetim şekilleri büyük değişikliklere uğradığı halde dış politikalarının değişmemesi, coğrafyanın değişmeyen unsurlarının etkisiyledir. 4 Ancak ülkelerin yeryüzündeki yerleri aynı kalsa da önemli gelişmelerin yaşandığı dönemlerde bölgelerin ve ülkelerin siyasi sınırlarında önemli değişikler yaşanabilir. Değişen bu durum ise jeopolitik değerlendirmeleri etkilemekte ve ülkelerin dış politikalarında değişimlere neden olmaktadır. Ayrıca ülkelerin siyasi, ekonomik, askeri ve sosyo kültürel gücü zaman içinde dünyadaki ve bölgedeki diğer ülkelere göre nispi olarak büyük değişimler gösterebilmektedir. Jeopolitiğin değişen unsurlarındaki bu gelişmeler de jeopolitik değerlendirmeleri ve dış politika stratejilerini etkilemektedir. Geçen yüzyılın sonunda Soğuk Savaş sona erdiğine ve küreselleşmenin etkileri siyasi, ekonomik ve sosyo-kültürel yapıları derinden etkilediğine göre jeopolitik değerlendirmelerde ne gibi değişikler yaşandı? Türkiye nin yeni 2 Suat İlhan, Dünya Yeniden Kuruluyor, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1999, s İlhan, a.g.e, s İlhan, a.g.e. s

10 jeopolitiğinin özellikleri ve bu yeni özelliklerin Türk dış politikasına etkileri nelerdir? sorularına bu makalede cevaplar arayacağız ve öneriler sunacağız. 1. KLASİK JEOPOLİTİK TEORİLER 1.1. İngiliz Jeopolitik Ekolü İngiliz Jeopolitik Ekolü nün temsilcisi Sir Halford John Mackinder bir coğrafyacı, iktisatçı ve politikacıydı. Jeopolitik hakkındaki fikirlerini, 1904 tarihli The Geographical Pivot of History (Tarihin Coğrafi Mihveri) başlıklı makalesinde geliştirmeye başladı. Democratic Ideals and Reality 5 (Demokratik İdealler ve Gerçeklik) (1919) isimli kitabında, tarihteki büyük savaşların doğrudan ya da dolaylı bir biçimde ulusların farklı seviyelerdeki gelişiminin bir ürünü olduğunu belirtiyordu. Jeopolitik gerçeklik, kendisini imparatorlukların büyümesine ve sonunda da tek bir Dünya İmparatorluğu na doğru götürecek olan bir gerçeklikti. Mackinder in teorik katkılarını harekete geçiren öncelikli kaygı, Britanya nın ekonomik hegemonyasının çöküşüydü ki, bu da kendisini Britanya sermayesinin korumacılığın ve askeri gücün desteğine ihtiyacı olduğu sonucuna götürecekti. Britanya nın, en az Almanya kadar bir pazar açlığı çeker hale geldiğini iddia ediyordu. Çünkü kendi özel ölçüleri içinde dünya pazarından daha küçük olan hiçbir şey, onun için yeterli değildi. Mackinder en çok Kalpgah (Heartland-Stratejik Merkez Bölgesi) doktrini ile tanınır. Jeopolitik strateji, Kalpgah ın; ya da Doğu Avrupa ile Sibirya üzerinden Rusya ve Orta Asya yı kucaklayan kıta aşırı devasa Avrasya toprak kitlesinin denetim altına alınmasıydı. Kalpgah, Asya ve Afrika nın geri kalanıyla birlikte, Dünya Adası nı oluşturuyordu. Kalpgah ın kendisi denize erişemezliği ile tanımlanıyor, bu da onu, yerküre üzerindeki en büyük doğal kale haline getiriyordu. Mackinder a göre, deniz kuvvetlerinin hâkimiyeti yerini kara kuvvetlerinin belirleyici hale geleceği yeni bir Avrasya çağına bırakmak üzereydi. Kara ulaşımının ve iletişimin gelişmesi, kara kuvvetlerinin nihayet deniz kuvvetlerine rakip çıkması anlamına geliyordu. Bu yeni Avrasya Çağı nda Kalpgah a hâkim olan, eğer aynı zamanda modern bir donanmaya sahip olursa, denizcilik dünyasını; yani Britanya ve ABD imparatorlukları tarafından kontrol edilen dünyayı da arkadan çevreleyebilecekti. Mackinder Doğu Avrupa yı Kalpgah ın stratejik bir eklentisi; Avrasya denetiminin kilit ögesi olarak nitelendirmişti. Bu da sık sık alıntı yapılan ünlü tekerlemesini ortaya çıkarmıştı: Doğu Avrupa ya hükmeden Kalpgah a egemen olur. Kalpgah a hükmeden Dünya Adası na egemen olur. Dünya Adası na hükmeden de dünyaya hâkim olur. 5 Halford John Mackinder, The Geographical Pivot of History, Democratic Ideals and Reality, National Defence University Press, Washington, DC, 1996, pp

11 Mackinder Britanya İmparatorluğu açısından en acil dış politika hedefinin, Almanya ile Rusya arasında herhangi türden bir ittifakın ya da bloğun oluşmasını engellemek ve bunlardan herhangi birisinin Doğu Avrupa ya hükmetmesini önlemek olduğu konusunda ısrarcıydı. Yani bu iki büyük gücün arasında güçlü tampon devletler kurulmalıydı Amerikan Jeopolitik Ekolü Amerika da Amiral Alfred Thayer Mahan, 1890 da yayımlanan Deniz Kuvvetlerinin Tarihe Etkisi 6 adlı eseriyle Deniz Hâkimiyet Teorisi nin esaslarını ortaya koymuştur. 19. yüzyılda Endüstri Devrimi sonucu bir yandan yeni keşifler yapılmış, diğer yandan ekonomik ilişkiler büyümüştür. Ham madde arayışı ve yeni ürünlerin pazarlanması ihtiyacı, deniz yollarının önemini artırmış, gelişen teknoloji ile mesafeler kısalmıştır. Tarihi ipek yolu önemini kaybederken, Mahan ın Denizlere hâkim olan dünyaya hâkim olur tezi tesadüfen ortaya çıkmamıştır. Nicholas John Spykman ise ABD nin İkinci Dünya Savaşı na girmesinden hemen önce tamamlamış olduğu, Dünya Politikasında Amerika nın Stratejisi 7 (1942) ve ölümünden sonra yayınlanmış olan Barışın Coğrafyası 8 (1944) isimli çalışmalarında kenar kuşak tezini ortaya atmıştır. Spykman, ABD nin; Avrupa, Ortadoğu ve Doğu Asya-Pasifik Kenarı bölgesinin denize kıyısı olan kenar ülkelerini kontrol ederek Avrasya Kalpgahı nın gücünü sınırlandırabileceğini ileri sürerek Mackinder in Kalpgah doktrininin karşısına yeni bir tez sunmuştur. Spykman, Jeopolitiği ABD nin güvenliği ve savunması çerçevesinde değerlendirmiş ve Kenar Kuşak ülkelerinin bulunduğu coğrafya üzerinde durmuştur. Kenar kuşak ülkelerini hâkimiyet altında tutan; Avrupa ve Asya'ya hükmeder. Avrupa ile Asya'ya hükmeden, dünyanın kaderine hâkim olur demiştir. Kalpgah denilen toprakların etrafında; millik bir çember boyunca tehlikeye açık kenar kuşak-iç hilal ülkeleri vardır. Bu ülkeler; Batı Avrupa ve İskandinavya, İtalya, Yunanistan, Türkiye, Arap ülkeleri, İran, Afganistan, Hindistan, Burma, Tayland, Malezya, Kore, Vietnam ve ada devletleri olan Britanya, Endonezya ve Japonya dır. Spykman a göre Kalpgah, yakın bir gelecek için bir güç merkezi olacak nitelikte değildir. İklim şartları, zirai istihsal gücü, kömür, demir, hidroelektrik kaynaklarının dağılışı; kuzey, doğu, güney ve güneybatı kesimlerindeki coğrafi engeller Mackinder'ın tezinin geçerliliğini 6 Alfred Thayer Mahan, The Influence of Sea Power Upon History, , Little, Brown and Company, 1918; Harvard Üniversitesi, Nicholas John Spykman, America's Strategy in World Politics: The United States and the Balance of Power, Harcourt, Brace and Company, New York, Nicholas John Spykman, The Geography of The Peace, Harcourt, Brace and Company, New York

12 zorlaştırmaktadır. Çin ve Hindistan, Rusya'nın bu bölgesine nazaran daha hızlı sanayileşirse, Kalpgah ın Orta Asya bölümünün önemi daha da azalacaktır. Rusya'nın gücü ise daha ziyade Uralların batısında kalacaktır. Bu sebeple iç kuşak Kalpgah tan daha önemlidir. İç kuşak, denizlerdeki güçlü devletler ile karalardaki güçlü devletler arasında bir tampon bölgedir. Bu tampon bölgede küçük devletler teessüs etmiştir. Bu devletler aralarında bir topluluk teşkil etmeye muktedir değildir veya bir topluluk teşkil etmeyi muhtelif sebeplerden dolayı istememektedirler. Hava Hâkimiyeti Teorisi özellikle ABD li havacı Alb. Hausy Scitaklian tarafından ortaya konmuştur. Bütün teorilerin gerçekleşmesinin hava hâkimiyeti ile mümkün olabileceğini ileri sürmektedir. Bu teori NASA destekli olarak geliştirilmiş ve Uzayı kontrol altına alan dünyaya hâkim olur şekline dönüştürülmüştür. ABD uzay hâkimiyet teorisi olarak adlandırılan bu teori ile sadece dünyaya değil uzaya da hâkim olma isteğini öne sürmektedir. Nitekim bilgi ve teknolojideki gelişmeler uzay jeopolitiği değerlendirmelerine de etki etmektedir. Bilgi akışını uzayın kullanılması ile sağlayan veri transferi teknolojisi (uydu sistemleri) çok önemlidir. Uzaya fırlatılan keşif ve gözlem uyduları ve casus uydular yerkürede istenilen noktayı görebilmektedir. Dünya nın yörüngesinde konuşlandırılabilecek lazer silahlar ise yeryüzünde herhangi bir hedefi yok edebilecek uzay merkezli sistemlerin geliştirilmesine imkân tanıyacaktır. Dolayısıyla, gelecekte uzay çalışmaları geliştikçe uzayın jeopolitik önemi daha da artacaktır Alman Jeopolitik Ekolü Friedrich Ratzel in 1897 de yayınlanan Siyasi Coğrafya adlı eseri çağdaş jeopolitiğin başlangıcı olarak kabul edilir. Ratzel siyasi coğrafyanın kurulmasına katkıda bulunarak, jeopolitiğe geçişe zemin hazırlamıştır. Ratzel e göre; siyasi coğrafya mükemmel haritalar yapmakta ve ülkeleri tanımak için yeni bilgiler getirmekte, havanın, nüfusun, iklimin etkilerini yeterli bir şekilde açıklamakta ise de, siyasi ilimler üzerinde tatmin edici bir etkiye ulaşamadığından cansız ve sade kalmaktadır. O halde coğrafya, siyasi ilimleri de yine kendi sahasında işleyerek siyasi coğrafyayı statik olmaktan kurtaracak ve ona bir hayat ve canlılık kazandıracaktır. 9 Ratzel, 1903 de yayınladığı Siyasi Coğrafya veya Devletler, Ulaştırma ve Savaş Coğrafyası adlı kitabında bu görüşlerini genişletti. Bu kitabında; mekân fikrinin tarihte kaybolmadığına işaret ederek, vaktiyle bir birlik ifade eden mekân, parçalanmış olsa dahi, o mekân fikri veya mekân duygusu asırlarca yaşar ve günün birinde siyasi bir fikir olarak tekrar hayat bulabilir demektedir. Ratzel, teorisini coğrafyanın politikaya sunduğu iki temel unsura; ülkenin konumuna ve mekâna dayandırmaktadır. Ülkenin konumu mekânın yeryüzündeki vaziyetini tayin eder. Mekân ise ülkenin genişliği, fiziki yapısı, iklimi vb. özellikleridir. 9 Servet Cömert, Jeopolitik, Jeostrateji ve Strateji, Harp Akademileri Yayınları, İstanbul, 2000, s. 7. 5

13 Ülkenin konumu ve mekânı o ülkenin diğer ülkelerle ilişkilerini yönlendirir. Ratzel, daha sonra bir milletin işgal ettiği saha miktarı ve haritadaki uygun konumunun, o milletin siyasetini tespite yeterli olmadığını belirterek, insanın tabiata müdahalesi, dinamizm katması ve tabiatı organize etmekteki doğal istidadı anlamına gelen mekân duygusunu felsefesine üçüncü unsur olarak ilave etmiştir. Toplumlar komuta ve organize etmeye az veya çok istidatlıdırlar. Bu kabiliyetler zamanla zayıflayabilir ve hatta kaybolabilir. Bununla birlikte geliştirilebilir ve kuvvetlendirilebilir de. 10 Ratzel, Ülke sınırları değişebilir ve genişleyebilir görüşü ile genişleme politikalarına jeopolitik dayanak oluşturmuştur. Devletlerin sahası, kültür ile genişler. Devletin kültürünün yayılması ve bir devlete mensup insanların başka sahalara yayılması, o devlete yeni sahaların ilave edilmesine zemin hazırlamaktadır. Milletin kültürünün genişlemesine paralel olarak sahası ve ülkesi genişler. Devletin saha kazanmasını sağlayan kültür unsurları içinde en önemlisi dildir. Dillerinin yayıldığı derecede milletlerin kültürü, bir bakıma diğer ülkelerde yayılma ve gelişme imkânı bulur. Belirtiler, saha genişletme arzusundan önce ortaya çıkar. Bunlardan bazıları, ticari faaliyetler, misyoner hareketleri, ideolojik faaliyetler vesairedir. Böylece, devletlerin sahalarını genişletmeleri ticari, dini ve ideolojik faaliyetlerinin tabii bir neticesidir ve diğer sahalar üzerinde genişleyen herhangi bir devletin bayrağı, bu faaliyetleri takip etmektedir. Devletler, daha küçük üniteleri kendi bünyesi içine katmak suretiyle gelişmektedir. Bu gelişmede, isteyerek veya zor kullanarak, küçük siyasi üniteler saha kazanma gayesi güden devlete katılmaktadır. Hudut, devletin kenar organıdır ve bu sebepten ötürü devletin gücünü, gelişmesini ve değişiklikleri aksettirmektedir. Hudutlar, devletin sadece emniyetini değil, aynı zamanda gelişmesini ve saha kazanma istikametlerini belirleyen unsurlardır. Gelişmek ve yayılmak isteyen devlet, siyasi bakımdan kıymet ifade eden sahaları ülkesine katmak ister. Bu değerli sahalar içine, ileri ziraat metotlarının uygulandığı ve muhtelif mahsullerin yetiştirildiği zengin ziraî topraklar, ovalar, nakliyeye uygun nehir ve gölleri ile bunların geniş vadileri, ticarete müsait limanlar, maden açısından zengin topraklar girmektedir. Ratzel'in ortaya koyduğu bu görüşe göre devlet; ya saha kazanıp gelişecek veya beslenemediğinden zayıflayıp hastalanacaktır. Alman Birliği'nin kurulduğu, Bismark'ın idaresi altında kolonyal gelişmelerin düşünüldüğü dönemde, bu fikirler Almanya'nın genişleme stratejisinin ilmi icazeti gibidir. Rudolf Kjellen 1916 yılında ilk defa jeopolitik terimini kullanmış ve coğrafyanın devletin oluşumunda etkisinin büyük olduğunu belirtmiştir. Devletin varlığı devletin gücündedir. Jeopolitik, coğrafi organizma veya mekan içinde fenomen olarak devletin çevresiyle ilişkisini 10 Pierre Celerier, Jeopolitik ve Jeostrateji, Tercüme, Harp Akademileri, İstanbul, 1998, s

14 inceleyen bir disiplindir. Kjellen, Ratzel tarafından ortaya atılan siyasi coğrafya fikirlerinin yeterince işlenmediğini hatta bunu Ratzel'in bile yapamadığını söylemiştir. Kjellen e göre, Ratzel; devletin gelişmesinde umumiyetle fiziki amiller ve coğrafi mevkii üzerinde fazla durmuş, bu faktörlerin fert üzerindeki tesirlerini incelemiş ve ilişkiyi lüzumundan fazla büyütmüştür. Kjellen, Ratzel'in devlete hayat ve kuvvet veren şeyin, hudutları dâhilinde yaşayan insanlar olduğu hususunu dikkate almadığını söylemiştir. Kjellen, devletlerin fertler gibi akıl ve şuur sahibi varlıklar olduğunu ifade etmekte; hatta fert-devlet uzviyet birliği düşüncesinde daha da ileri giderek: devletler fertler gibi konuşur ve hareket eder, kongreler ve toplantılar akdeder, sulh içinde yaşar veya harp eder, devletler de fertler gibi birbirini kıskanır, birbiriyle dost veya düşman olur demektedir. Kjellen'e göre devlet, yaşayan bir organizmadır ve belli kanunlara tabi olarak gelişebilir veya son bulur. Rudolf Kjellen devleti üç esas unsura sahip büyük bir kuvvet olarak değerlendirir: genişlik, hareket serbestîsi ve içerde birlik ve beraberlik. Karl Haushofer 1923 yılından itibaren, Rudolf Kjellen in ölümünden sonra Almanya da etkili olmaya başlamıştır. Haushofer in fikirleri Hitler in politikalarında etkili olmuştur. Karl Haushofer a göre jeopolitik, tabii koşulların ve tarihi gelişmelerin etkisi altında gelişen siyasi hayat şeklinin, üzerinde yaşadığı yer ile ilişkilerini inceleyen bir ilimdir. Haushofer, geniş sahanın bir devletin büyüklüğü için lüzumlu olduğu kanaatindedir. Bir devletin çöküşünü, sahasının daralması manasında düşünmektedir. Haushofer da Ratzel gibi bir devletin devam edebilmesinin saha kazanmasıyla mümkün olabileceği, aksi takdirde ortadan silineceği kanaatindedir. Organik devlet fikrini Haushofer da kabul etmektedir ki, bu Alman jeopolitiği tarafından kabul edilmiştir. Devletin genişlemesinde hiçbir sınır tanımayan Haushofer a göre, siyasi coğrafya statiktir. Jeopolitik ise dinamik bir disiplindir ve siyasi durum katiyen uzun zaman sabit kalamaz. Bir devletin sahası, gelişmesine yetmeyecek kadar küçük ise, genişlemelidir. Haushofer, bir millet için kâfi sayılabilecek sahanın hangi ölçülere göre esas alınabileceği hususunu belirtmemiştir. Keza, nüfus ile saha arasında kantitatif bir nispet de ortaya koymamıştır. Her devletin kendi ihtiyaçlarını karşılaması meşrudur. İki devletin, Almanya ile Japonya nın saha ihtiyacının çok büyük olduğundan bahsetmektedir. Böylece, kudretli devletlerin saha kazanması tabii bir hükmün icabıdır. Saha (Lebensraum-Hayat Sahası), Haushofer ın tezinin temelini teşkil ediyordu. Haushofer bu nedenle, Almanya nın Doğu ya ve Slav ülkelerine doğru genişlemesi gerektiğini savunmuştu. 7

15 2. ÇAĞCIL JEOPOLİTİK TEORİLER Günümüze doğru yaklaştıkça jeopolitik ve jeostrateji, uluslararası ilişkiler ve güvenlik alanlarında daha fazla yer almakta ve çok kullanılan kavramlar olmaktadırlar. SSCB nin dağılmasını müteakip gerek siyaset bilimciler gerekse konu üzerinde çalışan askerler ve düşünürlerin günümüz problemlerine yaklaşımlarında daha radikal görüntüler ortaya koydukları ve geleceğe yönelik değerlendirmelerde yoğunlaştıkları görülmektedir Zbingniew Brzezinski ve Büyük Satranç Tahtası Brzezinski görüşlerini Türkçeye Büyük Satranç Tahtası 11 ismi ile çevrilen yayınında açıklamaktadır. Brzezinski, Avrasya yı (Avrupa Asya) günümüz jeopolitiğinin temel coğrafyası olarak kabul etmektedir. Bugüne kadar, Avrasya ya egemenlik mücadelesinin, bölgede bulunan ülkeler tarafından yapıldığını; ilk defa Avrasya dışından bir gücün (ABD) kıtaya egemen olma mücadelesi verdiğini vurgulamaktadır. Brzezinski, Avrasya yı üzerinde küresel liderlik için mücadelelerin devam ettiği bir satranç tahtasına benzetmektedir. Avrasya yı Batı Avrupa, Merkez Rusya, Güney Asya, Doğu Asya olmak üzere dört kritik bölge şeklinde ele alan Brzezinski, ABD nin Avrasya egemenliğini önleyebilecek güçleri bir bir ele almakta ve bu güçlerin dışlanmalarını sağlayacak öneriler getirmektedir. Zbingniew Brzezinski nin tehdit olarak görüp incelediği ülkeler: AB, Rusya Federasyonu, Çin ve Japonya dır. Brzezinski, AB nin ABD desteğine muhtaç olduğunu ve Avrasya egemenliğinin, ABD öncülüğünde Avrupa ile doğuya doğru gelişerek sağlanabileceğini açıklamaktadır. Bunun için AB yi ve NATO yu ana unsur olarak değerlendirmektedir. Doğuya doğru gelişme sırasında Rusya nın bu birliğe katılabileceğini ifade eden Brzezinski, Avrasya için iki büyük tehdit göstermektedir: birincisi Çin in gelişip genişlemesi, ikincisi ise Rus Çin İran işbirliği. Bu gelişmeleri küçük ihtimaller olarak görse de önemleri sebebiyle üzerinde durmaktadır. Brzezinski Avrasya ülkelerini bölümlemekte ve her bir bölüme yeni isimler vermektedir. Jeopolitik ilişkilerdeki mevcut durumu değiştirmek amacıyla ülke sınırlarının dışında da güçlerini tatbik edebilme veya bir etki yaratabilme kapasitesine ve ulusal isteğe sahip olan Fransa, Almanya, Rusya, Çin ve Hindistan ı Aktif Jeostratejik Oyuncu olarak değerlendirmektedir. Brzezinski; İngiltere, Japonya ve Endonezya yı önemli görmekle beraber, bu ülkelerin yeterli ulusal isteğe sahip olmadıklarını ve jeostratejik oyuncu olmaya hak kazanamadıklarını belirtmektedir. İkinci grubu oluşturan ülkelere Jeopolitik Eksenler adını vermektedir ve önemlerini güçlerinden veya motivasyonlarından dolayı değil de bulundukları hassas bölgeden alan ülkeleri bu gruba dâhil etmektedir. Ukrayna, Azerbaycan, Güney Kore, Türkiye ve İran bu grup içindedir. Brzezinski, Türkiye ve İran ın 11 Zbingniew Brzezinski, Büyük Satranç Tahtası, Sabah Kitapları, İstanbul,

16 sınırlı kabiliyetleri olsa da bu iki ülkenin aynı zamanda Jeostratejik Oyuncu olmaya hak kazandıklarını ifade etmektedir. Brzezinski ye göre; Avrupa ABD nin doğal müttefikidir. Aynı demokratik değerleri paylaşırlar ve genelde aynı dine inanırlar. Ayrıca Avrupa, Amerikalıların büyük bölümünün ilk vatanıdır. Avrupa daha doğuya doğru giderek Ukrayna, Beyaz Rusya ve Rusya ile iletişim ağı kuracak ve neticede böyle bir Avrupa, Amerikan desteği gören daha büyük bir Avrasya güvenlik ve işbirliği bünyesinin en önemli sütunlarından birisi olacaktır. Avrupa, Amerika nın Avrasya kıtasındaki en önemli köprübaşıdır. Avrasya dışında bir güç olan Amerika, Avrasya kıtasının üç tarafına doğrudan yerleştirdiği güçler ile uluslararası boyutta sahip olduğu liderliği sürdürmektedir yılının sonlarına doğru karasal olarak dünyanın en geniş devletinin parçalanışı Avrasya nın merkezinde kara bir delik meydana getirmiştir. Amerika nın jeostratejik amacı Rusya nın da içine alındığı daha geniş bir Avrupa Atlantik sistemini engelleyebilecek bir Avrasya imparatorluğunun yeniden ortaya çıkışını durdurmaktır. Rusya nın, Amerika için uygun bir ortak olmayacak kadar geri kaldığını ve harap olduğunu düşünen Brzezinski, Rusya için tek jeostratejik seçeneğin sadece Avrupa ile işbirliğine gitmek olduğunu vurgulamaktadır. Böyle bir seçimin Rusya ya kendisini yenileme ve geliştirme fırsatı vereceğini ve bu ülkeyi jeopolitik yalnızlıktan kurtaracağını belirtmektedir. Eğer Rusya bu yolu takip ederse Türkiye nin Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki emperyalist ihtiraslarından vazgeçerek modernleşme, Avrupalılaşma ve demokratikleşme doğrultusundaki yolunu taklit etmekten başka seçeneği olmayacaktır. Amerika ile bağlanmış modern, zengin ve demokratik Avrupa nın Rusya ya sağlayacağı faydaları diğer hiçbir seçenek veremez. Brzezinski, Avrasya da etnik çekişmelerin, büyük güçlerin bölgesel rekabetinin bulunduğunu varsaydığı bir bölgeye Avrasya Balkanları demektedir. Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Afganistan dâhil dokuz ülke bu bölgeyi teşkil etmektedir. Bölge üzerinde Rusya, İran ve Türkiye nin etkilerinin bulunduğu belirtmektedir. Brzezinski, Avrasya da Amerika nın en çok desteğini hak eden devletlerin ise Azerbaycan, Özbekistan ve Ukrayna olduğunu ifade etmektedir. Eğer Türkiye, Avrupa ya yönelmeyi sürdürürse ve Avrupa bu ülkeye kapılarını kapatmazsa Kafkas devletleri Avrupa nın yörüngesine girebileceklerdir. Batı yanlısı bir tavra dönmek bölgenin dengelenmesini ve istikrara kavuşmasını kolaylaştıracaktır. Brzezinski ye göre Çin ile işbirliğine dayanan bir ilişki Amerika nın Avrasya jeostratejisi için zorunludur. Uzakdoğu da üç ana güç: Amerika, Çin ve Japonya dır. Brzezinski ABD nin Avrasya egemenliğinin batı gücünü doğuya doğru gelişen NATO ve AB; doğu gücünü de ABD, Çin, Japonya üçlüsünün işbirliğinde görmektedir. Avrasya nın jeopolitik çok sesliliği, 9

17 tek bir güce yer vermemesi, gelecek yüzyılda Trans Avrasya Güvenlik Sistemi (TAGS) ile güçlenebilir. Böyle bir sistem Rusya, Çin ve Japonya yı içine alan genişletilmiş bir NATO demektir Büyük Satranç Tahtası ve Türkiye Türkiye, Karadeniz bölgesinde istikrarı sağlamakta, Akdeniz e geçişi kontrol etmekte, Rusya yı Kafkaslarda dengelemekte, hala İslami kökten dinciliğe karşı bir panzehir oluşturmakta ve güneydeki dayanak noktası olarak NATO ya hizmet etmektedir. İstikrarsız bir Türkiye, büyük bir olasılıkla Güney Balkanlar da daha fazla şiddetin ortaya çıkmasına sebep olur. Diğer taraftan Kafkasya da bağımsızlıklarını yeni kazanmış devletler üzerinde tekrar Rus kontrolünün sağlanmasına yol açar. ABD, istikrarlı bir Güney Kafkasya ile Orta Asya için Türkiye yi dışlamamalıdır. AB den dışlandığını hisseden bir Türkiye daha İslamcı olacak, daha büyük bir ihtimalle inadına NATO nun genişlemesini veto eğilimi gösterecek ve laik bir Orta Asya yı dünya ile bütünleştirmekte ve istikrarını sağlamakta Batı ile daha az işbirliği yapacaktır. Bu sebeple ABD, Türkiye nin AB ye kabulünü cesaretlendirmek için Avrupa da etkisini kullanmalı ve Türkiye ye Avrupalı bir devlet gibi davranmaya özen göstermelidir Aleksandr Dugin ve Yeni Avrasyacılık Avrasyacılığın tarihi temelleri Ekim devriminden sonra yurtdışına kaçan Rus düşünürlerinden Nikolay Truvbetskoy, Petr Savitskiy, Georgiy Florovski, Georgiy Vernadskiy ve benzeri aydınların fikirlerine dayanmaktadır. Görüşlerini ilk kez 1921 ve 1922 de Sofya da yayınladıkları Doğuya Çıkış: Öngörüler ve Gerçekleşmeler ve Yollarda: Avrasyacıların Savları isimli çalışmalarıyla gündeme getirmişlerdir da Avrasyacılık: Sistematik Görüşler isimli bir program açıklamıştır döneminde Paris i merkez olarak kullanan Avrasyacılar Avrasya Günlüğü ve Avrasya isimli yayınlar çıkarmışlardır. Avrasyacılık düşüncesine en önemli katkıyı Lev Gumilyov yapmıştır. Gumilyov Avrasya da, İngilizlere ve Fransızlara göre Türk ve Moğol halklarının Rusya nın daha yakın dostları olduğunu savunmuş ve Slav, Türk ve Moğol halklarını süper etnos olarak adlandırmıştır. Gumilyov Avrupa merkezciliğine karşı çıkmakta ve her Avrupalının diğer kültürleri ortadan kaldırarak kendi kültürünü evrensel kılma hayaline sahip olduğunu iddia etmektedir. Rusya nın Batıyla ittifak yerine Avrasya Birliği ni tercih etmesi gerektiğini belirterek, söz konusu birliğin geleneksel olarak Katolik Avrupa ya, Müslüman Güney e ve Çin e karşı olduğunu vurgulamaktadır. Gumilyov un 1950 li ve 60 lı yıllarda yaptığı çalışmalar ve ortaya 12 Servet Cömert, Jeopolitik ve Türkiye nin Yer Aldığı Yeni Jeopolitik Ortam, Harp Akademileri Yayını, İstanbul, 2001, s

18 koyduğu görüşler 1990 larda Rusya da çok yankı yapmış ve Yeni Avrasyacılık jeopolitik yaklaşımının düşünsel kaynaklarından birini oluşturmuştur. Yeni Avrasyacılığın önderlerinden olan Aleksandr Dugin, Rus Jeopolitiği: Avrasyacı Yaklaşım 13 adlı kitabında, 2000 lerin Rusya sının iç ve dış siyasetine ilişkin olarak gelecek temelli bir yaklaşım sunmuştur. Dugin in jeopolitik yaklaşımı insanlığın mekân faktörüyle karşılıklı ilişkisini incelemekte ve tarihselci modernitenin Batı merkezli zaman algısını reddetmektedir. Yer Kürenin her bir noktasında, mekânın içsel ilişkiye uygunluklarını yansıtan kendine özgü zamanı olduğu varsayımına dayanmaktadır. Her bir medeniyetin değerler sistemini tanımlamaya ve onun mantığını idrak etmeye dönük bir anlayış olan jeopolitik, ya da mekân felsefesi denen bu yaklaşım, Dugin e göre post-modern çağın öncelikli enstrümanı olma iddiasındadır. Dugin, jeopolitiğin mahiyeti itibariyle kara ve deniz temelli karşıt iki hâkimiyet modelinin çatışmasının tarihselliğinden yola çıkarak, günümüzün dünya siyasetine Rus merkezli bir açılım sunmaktadır. Bu açılım Kartaca-Roma, Atina-Sparta, İngiltere-Almanya ve son olarak ABD-SSCB arasındaki tarihsel güç mücadelesi benzerlikleri üzerine kurulan analojik bir bakış açısıyla, Amerika nın deniz merkezli Atlantikçi jeopolitiğine yaslanan Yeni Dünya Düzeni nin karşısına, Rusya nın başını çektiği İmparatorluk Avrasyası nı koymayı öngörmektedir. Dugin e göre çok büyük bir kıtasal mekânı işgal eden Avrasya, kadim medeniyetlerin beşiği ve bilinen eski dünyanın birikimine sahip olması özellikleriyle bugünün küresel dünyasına meydan okuyacak bir jeopolitik düzlemi temsil etmektedir. Rusya devasa mekânsal kütlesiyle Avrasya kıtasının kalpgah ında tarihsel bir güç olarak ortaya çıkmaktadır. Avrasya, kendi içinde potansiyel Avrasyacı güçleri de barındırmaktadır ama Dugin e göre bu güçlerin hiçbiri Rusya olmadan Avrasya jeopolitiğini kendi lehlerine kullanma yetisine sahip değildir. Bu noktada tarihin Rusya ya yüklediği misyonun yerine getirilebilmesini öneren Dugin, Anglo-Saxon Atlantikçi küreselleşmenin alaşağı edilmesini, Rusya (Heartland) ile diğer Avrasyacı kıyı güçlerin (Rimland) işbirliği yapması şartına bağlamaktadır. Dugin e göre tarihsel tecrübeler ve Avrasyacı jeopolitiğin Rusya ya sunduğu olanakların en iyi şekilde kullanmanın yolu, ne Doğulu ne de Batılı fakat her ikisinin de merkezinde yer alan Rusya nın, Rimland ile eşit temelli bir ilişki içine girmesidir. Bu eşit temelli ilişkinin Avrupa ayağının yegâne adresinin Almanya ile kurulacak bir ittifak olduğunu belirten Dugin, Doğuda ise Japonya nın bu görev için en uygun ülke olduğu kanaatindedir. Böylece merkezinde Moskova nın yer alacağı ve Berlin in Batı dan, Tokyo nun da Doğudan destek vereceği Üçlü Komisyon Hükümeti sayesinde Yeni İmparatorluk Avrasyası nın Rusya önderliğinde toparlanmasını öngörmektedir. 13 Aleksandr Dugin, Rus Jeopolitiği: Avrasyacı Yaklaşım, Küre Yayınları, İstanbul,

19 Dugin, Rusya nın Avrasyacı jeopolitiğinin, Orta, Doğu ve Güney Doğu Avrupa ya açılmasını sağlayabilecek en temel enstrümanlardan birisinin Ortodoks/Slavist bir söylem olabileceğini belirtmektedir. Rusya nın, Bağımsız Devletler Topluluğu ile Yakın Komşuluk siyasetlerini sürekli geliştirmek zorunda olduğunu vurgulamaktadır. Özellikle, Yugoslavya nın dağılması sonucu, Balkanlar da artan Amerikan müdahalesinin bu bölgeden dışlanmasının, Rusya nın geleneksel olarak hamiliğini yaptığı Sırbistan, Bulgaristan ve mümkünse Yunanistan ve Romanya yı da içine alacak bir Ortodoks jeopolitik boylamsal entegrasyonun gerçekleştirilmesi ile mümkün olabileceğini düşünmektedir. Dugin, Polonya ve Baltık Cumhuriyetlerine Rusya ve Avrupa arasında tampon bölge rolü vermekte ve bu bölgelerdeki artan Atlantikçi nüfuza dikkat çekmektedir. Atlantikçi akım ve lobilerin gücünün ancak Avrasyacı bir çevreleme politikasıyla sınırlandırılabileceğini iddia etmektedir. Ukrayna yı kırılgan bir geçiş noktası ve Rus-Avrasyacılığının yumuşak karnı olarak gören Dugin, Sovyetler sonrası Ukrayna nın Batı yanlısı bir tutum içine girmesini ve Atlantikçi hükümetlerce yönetilmesini, bu ülkenin NATO nun ileri bölge karakoluna dönüştürülmesi ya da Truva Atı rolüne soyundurulması şeklinde izah etmektedir. Bunun mutlaka engellenmesi gerektiğine dikkat çekerek, Ukrayna nın etnik ve kültürel sorunlarının bölyönet siyaseti ile istismar edilmesini ve Rusya tarafına çekilmesini önermektedir. Dugin in Asya için öngörüsü ise, Pan-Asyacı bir vizyonla Japonya nın stratejik çıkarlarını Çin karşısında Avrasyacı jeopolitik lehine garantiye alıp Çin in hem Orta Asya hem de Asya Pasifik bölgesindeki nüfuzunun kırılması üzerine odaklanmaktadır. Dugin, Almanya gibi Japonya ile de tarihsel husumetin bir kenara bırakılmasını istemektedir. Rusya önderliğindeki Avrasyacı güçlerin teknolojik imkânlarının sınırlı olduğu gerçekliğinden hareketle Japonya nın doğuda kazanılması gereken en önemli müttefik olduğuna vurgu yapmaktadır Avrasyacılık Yaklaşımı ve Türkiye Dugin İslam jeopolitiğini ikisi Atlantikçi, diğer ikisi de Avrasyacı olarak dört farklı bölgeye ayırmaktadır. Bunlar Atlantikçi tarafta yer alan, aydınlanmacı laik-liberal ve kültürel-halkçı karakteriyle Türk İslamı, ahlaki değerlerden yoksun ve piyasa ile eklemlenmiş olan Suudi köktenci Vehabiliği ve Avrasyacı tarafta yer alan Amerikan karşıtı köktenci Şiilik ile Pan-Arap milliyetçiliğine dayanan İslam sosyalizmi olarak ifade edilmektedir. Dugin e göre, İslam dünyasının içinde barındırdığı potansiyel Atlantik karşıtlığı, Avrasyacı yeni imparatorluk lehine bir müttefikliğe dönüştürülemediği takdirde, Avrasyacı bloğun hayatta kalması imkânsızdır. Atlantikçi Türkiye ve Suudi Arabistan jeopolitiğinin sınırlanmasının yolu Şii ve Pan-Arapçı çevrelerle ilişkileri geliştirmektir. İslam a karşı İslam stratejisini Avrasyacı jeopolitiğin bir aracı haline getirmektir. 12

20 Hem Şii jeopolitiğin hem de Avrasyacılığın İslam dünyasındaki en büyük temsilcisi olan İran ı, Berlin-Moskova-Tokyo miğferine Avrasya güneyinden, yani İslam dünyasından katılacak olan olmazsa olmaz bir güç olarak görmektedir. Dugin in algısında, Şia-devrimci vizyonu, Amerika ya karşıtlığı ve stratejik derinliğinin yanında, hammadde zenginliği ile İran, Kafkasya dan Orta Asya ya ve Orta Doğu ya kadar uzanan bir bölgede Rusya nın en büyük stratejik ortağı olmaya haizdir. İran ın ve Rusya nın nüfuz bölgesi olarak Avrasya ittifakına dâhil olacak bir Orta Asya, Amerikan karşıtı ve Şii Jeopolitikle müttefik bir Pan-Arapçı Ortadoğu, Dugin in Avrasya hayallerini süslemektedir. Dugin in kitabında açıkça ifade edilmese bile, İran ın Türkiye ile olan tarihsel husumeti ve rekabetinin yanında, Avrasyacı jeopolitik misyon bakımından en az Rusya kadar potansiyele sahip Türkiye nin bu bağlamda gözden düşürülmesi kolayca anlaşılabilecek bir olgudur. Irak işgali sonrasında yapılan anketlere göre halkının çok büyük bir oranı Amerikan karşıtı olan Türkiye nin, Atlantikçi vizyonu bir yana, Avrasya kıtasal coğrafyasında yerleşik olan Türk halklarına dönük tarihsel bir yayılma geleneğine sahip bir Türk Dış Politikası, Dugin in anladığı Avrasyacılığın, yani Rus Avrasyacılığının bölgedeki karşı tezi durumundadır. Dugin in tasavvurunda Pan-Türkçü ve Turancı tondaki bir Avrasya jeopolitiği ister istemez, Rusları ve İranlıları bir ortak düşmana karşı sloganında birleştirmiş görünüyor. Rusya ve İran ın eşgüdümlü bir politika geliştirmesinin hayati önemini bölgedeki Pan-Turancı eğilimlerin önünü kesebilecek yegâne adım olarak gören Dugin, İran ın Tacikistan, Afganistan ve Pakistan üzerinden Orta Asya içlerine kadar bir nüfuz kuşağı (Pax-Persica) oluşturmasını çok önemsemektedir. Böylelikle Turanî çizgide yer alan Türkmenistan, Kırgızistan ve Özbekistan gibi ülkelerin Türkiye ile olan sosyo-kültürel ve ekonomik bağlarının koparılmasını ve Rusya nın da Kazakistan üzerinden bölgeye yayılmasını öngörmektedir. Dugin, geleceğe dönük olarak Avrasya ittifakının en kırılgan fay hattının Kafkaslar dan geçtiğine inanmaktadır. Bu bölge Rusya-İran ve Türkiye arasında, Atlantikçilik-Avrasyacılık tarihsel zıtlığı tabanındaki çatışmaları içinde barındırması bakımından gözden kaçırılmaması gereken bir mekân olarak algılanmaktadır. Dugin, Kafkasya daki hassas dengelere dikkat çekerek, uzun vadede Rusya Avrasyacılığı na karşı muhtemel stratejik zararların bu bölgede ortaya çıkabileceğini vurgulamaktadır. Bağımsız Devletler Topluluğu nun üç üyesi olan Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan ın Moskova yanlısı bir çizgiye çekilmesini zorunlu gören Dugin, aynı zamanda özellikle ilk ikisinin Türkiye aleyhine, İran la entegre edilmesinin gereğine işaret etmektedir. Dugin, Türkiye nin bu bölgedeki rolünün hem Rusya hem de İran lehine etkisizleştirilmesi için, gerekirse Türkiye içindeki Kürt azınlığın ajite edilmesi, Ermeni meselesinin 13