Discover Eğitim Notları

Transkript

1 Discover Eğitim Notları ÇEVİREN VE HAZIRLAYAN: İpek ÜLER

2 INDEX ENCOM DİSCOVER BAŞLANGIÇ DİSCOVER & OTOMATİK KAYDETME DİSCOVER GELİŞTİRİLMİŞ KATMAN KONTROLÜ (ELC) ELC SEÇENEKLERİ KATMAN KONTROLLERİ KATMAN ÖZELLİKLERİ BAŞLIKLAR VE GRUPLAR HARİTA KONTROLLERİ PENCERE ÖZELLİKLERİ HARİTA BAĞLANMASI İNTERAKTİF İMLEÇ KONUMLAMA RASTER GÖRÜNTÜYÜ KOORDİNATLANDIRMA ECW İMAJLARI GRİD DOSYALARININ AÇILMASI DİSCOVER KULLANARAK DOSYALARIN İÇERİ AKTARILMASI AUTOCAD DXF DOSYALARI İLERİ SEVİYE ASCII İÇERİ AKTARIMI TABLODAN NESNE YARATMAK DİSCOVER DIŞARI AKTARIM SEÇENEKLERİ Haritayı Koordinatlandırılmış Rastera Dönüştürme Film ya da Animasyon Yapmak VERİLERİN SEÇİLMESİ VE SORGULANMASI DİSCOVER GRAFİKSEL SEÇİM METOTLARI METİNSEL SEÇİM METOTLARI TABLO VE ÇALIŞMA SAYFALARININ YÖNETİLMESİ BİRDEN FAZLA TABLONUN AÇILMASI TABLOLARIN SİLİNMESİ VE YENİDEN İSİMLENDİRİLMESİ BİRDEN FAZLA TABLONUN SIKIŞTIRILMASI BİRDEN FAZLA TABLONUN BİRLEŞTİRİLMESİ TABLO YAPISININ DEĞİŞTİRİLMESİ BİRDEN FAZLA TABLONUN YENİ PROJEKSİYONDA KAYDEDİLMESİ KOLON GÜNCELLEME VE KOORDİNAT BİLGİSİ ATAMA HARİTA YAPIM ARAÇLARI ÇIKTI PENCERESİ ÖLÇEKLİ HARİTA ÇIKTISI OLUŞTURMA XY HARİTA GRİDİ KAPLAMA BAŞLIK BLOĞU VE ÖLÇEK ÇUBUĞU EKLEME HARİTA LEJANTI OLUŞTURULMASI DİĞER ÇIKTI SEÇENEKLERİ Discover Eğitim Notları Sayfa 2

3 6. JEOLOJİK VERİLERİN GÖRÜNTÜLENMESİ BİR RENKLENDİRİLMİŞ TABLONUN (COLOUR LOOK-UP TABLE) OLUŞTURULMASI TEMATİK HARİTADAN BİR LUT OLUŞTURULMASI BİR LUT TABLOSUNUN DÜZENLENMESİ VAR OLAN BİR JEOLOJİ HARİTASINDAN LUT OLUŞTURULMASI JEOLOJİK LEJANT OLUŞTURMA SINIR POLYGONLARINA ORTALAMA DEĞERLERİN ATANMASI METİN ETİKETLERİ STACKED (YIĞIN) PROFİLLERİNİN OLUŞTURULMASI YAPISAL VERİLERİN GÖRÜNTÜLENMESİ BİR TABLOYA DİSCOVER JEOLOJİ KODLARININ EKLENMESİ DİSCOVER KODLARINDAN JEOLOJİ SEMBOLLERİNİN OLUŞTURULMASI JEOLOJİ SEMBOLLERİNİN BİR TABLODA SAYISALLAŞTIRILMASI FAY ÇİZGİLERİNİN YÖNLENDİRİLMESİ FAY ÇİZGİLERİ YÖNELİMLERİNİN BİR GÜL DİYAGRAMINDA GÖSTERİLMESİ JEOLOJİ VERİLERİNİ KULLANARAK YAKINLIK ARAMASI (PROXİMİTY SEARCH) DRİLLHOLES (SONDAJ) MODÜLÜ GİRİŞ SONDAJ KESİTLERİNİN OLUŞTURULMASI İÇİN ADIMLAR DRİLLHOLE VERİ FORMATI COLLAR TABLOSU DOWNHOLE SURVEY TABLOSU DOWNHOLE (ASSAY) VERİ TABLOLARI GRİD VE KONTUR YÜZEYLERİ YÜZEY JEOLOJİSİ SONDAJ PROJESİNİN OLUŞTURULMASI VERİ DOĞRULAMA SONDAJ KESİTLERİ VE PLANLARININ OLUŞTURULMASI DOWNHOLE VERİLERİNİN KESİT ÜZERİNDE GÖRÜNTÜLENMESİ SONDAJ RENK ŞABLONU OLUŞTURULMASI DRİLLHOLE SECTİON MANAGER (SONDAJ KESİTİ YÖNETİCİSİ) SONDAJ KESİT VERİLERİNİN YENİLENMESİ SONDAJ KESİTİNİN YAZDIRILMASI SONDAJ LOG GÖRÜNÜMÜ JEOLOJİK SINIRLARIN SAYISALLAŞTIRILMASI XYZ KUYU KOORDİNATLARININ HESAPLANMASI SONDAJ PROJESİ YÖNETİMİ SURFACES (YÜZEY) MODÜLÜ GRİD DOSYA FORMATLARININ SINIRLANDIRILMASI YÜKSEKLİK GRİDİ OLUŞTURULMASI GRİD GÖRÜNÜMÜNÜN DEĞİŞTİRİLMESİ GRİD DEĞERLERİYLE VEKTÖR OBJENİN GÜNCELLENMESİ GRİD KONTURLARININ OLUŞTURULMASI BİR GRİD YA DA KONTUR PLANI ÜZERİNDEKİ YÜZEY PROFİLİ (KESİT) OLUŞTURMA BİRDEN FAZLA ARALIKLA GRİDİN SORGULANMASI BİR GRİDİ YENİ BİR GRİD FORMATINA DÖNÜŞTÜRME GRİD DOSYALARININ IMPORT (İÇERİ AKTARIM) EDİLMESİ Discover Eğitim Notları Sayfa 3

4 9.10 GRİDLERİN KESİLMESİ BİR GRİDİN YENİDEN PROJEKSİYONLANMASI JEOKİMYASAL GRİD OLUŞTURULMASI GRİDLER ÜZERİNDE HESAPLAMALARIN YAPILMASI JEOFİZİKSEL GRİD OLUŞTURULMASI GRİD FİLTRESİ UYGULAMA DİSCOVER GRİD ÖZELLİKLERİ GRAPHMAP (GRAFİK-HARİTA) MODÜLÜ GRİD FİLTRESİ UYGULAMA MEKANSAL ANALİZLERE GİRİŞ GRAFİK OLUŞTURULMASI ÖZNİTELİK KOLONUYLA MEKANSAL ANALİZ NÜMERİK KOLONLA MEKANSAL ANALİZ GRAPHMAP DE ARKA PLAN RESMİ GÖRÜNTÜLEME GEOCHEM (JEOKİMYA) MODÜLÜ NOKTA SINIFLAMASI ÖZET İSTATİSTİKLER VERİ SEVİYELEME KORELASYON MATRİSİ HESAPLATMA BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLİ NOKTA SINIFLAMASI İLERİ SEVİYE NESNE OLUŞTURMA VE DÜZENLEME KOORDİNATTAN ALAN OLUŞTURMA SİTİL KÜTÜPHANESİ AKICI VERİ GİRİŞİ ÇİZGİ SİTİLİNİN MODİFİYE EDİLMESİ ÇİZGİLERE SEMBOL EKLEME ÇİZGİ AĞININ POLİGONA DÖNÜŞTÜRÜLMESİ POLYGONA KLİPLEME ENCOM DİSCOVER 3D IMAJLAR HARİTAYI 3D DE GÖRÜNTÜLEME İMAJIN GRİD ÜZERİNE KAPLANMASI İMAJIN DOĞRUDAN 3D YE EKLENMESİ COĞRAFİ REFERANSLAMA SİHİRBAZI ÇOKLU KESİT OLUŞTURUCU VEKTÖR VERİ D VEKTÖR DOSYASININ IMPORT EDİLMESİ D VEKTÖR DOSYASININ IMPORT EDİLMESİ D KATI OBJE OLUŞTURMA D NOKTA VE ÇİZGİ VERİLERİ D NOKTA VERİLERİN GÖRÜNTÜLENMESİ YAPISAL NOKTA VERİLERİ D ÇİZGİ VERİLERİN GÖRÜNTÜLENMESİ Discover Eğitim Notları Sayfa 4

5 4. 3D DE YÜZEYLER , D DE SONDAJLAR DOWNHOLE (KUYU) VERİLERİNİN SORGULANMASI DOWNHOLE (KUYU) VERİLERİNİN GÖRSELLEŞTİRİLMESİ DOWNHOLE (KUYU) VERİLERİNİN KOŞULLANMASI VE SORGULANMASI SONDAJLARIN 3D ORTAMDA PLANLANMASI EK DİSCOVER JEOLOJİ SEMBOL FONTLARI Discover Eğitim Notları Sayfa 5

6 Encom Discover Mapinfo masaüstü bir CBS paketidir. CBS yazılımları aşağıdaki eylemleri gerçekleştirmede işlevsellik sağlar: Coğrafi koordinatlanmış mekansal verilerin görüntülenmesi ( yazılım düz bir ekranda yada kağıtta küresel verinin görüntülenmesi için dünyanın şeklini ve farklı projeksiyonları hesaba katar ) Mekansal analizlerin yapılması örneğin, 1 km lik Kuzey-Doğu trend hatalarının içinde kalan tüm örnek noktalarının bulunması Coğrafi olmayan verinin mekansal veri ile birlikte görüntülenmesi örneğin altın kalitesine göre renkli örnek notların görüntülenmesi Verinizin yapısal ve mekansal analizlerinin birleştirilmesi için standart bir veritabanı motorunu kullanarak karmaşık sorgulamaların yapılması Yüksek kaliteli çıktı üretimi Discover Versiyon 10.0 Encom tarafından MapInfo Professional için özellikle yerbilimleri için geliştirilmiş bir yan programdır. Discover 10.0, Microsoft Windows 2000/XP ve Vista üzerinde MapInfo Professional 8.0 ve 9.5 arasındaki versiyonlar ile birlikte çalışır. MapInfo nun çok kuvvetli Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) yüzü üzerindeki kurulan Discover MapInfo yu araştırma verisetlerini yönetmek, işlemek ve görüntülemek için sofistike ve kullanımı kolay bir araca çevirir. Discover kullanıcılara önceden bir paket programlar grubuna ihtiyaç duyulan şekilde veriyi işleme ve görüntüleme yeteneği verir. Sahadaki bir jeolog, kaynak ofiste ki bir araştırma yöneticisi ya da bir bölgesel ofisteki çizimci Discover ı büyük aktiviteleri, grid ve kontur nokta verisini takip etmek, plandaki sondaj deliklerini görüntülemek ve kesmek, jeokimyasal verileri analiz etmek, harita oluşturmayı kolaylaştırmak, ölçekli çıktıları kolayca üretebilmek için kullanabilir. Bu eğitimin amacı, hem yeni hem de süregelen MapInfo/Discover kullanıcılarına Discover 10.0 da görülen kullanışlı fonksiyonları tanıtmaktır. Gerçek jeololjik veriyle çalışırken Discover da vazgeçilmez fonksiyonlar bulacaksınız. Bu eğitim esnasında, jeolojik, jeokimyasal ve jeofiziksel verileri kapsayan tipik jeolojik problemlere hitap edeceğiz. Bu eğitim sizin yani kullanıcının yazılımı kullanarak uygulama yapması prensibine göre dizayn edilmiştir. Bu notlar devam eden eğitime eşlik etmesi için dizayn edilmiştir. Notlar göreli olarak kendi başına yeterli olmaktadır ancak kurs esnasında bu eğitim kitabına ilave olarak pek çok kullanışlı püf nokta bulacaksınız. Kurs süresi boyunca ayrı ayrı ya da küçük bir takımın parçası olarak çalışacaksınız. Kurstan maksimum kazanç sağlamak için, eğer her hangi bir kavram açık değilse ya da ek açıklamaya ihtiyaç duyuyorsanız soru sormaya teşvik edilirsiniz. Discover Eğitim Notları Sayfa 6

7 1. Başlangıç Başlangıç noktamız eğitim veri setlerinin kişisel lokal bilgisayarlara kopyalanmasıdır. Encom eğitim klasörünü oluşturmak için aşağıda verilen prosedürleri takip ediniz ve CD-ROM dan eğitim klasörünü bu klasörün içine kopyalayınız. Adımlar Yerel Diskinizde (C-sürücüsünde) Encom Training adında bir klasör oluşturun ve eğitim CD sinden bileşenleri bu klasöre kopyalayınız. Bütün dosyaları seçin ve sağ fare butonuna basın. Bu menüden Properties i seçiniz ve sonra Properties Diolag gözükmelidir. Aşağıdaki gibi Read Only kutusundaki seçimi kaldırın: Eğer Windows 2000 ya da XP kullanıyorsanız, sadece seçili klasördeki ya da seçili dosyayı ve içerdiği tüm alt klasörleri ve dosyalardaki değişiklikleri uygulamak istiyorsanız diğer bir diyalog sorusuyla karşılaşmalısınız. Apply changes to this folder, subfolder and files seçeneğini seçiniz. 2. Discover & Otomatik Kaydetme Discover, Discover>Configuration>Settings diyaloğundaki Automatically Start Discover when Mapinfo starts kutucuğu seçildiği takdirde Mapinfo nun çalıştığı her anda otomatik olarak kayıt yapar. Eğer Discover ın otomatik olarak çalışmasını istemiyorsanız sadece bu kutucuktaki seçimi kaldırmanız yeterlidir. Eğer Discover menüsü Menü çubuğunda otomatik olarak gözükmüyorsa program Mapinfo Tools>Run MapBasic Program menü seçeneğinin seçilmesiyle manuel olarak çalıştırılabilir. C:\Program Files\MapInfo\Professional\Discover ( ya da bilgisayarınızda Mapinfo nereye kurulduysa ) klasörü açınız ve Discover.mbx dosyasını seçip OK tuşuna basınız. Discover menüsü Menü çubuğuna eklenmelidir. Discover Eğitim Notları Sayfa 7

8 1. Discover Geliştirilmiş Katman Kontrolü (ELC) Discover size Harita Pencereleri ve katmanlarla çalışmanın güçlü ve esne bir yolunu sağlar. Geliştirilmiş Katman Kontrolü (Enhanced Layer Control-ELC) tek bir kontrolden birden fazla Harita Penceresini yönetmenize olanak sağlar. Birden fazla katman eşzamanlı olarak seçilebilir ve çalıştırılabilir. Katmanlar görüntülenme sırlarına bağlı olabilecek doğal gruplamalarda düzenlenebilir ve daha doğal ve tutarlı bir veri isimlemesi sağlamak için takma adlar kullanılabilir. ELC ayrıca seçilebilirlik, düzenlenebilirlik, görünürlük ve etiket görüntüleme gibi standart katman özellikleri üstünde tam bir kontrol sağlar. Harita Penceresi Düzenlenebilirlik Katman Seçilebilirlik Etiketleme Grup Katmana Yaklaş Görünürlük Grupları Görüntüle Önceki Görüntü Standart MapInfo Previous View (önceki görüntü) fonksiyonu Harita pencerelerinin birden fazla önceki görüntüsüne izin vermek için geliştirilmiştir. Bir harita penceresini Panlerken (tutup sürükleme)ve zoomlarken (yaklaşma-uzaklaşma), ELC limitlerini kaydeder. ELC nin altındaki Previous View butonuna kliklerseniz, mevcut harita penceresi bir önceki limitleriyle yeniden çizilir. Bu butona her kliklediğinizde Harita Penceresi uygun limitleriyle yeniden çizilir. Pencereniz yeniden boyutlandıysa o zaman Zoom Previous bir önceki boyutuna geri dönmek için değişmez fakat önceki zooma merkezler ve önceki ölçekte yeniden görüntüler. Discover ı ilk yüklediğinizde ELC, istenildiğinde konumu değiştirilebilen ve yeniden boyutlanabilen bir kayan pencerede görüntülenir. Eğer kaldırmak isteseniz pencerenin üst sağ köşesindeki çarpı işaretine klikleyin. Yeniden eklemek için Discover araç çubuğundaki ELC butonunu seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 8

9 Alternatif olarak, ELC üstünde sol fare butonuna çift klik yapın pencere başlık çubuğuna küçülecektir. Başlık çubuğu üstünde, pencereyi ekran üzerindeki her hangi bir pozisyona küçültmenizi ve sonra orijinal pozisyonuna geri taşımanızı sağlayan minimise (küçült) ve restore (yeniden yükle) butonları da yer almaktadır. Eğer ELC yi tamemen görünmez yapmaz istiyorsanız o zaman Discover > Confguration menü seçeneğine gidin ve Use Enhanced Layer Control seçeneğini Off olarak ayarlayın. Not edelim ki, ELC bilgileri 3 seviyeli bir hiyerarşide görüntüler. Üst seviye harita pencerelerinin tanımlar, ikinci seviye katman gruplarını gösterir ve üçüncü seviye bu grupların içerdiği katmanları tanımlar. Eğer açık Tablolar, Çıktı pencereleri vs. varsa, onlarda görüntülenebilir ve ELC ile kontrol edilebilir. 1.1 ELC Seçenekleri ELC nin genel karakteristiklerini kontrol edebilirsiniz. Örneğin, Discover her aktif olduğunda ELC nin otomatik olarak görünmesini istiyorsanız işaretleyebilirsiniz. Ayrıca ELC nin tüm açık Harita Pencereleri ya da sadece mevcut Harita Penceresi için katman bilgilerini görüntülemesini işaretleyebilirsiniz. Bu genel karakteristikler ELC nin altındaki Options butonuna klikleyerek ya da ELC deki bir katman ismi ya da Harita Penceresi ismi üzerinde sağ kliklediğinizde görünen açılır pencere üzerindeki Options öğesini seçerek ayarlanabilir. Bunu yaptığınızda, aşağıdaki diyalog görüntülenir: Apply changes immediately Eğer bu kutu işaretlenirse, bir katman için görünürlük her işaretlendiğinde/işaret kaldırıldığında, katman kaldırılır ya da Harita Penceresinin yeniden çizilmesine bağlı olarak görüntü karakteristikleri değişir. Eğer kutu işaretlenmezse, tüm değişiklikler yapılana kadar Harita Penceresinin yeniden çizimini erteleyebilirsiniz. Discover Eğitim Notları Sayfa 9

10 Eğer bir seferde bir seri değişiklik yapıyorsanız İşlemin bu ikinci modu kullanışlıdır. Değişikliklerinizi yaptıktan sonra Apply Changes butonuna klikleyin, Harita Pencereniz ve ELC yaptığınız tüm değişiklikleri yansıtacak şekilde yenilenir. Show all Windows in workspace Eğer işaretlenirse, açık olan tüm Harita pencereleri ELC de görüntülenir. Eğer işaretlenmezse, ELC sadece aktif pencereyi görüntüler. Use layer name aliases Eğer işaretliyse, ELC katman ismi başlıklarını görüntüler (eğer mevcutsa), aksi taktirde esas.tab dosya adları görüntülenir. Not: Use Layer name aliases seçeneği sadece ELC de ve bazı Discover diyaloglarında çalışır. Bir başlık ismi ayarlanmış olsa bile, tüm MapInfo diyalogları yinede orijinal tablo isimlerini (.Tab dosyası) gösterecektir. Allow layer logical grouping Eğer işaretliyse, ELC ağacı gruplanmış biçimde görüntülenir. Open branches for all windows Eğer işaretliyse, ELC tüm katmanları ve açık olan tüm harita pencereleri için temaları (ya da grupları ve gruplanmış biçimdeki katmanları) görüntüler. Eğer işaretlenmezse, sadece mevcut harita penceresi genişletilmiş görünür. Open when Discover starts ELC yi başlangıçta açar. 1.2 Katman Kontrolleri ELC katmanları kontrol etmek için bir görsel kontroller seti sunar. Her katmanın görünürlüğü her katman isminin solundaki kutu işaretlenerek kontrol edilir. Kutuyu işaretleyin ve katmanı görüntüleyin, işareti kaldırarak da görünümünü kapatın. Not: ELC de harita penceresi başlığı üzerindeki visibility (görünürlük) kutusunun işaretleyerek/işaretini kaldırarak bir harita penceresi için tüm katmanları (Kozmetik katman hariç) görüntüleyebilir ya da saklayabilirsiniz. Kozmetik katmanlar ve lejant pencereleri için görünürlük kutuları daima işaretlidir bu objelerin görünürlüğünü kaldıramazsınız. Düzenlenebilirlik (editability), seçilebilirlik (selectability) ve otomatik-etiketler (auto-labels) katman isminin sağ tarafındaki uygun ikonlar üzerine kliklenerek kontrol edilir. Her katmanın sağ tarafındaki ikon özel boyutlardaki veri katmanına yaklaşmanıza (zoom) olanak verir. Kozmetik katman kontrolü üstünde kliklerseniz, tüm katmanların boyutlarına yaklaşır. ELC ile, aşağı ya da yukarı sürükleyerek katmanların sırasını değiştirebilirsiniz. Bu metodu kullanarak Harita Pencereleri arasındaki katmanları da taşıyabilirsiniz. CTRL ve SHIFT tuşları ile beraber fare imlecini kullanarak birden fazla katman seçebilirsiniz. 1.3 Katman Özellikleri Sağ fare butonuna klikleyerek bir katman seçerseniz, standart MapInfo katman kontrolünde mevcut olan tüm katman kontrollerini sağlayan bir açılır menü gözükür: Discover Eğitim Notları Sayfa 10

11 ELC katmanların içeriklerinden haberdardır ve dolayısıyla açılır menüdeki seçenekler katman tipiyle belirlenir. Örneğin, vektörler ya da noktalar içeren bir katman yukarıda gösterilen gibi bir menüye sahiptir fakat grid imaj içeren bir katman Grid seçeneklerine sahip olmayabilir. Katman menüleri üzerinde var olan seçenekler şu şekildedir: Select All Bir katmandaki tüm objeleri seçer Unselect All - Bir katmandaki tüm objeler üstündeki seçimi kaldırır Add Layer - Mevcur harita penceresine açık bir tabloyu ekler Remove Layer Mevcut harita penceresinden bir ya da daha fazla katmanı kaldırır Create Stacked Profile - Yığılmış Profil Aracını (Staced Profile Tool) gösterir. Bir yığılma profilini oluşturulmasına (Creating a Stacked Profile) bakınız. Create Grid - Gridleme Aracını (Gridding Tool) gösterir. Bir grid yüzeyinin oluşturulmasına (Creating a Grid Surface) bakınız. Open Table MapInfo tablosunu açar. File > Open Table menü seçeneği ile aynı işi yapar. Close Table - MapInfo tablosunu kapatır. File > Close Table menü seçeneği ile aynı işi yapar. Discover Eğitim Notları Sayfa 11

12 Display - Bir katmanın çizgi, şablon ve sembol stilini değiştirir. Add Group - Bir katman grubu oluşturur. İlave bilgiler için Discover Referans dökümanındaki Creating Groups a bakınız. MapInfo dan farklı olarak, Discover ELC tematik katmanları üst katmanlar altında görüntüler. Modify Hotlink - Bu özellik katmanları ve Hotlink (bağlantı) objelerini kontrol etmenize izin verir. Ayrıntılar için MapInfo dökümanınıza bakınız. Modify Labels - Etiklerin görünümlerini ve stillerini değiştirir. Show Table Projection Tablonun ana projeksiyon parametrelerini görüntüler. Show file path - Seçilen.TAB dosyasının tam dosya yolunu gösterir. Reset Alias Name Katman.TAB dosyasından başlık ad metadatasını kaldırır ve orijinal katman ismini görüntüler. Reset Group - Katman.TAB dosyasından grup metadatasını kaldırır. Add to Favourites - Bir tabloyu ELC Favorileri listesine ekler. ELC Favorileri listesi kullanıcı tanımlı tabloların bir listesidir ve Discover > Table Utilities > Favourite Tables listesinden bağımsız olarak saklanır. Options - Geliştirilmiş Katman Kontrolü seçenekleri. (ELC Options a bakınız.) 1.4 Başlıklar ve Gruplar ELC bireysel katmanların alternatif başlıklarla (aliases) görüntülenmesine izin verir. Dosya ismini kısaltmak istiyorsanız (MapInfo bunu varsayılan dosya ismi olarak kullanır) ya da daha açıklayıcı bir şeyler istiyorsanız bu çok kullanışlıdır. Bir katmana başlık belirlemek için, ELC de katman ismi üstüne çift klikleyin ve yeni başlık ismini yazın. Başlıklar.TAB dosyalarındaki metadatalarla depolanır. Katmanları, uygulamalarınıza daha uygun doğal bir sıralamayı yansıtan mantıksal gruplamaların içinde de düzenleyebilirisiniz. Eğer bir grup yaratırsanız tek bir fare kliklemesiyle tüm katmanları grubun içinde gösterebilir/gizleyebilirsiniz. Her katmanı ayrı ayrı taşımaktansa ELC de bir grup katmanı da taşıyabilirsiniz. 1.5 Harita Kontrolleri ELC harita penceresi isimlerini ve zoom ölçeklerini kontrol etmenize izin verir. Açılır pencereyi aktif hale getirmek için ELC de harita penceresi üzerine sağ klikleyin sonra Window Properties i (Pencere özellikleri) seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 12

13 Harita Penceresi menüsünde var olan özellikler: Add Layer - Mevcut harita penceresine açık bir tabloyu ekler Window Properties Harita penceresi başlığını, konumunu, boyutunu ve durumunu (büyütülmüş, küçültülmüş vb.) yeniler. Open Table MapInfo tablolarını açar. File > Open Table menü seçeneğiyle aynı işi yapar. Close Layer Bir veri (browser) penceresini kapatmak için kullanılır. Map Linking İlişkili harita pencereleri arasındaki katmanların boyutlarının ya da ölçeklerinin korunmasına izin verir. Match window Sizes Bütün ilişkili harita pencerelerinin boyutlarını aynı ebatlara ayarlar. Options - geliştirilmiş Katman Kontrolleri seçenekleri (ELC Options a bakınız.) 1.6 Pencere Özellikleri Harita Penceresi açılır penceresinin pencere özelliklerinden harita penceresi başlıklarını, konumunu ve durumunu (büyütülmüş, küçültülmüş vb.) yenileyebilirsiniz. Discover Eğitim Notları Sayfa 13

14 Daha sonra başka birinin kullanacağı bir çalışma sayfası kurmaya ihtiyacınız varsa, özel pozisyonların ve boyutların ayarlanması kullanışlıdır. Harita çıktılarının hazırlanmasında tutarlılığı belirlemek için pencere genişliği ve yüksekliği de kullanışlı parametrelerdir. Bazen farklı çözünürlüklerdeki ekranlara sahip bilgisayarlar arasında bir çalışma sayfası taşınırken, erişimi minimize edilmiş pencerelerde problemler bulabilirsiniz. ELC de bir harita penceresi seçerek ve sonra Map Control menüsünden Window Properties seçilerek pencereyi maksimize edebilirsiniz ve böylelikle kontrolünü yeniden kazanabilirsiniz. 1.7 Harita Bağlanması Discover > Map Window > Map Linking Harita bağlama, harita penecerelerini coğrafi olarak bağlanması yeteneğini sağlar yani bir haritaya uygulanan her panleme ya da zoomlama yenilemesi otomatik olarak ilişkilendirilmiş grubun içerdiği diğer tüm harita pencerelerine de uygulanır. Map Linking diyaloğu tüm mevcut açık haritaları ve projeksiyonlarını listeler. Haritarı seçmek/seçimi kaldırmak için Harita isimlerinin yanındaki kutuları kullanın. Select All ve Unselect All butonları da sağlanmaktadır. İki harita bağlama metodu mevcuttur: Fixed extent Harita ölçeğine ya da pencere boyutlarına bakmaksızın pencere merkez noktası ve X ekseni boyutları daima harita penceresinde görünür olduğu için pencereler senkronizedir. Fixed scale Bir pan ya da zoom takip edilerek, yeni harita merkezi ve ölçeği diğer bağlantılı haritalara uygulanır. Böylece, her bağlantılı harita penceresi aynı merkez koordinatlarına ve Discover Eğitim Notları Sayfa 14

15 ölçeğine sahip olur fakat her birinde gösterilen verinin miktarı bireysel pencere boyutlarına bağlıdır. Bireysel haritalar ayrıca bir harita üzerinde sağ fare tuşuna klikleyerek açılan pencere menüsü üzerindeki Link this map seçeneği vasıtasıyla da bağlanabilir. Bu menü yanındaki işaret haritanın linklendiğini gösterir. 1.8 İnteraktif İmleç Konumlama İnteraktif imleç konumlama, kliklediğiniz pozisyondaki bir sembolün tayin edilmesiyle ayrı harita pencerelerinde coğrafik konumları otomatik olarak bağlayan interaktif bir imleç yaratır. Bu seçenek harita penceresinde görünür değilse, belirlenen pozisyonun coğrafi konumunu göstermek için her hangi bir harita penceresini otomatik olarak panlemek için üretilmiştir. Bir harita penceresini konumlayıcı olarak kullanmak istediğinizde ve veriyi ilave pencerelerde farklı ölçeklerde yeniden incelemek istediğinizde, imleç konumlama çok kullanışlı bir fonksiyondur. Aynı coğrafik pozisyonda ama farklı ölçekli ve bilgi içerikli tayin edilmiş konum sembollü iki pencerenin örneği aşağıda gösterilmektedir. Discover Eğitim Notları Sayfa 15

16 2. Raster Görüntüyü Koordinatlandırma Hem MapInfo hem de Discover raster imajları koordinatlandırma yeteneğine sahiptir. MapInfo kullanarak imaj koordinatlandırmaktan farklı olarak, Discover Rectify Tool koordinatlandırma yapabilir (koordinatlandırılan imajlar esnetilerek (stretced), bükülerek (skewed) ya da döndürülerek doğru coğrafi konumda gösterilir). Rubber-Sheeting olarak da bilinen bu işlem, bir imajın bölümlerinin girilen kontrol noktalarına uydurmak için esnetmeye veya bükmeye izin verir. Ne kadar fazla kontrol noktası kullanılırsa, bu koordinatlandırma işleme o kadar hassas olacaktır. Bir raster imajı koordinatlandırmak için gerçek dünya koordinatları bilinen bir seri kontrol noktasının eklenmesine ihtiyaç vardır. Eğer taranmış imaj bir grid haritasıysa, o zaman bu gridin kesişimleri kontrol noktaları olarak kullanılabilir ve gerçek dünya koordinatları manuel olarak girilir. Eğer imaj üzerinde hiçbir koordinat bilgisi yoksa, o zaman koordinat bilgisi bir harita penceresinde açılan yol kesişimleri, drenaj uyum noktaları, çit çizgileri ya da mülkiyet sınırları gibi vektör verilerinden alınabilir. İdeal olarak kontrol noktaları girdi imajının üstünde olmalıdır ve sonuç koordinatlandırması için fazla nokta daha iyidir. Bu alıştırmada, harita giridiyle taranmış imajımızın kesişimlerini kullanarak kontrol noktalarını manuel olarak gireceğiz. Koordinatlandırılmış imajdaki bir pikselin konumunu belirlemek için birkaç transformasyon metodu mevcuttur. Bunlar; kullanılan kontrol noktalarının sayısına bağlı olarak değişen Projective (izdüşümsel), Affine (afin), Conformal (açı-korur) ve Higher order polynomal (yüksek sıralı çokterimli) yöntemleridir. Alıştırma-1 Bir raster imajın Discover da koordinatlandırılması (register) 1. Ana Discover menüsünden Images menüsünü seçin. Yeni eklenen Image menüsünden Load an Image File butonuna klikleyin ve Encom Training\Darlot\Geology klasöründen SG5113.JPG imajını seçin. Not: Eğer resim dosyasını açarken bir hatayla karşılaşıyorsanız, Denetim masasından, Bölge dil ayarını (Australia - English) olarak değiştirin. 2. Loading Control Points diyaloğu göründüğünde NO butonuna klikleyin. İmaj yeni bir harita penceresinde açılacaktır. 3. Projection butonuna basın ve Longitude/Latitude (AGD66) olarak değiştirin. Koordinatların derece, dakika, saniye biriminde girilebilmesi için, varsayılan olarak gelen Decimal Degrees yerine DMS kutusunun seçili olduğundan emin olun. Discover Eğitim Notları Sayfa 16

17 4. Bir kontrol noktası eklemek için New Point butonuna basın. Eklenmesi için kontrol noktası satırının üstüne klikleyin, böylece vurgulanır. Satırın solunda seçili satırı gösteren bir ikon gözükecektir. 5. Image Window üstünde sol üst köşeye yaklaşın, köşe kesişimi gözükecektir. Rectify Image diyaloğuna geri dönün Image butonuna klikleyin ve imleci imaj penceresine taşıyın. Artık imleç artı (+) şeklinde gözükecektir. Harita penceresinde imajın sol üstündeki kontrol noktası konumuna klikleyin. İmajdaki X ve Y piksel koordinatlarının konumu, kontrol noktası Image_X ve Image_Y hücrelerinde otomatik olarak güncellenecektir. Kontrol noktalarını kaldırmak için Delete Point butonunu kullanın. Undo Change butonu kullanılarak bir kontrol noktası satırına uygulana son değişiklik geri alınabilir. 6. Bir kontrol noktasının Map X ve Y koordinatlarını özelleştirmek için düzenlenecek kontrol noktası satırını klikleyin. Satırın sol tarafında satırın seçili olduğunu gösteren bir ikon gözükür. Discover Eğitim Notları Sayfa 17

18 Map_X ve Map_Y hücrelerine klikleyerek ve gerçek dünya X ve Y koordinatları değerleri üstüne yazarak koordinatları girin. Not edelim ki, Rectify Image aracı sadece desimal derece türündeki lat/long koordinatları kabul eder. Doğru olarak koordinatlamak için DMS ölçümlerinin desimale dönüştürülmesi gerekecektir. Güney yarımküre enlemler için başına - koymayı unutmayın K harita sınırı poligonunan Map_X ve Map_Y koordinatlarını seçmek için düzenlenecek olan kontrol noktasının vurgulu olduğundan emin olun. Map butonun klikleyin ve MAP250K tablosunu içeren harita penceresinin başlık çubuğunun üstüne klikleyin. Bu harita penceresiyle beraber Snap Mode (Yakala) aktif etmek için klavyeden S tuşuna basın. Çok daha hassas bir konum ölçümü elde etmek için snap fonksiyonu yardımıyla obje üzerindeki nodları imleçle yakalayabilmenizi sağlar. İmleç artık harita penceresi üzerindeyken daire içinde bir artı işareti şeklini alacaktır. İmleci Sir Samuel harita sayfası poligonun sol üst köşesi üstüne getirin. İmleç tam olarak doğru köşe noktasının/nodun üstüne geldiğinde, büyük bir artı işareti şeklini alır. Bu imleç konumunu seçili kontrol noktası satırına ait Map_X ve Map_Y hücrelerine eklemek için sol fare butonuna klikleyin. 8. Kalan üç kontrol noktasını eklemek için yukarıdaki prosedürü izleyin. Tüm noktalar eklendiğinde, Map_Y hücresinin dışına klikleyin böylece RMS, ResidualX ve ResidualY hesaplanacaktır. Bunu yapaktaki amaç bu değerlerin olabildiğince düşük olduğundan emin olmaktır. Yüksek değerler doğru olmayan kontrol noktası tayinlerini, değerleri ya da bağdaşmayan projeksiyonu işaret edebilir. Bu figürler piksel hücrelerinin sayısıyla ilişkilidir, imaj dönüşümün dışında olabilir. 9. Kontrol noktalarından emin olduğunuzda Save butonuna klikleyin böylece koorinatladırmanın bazı nedenlerden dolayı düzenlenmesi gerekiyorsa orijinal kontrol noktaları yeniden görüntülenebilir. 10. Rectify butonuna basın. Çıktı dosyası ismini ve konumunu için bir Save As diyaloğu açılacaktır. Varsayılan olarak koordinatlanmış çıktı tablosu _rectified son ekiyle birlikte orijinal imaj dosyası ismini içerecektir. Varsayılan uzantıyı koruyarak koorinatlanmış imaj tablosunu orijinal imajla aynı klasöre kaydedin. 11. Save butonuna basıldığında, Rectify Image diyaloğunun altında koorinatlandırma işlemi durumunu gösteren bir durum çubuğu görüntülenecektir. Koordinatlandırma işlemi tamamlandığında, koordinatlanan imaj yeni bir harita penceresinde görüntülenir. Close butonunu kullanarak Rectify Image diyaloğunu kapatın. Discover Eğitim Notları Sayfa 18

19 12. İmajın doğru koordinatlandırıldığını kontrol etmek için, koordinatlanmış imajı içeren harita penceresine Encom Training\Australia\Mapsheets klasöründen MAP250K tablosunu ekleyin. Eğer raster imaj doğru gözükmüyorsa ve harita penceresinde deforme olduysa, imajı tekrar Rectify Image diyaloğunda açmanız ve kontrol noktalarını düzenlemeniz gerekmektedir. Alıştırma-2 Koordinatlanmış Sir Samuel SG5113 imajını 250K harita sınırlarıyla klipleyin 13. Eğer imaj doğru koorinatlandırılmış gözüküyorsa SIR SAMUEL harita sayfası poligonunu seçin. Images > Clip Image menü seçeneğini seçin. Clip Outside Polygon seçeneğini seçin ve *Selection* (bu seçili SIR SAMUEL harita sayfası poligonunu gösterir) a göre klipleyin. OK butonuna klikleyin. Kliplenen imaj için uygun bir dosya ismi girin ve Save butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 19

20 Alıştırma-3 Kliplenmiş Sir Samual SG5113 imajını MGA94 Zone 51 için yeniden projeksiyonlayın 14. Images > Reproject menü seçeneğini seçin ve aşağıdaki diyaloğu doldurun: Not: NTv2 grid shift method, seçili projeksiyonların bu koordinat sistemleri arasında daha hassas dönüşümlerinin elde etmesini sağlar. Alıştırma-4 Yeniden projeksiyonlanmış Sir Samuel SG5113 imajı için bir renk ayarlayın ve transparan yapın 15. Table > Raster > Adjust Image Styles menüsünü seçin. SG5113_REPROJECT raster tablosunu seçin. Adjust Image Styles diyaloğunda Transparent kutunu işaretleyin, Select Color Discover Eğitim Notları Sayfa 20

21 butonuna klikleyin ve imajın sınırı üstündeki beyaz alana klikleyin. Translucency değerini %50 ye getirin ve OK butonuna klikleyin. 16. Bu değişiklik otomatik olarak imaj tablosuna kaydedilir. Alternatif olarak, bu değişiklikler Layer Control > Style Override menü seçeneğinden ayarlanabilir ve bir çalışma sayfasının parçası olarak kaydedilebilir. 17. Bu alıştırmayı tamamlamak için tüm tabloları kapatın. Alıştırma-5 Encom Training\Sylvania\Geology klasöründe bulunan SYKVANIA_SCANNED.TIF imajını açın ve koordinatlandırın. 2.1 ECW İmajları Australian Map Grid (AGD84) Zone 54 projeksiyonunu kullanın. Harita grid kesişimlerinden uygun hücrelere manüel olarak Map_X ve Map_Y koordinatlarını girin. Hava fotoğrafları ya da uydu imajları gibi yüksek-çözünürlüklü dijital imajlar GB mertebesindeki boyutlarda oldukça büyük dosyalar oluşturabilir. ER Mapper (Earth Resources Mapping), büyük dijital imajları orijinal boyutunun 1/ ü boyutuna sıkıştırabilen ECW (Enhanced Compressed Wavelet) denilen standart dalgacık sıkıştırıcı formatındaki dosyaları açmak için geliştirilmiştir. ECW imaj dosyaları, ECW imajlarını MapInfo da otomatik olarak görüntülemek için kullanılan gömülü projeksiyon bilgisini içerebilir. MapInfo da ECW imajlarını görmenin en kısa yolu MapImagery adında bedava bir program kullanmaktır. Bu sayede gömülü projeksiyon bilgisini okuyabilir ve imajı doğru joğrafik yerde görüntüleyebilirsiniz. Bu eklentiyi web sitesinden indirebilirsiniz. Son versiyonu indirdiğinizden emin olun. MapImagery yazılımı her ECW imajı için ileride açarken kullanılabilecek bir TAB dosyası üretir. Discover Eğitim Notları Sayfa 21

22 Örneğin, SF5114 Gunanya 250K topoğrafik raster imajı için bir TAB dosyası oluşturmak için aşağıdaki adımları izleyin: 1. Web sitesinden MapImagery yazılımını indirin ve yükleyin. 2. MapImagery > Open ECW Image menü seçeneğini seçin. Open ECW Style diyaloğunda Open Local.ecw file ve View Directlyvia ECW for MapInfo seçeneklerinin işaretli olduğundan emin olun. 3. Encom Training\Miscellaneous klasörünü açın ve SF5114.ECW imajını seçip OK butonuna basın. 4. Gömülü projeksiyon bilgisi tekabül eden MapInfo projeksiyonu beraberinde görüntülenir. Eğer bir koordinat sistemi gömülü değilse projeksiyon detaylarının manuel olarak seçilmesi gerekebilir. 5. ECW imajını doğru joğrafi konumda harita penceresinde görüntülemek için OK butonuna klikleyin. 6. Bir imajı ECW ye dönüştürmek için MapInfo kurulum CD sinde yer alan bedava ECW Compressor yardımcısını kullanın. Discover Eğitim Notları Sayfa 22

23 2.2 Grid Dosyalarının Açılması Eğer veri ER Mapper (.ERS) ya da Geosoft (.GRD) gibi grid formatlarındaysa, o zaman grid dosyasını yüklemek ve koordinatlandırmak için Discover kullanabilirsiniz. Bunu Discover > Surface > Import Grid File menü seçeneğini kullanarak yapabilirsiniz. Discover grid dosyası başlığını okuyabilir ve sonra veri için uygun bir MapInfo projeksiyonunu seçmeniz için sorar. Bu ilk kez yapıldığında grid imajı yüklenir ve koordinatlanır. Discover kullanarak gridlenemiş bir veri setini yüklerken, aslında MapInfo ya bir veri seti gibi ham veri yüklersiniz. Bunun anlamı imaj üzerinde her hangi bir grid hücresine klikleyebilirsiniz ve MapInfo o hücre için ham veriyi görüntülenecektir. Eğer bir grid imajı yerine bir raster imaj yüklerseniz gerçek hücre bilgisini sorgulayamazsınız. MapInfo için MapImagery gibi uygulamalar ER Mapper formatı verisetlerini ve ECW dosyalarını okuyabilir ve yükleyebilir. Discover da farklı olarak MapImagery ham grid verisini okumak için ER Mapper tarafından üretilmiş raster engine kullanır ve sonra bu bilgiyi görüntülemek için daha uygun bir raster imaja dönüştürür. Bu tekniğin avantajı imajı yükleme ve görüntülemenin çok daha hızlı olmasıdır. Dezavantajı grildenmiş veriyi sorgulayamazsınız ya da herhangi bir Discover grid çalıştırma fonksiyonu kullanamazsınız. 2.3 Discover Kullanarak Dosyaların İçeri Aktarılması Discover Import and Export menüsü MapInfo da zaten var olanlarla bağlantılı olarak kullanmak için veri import (içe aktarım) ve export (dışa aktarım) araçlarının kapsamlı bir serisini sunar. Discover daki bu ilave araçlar şunları kapsar: Sabit ve sınırlandırılmış ASCII dosyalarını okumak ve başlık bilgisinden kolon isimleri belirlemek için ileri seviye içeri aktarım Veri kaynaklı (datamine) nokta ve polyline ASCII dosyalarının otomatik bulunması Surpuc String dosyalarının içeri aktarılması MineSight SRG dosyalarının içeri aktarılması Vulcan Archive dosyalarının içeri aktarılması MicroMine Data ve String dosyalarının içeri aktarılması Geosoft, kazanılmış ya da DataShed veritabanı tablolarının içeri aktarılması Tek bir tabloya birden çok DXF aktarılması Gemcom BT2 dosyalarının içeri aktarılması Profile Analyst EGB dosyalarının içeri aktarılması 2.4 AutoCAD DXF Dosyaları MapInfo ya DXF dosyalarını aktarmak için üç farklı seçenek vardır: MapInfo Table > Import menüsü ve AutoCAD DXF (*.dxf) dosya tipini seçiniz MapInfo Tools >Universal Translater menü seçeneği Discover > Import ve Export > DXF Import Discover Eğitim Notları Sayfa 23

24 Her seçenek DXF dosya yapısı için farklı seviyede bir destek sunar. MapInfo Table > Import fonksiyonu çoğu DXF dosya formatıyla genellikle çalışıyor olmasına rağmen muhtemelen üç seçenek arasında en az esnek olanıdır. Tools > Universal Translater aracı MapInfo Professional için Safe Software tarafından üretilen genelamaçlı bir dönüştürme aracıdır. Bu araç veriyi bir seri farklı formatta/formattan dönüştürebilir ve MapInfo Professional a yerli-olmayan verilerin çoğunun aktarılmasında çok kullanışlıdır. Discover > Data Utilities > DXF Import yardımı çok genelleştirilmiş bir aktarım yardımıdır ve en genel DXF dosya formatlarını işleyebilir. MapInfo aktarım aracına ilave edilmiş 2D ve 3D DXF dosyaları için otomatik olarak yükseklik verilerini saklayabilme bir avantajına sahiptir. Kontur verileri aktarırken bu çok kullanışlı bir özelliktir. Alıştırma-6 Discover kullanarak bir kontur DXF dosyasının aktarılması 1. Discover > Import ve Export > DXF Import seçeneğini seçin ve Encom Training\Darlot\Topography klasöründen Input file CONTOUR.DXF dosyasını seçin. 2. Çıktı TAB dosyasını kaydetmek için varsayılan isim ve klasörü kullanın ve Save butonuna basın. 3. Create object type listesinden noktalar, çizgiler ya da alanlar gibi DXF dosyasında sunulan verileri aktarmak için Auto Select seçeneğini seçin. Points Only seçeneği tüm çizgi ve alanları nokta verisine dönüştürür. Set Projection butonuna basın ve Longitude /Latitude (WGS 84) seçin. 4. View from listesinden Top seçeneğini seçin. North (kuzey), south (güney), east (doğu) ve west (batı) görünüm seçenekleri kesit DXF dosyalarını aktarmak için kullanılabilir. Aktarımı Discover Eğitim Notları Sayfa 24

25 başlatmak için OK butonuna basın. Tamamlama aşamasında, aktarılan DXF i yeni bir harita penceresinde görüntülemek isteyip istemediğinizi soran bir diyalog gözükür. OK butonuna klikleyin. 2.5 İleri Seviye ASCII İçeri Aktarımı Discover Advanced ASCII Import yardımı bir MapInfo.TAB dosyasına dış çoklu kolonlu ASCII veri dosyaları aktarmak için dizayn edilmiştir. İleri seviye ASCII aktarımının bazı özellikleri: Esnek aktarma formatı her sayıda ASCII veri kolonu barındırabilir Kullanıcı-tanımlı karakterlerle sınırlanmış ya da sabit genişlikli (kolon boyutuyla belirlenen) ASCII dosyalarını okur Kolon isimlendirme için kolay arayüz interaktif diyaloglar ya da bir başlık çizgisi kullanabilir Ortak çizgiler gerçek ve bilimsel gösterim sistemi gibi çeşitli veri formatlarına uydurulur Veri açıklaması çoklu-kanal ve toplanmış verileri (örneğin EM verisi) içerebilir Tekrar kullanım için veri formatını açıklayan şablonlar kullanır ya da kaydeder. Açıklamalar, başlıklar ve boşların hepsi şablonlara işlenir. Discover Eğitim Notları Sayfa 25

26 Alıştırma-7 Vuru noktaları (shotpoint) ve sismik çizgileri içeren sınırlanmış text dosyasının aktarılması 1. Discover > Import and Export > Advanced ASCII Import seçeneğini seçin ve Encom Training\Miscellaneous klasöründen SHOTPOINT.TXT dosyasını seçin. 2. Eğer otomatik olarak bulunamıyorsa örneğin boşluk kolon formatını seçin. 3. Number of lines in header alanını 7 girilmelidir. Veri ön izleme penceresinde başlık bilgileri yeşil renklendirilmelidir. Alan ismi içeren satır sayısını girmek için Field names are in header on line alanını kontrol edin. Bu alana 5 girilmelidir. 4. Kolon ayıracı doğru gözüküyorsa Data Preview de aşağıya doğru kayın. Vrasayılan başlık ismini kabul etmek istiyorsanız Get Field names butonuna basın, bu otomatik olarak var olan isimleme kuralıyla içini doldurur. Alternatif Skip başlıklanmış ilk kolon başlığı üstünde sağfare tuşuna klikleyebilir ve Properties i seçebilirsiniz. Kolon ismini Linename girin. Diğer tüm kolonlar için tekrarlayın. Mekansal kolonları bağlamak için Longitude ve Latitude sütünde sağ klikleyin, sırasıyla Set as X (Easting) alanı ve Set as Y (Northing) alan özelliklerini atayın. 5. Import butonuna klikleyin ve varsayılan TAB ismini ve konumunu kabul edin. Longitude/Latitude (AGD84) projeksiyonunu seçin. Artık vuru noktaları (shotpoint) dosyası bir MapInfo veri sayfasında gözükmelidir ve nokta konumları da bir harita penceresi görünümündedir. Alıştırma-8 Başka bir tablodan alınan jeolojik verilerle jeokimyasal tablonun güncellemesi 1. File > Open menü seçeneğini seçin ve Files of Type (Dosya Tipi): Delimited ASCII (*.txt) (Sonlandırılmış Metin ASCII) olarak değiştirin. Encom Training\Darlot\Geochemistry klasöründen TRACE ELEMENTS.TXT dosyasını seçin. Create copy in MapInfo format for read/write (MapInfo da düzenlemek için kpyasını oluştur) kutusunu işaretleyin. Gelen diyaloğu aşağıdaki gibi doldurun ve OK butonuna basın. Veri sayfası görüntülenevektir. Discover Eğitim Notları Sayfa 26

27 2. Bu jeokimaysal örneklerde 6 punto büyüklüğünde kırmızı halka sembolü ve Australian Map Grid (AGD84) Zone 51 projeksiyonunu kullanarak Table > Create Points (Tablo > Koordinattan Nokta Oluştur)menüsünden nokta objeleri oluşturun. 3. Encom Training\Darlot\Geochemistry klasöründen MAJOR ELEMENTS.TAB dosyasını açın. 4. Her iki tablonun yapılarını karşılaştırmak için Discover > Table Utilities > Multi-Table Structure Manager menü seçeneğine ulaşın. MAJOR ELEMENTS tablosunda görüntülenen kolon genişliklerini eşitlemek için TRACE ELEMENTS tablosundaki REGOLITH, GEO_UNIT ve TYPE kolonlarını modifiye edin. 5. Discover > Table Utilities > Multiple Column Update menü seçeneğini seçin. Gelen diyaloğu aşağıdaki şekilde doldurun. Yaptığım bu işlem, TRACE ELEMENTS tablosundaki REGOLITH, GEO_UNIT ve TYPE kolonlarını, MAJOR ELEMENTS tablosundaki REGOLITH, GEO_UNIT ve TYPE kolonlarından alınan değerlerle tek bir seferde güncellememizi sağlayacaktır. 6. Gelen diyaloğu aşağıdaki şekilde doldurun. Join (Eşleştir) kısmında her iki tablodanda aynı bilgileri tutan ve satırları eşleştirmemizi sağlayacak olan SAMPLEID kolonlarını seçin. 7. Diyaloğu doldurduğunuzda OK butonuna basınız. TRACE ELEMENTS veri sayfasını açıp güncellenen kolonları gözlemleyiniz. Discover Eğitim Notları Sayfa 27

28 2.6 Tablodan Nesne Yaratmak MapInfo da X e Y koordinatları kolonlarından nokta oluşturmak için Table > Create Points menü seçeneğini kullanabiliriz. Eğer sadece nokta konumları oluşturmak istiyorsak bu iyidir, fakat nokta ya da nod koordinatlarından nasıl polyline (çizgi) ya da polygon (alan) yaratabiliriz? Eğer sadece girmek için birkaç koordinat değeriniz varsa manuel olarak obje koordinatlarını yazmak için Discover > Object Editing > Key in Shapes menü seçeneğini kullanabilirsiniz. Çok sayıda nesne için bir dış dosyadan koordinatları aktarın ve her obje ya çizgi numarası gibi tek (unique) bir tanıtıcıya ya da koordinatın başında ya da sonunda bir anahtar kelimeye sahip olmalıdır, artık ASCII tablolarından objeleri oluşturabiliriz. 1. Discover > Table Utilities > Build Objects from Table menü seçeneğini seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 28

29 2. Column delimited x,y Polylines (from table) seçeneğini seçin. Eğer alanlar (polygon) oluşturacaksak Convert closed polylines to regions kutusunu işaretlemeliyiz. 3. Listeden SHOTPOINT tablosunu seçin ve doğru Easting (doğu) ve Northing (kuzey) kolonlarını seçin. 4. LineName kolonunda Unique Attribute seçeneğini işaretleyin. Yeni yaratılmış çizgileri (polyline) kaydetmek için yeni bir tabloya atayın ve Save butonuna basın. Çizgileri görmek için yeni bir harita penceresinde açmanız gerekebilir. Not: ASCII dosyasındaki saklanan noktaların ve nodların doğru çizgi sırasında olduğundan emin olun, aksi taktir de elde edilen çizgiler ve alanlar doğru olmayabilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 29

30 2.7 Discover Dışarı Aktarım Seçenekleri Discover da bir seri dışa aktarım (export) seneği bulunmaktadır. Discover > Import and Export menüsü bir tabloyu dışarı aktarabilir: Surpac String Dosyası Datamine ASCII Dosyası MineSight SRG Vulcan Archive Profile Analyst EGB Haritayı Koordinatlandırılmış Rastera Dönüştürme Koordinatlanmış bir imaj gibi bir harita penceresini tutmak ve kaydetmek için, Discover > Map Window > Convert Map to Registered Raster menü seçeneğini kullanın. Bu görüntünün yeni bir harita penceresinde doğru joğrafik alanda açılmasını sağlar yani veri kaplanabilir. Bu Discover Mobile da altküme veri kullanımı için çok uygun bir yoldur. Dünya dosyaları TAB dosyalarını okuyamayan üçüncü parti yazılım paketlerinde koordinatlanmış rasterı görüntülemek için de kullanılabilir Film ya da Animasyon Yapmak Dsicover > Map Window > Make Movie or Animation aracı, daha sonra MapInfo da sürekli bir animasyon dizisi gibi gösterilecek olan bir seri farklı harita penceresi görüntüsünü yakalamak için dizayn edilmiştir. Alternatif olarak animasyon dizisi, Microsoft Window Media Player gibi yazılımlarda tekrar gösterilebilen bir film dosyası olarak dışarı aktarılabilir. Bu yardımcı, bir proje sahasının gelişme sürecini göstermek ya da yerel ve bölgesel gelişme özellikleri arasındaki ilişkiyi göstermek için bir harita penceresine yeni veri katmanları ekleyerek sunumları geliştirmek için kullanılabilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 30

31 3. Verilerin Seçilmesi ve Sorgulanması 3.1 Discover Grafiksel Seçim Metotları Discover da harita objelerini seçmek için MapInfo seçim araçlarına ilave olarak bir seçim aracıda daha bulunmaktadır. Bu yardımcı özellik, bir harita objesini seçmenize ve sonra tamamen aynı ya da ortak seçilen grafik özelliklerine sahip diğer tüm harita objelerini seçmenize olanak sağlar. 1. Encom Training\Darlot\Geology klasöründen GEOLOGY tablosunu açın. Harita penceresinde bir jeoloji poligonu seçin. 2. Discover > Map Window > Select by Graphical Styles aracını açın. Bütün varsayılan ayarları seçili bırakın ve harita penceresinde seçilen poligonla aynı grafik özelliklere sahip olan tüm poligonları görmek için OK butonuna basın. Mevcut harita penceresinde grafik stillerine göre farklı harita objelerini seçerek işlemi tekrarlayabilirsiniz. 3.2 Metinsel Seçim Metotları Veri seçmenin bir diğer metodu spesifik kriterlerle yapılan seçimdir. Objelerin niteliklerinin seçilmeleri için bir araya getirilmesi gerekmektedir. Örneğin, aşağıdaki koşullara uyan dere çökelti örneklerini seçmek istiyorsunuz: Discover Eğitim Notları Sayfa 31

32 BLEG analizi kesin bir değerin üstündedir Analiz özel bir laboratuar tarafından analiz edilmiştir Örnek özel bir jeolojist tarafından toplanmıştır Örnek spesifik bir zaman aralığında toplanmıştır Discover metinsel ya da öznitelik sorgulamayı çok kolay yapan bir yardımcıya sahiptir. Select by Group özelliği, belirlenen bir kolondaki tüm tek (unique) değerleri listelemenize ve belirlenen değerlerle kayıtları seçmenize olanak sağlar. Discover Eğitim Notları Sayfa 32

33 4. Tablo ve Çalışma Sayfalarının Yönetilmesi Discover veri tablolarınızı ve çalışma sayfalarınızı daha etkin bir şekilde yönetmenizi destekleyen bir dizi özelliğe sahiptir. MapInfo ya ek olarak özellikle birden fazla tabloyla tek seferde sağladığı işlem olanakları son derece kullanışlıdır. 4.1 Birden Fazla Tablonun Açılması Birden fazla tabloyla çalışırken Discover > Table Utilities > Multi-File Open menü seçeneği oldukça kullanışlıdır. Kullanıcıların farklı klasörlerdeki birden fazla tabloyu açmak ve onları yeni bir harita penceresine eklemek istemeleri pek seyrek bir ihtiyaç değildir. MapInfo daki File > Open Table menü seçeneği size aynı klasör içinde birden fazla tablo açma imkanı tanıyordu, ama her faklı klasör için işlemin tekrarlanması gerekiyordu. Oysa Multi-File Open seçeneği dosyaların farklı konumlarını bakmaksızın kullanıcı tarafından seçilen tüm dosyaları tek bir diyalogta açma yeteneğine sahiptir. MapInfo daki çoklu MID ve MIF içe aktarımına benzer olarak, Discover > Table Utilities > Multi-MIF Import fonksiyonunu kullanabilirsiniz. Kullanıcıdan içeri aktarılan MID/MIF dosyalarından oluşturulmuş olan yeni MapInfo dosyalarını saklamak için bir klasör seçmesi istenir. 4.2 Tabloların Silinmesi ve Yeniden İsimlendirilmesi Eğer bir MapInfo tablosunu silmeye ya da yeniden isimlendirmeye ihtiyacınız varsa, o zaman Table > Maintenance > Rename ve Delete komutlarını kullanmalısınız. Sadece.TAB dosyaları değil, tablolardan oluşan her dosyanın yeniden isimlenmesi ya da silinmesi gerekebilir. Windows Explorer kullanarak bir tabloyu taşırsanız, ilişkili tüm tabloların taşındığından emin olun yoksa tablo açılmayacaktır ve veri kaybedebilirsiniz. 4.3 Birden Fazla Tablonun Sıkıştırılması Zaman zaman bir tabloyu sıkıştırmaya ihtiyacınız olabilir, bu işlem tablodan gereksiz alanları kaldırır ve MapInfo yeniden çizimleri ve işlem bilgileriyle hızı arttırır. Bir tablodaki harita objeleri düzenlendikten veya öznitelik verileri silindikten sonra sıkıştırma işlemi gerekir, ancak sıkıştırma sadece verinizin optimize olduğundan emin olmak içinde faydalıdır. Veri tablolarını sıkıştırmak için Table > Maintenance > Pack menü seçeneğini kullanın. MapInfo da ayrı ayrı yapmaktansa kullanıcı Discover > Table Utilities > Multi-Pack menü seçeneği kullanarak tek seferde birden fazla tabloyu sıkıştırabilir. 4.4 Birden Fazla Tablonun Birleştirilmesi Tek bir tabloyu bir başka tabloya eklemek için MapInfo Table > Append Rows to Table menü seçeneğini kullanın. Discover > Table Utilities > Multi-Append menü seçeneğini kullanarak tek seferde birden fazla tabloyu bir başka tabloya ekleyebilirsiniz. Not: Discover Append seçeneğini kullanırken, seçilen tüm tablolar aynı sayıda ve yapıda kolonlara sahip olmalıdır. Eğer tablolar aynı sayıda kolona sahipse fakat aynı yapıya sahip değilse, o zaman ekleme işlemi esnasında veri dönüşümü hataları meydana gelebilir (karakter değerlerin sayısal bir kolonda okunması gibi). Bu nedenle birbirine eklenecek olan tabloların hepsinin yapılar aynı olmalıdır. Discover Eğitim Notları Sayfa 33

34 4.5 Tablo Yapısının Değiştirilmesi Bir tabloya yeni bir kolon eklemek ya da çıkartmak için, tablodaki kolonların veri tiplerini değiştirmek ya da yeniden sıralamak için sürekli olarak Table > Structure > Modify Structure menü seçeneği kullanılır. Bu seçenek Create Points (Koordinattan Nokta Oluştur) işlemi esnasında meydana gelen bir hata nedeniyle bütün grafik objeleri ve projeksiyon bilgilerini silmek için de kullanılabilir. Multi-Table Structure Manager birden çok tablodaki bir den fazla alanın kolaylıkla düzenlenmesini ve karşılaştırılmasına olanak veren güçlü bir Discover aracıdır. Aslında bu araç MapInfo Modify Table Structure diyaloğunun (Table > Maintenance > Table Structure) birden fazla tablo ve alan için işlevselliğini sağlar. Aynı yapıdaki birden fazla veri tablosunu tek bir seferde birleştirmek için Table Utilities > Multi-Append aracını kullanabilirsiniz. 4.6 Birden Fazla Tablonun Yeni Projeksiyonda Kaydedilmesi Tek bir tabloyu farklı bir projeksiyonda kaydetmek için MapInfo File > Save Copy As menü seçeneğini kullanınız. Yeni projeksiyonu seçmek için görüntülenen diyalogta Projection butonuna basın. Birden fazla tabloyu tek seferde başka bir projeksiyonda kaydetmek istiyorsanız Discover > Table Utilities > Multi-Table Reproject menü seçeneğini kullanabilirsiniz. Var olan tablolar yeni bir projeksiyonda kaydedilebilir ya da orijinal tablolar değişmeden bırakılarak yeni tablolar yaratılabilir. 4.7 Kolon Güncelleme ve Koordinat Bilgisi Atama Alıştırma-1 Yeni mineral depozitlerini sayısallaştırın ve var olan tabloya ekleyin. Öznitelik verilerini yapı isimleri, X ve Y koordinat konumları ve mineral depozit tipleriyle güncelleyin. 1. Encom Training\Miscelaneous klasöründe SLYANIA_SCANNED koordinatlı imaj tablosunu açın. Üstüne Encom Training\Sylvania\Mineral Occurrences klasöründeki SYLVANIA_DEPOSITS tablosunu açın. 2. Pilliwinkle Gold Mine ve Coobina Chromite Mine madenlerini sayısallaştırın. İkinici olarak şu iki maden damarı belirtisini (prospect) sayısallaştırın; Kullamulla North ve North End. Her depozit ismini Deposit_Name alanı ve depozit tipini Deposit_Type alanına girin. 3. Tüm harita objelerini bir Mine özniteliği ile sorgulayın ve Point Style ikonun kullanarak uygun bir sembol seçin. Bu prosedürü Prospect harita objeleri için tekrar edin. Not: Encom um kurduğu font ET GeoExplore ortak kullanılan pek çok araştırma sembolünü içerir. 4. Discover > Data Utilities > Update Coordinates menü seçeneğini seçin. Bu seçenek belirli bir projeksiyondaki harita objelerinin X ve Y ağırlık merkezi koordinatlarını alır ve ya tabloda var olan kolonları günceller ya da iki yeni kolon ekler. Update Coordiates diyaloğunda aşağıdaki seçenekleri seçin: Discover Eğitim Notları Sayfa 34

35 Projection ayarını Auto da bırakın. Bu koordinatların ana tablo projeksiyonunda tabloya ekleneceği anlamına gelir, yani AMG Zone 54 (AGD 84). Mapper > Browser güncelleme modu mineral depozitlerinin X ve Y ağırlık merkezi değerlerinin alacak ve veri sayfası penceresine ekleyecektir. X Coordinate listesinden New Column seçeneğini seçin ve X ismini verin. Bu prosedürü Y Coordinate alanı için tekrarlayın. OK butonuna klikleyin ve mevcut harita penceresine düzenlenmiş katmanı ekleyin. 5. Encom Training\Sylvania\Tenements klaöründen SYLVANIA_TENEMENTS tablosunu açın. her madene ait yapıyı ya da içinde bulunan maden damarı belirtisini (prospect) belirlemek için Discover > Data Utilities > Assign Values desteğini kullanabiliriz. Assign Values özelliği, bir tablodaki alanları bir başka tablodaki veriden sağladığı bilgiye bağlı olarak güncellemek için harita objeleri arasındaki mekansal ilişkiyi kullanır. Assign Value diyaloğunu aşağıda gösterildiği gibi tamamlayın ve OK butonuna klikleyin: Bu örnekteki Container yapı poligonudur ve içerik yapının içinde yer alan mineral depozit nokta konumlarını gösterir. TENEMENT tablosundaki Tenement_Name kolonu, içinde bulunduğu yapıya göre her bir mineral depoziti için Deposites tablosunun Tenement alanına atanır. Discover Eğitim Notları Sayfa 35

36 5. Harita Yapım Araçları 5.1 Çıktı Penceresi Yazdırma işlemi için bir yada birkaç birleşeni ayarladığınız ve notları açıkladığınız yer Layout (Çıktı) penceresidir. File > Page Setup menü seçeneğinden kullanılan yazıcının türüne göre A4 den A0 a kadar kağıt boyutunu ayarlayabilirsiniz. Çıktı penceresini açmak için Window > New Layout Window menü seçeneğini kullanın. Kullanıcı yeni çıktı penceresinde hangi harita penceresini görüntüleyebileceğini belirleyebilir. OK butonuna klikleyin. Eğer No Frame seçeneği seçilirse, boş bir çıktı penceresi görüntülenir. Çıktıya yeni bir harita ya da verisayfası eklemek için Drawing (çizim) araç çubuğunda sarı çerçeve aracını seçin. Sol fare butonunu kullanarak, klikleyerek ve sürükleyerek yaklaşık olarak haritayı görmek istedğiniz alanı belirleyin. Aşağıdaki diyalog görüntülenecektir; Discover Eğitim Notları Sayfa 36

37 Eğer ölçekli bir harita üretmek istiyorsanız, Fill Frame with Contents kutusunu boş bırakın bu haritadaki gösterimden farklı olacaktır. İstenen ölçeği yazın ve OK butonuna basın. Her hangi bir açık pencere çıktıda aynı biçimde görüntülenebilir. Haritanızın ölçeğini ayarlamak için, çerçeve objesinin üzerine çift tıklayın ve yeni ölçeği yazın. Yeni bir çıktı penceresi açmak yerine sınırı, çerçeveyi, başlık bloğunu, kuzey noktasını vb. görüntüleyen bir çalışma sayfası açılır. İstenen harita ve verisayfası bileşenleri eklenir ve sonra çalışma sayfası başka bir isimle kaydedilir. Not: Bir çıktı sadece bir çalışma sayfasında kaydedilebilir ve yeniden açılabilir. 5.2 Ölçekli Harita Çıktısı Oluşturma Discover > Scaled Output İsteğe bağlı olarak var olan bir çalışma sayfasındaki bir çıktıyı kullanarak, bir çıktının içine doğru boyutlanmış ve ölçeklenmiş bir harita penceresi çerçevesini yerleştirin. Alternatif olarak çerçeveyi boyutlandırmak ve ölçeklendirmek için bir harita sayfası sınırını kullanın. Ölçek çubuğu ve başlık bloğu için ilave çerçeveler çıktıya eklenir. Discover Scaled Output fonksiyonu size bir harita penceresinden hard-copy (kağıda baskı) alınmasını kolaylaştırmayı sağlayan bir wizard-style arayüzü verir. Adım 1 İstenen çıktı harita ölçeğini ve kağıt boyutunu seçin Adım 2 Harita grid parametrelerini ayarlayın Adım 3 Başlık bloğu parametrelerini ayarlayın Adım 4 Harita kaydedin ve çıkın. Alanı seçilen çıktıda görüntülemenin iki yolu vardır ve her iki metot da Scaled Output özelliğinin nasıl çalışacağını etkiler. Eğer bir harita ölçeği ve bir çerçeve boyutu seçerseniz Discover, boyutlarını sizin belirlediğiniz harita üzerine geçici bir harita sayfası yerleştirir. Artık harita dikdörtgenini doğru pozisyonu bulana kadar taşıyabilirsiniz. Bu metot maksimum esneklik sağlar. Discover Eğitim Notları Sayfa 37

38 Alternatif olarak, kendiniz bir alan yaratabilirsiniz, alanı seçin ve otomatik olarak haritayı bu alana sığdırmak için Scaled Output u kullanın. İkinci metotla standart alanları kaplayan birden fazla yazılmış haritayı kolayca oluşturabilirsiniz. Alıştırma-1 Harita gridi, başlık bloğu ve ölçek çubuğu içeren bir ölçekli harita çıktısı oluşturun. 1. Encom Training \ Sylvania klasöründen aşağıdaki tabloları bir harita penceresinde açın. SYLVANIA_TENEMENT, SYLVANIA_DEPOSITS, SYLVANIA_STRUCTURE, SYLVANIA_STRUCTURE_ANNO ve SYLVANIA_GEOLOGY 2. Label butonuna klikleyerek SYLVANIA_DEPOSITS tablosu için Auto-Labels kutucuğunu işaretleyin. Allow Overlapping text seçeneğini işaretleyin ve fontu 10, bold (kalın) ve beyaz halo (gölge)olarak değiştirin. Label Offset alanını 8 olarak değiştirin. 3. Label butonuna klikleyerek SYLVANIA_TENEMENT tablosu için Auto-Labels kutucuğunu işaretleyin. Allow Overlapping text seçeneğini işaretleyin ve fontu 10, bold (kalın) ve beyaz halo (gölge)olarak değiştirin. Label Offset alanını 2 olarak değiştirin. Etiketler ilk oluşturulduğunda örnek üzerinde istenilen konuma taşıyın. 4. Discover > Scaled Output menü seçeneğine seçin ya da Discover araç çubuğu üzerindeki Scaled Output butonuna basın. Scaled Output diyaloğu görüntülenir. Discover Scaled Output özelliğinde, bir çıktı ölçeği ve kağıt boyutu göstermeniz istenecektir. 5. Harita ölçeği listesinden 1: seçin ve kağıt boyutu olarak da A4 Landscape belirleyin. OK butonuna basın. 6. Artık Discover harita pencerenize bir dikdörtgen çizer. Bu alıştırmada dikdörtgen, A4 kağıt üstünde 1: lik bir ölçekle kaplamış alanı gösterir. Discover dikdörtgeni haritanın ortasına yerleştirir. İstenilen pozisyona taşımak için dikdörtgeni seçmek için üzerine klikleyin ve Select aracıyla sürükleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 38

39 Uyarı: Dikdörtgenin boyutunu değiştirmemeye dikkate edin. Eğer dikdörtgenin köşeleri üzerindeki dört siyah kareden birini kliklerseniz boyutun değişmesine neden olabilirsiniz. 7. Dikdörtgen alan üzerinde doğru bir şekilde konumlandığında çıktı almak için, Scaled Output menüsünden Scale Output > Accept Map Position menü seçeneğini seçin (bu menü Discover menüsünün sağındaki menü çubuğuna eklenmiştir). 5.3 XY Harita Gridi Kaplama Harita alanının konumunu ve boyutunu belirledikten sonra, Discover grid parametrelerini koordinatlandırmayı harekete geçirir. Varsayılan parametreler daima uygun bir çizgi aralığı üretir, fakat bu parametreleri kendiniz düzenlemek istiyorsanız: Çizgi aralığını değiştirin Farklı bir koordinat sistemi kullanın (örneğin bir UTM harita üstüne Lat/Long grid çizgileri ve etiketler yerleştirin) Çizgilerin, çapraş işretlerinin ve kenar kalınlıklarının görünümlerini değiştirin Harita kenarı etrafında ki bir maskede etiketler görüntüleyin Birden fazla koordinat gridi görüntüleyin (örneğin Lat/Long ve UTM gridleri birlikte) 8. Varsayın grid aralıklarını kabul edin ve Place labels in mask polygon outside map frame kutusunu işaretleyin. Save As butonuna klikleyin ve harita gridinin Encom Training\Working klasörünün içine SYLVANIA_MAPGRID ismiyle kaydedin. Discover Eğitim Notları Sayfa 39

40 5.4 Başlık Bloğu ve Ölçek Çubuğu Ekleme Koordinat gridleri üretildikten ve harita üzerinde yerleştirildikten sonra, Discover başlık bloğuna ayrıntıları ilave etmeniz için olanak sağlar. Başlık bloğu (titleblock) çıktı penceresinde ayrı bir çerçevede görüntülenir. Başlık bloğu non-earth cm tabanlı bir tabloda bir şablon olarak saklanır ve düzenlenebilir. Başlık bloğu tablosunun nasıl düzenleneceğine bağlı olan, başlık bloğu ayrıntılarının veri girişi için bir diyalog görüntülenir. Discover sizi başlık, yazar, ofis vesaire detayları girmenize izin veren basit bir başlık bloğuna yönlendirir. Harita için kullanılan tarih, ölçek ve koordinat sistemi gibi diğer detaylar otomatik olarak ilave edilir. Başlık bloğu da harita da kullanılan mevcut uzaklık biriminde ölçeği gösteren bir ölçek çubuğu içerir. Ölçek çubuğu, metrik ya da diğer ölçüm sistemlerine uygun 6 formattan birinde çizilebilir. ScaleBar 1 Format ScaleBar 2 Format ScaleBar 3 Format Şirket logosunu ya da proje ya da çalışma sayfası ismi gibi ilave detayları içerecek şekilde başlık bloğunun görünümünü değiştirebilirsiniz. Discover Eğitim Notları Sayfa 40

41 9. Titleblock Save As butonuna basın ve Encom Training\Working klasörünü içine SYLVANIA_TITLEBLOCK ismiyle kaydedin. 10. Başlık bloğu ayrıntıları girildiğinde OK butonuna klikleyin, ölçek çubuğu ve başlık bloğu çizilir. Bir çıktı penceresi açılır ve harita çerçevesi içine yerleştirilir. Sonra lejant için haritayı ve başlık bloğu çerçevesi konumlandırabilirsiniz. 11. File > Page Setup menü seçeneğini seçin ve doğru yazıcı ve sayfa boyutunu girin. Bu size Çıktı penceresinde doğru sayfa boyutunu gösterecektir. Varsayılan bir MapInfo Yazıcısı ve sayfa boyutu belirlemek için Options > Preferences > Printer menü seçeneğine bakın. Bu çıktıyı yazdırmak için Çıktı penceresinin aktif pencere olduğundan emin olun ve File > Print, seçin. 12. Scaled Output > Exit Scaled Output menü seçeneğini seçerek Scaled Output u sonlandırmalısınız ve bir çalışma sayfası (workspace) olarak kaydedin. Çıktı penceresi sadece bir çalışma sayfasının parçası olarak kaydedilebilir. Mevcut çalışma sayfasın Encom Training\Working klasörünün içine SYLVANIA_MAP.wor ismiyle kaydedin. Uyarı: Scaled Output u her çalıştırdığınızda Discover Autogrid, Titleblock ve Scalebar için aynı dosyayı yeniden kullanılır. Eğer bu dosyalardan biri hali hazırda açıksa Discover devam etmeden önce bu tabloları yeni bir isimle kaydetmenizi ister. Eğer bu tabloları yeni isimle kaydetmezseniz var olan tabloların üzerine yazılır. Scaled Output tan çıktığınızda bu geçici dosyaları bir çalışma sayfası olarak kaydetmenizde istenir. Eğer haritayı kaydetmek istemiyorsanız, sadece bu istekleri reddedin. Ölçekli Çıktı Hakkında Önemli Noktalar: Set Map Position butonu bir x, y koordinat çifti yazmanıza ve bu noktaya bağlı bir harita çerçevesine sahip olmanıza izin verir. Harita konumunu kabul ettikten sonra harita pencerelerinden herhangi birinde görünümünü (yaklaşmak ya da kaydırmak gibi) değiştirirseniz, çıktı penceresindeki harita ölçeği ve haritanın görünümü değişecektir. Eğer Scaled Output hala çalışıyorsa, haritayı doğru en-boy oranına ve ölçeğine restore etmek için Scaled Output > Restore Map Window menü seçeneğini kullanabiliriz. Scaled Output çalışırken aktif harita penceresinde herhangi bir poligon seçiliyse, bu poligonun boyutları harita penceresini boyutlandırmak için kullanılır. Seçili poligonun bir harita-sayfası gibi düzenli bir şekle ihtiyacı yoktur. Belirli bir mülkün (tenement) boyunca uzanan harita verilerinin hızlıca bir grafiğini üretmek için Scaled Output ile birlikte MapInfo Set Clip Region komutunu kullanabilirsiniz. Eğer çıktı çıktı çerçevesi üzerinde doğru konumlanmış gözükmüyorsa, yüklediğiniz printer ı kontrol edin. Sayfa boyutu Scaled Output ayarlarında kullanılan seçimle uyumlu olmalıdır. Eğer haritanızın sadece bir kısmi çiziliyorsa, o zaman artan plotter RAM i ya da çıktı penceresinin yazıldığı çizim dosyası (bellek için bilgisayar hard diskini kullanır) dikkate alınmalıdır. Bir veri setinde Scaled Output çalışırken ki bunun ekranı tekrar çizmesi uzun bir zaman alır, MapInfo yeniden çizimine ara vermek için ESC tuşunu kullanın. Harita gridi ve başlık bloğu detayları diyaloglarını iptal etmediğinizden emin olun. Alternatif olarak, yazmaya hazır olana kadar karmaşık ya da büyük katmanların görünürlüğünü kaldırın. Discover Eğitim Notları Sayfa 41

42 Büyük haritalar için A0 ya da büyük tip yazıcılarda küçük haritaları yazdırmak için geniş kenar boşluklu A3 ve A4 gibi diğer çerçeve boyutlarını belirlemek için Page Settings diyaloğunu kullanın. Eğer aldığınız harita çıktısının ölçeği tam olarak sizin seçiminizle aynı değilse, aşağıdaki durumları kontrol edin; Çıktı penceresi üstünde çift-klikleyin. Ölçek doğru mu? Eğer doğru değer girilmediyse düzeltin. Bazen MapInfo sayıları 10 km yerine km gibi yuvarlayabilir. Plotter ı kalibre edin. Uzun süre kullanıldığında, plotter yeniden kalibre edilmeye ihtiyaç duyabilir. 5.5 Harita Lejantı Oluşturulması Bir harita penceresine basit bir lejant eklemek için MapInfo Map > Create Legand aracını kullanın. Bu lejant, lejantta görüntülenmek için atanan tablolardaki her bir harita stili için bir harita objesi yaratacaktır. Lejant ayrıca seçilen bir kolondan harita objeleri için metin de görüntüleyebilir. Bu metot kullanılarak oluşturulan lejant penceresi gerçek bir MapInfo tablosu değildir ve sadece çıktı penceresinde çift kliklenerek düzenlenebilir. Alıştırma-2 Basit bir harita lejantı oluşturun ve çıktı penceresine ekleyin. 1. Discover menüsündeki Map Making > Create Map Legend menü seçeneğini seçin. 2. Legand Frames alanına yukarıda listelenmiş tabloları ekleyin ve Next butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 42

43 3. Create Legend Step 3 of 3 diyaloğunda, Legand Frames alanında SYLVANIA_DEPOSITS tablosunun üstüne klikleyin. Başlık gibi bir Map Legand ı girin ve unique map styles seçeneğinin işaretli olduğu kontrol edin. Label Styles alanında Deposite_Type kolonunu seçin. 4. SYLVINIA_STRUCTURE tablosu lejantı için başlığı silin ve Label Styles alanında StructureID kolonun seçin. 5. SYLVINIA_TENEMENTS tablosu lejantı için başlığı silin ve Label Styles alanında varsayılan < Style Name Pattern > seçeneğini bırakın. 6. SYLVINIA_GEOLOGY tablosu lejantı için başlığı silin ve Label Styles alanında ID kolonun seçin. 7. Lejantı oluşturmak için Finish butonuna basın. 8. MapInfo lejant penceresi gerçek bir tablo değildir, sadece lejant penceresine koyulan lejantın üzerine klikleyerek düzenlenebilir. Tenement lejantının üzerine klikleyin ve Region yerine Tenement girin. Jeoloji lejantını da editleyebilirsiniz. Eğer istenirse, her jeolojik birim için tam ismini yazabilirsiniz. 9. Harita penceresinin içine lejant eklemek için çizim araç çubuğundaki Layout Frame aracına klikleyin ve çerçeveyi istenilen boyuta çekin. Discover Eğitim Notları Sayfa 43

44 Listeden Lejant penceresini seçin. Lejant doğru görüntülenmiyorsa, çerçeveyi sürükleyin ya da çekin. Bir çıktı çerçevesinin düzenlenmesi bir alan objesinin düzenlenmesiyle aynıdır. Özelliklerini düzenlemek için çerçevenin üzerine çift klikleyin. Çerçeveyi transparan yapmak için Pattern Fill alanını None olarak ayarlayın. 10. Çalışmanızı Encom Training\Working klasörünün içine SYLVANIA_MAP.WOR isminde bir çalışma sayfası olarak kaydedin. Alıştırma-3 Australia için ölçekli bir çıktı haritası oluşturun ve özel bir çıktı çerçevesinde görüntüleyin. 1. Encom Training\Working klasöründen AUSTRALIA.WOR çalışma sayfasını açın. 2. Discover > Scaled Output menü seçeneğini seçin ve Configure butonuna basın. Sonrada Frame Setup listesinin altındaki New seçeneğini seçin. Configure butonuna basın. Özel bir çerçeve ayarı oluşturmak için, A3 ve Landscape seçin, Frame Height ve Frame Width boyutlarını aşağıdaki gibi değiştirin. Discover Eğitim Notları Sayfa 44

45 OK butonuna basın ve mevcut çerçeve ayarları için A3 Landscape Sde Legand ismini verin. 3. Frame Setup listesinden A3 Landscape Sde Legand ı seçin. 4. Titleblock ve Scalebar kutularındaki işaretleri kaldırın, sadece Draw Grid seçeneğini işaretli bırakarak OK butonun basın. Eğer Harita boyut alan poligonu Avusturalya yı kaplamıyorsa, Scaled Output menüsüne gidin ve parametreleri yeniden düzenleyin (Respecify). Bu harita için ölçek 1: olmalıdır. Bu değeri özel ölçek olarak girmeniz gerekebilir. Map Scale listesinden Custom seçeneğini seçin ve ölçek değerini yazın. 5. Lat/Long harita gridini 10 o lik çizgi aralıklarıyla solda, sağda, yukarda ve aşağıda görüntüleyin. Gridi NDY001 ismiyle Encom Training\Working klasörünün içine kaydedin. 6. Çıktı ilk oluşturulduğunda NDY001 ismiyle Encom Training\Working klasörüne bir workspace olarak kaydedin. Not edelim ki, çıktı çerçevesi A3 sayfasının tamamını doldurmaz. Bundan dolayı çerçeve özelliklerini Scaled Output u kullanarak düzenleriz, böylece harita odaklanabilir ve sağ tarafta bir lejant içerebilir. Ayrı bir başlık bloğu tablosu oluşturmaktansa, başlık bloğu detayları doğrudan çıktının üzerine girilebilir. 7. Encom Training\Working klasöründen A3_LANDSCAPE_SIDELGD proje dosyasını (workspace) açın. 8. Çıktı çerçevesinin (pencerenin üzerine değil) üzerine çift klikleyin ve Window listesinden Australia haritasını seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 45

46 Ölçek doğru değilse, Fill Frame with Contents kutusunu ve Change Map Zoom seçeneğini işaretleyin. 9. Şu katmanlar için bir harita lejantı oluşturun: MINES, MIN_DEPOSITS, AUSTCAPS, AUSRAIL, AUSMAJRV, AUSMAJRD ve AUSHIWAY. Tek bir harita stili seçeneği kullanın. Çıktı penceresinin sağ tarafına yeni bir çerçeve ekleyin ve lejant penceresini ekleyin. 10. Ölçek çubuğu oluşturmanın bir diğer yolu da MapInfo da ki Layscale aracını kullanmaktadır. Bu araç ölçek çubuğunun çıktı penceresine doğrudan eklenmesini sağlar. Bu aracı yüklemek için Tools > Tool Manager menü seçeneğini seçin ve Add Tool butonuna basın. Açılan diyalogda şu seçenekleri seçin: Title: Location: Layscale C:\Encom Training\Tools\LAYSCALE.MBX OK butonuna klikleyin ve Tool Manager diyaloğunda Layscale aracının yanındaki Loaded kutusunu işaretleyin. Layscale aracı artık Tools menüsünün en altına ve Tools araç çubuğuna eklenmiştir. Öncelikle harita çerçevesini seçin. Çıktı çerçevesini seçerek Tools araç çubuğuna gidin ve Scalebar ikonuna klikleyin. Aşağıdaki ölçek çubuğu detaylarını girin ve başlık bloğu detayları üzerine ölçek çubuğunu yerleştirmek için çıktı penceresine klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 46

47 11. AUSTRALIA proje dosyasının üzerine kaydedin ve bu egzersizi tamamlamak için açık olan tüm tabloları kapatın. 5.6 Diğer Çıktı Seçenekleri Harita diğer eklentileri yapmak için aşağıdaki adımları takip edin: MapInfo Nort Arrow aracını kullanarak bir kuzey oku ekleyin. Bu araca ulaşmak için Tools>Tool Manager menü seçeneğini seçin ve North Arrow aracının yanındaki Loaded kutusunu işaretleyin. MapInfo Overview aracını kullanarak detay bir Overview (detay) haritası ekleyin. Bu araca ulaşmak için Tools>Tool Manager menü seçeneğini seçin ve Overview aracının yanındaki Discover Eğitim Notları Sayfa 47

48 Loaded kutusunu işaretleyin. AUSTRALIA tablosunu yeni bir harita penceresinde açın ve bunu detay harita tablosu olarak kullanın. Şu birkaç ilave çıktı özelliğine erişmek için Çıktı penceresi üzerinde sağ klikleyin: View actual size (ideal metin boyutunu kontrol etmek için), Align çıktı çerçeveleri, Add Frame Titles ve Bring to Front/Send to Back menü seçeneği. MapInfo da çıktı penceresi tektir ve farklı çıktı çerçeveleri ve harita objelerini düzenlemenize olanak verir. Örneğin, harita objesinin çıktı penceresindeyken ölçek ve görünümü değiştirilirse ve Sent to Back seçeneğine basılırsa, arka planda orijinal harita penceresine değişiklik yansır. Aynı şekilde harita penceresinde yapılan değişikliği çıktıya yansıtmak için Bring to Front seçeneği kullanılabilir. Örneğin, bir harita etrafında bir çerçeve oluşturmak için, dikdörtgen çizim aracını kullanın ve istenilen boyutta çizim yapın. Dikdörtgen alanı bir polyline a dönüştürebilirsiniz, böylelikler diğer çıktı objelerini görebilirsiniz ya da Send to Back özelliğini kullanarak diğer tüm çıktı objelerini bu dikdörtgenin önünde gösterebilirsiniz. Scaled Output özelliği size çıktıya hazır bir harita oluşturmanız için sihirbaz stili bir ara yüz sunarken, bu işlemleri bağımsız bir şekilde gerçekleştirmek için Map Grid, Add Scaled Frame to Layout ve Make Custom Titleblock araçlarını da kullanabilirsiniz. Bu size manuel bir süreçle çıktı hazırlama ve var olan çıktıları düzenleme imkanı verir. Add Scaled Frame to Layout aracı boyut, ölçek ve belirlenen harita çerçevesi konumunu girmenize izin verir. Discover sonra harita penceresini yeniden boyutlandırır ve açık olan ya da yeni bir çıktıya bir çerçeve olarak ilave eder. Not edelim ki, bu araç harita gridi ya da başlık bloğu seçeneklerinin içermez. Discover Eğitim Notları Sayfa 48

49 6. Jeolojik Verilerin Görüntülenmesi Bu bölümde Discover ın jeolojik verilerin görüntülenmesini geliştirmek için dizayn edilmiş olan bazı özelliklerine bakacağız. Aşağıdaki alıştırmalarda veri trendlerini görüntülemek için tematik haritaların kullanımına ve kaydedilebilen ve diğer jeolojik haritaları renklendirmek için kullanılabilen bir jeolojik kodlanmış haritadan renklendirilmiş tabloların (Colour look-up table - LUT) oluşturulmasına bakacağız. Ayrıca text labels özelliğini kullanarak harita penceresindeki verilerin etiketlenmesine ve son harita gösterilmene eklenebilecek olan harita lejantlarının oluşturulmasına değineceğiz. 6.1 Bir Renklendirilmiş Tablonun (Colour Look-Up Table) Oluşturulması Bir renk tablosu, harita objelerinin harita penceresinde nasıl görüneceğinin bilgisi ile beraber seçilen veri kolonundaki her bir ayrı ya da tek değer için girişi içeren bir taramalı tablodur. Alan objeleri için bir renkli taramalı tablo her bir giriş için alan rengi, desen ve çerçeve stili bilgilerini içerebilir. Çizgi ya polyline objeleri için çizgi rengi, stili ve kalınlığı bilgileri ve semboller için de font (tip), boyut ve renk parametreleri depolanır. Renkli taramalı tablolar sadece bir tematik harita olarak görüntülenebilir ya da harita objelerini kalıcı bir şekilde renklendirmek için kullanılabilir. Renk tablosu bir kez oluşturulduğunda, düzenlenebilir ve istenilen sayıda veri tablosuna uygulanabilir. Renk tablosu Styles library, Dig Data ve Drillhole modülü gibi diğer Discover fonksiyonlarında da kullanılabilir. 6.2 Tematik Haritadan Bir LUT Oluşturulması Alıştırma-1 Bir tematik haritadan harita objelerinin kalıcı bir şekilde renklendirilmesi 1. Encom Training\Darlot\Geology klasöründeki REGOLITH.SHP tablosunu açmak için Tools > Tool Manager menüsünden Universal Translater aracını işaretleyin. Gelen diyaloğu aşağıdaki gibi doldurun ve OK butonuna klikleyin. 2. Regolith poligonlarının renklendirmek için tablodaki veri alanlarına bakın. Regolith tablosundaki Code kolonuna göre, Region IndValue Qualitative Pastel şablonunu kullanarak Individual (bireysel) tematik harita oluşturun. Discover Eğitim Notları Sayfa 49

50 3. Discover > ColourMap menüsünü seçin. MapInfo ana menü çubuğunda yeni bir ColourMap menüsü görünür. 4. ColourMap > Setup menü seçeneğini seçin ve Create colour table from thematic map seçeneğini seçin. 5. Select Colour Table listesinden REGOLITH tablosunu seçin. 6. Yeni oluşturulmuş renk tablosunu Encom Training\Darlot\Geology klasörünün içine REGOLITH_LUT ismiyle kaydetmek için Save Colour Table butonuna basın. 7. ColourMap > Setup menü seçeneğini seçin ve Select Colur table seçeneğini seçin. 8. Select Colur Table listesinden Open a Table seçeneğini seçin. Encom Training\Darlot\Geology klasörüne ulaşın ve REGOLITH_LUT renk tablosunu seçin. Seçili tablo için listeden MapCode kolonunu seçin ve OK butonuna basın. 9. ColourMap menüsünden Apply Colour Map seçeneğini seçin. Colour Map Table diyaloğunda REGOLITH seçeneğini seçin ve anahtar kolonu olarak Code kolonunu seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 50

51 10. Quikcolour using Thematic map shading kutusundaki işareti kaldırın, varsayılan olarak gelen Colour all object seçeneğini bırakın ve OK butonun basın. Regolith poligonları REGOLITH_LUT renk tablosundan renk şemasını kullanarak tabloda kalıcı olarak renklendirilecektir. Not: Harita obje poligonlarının kalıcı bir şekilde karşıt renklendirilmiş bir tematik harita katmanını kullanarak regolit grup renklerini görüntülemek mümkündür. 6.3 Bir LUT Tablosunun Düzenlenmesi Renk tablosu bir kez oluşturulduğunda ya da zaten doğru formatta (her harita kodu için belirlenmiş RGB değerleriyle) varsa, bireysel renk atamalarının kolaya düzenlemesi için ColourMap > Edit Colour Table menü seçeneğini seçebilirsiniz. Bu menü seçeneğini seçerek çeşitli kodların ve stil toplayıcılarının bir listesini görebilirsiniz. Bir stil ayarladığınızda, renk tablosuna değişikliği yazmak için OK butonunun üzerinde basın. Discover Eğitim Notları Sayfa 51

52 Bir seri kod için desenlerin ayarlanması gibi renk tablosuna daha global değişiklikler yapmak istiyorsanız, bu en iyi Veri Sayfası penceresiyle ve seç/sorgu menü komutları kullanılarak yapılır. 6.4 Var Olan Bir Jeoloji Haritasından LUT Oluşturulması Alıştırma-2 Renklendirilmiş bir jeolojik haritadan bir renk tablosunun oluşturulması 1. Encom Training\Mt Isa\Geology Klasöründen ISA_GEOLOGY tablosunu açın ve veri sayfası penceresindeki özniteliklerin yapısını ve renklendirme şemasını kontrol edin. Harita sembolü, grubu ve birim ismini içeren her jeolojik birimle ilişkili olan birkaç kolon vardır. Poligonlardan bazılarıyla ilişkili olan bilgileri görmek için bilgi aracını kullanın. Not edelim ki, ISA_GEOLOGY tablosu hali hazırda Unitname kolonundaki kodlara göre renklendirilmiştir. Bu kolon, bizim renk tablomuzun temeli için kullanacağımız kolondur. 2. ColourMap > Setup menü seçeneğini seçin ve Create colour table from existing map seçeneğini seçin. 3. Select Colur Table listesinden ISA_GEOLOGY tablosunu seçin. Column listesinden Unitname kolonun seçin. Yeni oluşturun renk tablosunu ISA_GEOLOGY_UNIT_LUT ismiyle klasörünü Encom Training\Isa\Geology kaydetmek için Save Colour Table butonuna klikleyin. 4. Yeni renk tablosu için temellendirilmiş olan harita renklerini kullanmak için Yes butonun basın. Her obje kodu için ayrı bir dolgu rengi atamanızı ya da atanmış olan renklendirmeyi onaylamanızı isteyen bir diyalog görüntülenir. OK butonun basın ve bir poligonun üzerine klikleyerek ve atanmış olan renk ve/veya deseni değiştirerek lejant renginde istediğiniz değişiklikleri yapın. 5. Renk ve deseni ayarladıktan sonra ColourMap > Build Colour Table menü seçeneğini seçin. Renk tablosu oluşturulmuştur ve bir veri sayfasında görüntülenebilir. İlave metin açıklamlar renk tablosuna eklenebilir. Bu renk tablosu aynı harita kodlarını içeren herhangi bir jeolojik haritanın renklendirilmesi için kullanılabilir ya da ColourMap > Edit Colour Table menü seçeneğini kullanarak tablo düzenlenebilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 52

53 6.5 Jeolojik Lejant Oluşturma Jeolojik lejantlar MapInfo Professional ve Discover kullanılarak iki şekilde oluşturulabilir, ancak bu alıştırma Discover lejant özelliklerine göre hazırlanmıştır. Bu özellik 10 katmana kadar çok katmanlı bir harita penceresi için tamamen özelleştirilebilir bir lejant oluşturmanıza izin verir. Lejant da katmanların sıralaması değiştirilebilir. Bir harita penceresi için oluşturulan lejant çıktıya kolaylıkla ilave edilebilir ve düzenlenebilir. Ayrıca, lejant kaydedilebilir ve sonra aynı jeolojik birimleri içeren her jeolojik harita katmanı için kullanılabilir. Alıştırma-3 Var olan bir jeolojik haritadan jeolojik bir lejantın oluşturulması Bu alıştırmada ISA_GEOLOGY haritası için UNITNAME kolonundaki bilgi baz alınarak jeolojik bir lejant oluşturacaksınız. 1. Encom Trainin\Mt Isa\Geology klasöründeki ISA_GEOLOGY tablosunu açın ve veri sayfasını ekranda görüntüleyin. Kolonlara ve içerdikleri bilgilere bakın. UNITNAME, GROUP ve AGE kolonlarını kullanrak bir lejant çizdirteceğiz. 2. Discover >Map Making>Create Map Legend komutunu izleyin. 3. Görünen lejant tabloları listesinden ISA_GEOLOGY tablosunu seçin. Bu alıştırmada sadece bir tablo kullanacağız, ama bir lejant aynı zamanda 10 katmana kadar katmandan oluşturulabilir. 4. Create Legend diyaloğunda Specify Order kutusunu işaretleyin böylece lejant için sıralamayı düzenleyebiliriz. 5. Legend Coloum 1 listesinden UNITNAME alanını seçin. Legend Column 1 den her tablo için atadığınız kolon (ya da alan) hangi objelerin lejant da çizileceğini belirler. Örneğin, eğer UNITNAME kolonunu atarsanız, Discover her bir farklı UNITNAME (birim adı) için bir obje çizer. Eğer AGE kolonunu seçerseniz her AGE (yaş) grubu için bir obje çizecektir. Eğer veri uygun bir şekilde yapılandıysa, lejant aracı sadece mantıklı sonuçlar üretir. Yani, Legend Column 1 de spesifik değerler içeren tüm kayıtlar aynı grafik stile sahip olmalıdır. Yukarıda örnekte, Unitname = Leander Quartzite bilgisine sahip olan tüm polygonlar aynı renge sahip olmalıdır. Eğer bu durumda değilse, lejant tablodaki ilk kayıttan alınan lejant stiliyle doğru görüntülenemeyebilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 53

54 Lejant öğelerinin sıralarını ayarlamak istiyorsanız, o zaman Specify Order seçeneğini işaretleyin. Eğer kayıtları tablodaki sıralamalarına göre sıralamak yerine anlamlı bir sıralamada (örneğin, jeolojik yaş) yansıtmak istiyorsanız, bu genellikle gereklidir. Opsiyonel olarak lejantta görüntülemek için belki metinleri içeren iki farklı kolon atayabilirsiniz. Metinler için kolon 2 ve kolon 3 ilişkili bir renklendirilmiş tablodan (look-up table) elde edilmişse, kolon listesinden Lookup Table seçin ve sonra tabloyu look up ın içine atayın, kolonu Legend Column 1 ve lejant metnini içeren kolon ile eşleştirin. 6. Legend Column 2 listesinden GROUP alanını ve Legend Column 3 listesinden AGE alanını seçin. 7. Mt Isa Geological Legend gibi bir lejant başlığı girin. Prospector and Quamby 100K Mapsheets gibi bir alt başlık girin. İstiyorsanız, her başlık ya da metin çizgisi için font rengini, boyutunu ve tipini değiştirmek için Styles butonunu kullanın. 8. Eğer sadece harita penceresinde gözüken katmanlar için bir lejant oluşturmak istiyorsanız, Legend from objects in map window only kutusunu işaretleyin. Aksi taktir de kutu işaretlenmediğinde, lejant tablodaki tüm kolonlar için oluşturulacaktır. 9. Legend Style altındaki 2 Columns stilini seçin ve kolon genişlik değerlerini, 10, 1, 1, 2 cm olarak ayarlayın. 10. Lejantı oluşturmak için OK butonuna klikleyin, yeni lejant tablosu için ISA_LEGEND dosya ismini girin ve Encom Training\Mt Isa\Geology klasörünün içine kaydedin. Save butonuna basın. Lejantta yer alan nesnelerin yeni sıralamanıza izin veren bir diyalog kutusu görüntülenir. Lejantta ki bağımsız objelerin sıralaması aşağıdaki yollardan biriyle düzenlenebilir: No ordering lejantta bulunan objeler tablodan okunduğu sıralamada kalır. Custom ordering lejantta bulunan bağımsız objelerin pozisyonlarını yukarı ya da aşağı taşıyarak değiştirebilirsiniz. Alphabetic ordering artan (A-Z) ya da azalan (Z-A) seçeneklerinden biriyle alfabetik olarak sıralayabilirsiniz. Discover Eğitim Notları Sayfa 54

55 Look-up code from legend table lejantı lejant tablosu kolonundan sıralar. Look-up code from look-up table lejantı dışarıda ki bir tablonu kolonundan sıralar. Specify Order seçeneğinde işaretlenmiş olan her katman için, diyalog aşağıdakine benzerdir. Bu katman için lejant objelerinin bir listesi görüntülenir ve sıralamalarını ayarlayabilirsiniz. Re-Order Mode seçeneğini Custom olarak işaretleyerek, listeyi ayarlamak için Up, Down ve Delete butonlarını kullanabilirsiniz. 11. Look-up tablo seçeneğinden Look-up code from seçeneğini seçin. 12. Select a Table diyaloğunda Open a Table seçeneğini seçin ve ISA_GEOLOGY_UNIT_LEGEND_ORDER tablosunu Encom Training\Mt Isa\Colour Tables klasöründen açın. 13. Legend code column olarak UNITNAME seçin ve Legend Order column için ID kolonunu seçin. Varsayılan Ascending seçeneğini işaretli bırakın ve OK butonuna klikleyin. Bu ayarlama ile lejant kayıtları yaşa göre gençten yaşlıya doğru yeniden sıralanmalıdır. Discover Eğitim Notları Sayfa 55

56 14. Lejand tablosu üretmek için OK butonuna basın. Lejant non-earth bir harita penceresinde cm biriminde oluşturulacaktır. Lejent peneceresi diğer tüm MapInfo tabloları gibi düzenlenebilir ve Discover>Map Making>Add Scaled Frame to Layout kullanılarak ayrı bir çerçevede bir çıktı penceresine ilave edilebilir. 15. Alıştırmanın sonunda tabloların tümünü kaydedin ve kapatın. 6.6 Sınır Polygonlarına Ortalama Değerlerin Atanması Bu egzersizde Discover da, kümelenmiş değerleri diğer objelere göre mekansal referanslarını dikkate alarak objelere atayan bir özelliği kullanacağız. Alıştırma-4 Ortalama jeokimyasal değerleri jeolojik polygonlara atayın. Bir jeolojik birimi jeolojik bir örneğe atayın. 1. Encom Training\Jacksons Well klasöründeki JACKSONS WELL GEOLOGY ve JACKSONS WELL GEOCHEM tablolarını açın. 2. JACKSONS WELL GEOLOGY tablosuna ait veri sayfasını açın. Discover ı yeni bir kolon eklemek ve sonra ortalama bir Cu değerini, her bir jeolojik birimde toplanmış olan dere çökelti örneklerini baz alarak her jeolojik birime atamak için kullanacağız. 3. Discover menüsünden, Data Utilities> Assign Values menü seçeneğini seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 56

57 4. Diyaloğu CU için şekilde görüldüğü gibi doldurun ve sonuçları görüntülemek için OK butonuna klikleyin. PB ve ZN kolonları için işlemi tekrarlayın. Ortalama değerlerle kolonları güncelleme işlemini bitirdikten sonra işlemi tekrar edin fakat bu sefer Mean operatörü yerine Frequency operatörünü seçin ve sonuçları CU_FREQ_SS adlı bir kolonda görüntüleyin. PB ve ZN kolonları için tekrar edin. 5. JACKSONS WELL GEOCHEM tablosun açın ve görüldüğü gibi Group kolonunda bir boşluk vardır. Şimdi JACKSONS WELL GEOLOGY tablosundaki bu kolonu, jeolojik polygon grubunu (GROUP) içinde bulunan tüm dere çökelti örneklerine atayarak güncelleyeceğiz. 6. Container-->Contents Assign Direction seçeneğini işaretleyin ve diyaloğu aşağıdaki şekilde düzenleyin: 6.7 Metin Etiketleri Harita objelerini etiketlemek için iki yol vardır. İlk method MapInfo Professional Auto-Label seçeneğini kullanmaktır. Bu metodla oluşturulan etiketler gerçek metin objeleri değildir fakat MapInfo Proffesional Katman Kontrolüne (Layer Control) bağlı olarak açılabilir ya da kapatılabilir. İkinci yol harita objelerini harita objelerini Discover Text Labels özelliği kullanılarak etiketlemektir. Bu etiketler harita objeleridir ve diğer veriler gibi bir MapInfo tablosunda tutulurlar. Metin objeleri olarak saklanan etiketler için etiketlerin dönmesi, farklı fontlar, metin boyutu ve renkler uygulanabilir ve etiketlerin ölçeklemesi dinamiktir, yani metinler sonuç harita ölçeğine göre ayarlanabilir ve Discover Eğitim Notları Sayfa 57

58 yaklaşıldığında ya da uzaklaşıldığında orantısal olarak metin boyutları değişir. Metin etiketleri ayrı bir tablo olarak saklandığı için, farklı harita pencerelerinde yeniden ölçeklendirilerek kullanılabilir. Alıştırma-5 Discover Metin Etiketlerinin Oluşturulması 1. Encom Training\Jacksons Well klasöründeki JACKSONS WELL GEOCHEM tablosunu açın. Eğer zaten açıksa tekrar açmanıza gerek yok. 2. Discover>Map Making>Add Text Labels menü seçeneğini seçin. Label objects from table listesinden JACKSONS WELL GEOCHEM tablosunu seçin. From column listesinden SAMPLE ı seçin. 3. Etiketleri oluşturacağımız katman olarak Kozmetik Katmanı (Cosmetic Layer) ayarlayın. 4. Label Style seçeneğini 8, mapscale seçeneğini de 1: ve offset değerlerini East ve North için 3 mm olarak ayarlayın. Text Style butonuna klikleyin ve uygun bir metin stili seçin. Metin etiketlerini görüntülemek için OK butonuna klikleyin. 5. Harita penceresi ölçeğini 1: olarak ayarlayın ve metin etiketlerinin boyutlarını kontrol edin. Zoom değerini değiştirerek etiket boyutlarının ölçeğe bağlı olarak nasıl değiştiğini görebilirsiniz. 6. Kozmetik katmanı düzenlenebilir yapın ve tüm metin objelerini seçin. Oluşturulmuş olan metin etiketlerinin değiştirilebilmesi için Discover>Map Making>Format Text menü seçeneğini kullanın. Bu diyalogta metin rengini (text colour) mavi olarak değiştirin, etiketleri 30 o döndürün (rotate) ve buyotu (size) 1: lik harita ölçeğinde 10 olarak değiştirin. 7. Bu metin etiketlerini ayrın bir tablo olarak kaydetmek için Map>Save Cosmetic Objects menü seçeneğine ulaşın. Bu alıştırma için Map>Clear Cosmetic Layer menü seçeneğini kullanarak bu etiketleri kaldıracağız. 6.8 Stacked (Yığın) Profillerinin Oluşturulması Discover Stacked Profile aracı çapraz bir taban çizgisi boyunca görüntülenen atanmış bir alanınbir çizgi grafiğini oluşturur. Çizgi yönlü verinin yığın profili gösterimleri sıklıkla jeofiziksel ve jeokimyasal veri analizlerinde kullanılır. Discover Eğitim Notları Sayfa 58

59 Betimleme ya da nokta gösterimleri üzerindeki yığın profillerinin sağladığı avantajlar şunlardır: trendler ve çizgiden-çizgiye anomali korelasyonu ince bir şekilde gösterilebilir çoklu veri kanalları aynı ya da değişen ölçeklerle aynı zamanda görüntülenebilir çeşitli filtreleme operatörleri çizgi verilerine ve en uygun yığın profili formunda görüntülenen sonuçlara uygulanabilir Discover da aşağıdaki özellikleri sağlayan yığın profilleri oluşturulabilir: eşikleri (düşük ya da alçak) klipleme üstünde kontrol belirlenebilen bir taban çizgisinin aşağısında ya da yukarısında ki bir profil doldurulabilir (bir değişken alan sunumu) lineer ya da logaritmik ölçekleme Bir Stacked Profile oluşturmak için veri tablosunun tek bir çizgi tanıtıcı özniteliğine ve üzerinde profili oluşturmak için en az bir nümerik veri kolonu içermesi gerekir. Alıştırma-6 Toprak gözlem verilerinden Stacked Profil oluşturulması 1. Encom Training\Sylvania\Geochemistry klasöründeki SYLVANIA_GEOCHEM tablosunu açın. 2. Discover>Data Utilities>Create Stacked Profiles menü seçeneğini seçin. 3. SYLVANIA_GEOCHEM tablosunu seçin. 4. Field listesinden profilde görüntülenecek olan veri kolonunu seçin. Bu alıştırmanın amacı için AU alanını seçeceğiz. 5. Line listesinden tek çizgi tanımlayıcı bilgisini içeren LINE kolonunu seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 59

60 6. Boş bir veri alanıyla karşılaşıldığında profili çizmeye devam etmesi için Draw Across Nulls kutusunu işaretleyin. Bir örnek çizgisi içindeki örnekleme aralığında büyük boşluklar olduğunda, Distance Theshold kutusunu işaretleyin ve bir mesafe girin. İki örnek noktası arasındaki mesafe girilen eşik mesafesi değerinden daha büyük olduğunda, Discover aynı örnekleme çizgisi üzerinde yeni bir profile başlar. Eğer eşik mesafesi girilmediyse, çizgi için sürekli bir profil görüntülenecektir. Kolon verilerinin ölçeklemesi lineer ya da logaritmik olabilir ve yığın profilinin görüntülendiği ya da santimetre birimindeki haritanın ölçek faktörüyle uyabilir. 7. Taban çizgisi ya da x-ekseni profilde görüntülenebilir. Taban çizgisinin aralığını seçmek için Baseline listesini kullanın. Bir taban çizgisi veri kolonunun minimum, maksimum, ortalama ya da medyan değerine göre oluşturulabilir. Kullanıcı-tanımlı (user-define) bir değer de girilebilir. 8. Line Style kontrolünde profilin taban çizgisini ya da x-eksenini görüntülemek için Show Base Lines kutusunu işaretleyin. Seçilen veri kolonları için profili görüntülemek için Show Field Lines seçeneğini işaretleyin. İstenilen çizgi stili ve rengi seçmek için her seçeneğin yanındaki lien style butonlarını kullanın. Örnekleri taban çizgisinin ya da kullanıcı tanımlı bir değerin üstünde ya da altındaki değerlerle göstermek için, profil içi dolu bir renklendirmeyle doldurulabilir. Dolgu rengini değiştirmek için Colour butonuna klikleyin. 9. Veri kolonundaki maksimum ya da minimum değerler otomatik olarak Clip kontrolüne sokulur. Özel bir veri aralığı kullanan, veri aralığını kliplemek için başka bir değer girmek için Above ya da Below kutularına klikleyin. 10. Stacked Profiller tek bir tabloya çıkarılır ve kaynak veriyi içieren harita penceresine yeni bir katman olarak eklenir. Eğer taban çizgisinin üstünü ya da altını doldurmak için seçtiyseniz, dolgu polygon objelerinin bir serisi olarak ayrı bir katmana yazılacaktır. Bir Stacked Profili oluşturma için Generate butonuna klikleyin. 11. Bu alıştırmayı tamamlarken açık olan tüm tabloları kapatın. Discover Eğitim Notları Sayfa 60

61 7. Yapısal Verilerin Görüntülenmesi Discover Structural Symbols aracı jeolojik verileri, bir sembol kitaplığından seçilen jeoloji sembolleriyle görüntülemenize izin verir. Jeolojik ölçüm verileri bir veri dosyasından okunabilir ya da fare ve klavye sayısallaştırmasıyla doğrudan içeriye aktarılabilir. Jeoloji sembolleri, MapInfo sembol toplayıcısında olması gereken bir True Type fontunda saklanır. Eğer sembol fontu yoksa, o zaman Discover sembollerinin yerine normal metinleri kullanır. True Type fontları Discover kurulum işlemi sırasında yüklenmelidir. Eğer fontlar MapInfo Professional de bulunmuyorsa, fontlar varsa görmek için Windows Control Panel>Fonts seçeneğini kontrol edin. Discover jeolojik bilgileri doğrudan bir veri dosyasından ya da doğrudan ekran üzerinde sayısallaştırmadan alarak görüntüleyebilir. Sructural Data Map penceresi jeoloji verilerini işlemek için iki farklı yol sunar. İlk olarak, ölçümler normal bir MapInfo tablosundaki kolonlardan okunabilir. Bu metod bir sürü sembolü tek bir seferde üretilmesi için basit bir yöntem üretir. Alternatif olarak, jeoloji ölçümlerini bir harita penceresinde sayısallaştırabilirsiniz. Bir dosyaya dönüştürülemeyen bir harita penceresi üzerinde ölçümlere sahip olduğunuz zamanlarda bu yöntem kullanışlıdır. Bu durumda, ölçüm konumları sayışallaştırılan noktalardan alınır ve bu konum için jeoloji verisini girmenizi isteyen bir diyalog görüntülenir. Jeoloji veri tablosu aşağıdaki veriler için nümerik kolonlara sahip olmalıdır: Ölçüm konumlarının Enlem (Easting) ve Boylamı (Northing) Ölçümlerin Kuyu Doğrultusu (Dip Direction) Kuyu (Dip) Discover Jeoloji Kodları (Discover Structure Code) Tablodaki kolonların yerleri ve isimleri önemli değildir. Eğer veriyi yeni bir harita penceresinde sayısallaştırıyorsanız, Discover belirlenen kolonlara uygun kolonlara sahip bir tablo oluşturur. Açık bir harita penceresi varsa, yeni tablo bu pencereye eklenir ve harita penceresinin koordinat sistemi atanır. Alternatif olarak, yeni tablo için koordinat sistemi atayabilirsiniz. Girdi veriniz, örnek numaraları, yer ID, litoloji vb. diğer kullanışlı bilgileri de içerebilir. Structural Data Mapper da bu Discover bu bilgileri kullanmaz. Jeoloji verilerini ilk topladığınızda, her jeoloji için bir Discover kodu atamaya ihtiyacınız olur. Discover jeoloji kodlarının tamamının bir listesine kitabın arkasındaki ekler bölümünden ulaşabilirsiniz. 7.1 Bir Tabloya Discover Jeoloji Kodlarının Eklenmesi Alıştırma-1 Jeoloji sembol kodlarını güncelleyin 1. Encom Traning\Mt Isa\Structure klasöründeki ISA_STRUCTURE_DATA tablosunu açın. 2. Jeoloji tablo ve verilerine ait veri sayfasını görüntüleyin. DISCOVER_CODE kolonu her spesifik jeoloji tipi için bir nümerik kod saklar. Bu kod Discover ın doğru jeoloji sembolünü görüntülemesini sağlar. Discover Eğitim Notları Sayfa 61

62 3. Bedding, Cleavage ve Foliation jeoloji kodu tipleri için Discover kodu girilmemiştir. Bir sonraki adımda, her jeoloji kodunu doğru Discover koduyla nasıl güncelleyeceğimizi göreceğiz. 4. Jeoloji tablosundaki Bedding ölçümlerine ait kayırların tamamını seçmek için, Discover>Data Utilities>Select by Group komutunu kullanın. 5. Bedding i seçin ve OK butonuna basın. Browse Selection kutusunun seçili olduğundan emin olun ve seçilen kayıtları görüntüleyin. 6. Aşağıdaki diyaloğu görüntülemek için Table>Update Column menü seçeneğini seçin. Bedding için Discover kodunu bulmak için kitabın sonundaki Jeoloji Sembol Kodları nı kullanın. Bedding e ait Discover kodu 1 dir. Discover Eğitim Notları Sayfa 62

63 7. Yukarıdaki diyaloğu tekrarlayın ve OK butonuna klikleyin. 8. Cleavage (4) ve Foliation (17) jeoloji tiplerinin Discover kodlarının güncellenmesi için aynı prosedürleri tekrarlayın. Özel bir jeoloji tipi için tüm kayıtları her seçtiğinizde, Update Column diyaloğunda doğru Query numarasını kullanmalısınız. 9. İşlemleri tamamladığınızda ISA_STRUCTURE_DATA tablosunu kaydedin ve File>Close Table seçeneğini kullanarak tüm Query pencerelerini kapatın. Eğer bunu düzenli bir kaynaj üzerinde yaptıysak, hızlı bir şekilde look-up tablosu oluşturabiliriz ve tek bir adımda Discover kodlarıyla tüm kayıtları güncelleyebiliriz. Bunu yapmak için standart jeoloji isimlerini kullanmanız gerekir. 7.2 Discover Kodlarından Jeoloji Sembollerinin Oluşturulması Alıştırma-2 Jeoloji sembollerinin otomatik olarak oluşturulması 1. Discover>Structural Symbols komutunu ve Process from Table seçeneğini seçin. 2. İşlem için tablo olarak ISA_STRUCTURE_DATA tablosunu seçin. 3. Projeksiyon olarak AMG Zone54 (AGD66) seçin. 4. Structural Data Mapper diyaloğunda, Australian Structural Symbols (Modified AGSO) jeoloji sembol kitaplığını seçin. 5. Dip Direction radyo kontrolü olarak Specify Azimuth seçin. 6. Jeoloji tablosundaki kolonların doğru alan açıklamalarıyla eşleştiğini kontrol edin ve kolon atamaları değişmediyse o zaman doğrudurlar. 7. Symbol/Label Style Options da Symbol size değerini 12 olarak değiştirin ve Dip/Plunge as text in Cosmetic Layer seçeneğini seçin. Varsayılan metin boyutlarını ve ölçeği kabul edin ve OK butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 63

64 Discover sizin için jeoloji sembollerini işleyecek ve bir harita gösterecektir. Tablo boyutunuz büyükse bu işlem biraz zaman alabilir. 7.3 Jeoloji Sembollerinin Bir Tabloda Sayısallaştırılması Alıştırma-3 Var olan bir tabloya yeni jeoloji sembollerinin eklenmesi 1. ISA_STRUCTURE_DATA tablosunu düzenlenebilir yapın. 2. Discover>Structural Symbols menü seçeneğini seçin. 3. Digitize into Mapper seçeneğini seçin ve ISA_STRUCTURE_DATA tablosunu seçip, OK butonuna klikleyin. Not: Eğer yeni bir tabloda sayısallaştırmak için seçtiysek, Discover otomatik olarak jeoloji sembol verilerini saklamak için mevcut kolonlarla yeni bir tablo oluşturur. 4. Structural Data Mapper diyaloğundan kullanmak için uygun Sembol kitaplığı (Symbol Library) ve kolonları (Columns), Azimut metodunu ve etiketleme parametrelerini seçin ve OK butonuna klikleyin. 5. DigStruct menü seçeneği menü çubuğu üstünde gözükecektir ve imleç Symbol Picker (sembol toplayıcı) aracına dönüşecektir. 6. Birkaç yeni jeoloji sembolü eklemek için harita penceresinde bir alana yaklaşın. Sol fare butonuyla harita penceresindeki bir noktaya klikleyin. Bir yıldız sembolü görüntülenecektir. 7. DigStruct>Plot Symbol seçeneğini seçin. Listeden bir jeoloji tipi seçin, dip (kuyu) ve dip direction (kuyu doğrultusu) için bir değer girin. OK butonuna kliklediğinizde, siyah yıldız sembolü uygun jeoloji sembolüne dönüşmelidir. 8. Haritaya birkaç farklı jeoloji sembolü ekleyin. Yeni jeoloji sembolü ilavelerini kaydetmek için File>Save Table komutunu kullanın. 9. Menü çubuğundan kaydırmak için DigStruct>Exit DigStruct komutunu izleyin. 10. Bu işlem Adım 1 den daha yavaştır, fakat sadece birkaç sembolünüz varsa ya da veriyi taranmış bir haritadan sayısallaştırdıysanız çok kullanışlıdır. 11. Açık olan tüm tabloları kapatmak için File>Close All komutunu izleyin. 7.4 Fay Çizgilerinin Yönlendirilmesi Bir fay çizgileri tablonuz varsa, her fay için yönlendirmenin belirlenmesi ve sonuçların ay tablosunda tutulması kullanışlı olabilir. Alıştırma-4 Fay çizgisi yönlerinin görüntülenmesi 1. Encom Training\Mt Isa\Structure klasöründeki ISA_FAULTS tablosunu yeni bir harita penceresinde açın. 2. ISA_FAULTS tablosunu düzenlenebilir yapın. 3. Discover>Map Window>Select All from Editable Layer komutunu izleyin. 4. Discover>Data Utilities>Line Orientation menü seçeneğini seçin. Aşağıdaki diyalog görüntülenecektir: Discover Eğitim Notları Sayfa 64

65 Bir çizgi MapInfo da sayısallaştırıldığında, çizginin doğrultusu da çizgiyle birlikte saklanır. Örneğin, Ankara dan Adana ya kadar bir çizgi çizdiğinizde, çizgi güney- doğu yönüne sahiptir. Eğer tam tersi yapılırsa, yani çizgi Adana dan Ankara ya doğru çizilirse o zaman da çizgi yönü kuzey-batı olacaktır. Use Angles in Range kontrolünde derece seçilirse, sayısallaştırılan her çizginin doğrultusu dikkate alınır. Bir trend gösterilmesi için fay çizgilerinin kullanılmasıyla ve kesin bir doğrultu olmadığı için, sonuçları göstermek için ya da derecelerden birini kullanmak daha iyidir. 5. Line Orientation diyaloğunu yukarıdaki gibi düzenleyin ve OK butonuna klikleyin. 6. Her fay kayıdı artık ISA_FAULTS tablosuna bir öznitelikle beraber eklenen ortalama yönelime sahiptir. Tabloyu kaydettiğiniz zaman bu alıştırma tamamlanır. 7.5 Fay Çizgileri Yönelimlerinin Bir Gül Diyagramında Gösterilmesi Çok sayıda jeoloji çizgisinin genel yönlendirmesi için bir Rose Diagram oluşturulabilir. Bu fonksiyon Discover GraphMap özelliklerinin bir parçasıdır. Alıştırma-5 Bir gül diyagramı üretmek için fay yönelim verisi frekansının kullanılması 1. Discover>GraphMap menüsünü seçin. GraphMap menüsü ana araç çubuğuna eklenecektir. 2. Start>GraphMap menü seçeneğini seçin ve yüklemek için ISA_FAULTS tablosunu seçin. 3. Sol taraftaki Data penceresindeki Orientation kolonuna klikleyin ve klavyeden X tuşuna basın. Bu Orientation kolonunu Rose Diagram da kullanmanızı sağlayacak. Discover Eğitim Notları Sayfa 65

66 4. Create Tab dan Rose seçin. 5. Rose diyagramı yeni bir grafik penceresinde görüntülenir. 6. ISA_FAULTS dışında açık olan tüm tabloları kapatın. 7.6 Jeoloji Verilerini Kullanarak Yakınlık Araması (Proximity Search) Discover Proximity Search bir diğer objenin belirli bir mesafesi içinde kalan ilgilenilen objenin hızlıca tespit edebilmenizi sağlar. Örneğin, 2 km lik eski bir maden alanı içine düşen ve en az 2 ppm lik bir altın derecesine sahip örnekleri tespit etmek istiyorsunuz. Alıştırma-6 Fay verileri üstünde Proximity Search gerçekleştirilmesi 1. Encom Training\Mt Isa\Structure konumundaki ISA_FAULTS.MDB Access Data tablosunu yeni bir harita penceresinde açın. 2. Encom Training\Mt Isa\Mineral Occurrences konumundaki ISA_MINLOCS tablosunu mevcut haritaya katman olarak ilave edin. ISA_MINLOCS tablosu haritalı değilse, Longitude/Latitude (AGD84) projeksiyonunda koordinattan nokta oluşturun. 3. Sadece 120 ve 180 derece arasındaki fayları seçmek için Query>SQL Select menü seçeneğini seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 66

67 4. Seçilen fayları içeren harita penceresini aktif pencere yapın ve Discover>Data Utilities>Proximity Search menü seçeneğini seçin. 5. Proximity Search diyaloğuna yukarıdaki parametreleri girin. Harita objelerini seçilen kriterlerle eşleştirerek göstermek için bir sembol stili seçin ve OK butonuna klikleyin ve 180 derece arasında yönlenen tüm faylar etrafında 5 km lik tampon bölgeleri (buffer) görüntülenmelidir. 5 km lik tampon bölgelerin içinde kalan Au mineralleri belirlenen sembole göre görüntülenmelidir. 7. Ayrıca seçilen kriterlerle eşleşen tüm harita objeleri için kayıtları gösteren bir ProxSearch veri sayfası açılır. Discover Eğitim Notları Sayfa 67

68 8. Drillholes (Sondaj) Modülü Encom Discover sondaj (drillhole) verilerinin görüntülenmesi ve işlenmesi için bir kapsamlı bir çevre sunar. Drillholes modülü Surface (yüzey) modülü ve de map-making (harita-yapım) araçlarıyla fonksiyonel olarak ilişkilidir. 8.1 Giriş Discover Drillhole modülü sondaj verilerinin kesit ve plan görünümünde görüntülenmesi ve işlenmesi için aşağıdaki özellikleri sunmaktadır: Proje hazırlama arayüzü Veri onaylama aracı Esnek veri modeli ve desteklene pek çok veri formatı Herhangi bir yön ya da plan görünümündeki kesitlerdeki sondajların görüntülenmesi Topoğrafik yüzeyin ve kesitteki plan jeolojisinin görüntülenmesi Her sondaj için maksimumu 16 farklı kuyu (downhole) verisinin görüntülenmesi Downhole verilerinin histogram, linegraph, traceshade ya da textlerle görüntülenmesi Downhole verilerinin look-up table renk şablonları kullanılarak renklendirilmesi Kesit görünümde birden fazla yüzey profilinin görüntülenmesi Harita gridini ve başlık bloğunu içeren kesit çıktısının oluşturulması Maksimum 24 veri kolonundaki bilgilerle bağımsız sondajlar için log stillerinin görüntülenmesi Kesit canlandırmalarının sayısallaştırılması, örneğin litoloji tipleri veya cevher sınırları Discover Eğitim Notları Sayfa 68

69 Downhole verilerinin öznitelik, cut-off grade, yükseklik ya da derinlikle birleştirilmesi Uçuş üzerinde 3D koordinatların hesaplanması Bölgesel kaynak hesaplayıcı Maksimum ve EOH downhole verilerinin çekilmesi Sondaj bilgi aracının görüntülenmesi Bölgesel canlandırmaların 3D DXF dosyaları olarak dışarı aktarılması (export) Bir kesit bitmap dosyasının Encom Profile Analyst ine aktarılması (export) 8.2 Sondaj Kesitlerinin Oluşturulması İçin Adımlar Bir sondaj (drillhole) veri seti, sondaj kuyusu konumları ve geometrileri, kuyu örnek ölçümleri, kuyu jeokimyası, jeolojik ve jeofiziksel veriler ve ilişkili diğer bilgiler gibi bilgileri içeren bir seri tablodan oluşturulur. Sondaj kesitleri ve planları oluşturmak için aşağıdaki adımları izleyin: 1. Tüm drillhole verilerini MapInfo tarafından kabul edilen bir formata düzenleyin. Access, Excel ve Text gibi dosya formatları.tab dosyaları oluşturmak için önce MapInfo da açılmalıdır. 2. Collar (sondaj kuyu konumları) tablosu haritalanabilir olmalıdır, yani bir harita penceresinde görüntülenmelidir. 3. Yeni bir sondaj projesi oluşturun ve doğru tablo ve kolon isimlerini atayın. 4. Eşleşmeyen sondaj isimlerini, kayıp verileri, üst üste gelen örnekler ya da kuyu derinliği sonu uyuşmazlıklarını kontrol etmek için Data Validation (veri doğrulama) özelliğini kullanın. 5. Bir kesit çizgisi ya da birkaç sondaj seçin ve kesit oluşturun. 6. Downhole verilerini seçin ve kesit üzerinde görüntüleyin. 7. Yazdırmaya hazır kesit gridini ve başlık bloğunu içeren doğru ölçekte bir çıktı penceresine kesit ekleyin. 8. Gelecekte kullanmak için kesiti kaydedin. 8.3 Drillhole Veri Formatı Discover daki Drillhole modülü bir seri farklı formatta tutulan drillhole verilerini kullanabilir. Discover, MapInfo nun okuyabildiği Access ve ODBC veritabanlarını içeren her hangi bir veritabanı formatında saklanan drillhole verilerini kullanılabilir. Discover kaynak veriye herhangi bir değişiklik ya da ekleme yapılmasına gerek duymaz. Discover Drillhole leri görüntülediği zaman, downhole verileri için 3D koordinatları hesaplar, bunun anlamı orijinal veri tablosunda bu koordinatların tutulması gereksizdir. Bu Microsoft Access veritabanı tablolarının ve salt-okunur (Excel tabloları gibi) tabloların kullanımın kolaylaştırır. Ayrıca, collar koordinatlarına ya da downhole örneklerine yapılan değişiklikler downhole koordinatlarının yeniden hesaplanmasını gerektirmez. Drillhole verileri bir seri ilişkili tabloda saklanır, burada diğer tablolarla ilişkiyi sağlayan Hole ID dir (kuyu numarası). Aşağıdaki tabloların birkaçı ya da tümü projeyi tanımlamak için kullanılır. Discover Eğitim Notları Sayfa 69

70 8.4 Collar Tablosu Collar (kuyu) konum tablosu, her sondaj kuyusu için nokta objeleri içeren bir haritalanabilir tablodur. Collar tablosu aşağıdaki kolonları içermelidir: HoleID (kuyu no) Easting (boylam) Norting (enlem) Elevation (yükseklik) Total Depth (toplam derinlik) Eğer downhole örnek tablosunda hiç ayrıklık yoksa, o zaman collar tablosu sondaj kuyusunun AZIMUTH ve DIP değerleri için iki ek nümerik kolonu içermelidir. Dip -90 ve 90 pozitif ve negatif değerleriyle ifade edilir. Diğer tüm veri kolonları isteğe bağlıdır. HoleID dışındaki tüm kolonlar nümerik olmalıdır, HolelID bir text alanı olabilir. Koordinat değerleri ise Float (taşan sayı) formatındaki kolonlarda tutulmalıdır. Kolon isimleri önemli değildir. 8.5 Downhole Survey Tablosu Downhole Survey tablosu, her sondaj için survey (örnekleri) ve derinliklerinin listesini içeren haritasız bir tablodur. Bu tablo isteğe bağlıdır ve aşağıdaki kolonları içermesi gerekir: HoleID (kuyu no) Depth (derinlik) Azimuth (azimuth-dik açıklık) Dip (yatay açıklık) DEPTH, AZIMUTH ve DIP kolonları nümerik olmalıdır ve dip değerleri pozitif ya da negatif olabilir. 8.6 Downhole (Assay) Veri Tabloları Downhole veri tabloları, her sondajın seçilen aralıkları için jeokimyasal, jeolojik ya da jeofiziksel veri değerlerini içeren haritasız tablolardır. Bir sondaj projesi birden fazla downhole veri tablosu içerebilir. Downhole veri tabloları aşağıdaki kolonları içermelidir: HoleID (kuyu no) Depth From (başlangıç derinliği) Depth To (bitiş derinliği) DEPTH FROM ve DEPTH TO kolonları nümerik olmalıdır. Zorunlu kolonların konum ve veri tipleri her downhole veri tablosunda aynı olmalıdır. Diğer kolonlar (örnek numarası, kaya tipi, altın seviyesi gibi) içeriğine göre seçilebilir. Sondaj projesi kuruluşunda zorunlu kolonlar seçilen ilk downhole tablosuna göre atanır. Eğer diğer downhole veri tablolarında zorunlu kolonlar farklı kolon sıralamasındaysa, o zaman sondaj kesitleri ve planlarında doğru olmayan veriler gözükebilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 70

71 8.7 Grid ve Kontur Yüzeyleri Discover, sondaj kesitlerinde görüntülemek için (yüzey topoğrafyası ve toprak jeokimyası gibi) gridlenmiş ya da konturlanmış yüzeylerden profil bilgisini alabilir. Gridler MapInfo, ER Mapper veya Geosoft formatlarında olabilir. Konturlenmiş yüzeyler uygun z değerine sahip polylinelardan oluşmalıdır. 8.8 Yüzey Jeolojisi Bir jeoloji katmanını görüntülemek için, uygun bir yüzey dosyası da kullanılmalıdır. Bir grildenmiş DEM yüzeyi en iyi yüzey profilini sağlar, ancak öznitelikli kontur verisi de kullanılabilir. Kontur verisi kullanılırken yüzey jeolojisi katmanı sadece kontur verileriyle kaplanmış alanda gösterilir. Discover topografik yüzeyin limitleri dışındaki verileri tahmin etmez. 8.9 Sondaj Projesinin Oluşturulması Bir sondaj projesi (Drillhole Project) tanımlarken ilk adım sondaj verilerinizin Discover da işlenmesi ve görselleştirilmesidir. Sondaj projesi tüm ilişkili sondaj veri tablolarının bir araya getirir. Bir proje bir kez tanımlandığında, proje seçilir ve tüm alakalı tablolar otomatik olarak açılır. Alıştırma-1 Discover kullanarak bir Sondaj Projesinin kurulması 1. Discover > Drillhole menüsünü seçin. Drillhole menüsü ana araç çubuğunda gözükecektir. İlk adım uygun dosyalarla sondaj projesinin kurulmasıdır. Bu işlem sadece ilk defasında gereklidir ve ondan sonra sadece proje ismini seçmeniz ve devam etmek için OK demeniz yeterlidir. 2. Yeni bir proje oluşturmak için Drillholes > Project Setup menü seçeneğini seçin, New butonuna basın. Drillhole Setup diyaloğu görüntülenecektir. Genel diyalog aşağıdaki seçenekleri içerir: Project Definition, Project Type ve Section Manager. Training gibi bir proje ismi girin. Açıklama metin kutusuna proje açıklamasını girin, bu bilgi daha sonra Project setup diyaloğunda gözükecektir. Path (dosya yolu) butonuna klikleyin ve Encom Training\Drilling klasörünü gösterin. OK butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 71

72 3. Project Type seçeneğini altında Project only contains drillholes seçeneğini seçin. 4. Section Manager yapısı, kullanıcıların eğer isterlerse Section Manager a yeni bir kesit eklemelerine izin verir. Section Manager kesitlerin bir harita penceresine eklenmesi, silinmesi, açılıp/kapanması yeteneklerini sağlar. Tüm kesitleri tek bir klasörün (projenin yerleştirildiği klasöre) içine kaydetmek için Add Section to Project Root Folder seçeneğini seçin. Bu alıştırma için kesitlerimizin her birini proje ana klasörünü altında ayrı birer klasöre kaydedeceğiz, bu yüzden ikici seçeneği Create New Folder for each Section seçin. Devam etmek için OK butonuna klikleyin. 5. Drillhole Location diyaloğunda Open Tables butonuna basın. ASSAYS, COLLARS, DH_LITHOLOGY, SURFACE GEOLOGY, SURVEYS ve TOPOGRAPHY tablolarını seçin ve Open butonuna basın. Collar Table, Survey Table için kolonlara ait alanlar ve Units otomatik olarak yerleştirilecektir, doğru kolonların seçildiğinden emin olmak için kontrol edin, alanları Discover Eğitim Notları Sayfa 72

73 aşağıdaki şekildeki gibi düzenleyin. Eğer downdip negatifse, Discover da göstermek için Dip butonuna klikleyin. Not: DH_LITHOLOGY tablosu sondaj projesi klasöründe bulunmuyorsa, File> Open menü seçeneğini kullanarak DH_LITHO.MDB Access veritabanını import edin. 6. Available kutusundaki Downhole veri tablolarını kontrol edin, onları Selected kutusuna taşımak için ok butonunu kullanın. Tablolar bir kez selected kutusuna taşındığında proje ile ilişkilenir ve öznitelik verileri oluşturulan her kesit üzerinde görüntülenebilir. Field Mappings alanlarının doğru atandığını kontrol edin. Devam etmek için Next butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 73

74 7. Discover, yüzey topoğrafya gridleri/konturlarını ve yüzey jeolojisini kesit üzerindeki profilde görüntülemek için yetenekler sunar. Topographic Surface listesinden TOPOGRAPHY tablosunu seçin. Polygon Drape Set polygon table listesinden SURFACE_GEOLOGY tablosunu seçin. Discover ayrıca kesitlerde görüntülemek için toprak jeokimyası, jeofizik profiller ya da kuyu profil konturları gibi diğer gridlenmiş verilere de izin verir, bunlar Other grid surfaces or contours bölümünün altına ilave edilebilir. Devam etmek için OK butonuna klikleyin. 8. Artık sondaj projesi kurulumu tamamlandı, aşağıdaki diyalog proje bilgilerini ve proje alanının bir ekran görüntüsünü gösterir. Eğer proje dosyaları düzenleme ya da güncelleme gerektirirse Modify butonuna klikleyin. 9. Sondaj Projesi ilk oluşturulduğunda herhangi bir uyuşmazlığa karşı sondaj projesi verilerinin onaylanması (validate) önemlidir. Discover Eğitim Notları Sayfa 74

75 8.10 Veri Doğrulama Discover sondaj projenizdeki verileri doğrulamanızı destekleyen birkaç özelliği içerir. Bu özelliklerinin kullanımı, collar ve downhole veri tablolarında eşleşmeyen sondaj isimleri ya da toplam derinlik gibi fark etmesi güç olan durumları görmenizi sağlar. Doğrulama işlemi ya tüm proje veritabanında, hala hazırla seçili olan sondajlar (collar haritasında seçili olan), ya da seçilen kuyu listesi üzerinde çalışır. Veri doğrulama sonuçları ekrana ve/veya bir log dosyasına yazılır. Drillhole name mismatch (sondaj ismi uyuşmazlığı) kuyu ismi collar tablosu ve downhole tablolarında farklı tanımlandığı zaman ortak problemler meydana gelir. (Örneğin, DDH007 ve DDH7 gibi farklı atanan isimler Discover tarafından farklı kuyular olarak algılanır) Total depth mismatch (toplam derinlik uyuşmazlığı) eğer downhole verisinde bulunan total depth değeri collar tablosunda belirlenenden aşağıdaysa, kesitte görüntülenmez. Bu sonuç veri giriş hatasının bir sonucudur. Bu ayrıca collar verisi sondaj işlemi tamamlanmadan girildiğinde de meydana gelebilir. Large dip/azimuth changes (büyük dip/azimuth farklılıkları) collar dip/azimuth ya da downhole survey verilerinden birinde yapılan veri giriş hatası sonucunda meydana gelen ve fark edilmesi zor hatalardır. Discover sondaj izi belirlenen değerden daha fazla olan tüm sondaj (kuyu) örneklerini listeler. Duplicate sample numbers (çift örnek numarası) veri giriş hatalarından kaynaklanan tekrarlı örnek numaraları olabilir ve bunların belirlenmesi gerekir. Overlapping sample intervals (taşan örnek aralıkları) örnek aralıkları genellikle bir downhole veri tablosu ile üst üste gelmez ve bunun gibi tüm aralıkların tanımlanması gerekir. Sample interval gaps (örnek aralık boşlukları) pek çok sondaj yukarıdan aşağıya kadar sürekli örnek aralıklarına sahip olmasa da, veri doğrulama işleminin bir parçasıyla boşlukların konumlarının bir listesini görebilirsiniz. Alıştırma-2 Sondaj proje tablolarının doğrulanması 1. Drillholes > Validate Drillhole Database menü seçeneğini seçin. İlk diyalogta Validate all Drillholes seçeneğini seçin. Doğrulama işlemine başlamadan önce projeyi çalıştırmayı unutmayın, yoksa Validate seçeneği aktif olmayacaktır. Discover Eğitim Notları Sayfa 75

76 2. ASSAYs tablosunu seçin ve seçenekleri yukarıda görüldüğü gibi işaretleyin. Not edelim ki, pek çok durumda örnek boşlukları ardı-ardına gelmeyen örnekleme aralıklarına göre bulunacaktır, bu yüzden bu seçeneği işaretlemeyin. Sonuçları görmek için OK butonuna klikleyin. 3. Doğrulama işlemini DH_LITHOLOGY ve SURVEYS tabloları için tekrarlayın. 4. Herhangi bir üst üste gelmeyi ya da eşletmeyen derinliği düzeltin, veri sorunlarının düzeltildiğinden emin olmak için doğrulamayı yeniden çalıştırın Sondaj Kesitleri ve Planlarının Oluşturulması Sondaj projesini tanımladıktan ve sondaj veritabanını doğruladıktan sonra, sondaj verilerini kesit ya da plan görünümünde görüntüleyebilirsiniz. Kesitlerin belirlenmesi için üç metot vardır: İstenilen bilgileri yazın İstenilen kuyuları (collars) manuel olarak seçin Kesiti gösteren bir çizgi çizin. Sondajlar ilk seçildiğinde, Discover hangi sondajların kesit zarfının içinde kaldığını ya da kesiştiğini belirlemek için bir kesit zarf genişliğini içeren kesit geometrisi kullanır. Kesit non-earth koordaiant sisteminde normal bir harita penceresinin üstüne çizilir. Yatay eksen kesit boyunca mesafeyidir ve UTM koordinat birimindedir. Dikey eksen ise yüksekliği gösterir ve Project Setup da seçilen birimde görüntülenecektir. Alıştırma-3 Bir sondaj planının ve dikey sondaj kesitinin oluşturulması ve görüntülenmesi 1. Tüm sondaj kuyusu nokta objelerini seçin ve Drillholes > Define New Section or Plan menü seçeneğini seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 76

77 Horizontal Plan görüntüleme seçeneğini seçin ve Plan Name diyalog kutusuna uygun bir isim girin. Annotation butonuna basın ve scale (ölçeği) 1:1000 olarak ayarlayın, Display EOH labels and Ticks ve Display Hole ID at Collar kutularını işaretleyin ve OK butonuna klikleyin. Kesiti çizmek için Plot Now butonuna basın. Discover şimdi yeniden verinizi ölçeketir ve sondajlar için yatay bir plan çizecektir. Not: Plot Survey Traces only kutusunu işaretlemeden, plan görünümünde bir sondaj ii üzerinde kuyu verisini görüntüleyemezsiniz. 2. Encom Training\Drilling klasöründeki SECTIONLINES tablosunu mevcut harita penceresini üzerine açınız. Bir çizgi seçin, bu dikey bir kesit yaratmak için kullanılacaktır. Alternatif olarak, kozmetik katmana bir çizgi çizilebilir ve geçici bir kesit çizgisi oluşturmak için seçilebilir. Line 9 kesitini seçin. 3. Drillholes > Define New Section or Plan menü seçeneğini seçiniz. Discover Eğitim Notları Sayfa 77

78 Vertical Section ve Use selected line seçeneklerini işaretleyin. Eğer Search all holes kutusunu işaretlerseniz, o zaman kesit zarfının içinden geçen her sondaj kuyusu görüntülenecektir. Section Name kutusuna uygun bir kesit ismi girin metre aralığında bir Envelope Witdh (zarf genişliği) girin. View Direction kontrolünü aktif hale getirerek kesit için bir bakış açısı seçebilirsiniz. Bakış açısı, seçilen çizginin yönelimine ya da kesit tanımlama parametrelerinden Discover tarafından otomatik olarak hesaplanır. Kesit bakış açıları kesit çizgisinin yöneliminin sadece +/- 90 derece aralığında ayarlanabilir. İlk kesit görünümü için kesit Kuzey Doğu yönündedir. 4. Annotation butonuna klikleyin ve aşağıdaki seçenekleri seçin: Display Surface Line sondajlar arasındaki topoğarafik yüzeyin görüntülenip görüntülenmediğini kontrol eder. Bu, yüzeydeki jeolojik kesişimi göstermek için üzerine kaplanan SURFACE_GEOLOGY katmanıyla birlikte TOPOGRAPHIC griden oluşturulacaktır. Use Data Display Settings kesit oluşturulurken aynı zamanda sondajlara linegraph, histogram ve metin etiketleri gibi downhole verilerini uygulamanıza izin verir. Bu fonksiyonu kullanmadan önce, Display Downhole Data formunu kullanarak downhole verisi için bir şablon belirlemeniz gerekir. Show Depth Ticks and labels özelliği kuyu boyunca derinliği ve etiketini gösterir. Discover belirlenen derinliklere bir işaret ve metnin etiketi yerleştirebilir, örneğin kuyu boyunca her 50 metrede bir. Bu diğer bilgilerle ilişkilendirme ve yorumlama için bir araç olarak kullanılabilir. 5. Devam etmek için OK butonuna klikleyin ve kesiti çizdirtmek için Plot Now butonu klikleyin. Kesit çizgisi etrafında belirlenen mesafeye kadar bir zarf çizilir. Zarf içindeki her kuyu kesit üzerinde görüntülenecektir. Discover Eğitim Notları Sayfa 78

79 Not: Eğer kuyu kesitin dışından (izleyiciden uzağa) geçiyorsa, çarpı işaretli bir daire görüntülenecektir. Eğer kuyu kesitten ayrılırsa (izleyiciden yukarı) içinde nokta olan bir daire görüntülenecektir. 6. Yukarıda prosedürü tekrar edin ve annotation diyaloğunda farklı seçenekler belirleyerek kuzey doğrultusunda 200 metre aralıkla iki kesit daha oluşturun Downhole Verilerinin Kesit Üzerinde Görüntülenmesi Sondaj kesitinde downhole verilerini ne şekilde görüntülemek istediğinizi ayarlamak için Display Downhole Data menü seçeneğini kullanın. Discover kullanıcılar bir kaş farklı görüntüleme seçeneği sunmaktadır: Text label Öznitelikler için metin tanımlayıcısı Histogram Örneğin değerini gösteren her örnek aralığı için ölçek çubukları Linegraph Derinliğe ait değeri gösteren izden belirtilen mesafeye kadar sondajın aşağısına inen sürekli çizgi Trace Shade Litoloji için ideali gösteren renklendirilmiş log stili Structure Ticks Ölçülen yapıların gerçek ya da zahiri dip değerlerini gösteren sondaj izi boyunca çizilen çizgiler Görüntüleme tiplerinin her birine (linegraph hariç) farklı değerleri (miktar, kaya tipi vb.) farklı renklerle göstermek için bir renk şablonu eklenebilir. Bu veri görüntüleme tiplerine ilave olarak, kesit ya da plan üzerinde veri görüntülemek için MapInfo Tematik Haritalama ve etiketleme araçlarını kullanabilirsiniz. Alıştırma-4 Dowhole verilerinin bir kesit üzerinde gösterilmesi 1. Dowhole Data Display diyaloğunu görüntülemek için Drillholes > Display Downhole Data menü seçeneğini seçin. Veriniz için hangi görüntüleme metodunun en uygun olduğunu belirlemek için kuyuların derinliğinin, kullanılan örnekleme aralığının, kuyu aralığının ve çıktı harita ölçeğinin hesaba katılması gerekir. Bu eğitim alıştırmasında kuyular oldukça derin ve Discover Eğitim Notları Sayfa 79

80 oldukça aralıklılar. Bu nedenle downhole verilerinin metinle (text) görüntülenmesi zor olacaktır. 2. Diyaloğun ilk sırasında, listeden ASSAYS tablosunu seçin. Column listesinden, ZN_PPM seçin ve Display Type listesinden de Histogram seçin. Histogram çubuklarında tüm değer aralıklarını görüntülemek için Compute max/min from dataset seçeneğini seçin. Position ı Left of trace and Offset değerinin de 2mm olarak ayarlayın. Scale (mm/unit) kutusuna lik bir ölçek girin Sondaj Renk Şablonu Oluşturulması Nümerik verileri (aralıklı renk şablonları) ya da text verileri renklendirmek için Drillhole renk şablonları kullanılabilir. Yeni bir renk şablonu oluştururken, hangi renk şablonu tipini oluşturulacağını ve renk şablonunun kaç tane kategoriye ya da girdiye sahip olacağını seçmeniz gerekir. Renk şablonları (bireysel ya da aralıklı) maksimum 256 kategoriye sahip olabilir ancak bir bireysel şablon için daha fazlası gerekirse, sınırlanmamış bir kategori sayısı sağlamak için bir lejantla birlikte bir Discover colour table (renk tablosu) eklenebilir. Alıştırma-5 Bir sondaj renk şablonunun oluşturulması ve kesitlere uygulanması 1. Drillholes > Edit Colour Patterns menü seçeneğini seçin ve New butonuna klikleyin. Populate Legend from Dataset seçeneğini işaretleyin. Dataset olarak ASSAYS ve Field olarak da ZN_PPM seçin. Data Type olarak Numeric seçin ve Number of Rows için 5 yazın. Legend name alanını varsayılan şeklinde bırakın ve OK butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 80

81 2. From ve To kutularına aşağıdaki değerleri girin ve gösterilen renk şablonlarını seçin. From To Colour Mavi Açık Yeşil Sarı Turuncu Kırmızı 3. Değişiklikleri kaydetmek için Save butonuna basın ve sonra Legend Editor diyaloğunu kapatmak için Close butonuna basın. Discover Eğitim Notları Sayfa 81

82 4. Drillholes > Display Downhole Data menü seçeneğini seçin ve gene ZN_PPM kolonu için Histogram görüntü tipini seçin. Listeden Colour Pattern Assays_Zn_ppm şablonunu seçin ve OK butonuna basın. Downhole görünümüne değişiklikleri uygulayın. Downhole verisini görüntülemek için bir önce kullandığınızla aynı kesiti seçin. Artık downhole veriniz Assays_Zn_ppm renk şablonunu kullanarak yeniden çizilmelidir. 5. Legend Editor u kullanarak ASSAYS tablosundaki PB ve CU değerleri için de renk şablonları oluşturun. 6. DH_LITHOLOGY tablosundaki GEOCODE alanına göre bir lejant oluşturmak için aynı prosedürü kullanın. Bu sefer Data Type olarak Text seçin. Şablonları Step Patterns butonunu kullanarak otomatik olarak oluşturun ya da bağımsız olarak her alan için manuel olarak seçerek oluşturun. 7. Aşağıdaki gibi sondaj izinin sağ tarafına bir CU linegraph ve bir Lithology trace shade ekleyerek yeni bir Downhole Display ayarı oluşturun: 8. Downhole Display parametreleri belirlendiğinde, farklı kesitlere aynı ayarları uygulamak için Save butonu kullanılarak kaydedilebilir. Önceden kaydedilen dowhole görüntüleme ayarlarını uygulamak için Use butonunu seçin Drillhole Section Manager (Sondaj Kesiti Yöneticisi) Drillhole Section Manager kesitleri ve planları yönetmeye yardımcı olmak için dizayn edilmiştir. Ayrıca proje ismini, proje yolunu ve oluşturulan kesitlerin saklandığı konumu değiştirme gibi temel yönetim fonksiyonlarını kullanmanıza olanak sağlar. Discover Eğitim Notları Sayfa 82

83 Drillholes > Section Manager menüsünden Section Manager diyaloğunu görüntüleyin. Eğer hiçbir kesit listelenmiyorsa, o zaman Section Manager kesitlerinizi listeye otomatik olarak ekleme için ayarlanmamıştır, bunu düzelmek için Create Drillhole Project kısmına başvurun. Section Manager aktif bir sondaj projesinden kesitleri yenilemek, yeniden adlandırmak, silmek ve eklemek gibi yeteneklerin yanı sıra var olan kesitlerin açılması ya da kapatılması özelliklerini de sağlamaktadır. Section Manager ayrıca kesitlerin hangi türde oluşturulduğunu gösteren bir grafikte verir. More butonunu seçildiğinde, var olan kesitlerin silinmesi, eklenmesi, yenilenmesi ve yeniden adlandırılması için seçenekler verecektir. Sondajların Plan Görünümü Sondajların Kesit Görünümü Bir Sınır Sayısallaştırması (Boundary Digitising) katmanı eklenmiş sondajların kesit görünümü Section Manager daki Preview seçeneği, kesit çizgisini ve seçili olan sondaj kesitlerinin zarfını görüntüleyecektir Sondaj Kesit Verilerinin Yenilenmesi Var olan sondajların kesitlerini oluşturmak için Discover ı kullanırken, var olan proje dosyalarını uzak sondajlardan ya da güncellenmiş downhole veri sonuçlarından gelen yeni verilerle güncellemeniz gerekebilir. Discover Drillholes modülünü kullanarak, yeni veriler mevcut proje içine güncellenebilir ve var olan kesitler üzerinde yeni downhole verilerini görüntülemek için kullanılabilir. Kesitlerin güncellenmesini gerektirecek durumlara örnekler şu şekildedir: Kesit izleri Collar ve Surveys tabloları kullanılarak oluşturulmuştur, ancak Assays/Lithology/Structure gibi downhole verilerinin tümü tüm sondajlar için olmayabilir. Tüm sondajlar için kesitler oluşturulmuş ve downhole verileri görüntülenmektedir, ancak sondaja devam edilmesine karar verilmiştir. Yeni downhole (kuyu) verisiyle birlikte yeni collar ve survey verileri oluşturulur, her ikisinin de var olan kesitler üzerinde görüntülenmesi gerekir. Discover Eğitim Notları Sayfa 83

84 Alıştırma-6 Var olan kesit görünümlerinin güncellenmesi 1. Training sondaj projesinin MapInfo Professional da açık olduğundan emin olun. Encom Training\Drilling klasöründeki SECTIONLINES tablosunu collar harita penceresinin üzerine açın. Line 9 u seçin ve kesit oluşturulurken seçilen Use Data Display ayarlarını sağlayarak dikey (vertical) bir kesit oluşturun, trace shade türünde litolojiyi çizen bir kaydedilmiş görüntü şablonunu uygulayın. 2. Tamamlanan kesit grafiğinin zoom seviyesi son sondaj kuyusu MS14 e göre ayarlanır, son litolojik birim görüntülemesinin Siltstone olduğunu gözlemleyeceksiniz. DH_LITHOLOGY tablosunu yeni veri sayfasında açın, Discover > Data Utilities > Select by Group konumundaki Discover sorgu aracıyla MS14 görüntülemek için kolayca sorgulama işlemini uygulayabilirsiniz. Siltstone dan Intrusive e kadar 658 ve 810 aralıkları arasındaki GEOCODE u değiştirin. Not: Bir kesit oluşturulduğunda orijinal verinin bir altkümesi ayrı kesit dosyalarına kopyalanır. Bu nedenle, ana proje dosyasına bir modifikasyon uygulandığında, kesit tablosunun güncellenmesi gerekir. 3. Kesit tablolarını yenilemek için Drillholes > Section Manager > More > Refresh yolunu takip edin, kesitin yenilenmesi için açık olduğundan ve Section Manager da seçili olduğundan emin olun. Sadece bir önceki veriyle aynı aralıkları kullanan downhole verilerinin güncelleneceğini söyleyen bir mesaj görüntülenir. Devam etmek için OK butonuna basın. 4. Drillholes > Display Downhole Data yolunu izleyin, trace shade görünümünde bir downhole şablonu seçin. Apply butonuna basın, uygun kesiti seçin ve Regenerate all data seçeneğini işaretleyin. OK butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 84

85 MS14 sondajını içeren kesit artık kesit üzerine çizilen düzenlenmiş veriye sahip olacaktır. Bu işlem verileri doğrularken ya da yeni assay sonuçlarını yüklerken kullanılabilir. Not: Bu prosedür derinlik aralıkları değişmeden kalan her downhole verisine uygulanabilir Sondaj Kesitinin Yazdırılması Discover, sondaj kesitini ölçeklendirmek, grid, başlık bloğu ve sondaj planı oluşturmak için otomatikleşmiş rutinlere sahip bir paket programdır. Çıktıya bir kesit harita penceresi eklenebildiği gibi, bir kesit koordinat gridi, başlık bloğu ve ölçek çubuğu da benzer şekilde Scaled Output ta oluşturulabilir. Alıştırma-7 Yazdırmak için bir çıktıya bir sondaj kesitinin eklenmesi 1. Aktif harita penceresinde sadece bir tane sondaj kesitinin olduğundan emin olun. Section Manager ı kullanarak diğer tüm sondaj kesitlerini kapatın. 2. Drillholes > Add Section to Layout menü seçeneğini seçin, sondaj kesitini seçili hale getirin ve Map Scale için 1:5000 seçin ya da kesitin tamamını görüntülemek için uygun bir ölçek seçin. Frame Setup listesinden, A4 Landscape seçin ve OK butonuna klikleyin. 3. Sondaj verisi üzerinde sondaj kesit harita penceresinde görünen Map Size polygonunu yerleştirin. Polygon doğru konumlandığında Section Output > Accept Map Position seçeneğini seçin. 4. Add Section to layout diyaloğunda Add Plan of Collars to Layout kutusunu işaretleyin. Bu diyalogta manuel olarak Frame Parameters (çerçeve parametreleri) düzenlenebilir, sonuç harita penceresinde nasıl gözükeceğini görmek için Preview butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 85

86 5. Listelerden TITLEBLK ve Scalebar 1 seçeneklerini seçin ve OK butonuna klikleyin. 6. Drillhole Section Grid diyaloğu kutusu görüntülenir. X gridi 100 metre ve RL grid değerini de 100 metre olarak seçin. OK butonuna klikleyin. 7. Discover TitleBlock and ScaleBar Options diyaloğu görüntülenir. Başlık bloğu detaylarını doldurun ve OK butonuna klikleyin. Artık sondaj kesiti Çıktı penceresine bir sondaj planı ile birlikte çizilir. 8. File > Page Setup menüsünü kullanarak sayfa boyutunu çıktı sayfa boyutuna göre değiştirin ve çıktıya son ayarlamaları yapın, böylece MapInfo menü çubuğundan File > Print kullanılarak basılabilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 86

87 8.17 Sondaj Log Görünümü Discover daki Drillhole Log Display fonksiyonu, düz bir log stili göründe bir sondaj için 24 farklı downhole verisini görüntüleyebilmenizi sağlar. Log stili görüntü, bir sondaj içindeki element takımı, litoloji ve downhole jeofizikleri gibi birden fazla değişken arasındaki ilişkilerin görüntülenmesi için faydalı bir metottur. Alıştırma-8 Bir sondaj için bir çoklu-element log görüntüsü oluşturun 1. Training projesinin açık olduğundan emin olun. 2. Collars harita penceresinden MS3 kuyusunu seçin. 3. Log Display diyaloğunu açmak için Drillholes > Log Display menü seçeneğini seçin. 4. Column Selection kesiminde, ASSAYS tablosunu seçin. Sonraki diyalogbu tablodan arzu edilen kolonların özelleştirilmesine izin verir: Available Columns penceresinde CU, PB ve ZN kolonlarını seçin ve onları Selected Columns penceresine eklemek için >> butonuna basın. Not edelim ki, log görünümünde kolonların eklenme sırasına göre sıralanacaklardır. 5. Seçilen Assays alanları şimdi Log Display diyaloğunda görüntülenir. Her kolon isminin yanında bir Settings butonu vardır. Her kolon için bu açılarak log tiplerini (Text, Linegraph, Histogram ya da Trace Shade) içeren görüntü karakterlerinin değişimine izin verir. CU gösterimi için, Text log tipini seçin ve Log Width 1 cm olsun. PB gösterimi için, Linegraph log tipini seçin ve No linegraph fill seçeneğini işaretleyin. Son olarak, ZN gösterimi için, Histogram görünümünü seçin ve Colour pattern (renk şablonunu) için önceden oluşturulmuş olan Assays_Zn_ppm atayın. 6. Column Selection kısmında, DH_LITHOLOGY tablosunu seçin. Selected Columns penceresine GEOLOCODE alanını ekleyin ve OK butonuna basın. 7. Log Display diyaloğunda, GeolCode için Settings i açın ve Trace Shade log tipini ayarlayın, bir önceden DH_LITHOLOGY tablosu için oluşturulmuş olan renk şablonun (Colour pattern) kullanın. Discover Eğitim Notları Sayfa 87

88 8. Log Display diyaloğundaki Global Settings butonu, boyut ve bilgileri içeren sonuç log görünümünün genel çıktısını kontrol eder. Bu ayarları varsayılan şeklinde bırakın vesonuç sondaj logunu görüntülemek için OK butonuna klikleyin. 9. Açık olan tüm log pencerelerini kapatın. Not: Eğer birden fazla sondaj seçilirse, her sondaj için ayrı bir log oluşur. Log bu sondaj için isimlendirilmiş bir tabloda saklanır ve non-earth koordinat sisteminde (cm) haritalanır Jeolojik Sınırların Sayısallaştırılması Sondaj kesitlerinin oluşturulmasına bir ilave downhole görünümünün interpole edilmesi içindir. Discover bir kesit tablosu (boundary table-sınır tablosu) oluşturarak jeolojik ve assay yorumlamalarının sayısallaştırmasını kolaylaştırır. Sınır tablosu Drillholes > Boundary Digitizing menü Discover Eğitim Notları Sayfa 88

89 seçeneği kullanılarak oluşturulmalıdır ve Kesit_İsmi_B olarak adlandırılır. Sınır tablosunda sayısallaştırılan objeler diğer yazılım sistemlerinde görüntülenmek için 3D DXF dosyalarına dönüştürülebilir. Sınır tablosu üzerinde her tür obje (polyline, alan ve nokta gibi) sayısallaştırılabilir. Bu objeler DXF e dönüştürüldüğünde, bu sınır objelerine eklediğiniz her öznitelik de aktarılacaktır. Alıştırma-9 Sayısallaştırılmış bir jeolojik sınırın oluşturulması 1. Drillholes > Section Manager kullanarak önceden oluşturulmuş bir kesiti açın. Bazı kuyu verilerinin ve litolojik verilerin görüntülendiğinden emin olun. 2. Drillholes >Boundary Digitizing > Digitize Boundaries menü seçeneğini kullanarak bir sınır tablosu oluşturun. Listeden istenen kesiti seçin. Bu Section_Name_B isminde bir sınır tablosu oluşturacaktır. 3. Bu katmanın düzenlenebilir olduğundan emin olun ve sonra çizim araçlarını kullanarak jeoloji ve assayleri dikkaye alarak kesit boyunca bazı uygun jeolojik polygonlar ekleyin. Sayısallaştırma işlemini bitirdikten sonra sınır katmanını kaydedin. 4. Drillholes > Boundary Digitizing > Export Boundaries menü seçeneğini seçin. Uygun kesiti seçili hale getirin ve Use section name as layer name seçeneğini işaretleyin. DXF dosyasını kaydetmek için OK butonuna basın XYZ Kuyu Koordinatlarının Hesaplanması Discover da görüntülenebilmeleri için sondaj örneklerinin üç boyutlu koorditlarının hesaplanmasına gerek yoktur. Ancak, eğer veri başka bir veri işleme ya da görüntüleme yazılım pakedine aktarılacaksa, bu koordinatlara ihtiyaç duyulabilir. Drillholes > Calculate 3D Coordinates fonksiyonu, her sondajın üst ve alt noktalara ait X, Y ve Z koordinatlarını içeren seçilmiş bir downhole veri tablosunu günceller. Koordiantlar sırasıyla XFE, XFN, XFR, XTE, XTN ve XTR isimleriyle kolonlara yazılır Sondaj Projesi Yönetimi Sondaj projelerinin yönetime yardımcı olmak için birkaç özellik vardır: Import or Export Drillhole Project bir projeyi başka bir kullanıcıya ya da arşive yollar. Bu seçenek, downhole renk şablonları, kesit tanımlama dosyaları, proje veri tabloları ve yüzey dosyalarını içeren tüm ilişkili proje dosyalarını ziplenebilen bir klasöre kopyalamanızı sağlar. Diğer kullanıcılar projeyi doğrudan kendi Drillholes modüllerine aktarabilirler. Save Project Workspace bu özellikler oluşturulan workspace, tüm referansları açık ama bir proje açıkken görünür olmayan gizli drillhole proje dosyalarına taşır. Bu eğer standart MapInfo workspace yeri seçeneği proje dosyalarıyla birlikte kullanılıyorsa problemlere neden olabilir. Subset Project var olan bir drillhole projesinden yapılan bir seçime göre yeni bir drillhole projesi oluşturur. Tüm proje dosyaları alt kümelere ayrılır, yeni bir klasöre kaydedilir ve otomatik olarak yeni bir proje olarak Drillholes modülüne eklenir. Discover Eğitim Notları Sayfa 89

90 9. Surfaces (Yüzey) Modülü Discover Surfaces modülü grid yüzeylerinin oluşturulması ve analiz edilmesi için zengin fonksiyonlar ve araçlar sağlar. Surfaces modülü MapInfo Professional dan haric olarak oluşturulan grildenmiş veriyle ve Drillholes gibi gridlenmiş verileri kullanan diğer Discover modülleriyle sorunsuz bir şekilde birleştirmek için dizayn edilmiştir. Bir yüzey gridi noktaların dikdörtgen bir ağıdır, her biri interpole edilmiş bir Z ya da yükseklik değerine sahiptir. Griddeki Z değeri gerçek yükseklikleri (topoğrafik yükseklik, derinlik ya da kalınlılk) gösterebileceği gibi bir jeokimyasal, jeofiziksel ya da diğer herhangi bir değeri de (altın oranı, yağmur miktarı gibi) gösteriyor olabilir. İnterpole edilmiş değerlerden düzenli bir grid hesaplandığında ve saklandığında, MapInfo Professional da görüntülenebilir. Grid hücreleri basit bir binary formatında saklandığından, Discover onları MapInfo da bir raster imaj olarak görüntüleyebilir. Bu görüntüleme metodu büyük gridlerin etkin bir şekilde işlenmesine izin verir. 9.1 Grid Dosya Formatlarının Sınırlandırılması Bir grid dosyası Discover a ilk aktarıldığında ya da açıldığında, varsayılan renklendirme ve görünürlük ayarları kullanıcı tarafından Surfaces > Grid Handler Preferences menü seçeneği kullanılarak ayarlanabilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 90

91 Çeşitli görüntülüme seçenekleri (Look-up table) ve metodları hakkında daha fazla bilgi için Modify Grid Appearance ye bakabilirsiniz. Surfaces > Import Grid File müsünden aşağıdaki grid formatları doğrudan import edilebilir: Band Interleaved by Line (.BIL) ER Mapper (.ERS) Geosoft (.GRD) Surfer (.GRD) Vertical Mapper (.GRD) ESRI ASCII Grid (.ASC) USGS DEM (.TAR) Minex (.XYZ) SRTM HGT data (.HGT) ASCII (.TXT) Surfaces > Grid Utilities > Convert aracı kullanılarak bir seri ek grid formatı daha import edilebilir. 9.2 Yükseklik Gridi Oluşturulması Discover, bir z-değeri gösteren bir nümerik kolona sahip haritalanmış herhangi bir veriden grildenmiş bir yüzey üretebilir. Bu veri tipine örnek olarak topoğrafik nokta yükseklikleri, toprak jeokimyasal örnek sonuçları ya da yer manyetiği ya da gravite verisi gibi jeofiziksel veriler verilebilir. Discover ayrıca ilişkili bir nümerik z-değeri üreterek çizgi ve polygon verilerinide gridleyebilir. Bu sayede kontur verileri noktaya dönüştürme gibi herhangi bir ön işlem gerektirmeksizin gridleme işlemi için kullanılabilir. Alıştırma-1 Nokta yükseklik verilerinden bir yükseklik gridinin oluşturulması 1. Encom Training\Darlot\Topography klasöründen DARLOT_SPOT tablosunu açın. AHD_RL kolonunu kullanarak bir grid oluşturacağız. Yükseklik değerleri ile m arasında değişiyor. Query > Calculate Statistics seçerek ve DARLOT_SPOT tablosu ve AHD_RL kolonun seçerek bunu kontrol edebilirsiniz. Discover Eğitim Notları Sayfa 91

92 2. Discover > Surfaces menüsünü açın. Yeni bir Surfaces menüsü MapIndo Professional menü çubuğunun üzerinde görüntülenmelidir. Surfaces > Create Grid menü seçeneğini seçin ve DARLOT_SPOT katmanını seçin ya da ELC de DARLOT_SPOT katmanı üzerinde sağ-fare kliği yapın ve Create Grid seçeneğini seçin. 3. Yükseklik verisi Discover Gridding Tool a eklenir. Gridlemek için varolan nümerik alanlar listesinden AHD_RL kolonunu seçin. Input Sekmesi Input sekmesi girdi verilerini özetler ve kaynak Tab dosyası ya da sorguda gridleme için uygun olan bütün nümerik veri kolonlarının seçilebilir bir listesini üretir. Seçilen veri için nokta sayısı, minimum ve maksimum alan değerleri ve girdi verisini tamamen içine alan en küçük dikdörgen için mininmum ve maksimum boylam (X) ve enlem (Y) değerlerini bilgilerini içeren basit özet bilgisi üretilir. Bir Breakline tablosu, drenaj izleri, topografik yükselti çizgileri ya da yol şeritleri gibi kritik alanlarda belirlenmiş eğim ihtiyaçlarını doğrulamak için grdilenmiş veriyi yükseltmek için seçilebilir. Coincident points listesi, aynı konumda iki ya da daha fazla noktanın bulunduğu durumlarda kullanmak için bazı seçenekleri içerir. Discover Eğitim Notları Sayfa 92

93 Data Conditioning seçeneği, gridleme için kullanılan veriyi belirlemenizi ya da yorumlamanızı sağlar. Girdi grid verisi belirlenen boyutlara kesilebilir, boş değerler gridleme işleminin dışında tutulabilir ya da arka plan değerlerine dönüştürülebilirler ve minimum ve maksimum capping değerleri de ayarlanabilir. Statistics Explorer Statistics Explorer bir veri setinin mekansal ve istatistiksel durumunu analamaya ve sorgulamaya yarayan bir özelliktir. Bir sonraki alıştırmada Statistics Explorer çok daha ayrıntılı olarak incelenecektir. Preview Window Önizleme penceresinde girdi noktalarını gösterir. Girdi noktalarını görüntden kaldırmak için butona klikleyin. Önizleme penceresinde arama elipsini gösterir. Sadece Inverse Distance gridleme metodu seçiliyse aktiftir. Önizleme pencersinde imajı genişletmek için bir histogram eşitlemesi uygular. Bu buton imaj boyunca renklerin daha eşit bir şekilde dağıtmak için kullanılabilir ve zayıf dinamik aralıklara sahip veriler için kullanışlıdır. Önizleme penceresinde imajların renklendirilmiş ya da monokram (siyah ve beyaz) olarak görüntüler. Bu buton imajı monokram ve renk arasında dönüştürür. Özizleme penceresinde imaja bir güneş ışıklandırması uygular. Bu grildenmiş bir imajdaki detayları geliştirmek için kullanılabilir. Güneş açısı kuzey-doğu doğrultusundan tespit edilir. Statistics Explorer kullanarak interpole edilmiş yüzeyin kalitesini sorgular. Gridi renklendirmek için bir look-up table seçin. Seçilen renk tablosu Discover a yüklendiğinde grildenmiş imaja uygulanacaktır. Önizleme penceresi üzerinde sağ fare kliğiyle bir açılır menüye de ulaşılabilir: 4. Metod sekmesinin üzerine klikleyin ve metot olarak Triangulation seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 93

94 Triangulation metodu, en uygun Delaunay üçgenlem algoritmasını kullanarak bir veri noktası seti boyunca düzenli grildenmiş bir yüzey üretir. Üçgen ağı bitişik girdi veri noktaları arasında çizgiler çizerek ve hiçbir üçgen köşesinin diğer üçgenlerle kesişmediği düzensiz bir ağ şekillendirerek oluşturulur. Sonra düzenli grid düzensiz üçgen ağından hesaplanır ve grid hücre değerleri doğal komşuluk interpolasyon yöntemi kullanılarak hesaplanır. Çok yakın konumlanmış verilern olduğu durumlar için bu metot çok kullanışlıdır (bir dijital arazi modelindeki yükseklik verileri gibi). 5. Geometry sekmesine klikleyin ve varsayılan Cell Size değerini 150m olarak bırakın. 6. Output sekmesini seçin ve çıktı grid formatı olarak ERMapper seçin. Gridi girdi veri noktalarıyla aynı klasörün içine kaydedin ve gridi oluşturmak ve yeni bir harita penceresinde açmak için Save butonuna klikleyin. Harit penceresinde DARLOT_SPOT katmanının görünürlüğünü kapatın. Grid hücre değerlerini doğrudan ekrana raporlamak için Sufaces buton çubuğundan Grid Info butonunu seçin. 7. Grid hakkındaki bilgileri görmek için Surfaces > Grid Information menü seçeneğini seçin. 9.3 Grid Görünümünün Değiştirilmesi Alıştırma-2 Bir gridin görünümünün renk şablonu, sun shaging (kabartma), transparanlık uygularak değiştirilmesi Bir yüzey gridi oluşturulduğunda ya da register edildiğinde Discover varsayılan olarak bir lineer renk şablonu uygular. Bir lineer renk şablonu aynı boyuttaki veri aralıklarına look-up tablosundaki her rengi uygular. Grid görüntülemesinin bu metodu genellikle uygundur. 1. DARLOT_SPOT_AHD_RL gridinin bir harita penceresinde görüntülendiğinden emin olun. 2. Surfaces > Modify Grid Display menü seçeneğini seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 94

95 3. Colour sekmesinde Histogram Equalization seçeneğini seçin ve Select Colur Table listesinden Elevation.LUT seçin. Diğer renk metotları aşağıdaki şekildedir: Full Linear Stretch Maksimum ve mininmum değerler arasında gride lineer bir renk şablonu uygular. Varsayılan olarak minimum ve maksimum değer aralıkları seçilir fakat Options seçeneğini altından bu değerler manuel olarak değiştirilebilir. Orijinal veri limitlerine geri dönmek için Reset to Input Limits butonuna basın. Auto-clip Linear Stretch verinin ortası ile %n si arasına lineer bir renk şabonu uygular. Yüksek ve düşük veri değerlerini kaldırmak için %99.9 ya da %99 luk bir klip seçin ve grid görünümünün sapmasına engel olur. Histogram Equalization Stretch Discover grideki verinin dağılını analiz eder ve renkleri uygular, öyle ki her renk için görüntülenen hücre sayısı yaklaşık olarak eşit olur. Varsayılan olarak maksimum ve minimum veri aralıkları seçilir ancak bu değerler Options seçeneğinin altından manuel olarak değiştirilebilir. Girdi limitleri değiştirildiyse, renk tablosunu veri aralığı üzerinde eşit bir şekilde dağıtmak için Recompute Histogram kutusunu işaretleyin. Percentile Range Break Jeokimyasal verilerle, veri dağılımına bağlı olarak sadece birkaç aralığa renklendirilmiş gridi göstermek için uygundur. Örneğin, grildenmiş jeokimyasal veri %0, 30, 60, 80, 90, 95, 98 ve 100 aralıklarında renklendirilmiş olabilir. Bu aralıklardan her biri ilgilenilen alanı ön plana çıkratmak için farklı bir renkle gösterilmelidir. Data Range Break Yüzdelik değer aralıklarına benzer olarak, veri aralıklarıyla renklendirme gridin renklerin ayrı bir sayısıyla gösterilmesine izin verir, veriyle özelleştirme yüzdelik değerden daha iyidir. 4. Grid transparanlığını ayarlamak için, Transparency kaydırma çubuğunu kullanın. %30 a ayarlayın ve değişiklikleri harita penceresinde görmek için Apply butonuna basın. 5. Histogram sekmesinin üzerine klikleyin ve veri aralıklarına ve grafik formatta uygulanan renk şablonlarına bakın. Manuel olarak veriyi kliplemek için Düşük (Low) ve Yüksek (High) değerler üstünde aracı hareket ettirin. Discover Eğitim Notları Sayfa 95

96 6. Sun sekmesine klikleyin ve yeni bir açı ve yükseklik için güneş ikonunu önizleme penceresinde tutup sürükleyin. Değişiklikleri harita penceresinde görmek için ya Apply butonunu kullanın ya da Auto Apply kutusunu işaretleyin. Ek bir ışık kaynağı görüntülemek için, ki bu jeofiziksel gridlerle çalışırken kullanışlı olabilir, uygun bir Sun Highlight Angle (ışık açısı) ve Elevation (yükseklik) seçin. 7. Bir grid lejantı görüntülemk için Surfaces > Make Legend for Grid menü seçeneğini seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 96

97 9.4 Grid Değerleriyle Vektör Objenin Güncellenmesi Surfaces > Assign Value from Grid menü seçeneği grid hücre değerlerini griden üzerindeki harita objelerine atar. Bu örneğin yükseklikleri örnek noktalarına ya da sayısal yükseklik modelinden sondaj konumlarına atamak için ya da bir jeokimiysal gridden üzerini kaplayan jeoloji polygonlarına ortalama jeokimya değerlerini atamak için kullanılır. Discover ayrıca polygonun içinde kalan grid hücrelerinden polygonlara minimum ve maksimum değerleri de atayabilir. Değerlerin kolonlara atanmasıyla birlikte, değerler ekranada raporlanabilir. Alıştırma-3 Grid hücrelerinden vektördeki yüksekliği güncelleyin 1. Encom Training\Darlot\Geochemistry klasöründen MAJOR ELEMENTS tablosunu açın. 2. Bu tablonun düzenlenebilir olduğundan emin olun ve tabloya ELEVATION adında float (taşan sayı) tipinde yeni bir kolon ekleyin. Harita penceresindeki tüm akarsu örneklerini seçin. 3. Surfaces > Assign Values from Grid menü seçeneğin seçin. 4. Assign value to column: ELEVATION 5. İşlem tamamlandığında selection tablosunu yeni bir veri sayfasında açın ve ELEVATION alanına atanan değerlere bakın. 9.5 Grid Konturlarının Oluşturulması Discover bir gridi konturlayabilir, etiketleyebilir ve sonra 3D DXF dosyası olarak konturları export edebilir. Konturlar esas grid renklerine göre renklendirilebilir ve pürüssüzleştirilebilir. Düzenli kontur aralıkları belirlenebilir ya da kontur aralıkları bir metin dosyasından okunabilir. Konturlar arasındaki maksimum ya da minimum limitlerde ayarlanabilir. Alıştırma-4 Bir gridi konturlayın, konturları etiketleyin ve konturları bir 3D DXF dosyası olarak export edin 1. Eğer hali hazırda açık değilse DARLOT_SPOT_AHD_RL gridini yeni bir harita penceresinde açın. 2. Surfaces > Contour a Grid menü seçeneğini seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 97

98 Contour Parameters for Regular Contour Intervals seçeneğini seçin. Minor (ara) konturlama aralığını 10 ve major (ana) konturlama aralığını 50 olarak girin. 3. Contour Smoothing ve Contour Colouring kutularını işaretleyin. 4. Output Contour Table butonuna basın ve konturları DARLOT_CONTOURS ismiyle Encom Traning\Darlot\Topography klasörününü içine kaydedin. 5. Surfaces > Label Contour Lines menü seçeneğini seçin. 6. Kontur çizgilerini ZVALUE alanını kullanarak etiketleyin. Etiketleri her 10 km de bir yerleştirin ve etiketleri CONTOUR_LABELS isimli yeni bir tabloya ve tabloyuda Encom Traning\Darlot\Topography klasörünün içine kaydedin. Kontur etiketlerini oluşturmak için OK butonuna klikleyin. 7. Harita penceresindeki tüm kontur çizgilerini seçin. 8. Surfaces menüsünden Export Grid File or Contours > Export Contours to 3D DXF seçeneğine ulaşın ve Encom Training\Darlot\Topography klasörünün içine DARLOT CONTOURS.DXF ismiyle bir DXF dosyası oluşturmak için OK butonuna basın. 9.6 Bir Grid ya da Kontur Planı Üzerindeki Yüzey Profili (Kesit) Oluşturma Discover Draw Grid Profile fonksiyonu grid yüzeyleri üzerindeki mekansal ilişkileri ve trendleri analiz etmek ve tanımlamak için güçlü bir araç sağlar. Herhangi bir çizgi ya da polyline için profiller grildenmiş yüzeyler y ada kontur planları boyunca oluşturulabilir. Bir topoğrafik, jeokimyasal ya da jeofiziksel veri gridi boyunca bir profili, ilişkilerin yorumlanmasına imkan vermek için alan ya da çizgi katmanlarından alınan vektör bilgileriyle birleştirilebilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 98

99 Birden fazla yüzey için profiller bir arada görüntülenebilir. Örneğin topoğafya ile manyetikleri ve toprak jeokimyasını bir arada göstermek için. Profillerin görünürlüğü dinamik olarak ayarlanabilir ve düzeltilebilir. Profil grafiği ve verisi bir harita ya da veri penceresine aktarılabilir. Alıştırma-5 Gridlerin üzerine jeoloji kaplamasıyla bir profilin çizilmesi 1. Encom Training\Darlot\Geology klasöründeki GEOLOGY tablosunu yükseklik gridi ve konturları ile aynı harita penceresinin üzerine açın. Encom Training\Darlot\Topography klasöründen DRAINAGE tablosunuda açın. 2. Yükseklik gridinin bir kısmının üzerinde olacak şekilde kozmetik katmanın üzerine bir çizgi çizin. 3. Surfaces > Draw Grid Profile menü seçeneğini seçin. Sonra harita pencersine dönün ve kozmetik katmandan çizgiyi seçin. Profiller diyaloğu harita penceresinde bulunan herhangi bir grid ya da kontur üzerindeki seçili çizginin profine ait grafiği otomatik olarak günceller. 4. Options butonuna basın. Data sekmesinde Select Grids to Profile butonuna klikleyin ve seçilen listeden DARLOT CONTOURS u kaldırın. 5. Profiller diyaloğunun sol alt köşesindeki browse Data butonuna klikleyin. Doğrudan Profiller diyaloğna klikleyerek profilin veri değerlerini sorgulayabilirsiniz. Harita penceresinde profil çizgisinin üzerinde bir işaret görüntülenir. Export to MApInfo butonunu kullanarak veritablosunu bir MapInfo Professional veri penceresine export edebilirsiniz. 6. Profiler > Options > Data sekmesinin üzerinde, Show layer intersection kutusunu işaretleyin. Select Layer seçeneğine klikleyin ve Unselected listesinden GEOLOGY ve DRAINAGE tablolarını seçin ve Selected katman listesine taşıyın. Değişiklikleri uygulamak için Apply butonuna klikleyin. Akarsu kesişimleri ve jeoloi polygonları renklerinin her ikiside profil üzerinde görüntülenecektir. Discover Eğitim Notları Sayfa 99

100 7. Encom Training\Darlot\Geochemistry kasöründeki MAJOR_ELEMENTS_MGO tablosunu aynı harita penceresinin üstüne açın. Profiller > Options > Data sekmesi altında, Select Grids to Profile seçeneğine gidin ve DARLOT_SPOT_AHD_RL ve MAJOR_ELEMENTS_MGO tablolarının her ikisinin de seçili olduğundan emin olun. Her iki profilinde en iyi görünümüne ulaşmak için Profiler penceresini yeniden boyutlandırmanız ve Axis (eksen) seçeneklerini ayarlamanız gerekebilir. 8. Daha sonra Select Grids to Profile seçeneğine gidin ve DARLOT_SPOT_AHD_RL gridini kaldırın. Select Layers seçeneğindeki DRAINAGE katmanını kaldırın; DARLOT_CONTOURS ve GEOLOGY katmanlarının seçili olduğundan emin olun. Profil jeolojideki değişikliklerle renklendirilecektir ve yüksekliğe bağlı noktalar içerecektir. 9. Eksenlerin düzenlenmesi, profil lejant renklerinin değiştirilmesi gibi diğer profil seçenekleri mevcuttur. Bitirdiğinizde, profili bir MapInfo Professional tablosuna kaydetmek için Export butonuna basınız. 9.7 Birden Fazla Aralıkla Gridin Sorgulanması Grid sorgu araçları, belirlenen kriterleri yerine getirerek grid alanlarını kaplayan MapInfo Professional polygonlarının oluşturulmasında kullanışlı bir metot sağlar. Grid hücreleri değer ya da yüzdeliğe Discover Eğitim Notları Sayfa 100

101 dayanarak seçilebilir ve arazi grid hücreleri de yüksekliklerine, eğim ve bakılarına dayanarak sorgulanabilir. Alıştırma-6 Birden fazla aralıkla gridin sorgulanması 1. Surfaces > Grid Query > Select by Multiple Value Ranges menü seçeneğini seçin ve DARLOT_SPOT_AHD_RL gridi için aşağıdaki değerleri ve renkleri girin. 2. Polygonları Encom Training\Darlot\Topography klasörünün içinde yeni bir tabloya kaydetmek için OK butonuna klikleyin. Not: Surfaces > Grid Utilities > Classify aracı bir gridi belirlenen değerlere sınıflar RL seviyesi üzerinde bulunan gridin hacmini hesaplamak için Surfaces > Grid Query > Calculate Volume for a Grid menü seçeneğini seçin. Sonuç ekran üzerinde bir mesaj penceresinde görüntülenir. Discover Eğitim Notları Sayfa 101

102 Not: Surfaces > Grid Utilities > Volume aracı birkaç grid arasındaki hacmi hesaplar. 9.8 Bir Gridi Yeni Bir Grid Formatına Dönüştürme Seçilen gridler aşağıda verilen alternatif bir grid formatına dönüştürülebilir: ER Mapper Geosoft Vertical Mapper Surfer GeoTIFF Arc ASCII Grid MapInfo Minex Alıştırma-7 Grid formatının değiştirilmesi 1. Encom Training\Darlot\Topography klasöründeki DARLOT_SPOR_AHD_RL gridinin açık olduğundan emin olun. Surfaces > Grid Utilities >Convert menü seçeneğine ulaşın. 2. Save As butonuna klikleyin ve yeni grid formatı olarak Arc ASCII Grid File (*.asc). Bir _converted son eki otomatik olarak yeni grid isminin sonuna eklenecektir. 3. Yeni grid dosyasını oluşturmak için Save butonuna klikleyin. 4. Açık olan tüm grid ve vektör dosyalarını kapatın. 9.9 Grid Dosyalarının Import (İçeri Aktarım) Edilmesi Discover aşağıdaki grid formatlarını import edebilir ve görüntüleyebilir: Banded Interleaved (*.BIL) ER Mapper grid (*.ERS) Geosoft grdi (*.GRD) Surfer Binary grid (*.GRD) Vertical Mapper (*.GRD) ESRI ASCII grid (*.ASC) USGSDEM grid (*.TAR) Minex grid (*.XYZ) SRTM HGT grid (*.HGT) ASCII grid (*.TXT, *ASC, *.CSV) Discover Eğitim Notları Sayfa 102

103 Discover Surfaces >Import Grid File seçeneği import işlemi sırasında grid header (bağlantı) dosyasını işaretleyebilmelerini sağlayan bir metot sunar. Grid dosyalarını import ederken Discover grid geometri bilgilerini grid dosya bağlantısından okumaya çalışacaktır. Eğer Discover grid geometri bilgilerine ulamazsa, grid geometrisinin onaylandığından emin olamk için grid dosya boyutunu, hücre sayısını ve hücre boyutunu kotrol edecektir. Registration diyaloğunda gerekli olan herhangi bir ek bilgi girebilir ya da değiştirebilirsiniz. Discover kullanarak bir grid dosyasını import ettiğinizde, doğru bir şekilde register edilebilmesi için grid dosyası için uygun bir MapInfo Professional Projeksiyonu seçmeniz istenir. Alıştırma-8 Bir ER Mapper gridinin import edilmesi 1. Surfaces > Import Grid File > ERMapper Grid menü seçeneğini seçin. 2. Encom Training\Copper Hill\Topography klasöründeki PROJECT AREA SRTM DEM 25M.ERS gridini açın. 3. ER Mapper Grid Registration diyaloğunda CoordSys butonuna klikleyin ve Australian Map Grid (AGD84) Zone 55 [EPSG:2035] projeksiyonunu seçin Gridlerin Kesilmesi Clip aracı gridin boyutunu ilgilenilen bir alana küçülten basit metot sağlar. Bunu büyük bir gridi raporlama ve veri paylaşma amacıyla sadece bir ruhsatı kaplayacak şekilde küçültmek için kullanın. Klipleme için istenilen alanı kaplayan bir polygonu basitçe seçin ve Grid Utilities diyaloğundan uygun klikleme seçini seçin. Clip Grid to Region seçilen polygonun (ların) dışında kalan tüm grid verilerini göz ardı eder. Eğer seçilen polygon dikdörtgen şeklinde değilse, o zaman kliplenen grid polygonun minimum sınır dikdörtgenini kaplar. Gridin polygonun dışında kalan parçasındaki değerler boş değerlerdir. Blank grid underneath region gridin etrafını tutarken seçilen polygonla (larla) kaplanan alanın içine boş değer yazar. Discover Eğitim Notları Sayfa 103

104 Klipleme alanları çokgen ya da dikdörtgen olabilir. Çokgen seçilen bir polygon ya da polygon dosyasına kadar kliplemeyi gerektirir. Dikdörtgen gridin boyutunu düşürmek için koordinatlarla kliplemeyi gerektirir. Alıştırma-9 Vektör polygonuyla grid klipleme 1. Encom Training\Copper Hill\Tenements klasöründeki EL2290_CH_AMG tablosunu import edilen SRTM gridini içeren harita penceresinin üzerine açın. 2. Surfaces > Grid Utilities > Clip menü seçeneğini seçin ve klipleme için EL2290_CH_AMG tablosunu seçin. 3. Clip Grid to Region seçeneğini seçin ve After penceresindeki kliplenmiş gride bakın. 4. Save As butonuna klikleyin, kliplenmiş grid için bir isim girin ve Encom Training\Copper Hill\Tenements klasörünün içine kaydedin. Kliplenmiş grid yeni bir harita penceresinde açılır Bir Gridin Yeniden Projeksiyonlanması Yüzey gridleri projelenen, coğrafik ve özel koordinat sistemleri arasında yeniden projeksiyonlandırılabilir. Bu işlem, istenilen koordinat sistemine eşleştirmek için bir interpolasyon metodu sayesinde griddeki çeşitli piksel konumalarını yeniden konumlandırır. Alıştırma-10 Gridin başka bir projeksiyon sistemine yeniden projeksiyonlanması 1. Surfaces > Grid Utilities > Reproject özelliğini seçin. Clip Grid (grid kesme) alıştırmasında oluşturulan kesilmiş gridi seçin. 2. Target coordinate system seçeneğinin altındaki Choose butonuna klikleyin ve Map Grid of Australia 1994 (MGA94) Zone 55 projeksiyonunu seçin. 3. Aşağıdaki Interpolation Metod larından birini seçin: Bilinear yeni griddeki bir grid hücresinin değerine orijinal gride etrafındaki 4 grid hücresinin ağırlıklı değeri atanır. Discover Eğitim Notları Sayfa 104

105 Bicubic yeni griddeki bir grid hücresinin değerini interpole etmek için orijinal grid hücresinde etrafındaki 16 grid hücre değerinin ağırlıklı değerini kullanır. Daha fazla işlem gerektirir ancak bilinear interpolasyondan daha kesindir ve daha pürüssüz bir grid üretir. Nearest Neighbour basit interpolasyona uygun olarak yeni grid hücre değeri orijinal griddeki en yakın grid hücresinden alınır. 4. Save as butonuna klikleyin ve yeniden projeksiyonlanmış gridi Encom Training\Copper Hill\Tenements klasörünü içine kaydetmek için varsayılan _reprojected ekini bırakın. 5. Alıştırmayı tamamlama için açık olan tüm tabloları kapatın Jeokimyasal Grid Oluşturulması Jeokimyasal veriler yükseklik verileriyle aynı şekilde gridlenebilir. Özel bir elementle gridlenme jeokimyasal anomalilerin arka plandan kolayca ayırt edilmesini sağlar ve ayrıca örnek yerleri arasındaki interpole edilen değerlerin bir ortalamasını sağlar. Alıştırma-11 Statistical Explorer kullanarak jeokimyasal verilerin analiz edilmesi 1. Encom Training\Copper Hill\Geochemistry klasöründeki COPPER HILL SOILS tablosunu açın. 2. Surfaces > Create Grid menü seçeneğini seçin ve gridlemek için COPPER HILL SOILS tablosunu işaretli hale getirin. 3. Gridleme için CU kolonunu seçin. Method sekmesinden Inverse Distance Weighting seçin. 4. Input sekmesinde min ve max değerleri gözlemleyin. NULL (boş) olarak ayarlanması gereken minimum değer 999 dur. Data Conditioning butonuna ve sonra Field Data Conditioning butonuna klikleyin. Null Value kutusuna -999 girin ve Add butonuna klikleyin. Data conditionning (veri koşullandırma) diyaloğunu kapatın. Gridlenecek veri için mininmum değereki değişimi gözlemleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 105

106 5. Input sekmesindeki Statistics Explorer butonuna klikleyin. Statistics Explorer iki kısıma ayrılabilir. Tepe ya da Spreadsheet görünümü hali hazırda görüntülenen seçim için kayıtları görüntüler. Bu görüntüdeki kayıtlar satır bağlantısının üzerine klikleyerek seçilebilir ve grafik penceresinde görüntülenebilir. Aşağıdaki Property Page penceresi seçilen görünütleme tipine göre Graph, Statistic ve Histogram sekmelerini içerebilir. Dört View (görüntü) tipi mevcuttur: Univariate görünümü girdi verisinde tek bir kolonu inceler ve temel özet istatistiklerini ve histogram analizlerini verir. Bivariate görünümü girdi verisindeki herhangi iki kolonu inceler ve scattergram (dağılım diyagramı) grafiklerini ve temel özet istatistiklerini verir. Spatial görünümü X, Y mekansal koordinatlarını kullanarak veriyi grafikler ve temel özet istatistiklerini verir. Variogram görünümü bir variogram gridi hesaplar ve yönlü semi-variogam verisini görüntüler. Bu örnek variogramlarının oluşturulmasına ve model variogramların oluşturulmasına ve editlenmesine izin verir. 6. View tipi olarak Spatial seçin ve Key alanı içinde Cu kolonunu seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 106

107 7. Bu veri seti hakkında bazı basit istatistikleri görmek için Cu kolonunun üzerine sağ klikleyin. Not: Field Data Condidtioning diyaloğunda null değer olarak -999 ayarladığımız minimum değer 0 dır, bu yüzden gridleme işleminde değerler göz ardı edilecektir. 8. İlşikli veri noktası grafik penceresinde görmek için veri tablosundaki bir satır bağlantısının üzerine klikleyin. Çoklu seçimler yapmak için CTRL ve SHIFT tuşlarını kullanın ya da fareyle klikleyin ve sürükleyin. Çoklu seçimleri kaldırmak için Unselect All butonunu kullanın. 9. Statictics penceresinde Zoom kontrellerini kullanmanızı sağlar. Bu araçlar yaklaş (zoom in), uzaklaş (zoom out), kaydır (pan) ve tüm veriyi göster (fit to data) yeteneklerini içerir. İlk ikon hesap tablosu görünümde zoomlama ve kaydırmayı sadece yatay yönde sınırlandırır ve sadece seçilen View tipleri için geçerlidir. 10. Grafik penceresinde noktaları seçmek için Pointer butonunu kullanın ya da birden fazla nokta seçmek için bir alan üzerinde sürükleyin ve bırakın. İşaretçi (pointer) grafik görünümüne bağlı olarak dikey bir çubuk gibi ya da bir çarpı gibi görüntülenebilir. Ractangle ve Polygon seçim araçları da harita penceresi seçimleri yapmak için kullanılabilir. Her seçim Include/Exclude butonunu kullanılarak ya veri noktalarını içerebilir ya da onları dışarıda bırakabilir. Unselect All (tüm seçimi kaldır), Select All (tamamını seç) ve Inverted (seçimi çevir) butonları. Yeni bir altset oluşturmak için verisetinden seçilen veri noktalarını çekmek için Collapse butonunu kullanın. Hesaplama tablosu ve grafik görünümü bu altsete odaklanarak yeniden çizlecektir ve istatisik sekmesi seçim için yeniden yeniden hesaplanacaktır. Expand butonu görünümü bir önceki seçime döndürür. 11. Basit lineer bir renk yayması kullanarak veri noktlarına bir renk modülasyonu uygulamak için Colour listesinden Cu seçeneğini seçin. 12. View tipi olarak Univariate seçin ve Key alanında Cu kolonunu seçin. Univariate görünümü girdi verisinde tek bir kolonu inceler ve temel özet istatistiklerini ve histogram analizlerini verir. Discover Eğitim Notları Sayfa 107

108 Üç özellik sayfasını birleştirir: Anahtar (key) alanına karşılık veri nokta indeksinin bir çizgi grafiği (linegraph) Anahtar alanı için istatistiksel bilgiler Anahtar alanının bir histogramı. Bu görüntülendiğinde hesaplama tablosu histogram verisinin ayrıntılı bir analizini gösterir. Graph sayfası bir konum indeksine karşı Cu değerlerini bir linegraph olarak çizer. Statistics sayfası anahtar alanı için temel özet istatistiklerini aşağıdaki gibi verir: Örnek Sayısı Valid Sample Count (Geçerli örnek sayısı) Invalid Sample Count (Geçersiz örnek sayısı) Minimum (Minimum) Maximum (Maksimum) Mean (Ortalama) Variance (Varyans) Standart Deviation (Standart sapma) S/N Ratio (S/N oranı) Coefficient of Skewness (Çarpıklık katsayısı) Skew direction (Çarpıklık doğrultusu) Median (Orta değer) Mode (Mod) Lower quartile (İlk çeyrek) Upper quartile (Son çeyrek) Interquartile range (Çeyrek arası aralık) Veri setindeki örneklerin toplam sayısı Verisetindeki geçerli (boş-olmayan veya seçilmemiş) örneklerin toplam sayısı Verisetindeki geçerli olmayan (boş-olmayan veya seçilmemiş) örneklerin toplam sayısı Tüm geçerli örneklerin minimum değeri Tüm geçerli örneklerin maksimum değeri Tüm geçerli örneklerin ortalama değeri Tüm geçerli örneklerin varyansı Tüm geçerli örneklerin standart sapması Tüm geçerli örneklerin sinyal/gürültü oranı Tüm geçerli örneklerin çarpıklığı Tüm geçerli örneklerin çarpıklık doğrultusu (pozitif/negatif) Sıralanan veri setindeki merkez değeri Veri setindeki en çok tekrarlanan değer %25 lik çeyrekteki verisetinin değeri %75 lik çeyrekteki verisetinin değeri İlk ve son çeyrekler arasındaki verinin aralığı Histogram sayfası Cu alanının eşit genişlikli histogramını verir. Bu tip histogram geçerli veri aralığını çok sayıda eşit aralıklı binlere bölerken ve sonra her bin için Cu değerlerinin oluşma sıklığını hesaplarken gerekir. Discover Eğitim Notları Sayfa 108

109 Kümülatif histogram da yeşil bir çizgiyle görüntülenir. Bu herhangi bir noktadaki geçerli değerin altındaki verinin yüzdesini gösterir. İlk ve son çeyrekler X ve Y eksenlerine karşılık noktalı çizgilerle gösterilir. Bivariate görünümü kullanıcının iki girdi ya da anahtar alanları belirlemesini gerektirir. Bu durumda her birine karşılık grafiği çizilen anahtar alanlar için bir Graph sayfasında bir Scattergram görüntülenir. Yeşil çizgiyle gösterilen koşullu olasılık eğrisiyle birlikte mavi çizgiyle lineer bir regresyon çizgisi görüntülenir. %5-95 e kadar bir çekrek çizgisi ve mor bir çeyrek de görütülenir. İstatistik sayfası şartlı olasılık için hesaplama tablosuna ek olarak iki değişkenli dağılım için özet istatistikler verir. Variogram görünümü, örnek bir variogram hesaplamak için mekansal koordinatlarla birlikte tandemde kullanılmak için kullanıcının bir anahtar alanı belirlemesini gerektirir. Bir variogram bir mekansal veri setindeki veriler arasında farklı yönlerdeki ve farklı mesafelerdeki korelasyonun derecesini gösterir. İnterpolasyon yöntemi olarak Kriging kullanılırsa, o zaman bir Model Variogram da oluşturulabilir, düzenlenebilir ve görüntülenebilir. 13. Statistics Explorer penceresinden çıkmak için OK butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 109

110 14. Uygun bir grid oluşturmak için Inverse Distance Weighting gridleme metodu parametrelerini giriniz. Harita penceresindeki gride dönün ve örnek çizgileri ve çizgiler boyunca uzanan örnek noktaları arasındaki mesafeyi ölçün. Grid çizgi aralığı bazı 60m lik iç çizgilerle birlikte yaklaşık olarak 120m dir. Örnek çizgileri boyunca mesafe 30m civarındadır. 15m lik varsayılan hücre boyutu (cell size) ve 70m lik bir arama yarıçapı (search radius) ile başlayın. Maximumu number of samples değerini 8 olarak ayarlayın. 15. Search Expansions değerini 1 olarak ayarlayın ve gridin en güneyindeki çizgilerin iç dolgularını gözlemleyin. 16. Outout sekmesinde Smooth grid kutusuna klikleyin ve Smoothing Factor değerini 5 olarak değiştirin. Gridi bir ER Mapper (.ers) olarak Encom Training\Copper Hill\Geochemistry klasörünün içine kaydedin. 17. PB ve ZN örnek kolonları için işlemleri tekrarlayın (Aynı parametrelerle bir grid oluşturmak için Load from Existing Grid butonuna basın ve Cu gridinden XML dosyasını seçin). 18. Bitirdiğinizde ELC yi açın ve farklı gridleri görünütülemek için her grid katmanının yanındaki Visibility kutusunu işaretleyin/işareti kaldırın. Bir jeokimyasal grid oluşturuken kullanıcının jeolojiyi ve örnek istatistiklerini iyi anlaması önemlidir, aksi taktirde sonuçlar hatalı olarak yorumlanabilir Gridler Üzerinde Hesaplamaların Yapılması Aşağıdaki işlemlerden birini gerçekleştirmek için Grid Calculator kullanın: Subtract one grid from anaother örneğin, hava nedeniyle topoğrafik yüzeydeki aşınma tabanı. Sonuç gridi farkı gösterir, pozitif ya da negatif değerlere sahip olabilir. Add one grid to another örneğin, birşeştirilmiş bir taban metal gridi oluşturmak için grildenmiş Pb ve Zn nin eklenmesi. Multiply or divide two grids together örneğin, ekonomik üretimi gösteren bir gride dönmek için kömür yatağı kalınlığınının kalorifik değerle çarpılması. Stitch adjoining grids büyük bir grid yapmak için gridleri bir araya getirir. Bu ek bir işlemdir, fakat iki grid arasında üst üste gelmenin olmadığı durumlarda kullanılır. Çıktı gridi her iki girdi gridinin birleştirilmiş alanını kaplar, boş hücre değerleri minimum sınır dikdörtgeniyle doldurulur. Discover Eğitim Notları Sayfa 110

111 Discover Grid Calculator aritmetik işlemler, mantık, karşılaştırma ve Boole işlemlerini doğrudan desteklenen herhangi bir grid formatındaki gridlere uygulayabilir. Alıştırma-12 birleştirin. Yeni bir birleştirilmiş metal gridi oluşturmak için Cu, Pb ve Zn jeokimyasal gridlerinin 1. Alıştırma 12 de oluşturulan üç metal gridinin bir harita penceresinde açık olduğundan emin olun. 2. Surfaces > Grid Calculator menü seçeneğini seçin. Diyaloğun üstünde mevcut gridler bir listede görüntülenir. Bu liste hali hazırda açık olan tüm gridlerden oluşur. Load a grid from a file butonunu kullanarak öteki gridleri listeye eklenebilirsiniz ve Delete Grid butonunu kullanarak listeden silebilirsiniz. Seçilen bir gridin detaylarına ulaşmak için Information butonunu kullanınız. Not: İfade ayazarken karmaşık dosya isimleriyle uğraşmamak için gridlere bir takma isim atanabilir. 3. Her grid için Alias Name (takma ad) hücresine klikleyerek her grid için bir alias ismi CU, PB ve ZN atayın. Grid Calculator diyaloğun ortasındaki Expression çizgisine bir formül yazmanızı gerektirir. Boolen ve kararlılık fonksiyonu gibi komplex grid operatörleri de uygulanabilir. 4. Expression kutusuna yeni grid için COMBINED_METAL gibi bir isim girin ve sonuna = işareti koyun. Discover Eğitim Notları Sayfa 111

112 5. Grids litesinden CU gridini seçin ve gridi ifade çizgisine taşımak için Add the selected grid to the expression butonuna basın. + operatöünü seçin ve aynı işlemleri PB ve ZN için tekrarlayın. 6. Yeni gridi Encom Training\Copper Hill\Geochemistry klasörüne kaydetmek için Compute butonunu kullanın. Alıştırmayı tamamlamak için açık olan tüm dosyaları kapatın. Not: Grid aritmetik işemlerinde kullanılan tüm gridler aynı koordinat sisteminde register edilmelidir. Ancak, iki grid farklı hücre boyutlarına sahip olabilir. Çıktı gridi ilk girdi gridinin hücre boyutuna sahip olacaktır Jeofiziksel Grid Oluşturulması Jeofiziksel veriler de yükseklik verileriyle aynı şekilde gridlenebilir. Jeofiziksel verilerin gridlenmesi manyetik ve gravite anamalilerinin (yüksek ya da düşük) arka plan değerlerinden ayırılmasına izin verebilir ya da bir proje alanı üzerindeki jeolojik çizgi hatlarını büyütebilir. Alıştırma-13 Minimum Curvature metodunu kullanarak Jeofiziksel gridin oluşturulması 1. Encom Training\Copper Hill\Tenements klasöründeki EL2290_CH_AMG tablosunu açın ve Encom Training\Copper Hill\Geophysics klasöründeki COPPER HILL GROUND MAG tablosunu bir harita penceresinde açın. 2. Surfaces >Create Grid menü seçeneğini seçin ve COPPER HILL GROUND MAG tablosunu seçin. Gridleme için CORRMAG kolonunu seçin ve Method sekmesinden Minimum Curvature seçin. 3. Gridlemeden önce herhangi hatalı veri değerlerini kaldırmak için Statistics Explorer ve Data Conditioning özelliklerini kullanın. Statistics Explorer diyaloğunun kullanımı hakkında ayrıntılı bilgi için Bölüm 9.12 ye bakın. Minimum Curvature gridleme metodu genellikle bilimin pek çok dalında ve araştırmalarda kullanılmaktadır. Bu metod tine benzeyen bir interpolasyon yüzeyi oluşturur, lineer olarak elastik bir plaka girdi verisetinde belirlenen veri değerlerinin her biri üzerinden geçer. Bir yüzey oluştururken önemli olan kriter, veri noktalarını sağlaması için yüzeyin minimum miktarda eğime sahip olmasıdır. Eğilmenin derecesi bir tension (gerilme) parametresiyle sınırlanır ve bu ya veri alanında ya da köşelerin kayınında belirlenebilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 112

113 4. Minimum Curvature varsayılanlarını seçin ve Cell Size değerini 5 olarak ayarlayın. 5. Output sekmesinde Clip seçeneğinden Concave Hull seçin, Buffer değeri olarak 5 girin ve Smoot grid seçeneğini işaretlemeyin. 6. Gridi ER Mapper (.ers) formatında Encom Training\Copper Hill\Geophysics klasörünün içine kaydedin Grid Filtresi Uygulama Grid filtreleme grildenmiş verilere uygulanan çok yaygın bir dijital imaj işleme tekniği metodudur. Filtreler, pürüssüzleştirme veya yüksek frekans gürültüsünü gizleyerek grid imajlarının genel görünümünün kalitesinin arttırmak için kullanılabilir. Fitreler ayrıca yüzler arasındaki kontrastı gösterek bir imajdaki detayları arttırmak için de kullanılabilir. Surfaces > Grid Filter aşağıdaki fonksiyonları sağlayan güçlü bir araçtır: Pürüssüzleştirme (smoothing), kenar geliştirme (edge enhancement), ışıklandırma (sunangle) içeren Convolution grid filtreleri ve kullanıcı-tanımlı filtreleri uygular. Kutup indirgemesi (reduction to pole), dikey türevler (vertial derivatives) ve band geçişi (band pass) içeren Geophysical FFT filtreleri uygular. Kenar etkilerini kaldırmak için gride Padding (dolgu) uygular Grid Filter aracı filtrelere uygulanan her effekti görmenizi sağlayan interaktif bir diyaloğa sahiptir. Kümülatif bir sonuçla birden fazla filtreye uygulanabilir. Grid Filter diyaloğu üç görüntü penceresi içerir. En yukarıdaki Input Grid penceresi orijinal girdi imajını gösterirken, alttaki Output Preview penceresi filtrelerin uygulandıktan sonraki sonucu gösterir. Alıştırma-14 Grid filtresi uygulama 1. Surfaces > Grid Filter menü seçeneğini seçin, GridFilter diyaloğunda listeden COPPER_HILL_GROUND_MAG_CORMAG gridini seçin. 2. Geophysical listesinden FFT Vertical Derivative Filter seçin. Grid sınırları üzerindeki kenar etkilerini minimize etmek için Pad grid before filtering seçeneğini seçili olduğundan emin olun. 3. Filtrelenen gridi Encom Training\Copper Hill\Geophsics klasörünün içine kaydetmek için Save as butonuna basın. Alıştırmayı tamamlamak için açık olan tüm tabloları kapatın. Discover Eğitim Notları Sayfa 113

114 9.16 Discover Grid Özellikleri Surfaces > Grid Utilities menüsü aşağıdaki fonksiyonları sunmaktadır: Classify Her grid hücresini bir seri aralıktan birinini içine sınıflar. Grid to Grid Clip Bir gridi başka bir gridin boş olmayan alanına klipler (keser). Clip Polygon ya da dikdörtgen çizim aracı ile belirlenen bir alanın altında kalan grid parçasını keser. Convert Grilen bir veri grid formatını bir başka grid formatına dönüştürür. Create RGB Red(kırmızı):Blue(mavi):Green(yeşil) renklerine sahip ayrı gridleri çok-bandlı bir RGB gridine dönüştürür. Curvature Bir gridin eğimini hesaplar. Cut/Fill İki grid arasında eklenen/kaldırılan materyallerin fark hacmini hesaplar. Edit Seçilen bir grid hücresinin görüntüler ve editler. Etrfındaki grid hücre değerlerini gösterir. Fill holes Bir gridin etrafındaki ya da içindeki boşlukları etrafındaki verileri kullanarak ekstrapolasyon değerleri ile doldurur. Flip Bir gridin satırlarını ya da kolonlarını yatay ya da dikey konuma çevirir. Merge Birkaç gridi yeni bir grid şekillendirmek için birleştirir. Outline Birden fazla gridin sınırlarını gösteren öznitelikli polygonlar oluşturur. Overlay Grid hücre değerlerini belirlenmiş bir TAB ya da MIF vektör dosyasındaki polygon sınırlarına göre modifiye eder. Discover Eğitim Notları Sayfa 114

115 Replace Spesifik grid değerlerini (boş ya da atanmış değerler gibi) diğer bir veri değeriyle ya da boşlukla değiştirmenize izin verir. Reproject Bir gridi yeni bir koordinat sistemine yeniden projeksiyonlandırır. Resample Gridler mevcut üç interpolasyon şemasından biri kullanılarak yeni bir hücre boyutuna yeniden örneklenebilir. Rotate Bir grid belirlenen orijini etrafında istenilen bir açıda döndürülebilir. Bu prosedür için interpolasyon işlemi gerekir. Shift Bir gridin orijin konumu bir enlem ya da boylam offseti (mesafesi) uygular. Slope Hücre değerlerine maksimum eğim açısını ya da doğrultusunu atar. Split çok-bandlı gridler için kullanılır, bu işlem her biri farklı bandlara sahip ayrı grid bileşenleri verir. Statistics Bir ya da daha fazla vektmr polygonunu içinde kalan grid alanları için istatistikleri hesaplar. Surface Area Bir grid için toplam 3D yüzey alanını ve 2D düzlem alanını hesaplar. Vectorize Bir gridi bireysel hücreleri, boş-olmayan alanları, ayrı değerli alanlrı ya da grid sınırlarını kullanarak polygonlara çevirir. Viewshed Gridin belirli bir yüksekliğin üzerindeki kısmını gözlemlemek için grid üzerinde belirlenen bir yükseklikteki bir kulenin görüş-alanını hesaplar. Volume İki grid arasındaki hacmi ya da bir gridin bir Z seviyesinin altındaki ya da üstündeki hacmini hesaplar. Alıştırma-15 Grid Utilities seçeneklerini kullanarak bir topoğrafik giridin modife edilmesi 1. Encom Training\Darlot\Topography klasöründeki DARLOT_SPOT_AHD_RL gridini yeni bir harita pencersinde açın. Aynı harita penceresine Encom Training\Darlot\Topography klasöründeki MININGLEASE_AREA ve PIT_STEPS_FINAL tablolarını açınız. 2. Surfaces > Grid Utilities > Clip aracıyla MININGLEASE_AREA polygonunu kullanarak gridi ilgelenilen alana küçültün. Klipleme tablosu olarak MININGLEASE_AREA tablosunu seçin. Önizlemenin tatmin edici olduğundan emin olun ve Save as butonuna klikleyin. Çıktı gridine yeni isim olarak LEASE_TOPO verin ve Encom Training\Darlot\Topography klasörünün içine kaydedin. 3. Surfaces > Grid Information aracını kullanarak bu gridin hücre boyutu 150m olduğunu biliyoruz. Daha fazla hassasiyet için final gridinde sıra genişliğini koruyun, gridi 20m hücre boyutuna yeniden boyutlandırın. Surfaces > Grid Utilities > Resample aracını seçin, LEASE_TOPO gridinin seçili olduğundan emin olun ve New cell width (yeni hücre genişliği) değerini 20 olarak değiştirin. Bicubic Interpolation metodunu seçin. Save as butonuna klikleyin ve varsayılan çıktı ismini kabul edip Encom Training\Darlot\Topography klasörünün içine kaydedin. 4. LEASE_TOPO_RESAMPLED gridini içeren harita penceresine PIT_STEPS_FINAL tablosunu ekleyin. Not: PIT_STEPS_FINAL veri sayfasında, kuyu adım polygonlarının her biri bir RL (yükseklik) değerine sahiptir. Üzerindeki polygon değerini almak için gridin altındaki her hücreyi zorlayacağız. Discover Eğitim Notları Sayfa 115

116 5. Surfaces > Grid Utilities > Overlay aracını seçin. Overlay diyaloğun aşağıdaki gibi ayarlayın. Önizlemeyi görmek için farklı parametreleri ayarladıktan sonra Update butonuna klikleyin. 6. Save as butonuna klikleyin ve çıktı grid ismini LEASE_PIT_TOPO olarak değiştirin. 7. Açık kuyudan kaldırılmış Yer hacmini kestirmek için Surfaces > Grid Utilities > Cut/Fill aracını seçin. Before grid olarak LEASE_TOPO_RESAMPLED ayarlayın ve After grid olarak LEASE_PIT_TOPO seçin. Hesaplanan Fill volume (dolgu hacmi), Cut volume (kesilen hacim) ve Volume change (hacim değişimi) görüntülenir. Save as butonuna klikleyin ve varsayılan ismi kabul edin. Discover Eğitim Notları Sayfa 116

117 Before/after gridlerinin her bağımısız hücresi için Cut/Fill grid hücreleri hacim farkını içerir. Kuyu konturlarının Discover 3D de görüntülenmesi. Discover Eğitim Notları Sayfa 117

118 10. GraphMap (Grafik-Harita) Modülü Discover GraphMap modülü verileri bir seri sıklıkla kullanılan grafik formatında görüntülemenizi sağlar. Bir veri seçimini tüm grafiklerde aynı anda görüntülemeyi ve ayarlamayı sağlanmasıyla, tüm grafikler bağlantılıdır. GraphMap özelliği aşağıdaki fonksiyonellikleri içerir: Scatter, 3D Scatter, Bar, Histogram, Box&Whisker, Pie, Scatter Matrix, Probability, Ternary, Stereogram ve Rose grafiklerini içeren geliştirilmiş grafik görüntü modları Birden fazla grafik penceresi arasında bağlantılı seçimler GrapMap grafikleri ile MapInfo Professional haritaları ve veri sayfaları arasında seçimlerin bağlanması yeteneği Veri setleri arasındaki ilişkileri tanımlamaya yardımcı olması için grafiklere bir MapInfo penceresinden bir arka plan resmi ekleme Ayrı bir gruplama değişkeni, sürekli bir değişken ya da bir seçim kullanarak sembol özeliklerini, boyutunu ve rengini modifiye etmeyi içeren gelişmiş semboloji yömetimine sahiptir ve bunları birden fazla grafiğe uygulayabilir. Birden fazla alana önkoşullar ekler ve tüm veriseti ya da seçim için özet İstatistikleri gösterir. Geniş bir matematiksel fonksiyonlar ve operatörler aralığı kullanarak kompleks türetilmiş alanlar üretir. Seçimlerin bir Boolean alanına (örneğin true ya da false öznitelikleri) kaydeder ve verinizi altkümeye ayırmak için bir filtreleme uygular. Verinin tanımlanan grupları için yeniden kullanılabilir seçim alanları oluşturur. Grafikleri MapInfo Professional vektör tabloları ya da koordinatlandırılmış Raster imajları olarak export eder. Verisetlerini türetilen alanları ve seçim filtrelerini içerek şekilde bir MapInfo Professional tablosuna ya da bir comma separated value (.csv) dosyasına export eder Grid Filtresi Uygulama Alıştırma-1 GraphMap te XY grafiklerinin oluşturulması 1. Encom Training\Mt Isa\Geochemistry klasöründeki ISA_STREAM_GEOCHEM tablosunu açın. 2. Discover > GraphMap menü seçeneğinden GraphMap i başlatın. Bu yeni bir GraphMap menü seçeneği açacaktır. Buradan GraphMap > Start GraphMap seçeneğini seçin, açılan pencereden ISA_STREAM_GEOCHEM verisetini seçin. 3. Verisetinin bir harita grafiği varsayılan olarak oluşturulacaktır. 4. CU ve PB kolonları için bir Scatter grafiği oluşturmak için, Data kenar çubuğunda kolon atamalrını ayarlayın. Fareyle CU alanını seçin ve sağ klikleyerek X Axis seçeneğini seçin. Aynı işlemi PB alanına Y Axis seçeneği atamak için tekrarlayın. Discover Eğitim Notları Sayfa 118

119 5. Create menüsünden Scatter grafiği ikonunu seçin. 6. GraphMap menü butonuna ulaşın ve Export Graph As > MapInfo Table seçeneğini seçin. Scatter (Cu v. Pb) grafiğini seçin, OK butonuna klikleyin ve Encom Training\Working kalsörünün içine kaydedin. Garafik MapInfo Professional da otomatik olarak açılacaktır. 7. Var olan kolon atamalarını temizlemek için, Data kenar çubuğu bir alan seçin ve sağ klikleyin ve sonra Clear All seçeneğini seçin. Ardından, TOTAL_METAL kolonunu X axis ve GEOLOGY_UNIT kolonunu da Group Field olarak seçerek bir Histogram grafiği oluşturun. 8. Histogram grafiği butonuna basın ve Select Groups diyaloğundan bir birim çifti seçin, klik OK. Her yeni grup grafiği çoklu bir grafik penceresinde açılacaktır. Discover Eğitim Notları Sayfa 119

120 9. Aşağıdaki kontrolleri kullanarak bir grafik penceresinde gezinin. Zoom ayarlarını değiştirmek için farenin tekerliğini kullanın. Alternatif olarak, araç çubuğundaki Zoom in (yaklaş) ve out (uzaklaş) butonlarını da kullanabilirsiniz Mekansal Analizlere Giriş Alıştırma-2 GraphMap penceresi için bir arka plan remi ayarlayın ve grafik noktalarını gruplayarak sınıflandırın 1. Encom Training\Mt Isa\Geology klasöründeki ISA_GEOLOGY tablosunu eni bir harita penceresinde açın ve verinin tamamına zoomlayın. Bunun ISA_STREAM_GEOCHEM harita penceresinden ayrı bir harita penceresinde olduğundan emin olun. 2. GrapMap penceresinde, önceki alıştırmadan ISA_STREAM_GEOCHEM harita grafiğini seçin. 3. Grafik penceresinin üzerinde sağ klikleyin ve Set Background Image seçeneğini seçin ve ISA_GEOLOGY haritasını seçin. OK butonuna klikleyin. 4. Modify sekmesini seçin ve Colour by Group butonunu seçin. Listeden COMPANY alanını seçin. 5. Sınıflama şeması için lejant Legend kenar çubuğunda gösterilecektir. Bu View sekmesinden açılıp/kapatılabilir. 6. Grafik noktaları için boyut ve sembolleri değiştirerek diğer sınıflam metodlarınıda deneyin. Legend ayrıca Save Legend to MapInfo seçeneği kullanılarak ana Grafik menüsünün altına da kaydedilebilir Grafik Oluşturulması Alıştırma-3 İleri seviye grafik oluşturma 1. Encom Training\Copper Hill\Geochemistry klasöründeki COPPER_HILL_SOILS tablosunu ve Encom Training\Copper Hill\Geology klasöründeki COPPER_HILL_REGIONAL_GEOLOGY tablosunu bir MapInfo Professional harita penceresinde açın. COPPER_HILL_SOILS tablo yapısını ve verisini bir veri sayfasında inceleyin. 2. GraphMap ı başlatmak için Discover > GraphMap menü seçeneğini seçin. Bu yeni bir GrapMap menü seçeneği açacaktır. Buradan GraphMap > Start GraphMap seçeneğini seçin, açılan pencereden COPPER_HILL_SOILS verisetini seçin. Kısa bir zaman sonra GraphMap arayüzü açılacaktır. 3. Verisetinin bir Harita grafiği varsayılan larak oluşturulur. Bu sadece GrapMap başlatılırken bir veri seti seçildiğinde olur. 4. Zengin grafik tipi seçenekleri ekranın üstündeki ikonlarla gösterilir (Create sekmesinin altında). Her grafik tipi özel kolon atamalarını gerektirir (X, Y ve/veya Z eksenleri, ve/veya Group); bunlar bir bilgi kutusu görünümünde imleç grafik ikonunu üzerine geldiğinde gösterilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 120

121 5. Cu vs. Pb alanlarının bir Scatter grafiğini oluşturmak için, bu grafik için gerekli olan (X & Y) kolonları atanmalıdır. Alan atamaları aracın sol tarafındaki Data kenar çubuğunda ayarlanır (Eğer saklanmışsa, aracın üstündeki View menüsünden ulaşaılabilir). Data kenar çubuğu verisetindeki tüm alanların bir listesini içerir. CU alanını seçmek için fareyi kullanın ve sonra GraphMah aracının sol üstündeki Axis Assignment kontrolünü bulun. Bunun içinde, X Axis ikonunu seçin; Data araç çububğundaki CU alanı X eksenine atandığını işaret eden kırmızı bir X e sahip olacaktır. Bu işlemi Y ekseni olarak ayarlayarak PB alanı için tekrarlayın. Ayrıca Geology alanını da Group Field olarak ayarlayın. Sonra Scatter grafik ikonunu seçin. Grupların tamamını seçmek için Select All deyin ve OK butonuna klikleyin. Her grup için yeni bir scatter grafiği oluşturulacaktır. 6. Sonradan, bir Multiple Line grafiği oluşturmak için var olan alan atamalarını temizlemeniz gerekecektir. Data veri çubuğundaki var olan kolon atamalarını temizlemek için kolonu seçin ve klavyeden SPACE tuşuna basın. Bu Ekten atama kontrolünde ikon silmek için kısayol tuşudur. Diğer atamalar içinde benzer kısayol tuşları vardır, X ekseni için X butonu, Group ataması için G butonu vb. ZN, PB ve CU alanlarının hepsini Y ekseni olarak atayın ve SAMPLEID alanını X ekseni olarak ayarlayın. SAMPLEID alanını Order by kolonu olarak da atayın. Multiple ya da Grouped Lines grafik tipini seçin ve çeşitli grupları tek bir pencerede çizin. Not: Order By çizgi grafikleri için grafik noktalarına bağlı çizginin doğru çizilmesini sağlar. Genellikle bu X ekseni ile aynı kolona ayarlanmalıdır. 7. Var olan atamayı silin ce ZN, PB ve CU için bir Ternary diyagramı oluşturun. Not: Ternary diagramları kaya sınıflama şemalarını belirlemek ve evre diyagramlarının özel tipleri üzerinde kimyasal kompozisyonları görüntülemek için kullanılır. Ternary diyagramları, jeokimyasal elemetler ya da kaya-şekillendirme mineralleri gibi bağlı yüzdelere sahip üç bileşeni sunmak için kullanılır. Üç bileşenin toplamı %100 olmalıdır, eğer değilse veri normalize edilmelidir. 8. Her yeni grafik ayrı bir pencerede açılır, grafiklere ait sekmelere garfik pencerelerinin tepesinden ulaşabilirsiniz. Ayrıca aracın üstündeki View menüsü altındaki Window List seçeneğinden de ulaşabilirsiniz. 9. Aşağıdaki kotrolleri kullanarak bir grafik penceresinde gezinin. Yaklaşıp uzaklaşmak için farenin tekerleğini kullanın. Alternatif olarak, araç çubuğundaki Zoom in (yaklaş) ve Zoom out (uzaklaş) butonlarını kullanın. Bir grafiği varsayılan görünümüne geri ayarlamak için, grafiğin içinde sağ klikleyin bir açılır pencere açılır ve Reset Graph seçeneğini seçin. Jeokimyasal verisetleri sıklıkla boş değerleri, BDL (Below Detection Limit-Bulma limitinin altında), SNR (Sample Not Received-alınmamış örnekler) vb. gösteren negatif değerler içerir. Bu verileri mutlak değerleriyle çizdirmek anlamsızdır ve grafiğin odağını ve istatistiksel Discover Eğitim Notları Sayfa 121

122 hesplamaları saptırabilir. Verinin ön-koşullaması (pre-conditioning) bu gibi değerlerin grafikten çıkartılmasına izin verir Öznitelik Kolonuyla Mekansal Analiz Veri noktası sembolojisi (renk, boyut ve sembol tipi) örneğin delik boyutu, örnek tipi, jeoloji ya da şirket gibi bağımsız değerleri içeren bir kolona göre temetik olarak haritalanabilir. Alıştırma-4 Grafik veri noktalarının renginin jeoloji alanına göre ayarlanması 1. Harita grafiğini açın ve tüm sembol ayarlamalarının kaldırıldığından emin olun. 2. Daha kolay görüntüleme için, tüm veri noktalarının sembol boyutunu 6 ya arttırın. Select All ile tüm noktaları seçin (Data sekmesi), sonra Size listesinden 6 seçin (Modify sekmesi). Sonra Sonuçları görmek için Select None butonuna klikleyin. 3. Jeolojiye göre veriyi renklendirmek için, Colour Control alanındaki Group butonuna basın ve listeden Geology kolonunu seçin. Bu açık olan tüm garifk pencerelerine uygulanır. GraphMap aracının sol altındaki Legend View de uygun renk paletinin açılmasıyla farklı renkler ayarlanabilir. Örneğin, Oef litolojisinin maviden pempe renge değiştirmek için Oef metnin sağ tarafındaki renk kutusuna çift-klikleyin ve yeni bir renk seçin. Bir OEF öznitelikli tüm noktalar buna göre yeniden renklendirilecektir. Bitirdiğinizde bu semboloji sitilini kaldırın. 4. Benzer olarak, tek metin öznitelikli diğer kolonlar Colour, Symbol ya da Size grup butonlarından biri kullanılarak görüntülenebilir. Sampler kolonuyla işlemi deneyin. Herhangi bir özniteliği silmek için Modify sekmesine ulaşın ve Clear > All seçeneğini seçin Nümerik Kolonla Mekansal Analiz Assay (ve diğer nümerik) kolonları veri sembolojisi (renk, boyut ve sembol tipi) modifiye edilerek temetik olarak harita grafik verilerini kullanmak için kullanılabilir. Alıştırma-5 Hem istatistiksel olarak heaplanmış hem de özel veri aralıklarını kullanarak, grafik veri noktalarının renginin copper kolonuna göre ayarlanması 1. Veriyi bir nümerik kolona (örneğin assay) göre hızlıca renklendirmek için, Modify sekmesindeki Linear butonuna klikleyin ve listeden ZN alanını seçiniz. Bu hemen açık olan tüm garik pencerelerine uygulanır. Bu lineer veri aralıklarının şu anki sayısına göre standart bir renk ölçeği uygular. Discover Eğitim Notları Sayfa 122

123 2. Bu basit ve uygulaması kolay olduğu halde, ölçüm limitleri ve anomali değerleri bilinen ya da istatistiksel olarak-türetilmiş veri aralıklarının gerektiği jeokimyasal verisetleri için uygun olmayabilir. Bunun yerine, fonksiyonelliğin bu seviyesi Colour Advaced ve Size Advanced kontrol alanlarındaki Advanced butonlarıyla sağlanabilir. 3. Advanced Colouring Options diyaloğunu açmak için Advanced Colour butonunu seçiniz. Colour Column olarak ZN alanını ayarlayın ve sonra Colour Method listesinin açın. Bu veri aralıklarının hesaplanması için geniş bir istatistiksel metodlar listesine sahiptir: Upper Tail (6 adım) seçeneğini seçin. İstiyorsanız LUT (look-up table) seçeniğini değiştirin ve Apply butonuna basın. Bu daima tüm açık grafiklere uygulanır. 4. Özel bir lejant kurmak için, Advanced Colouring Options diyaloğunu yeniden açın, CU alanını Colour Column olarak atayın ve Colour Method seçeneğini custom olarak bırakın. Add Row butonunu kullanarak yeni bir satır ekleyin; < değerini 100 olarak ayarlayın. Nir başka satır daha ekleyin; >= değeri otomatik olarak önceki satırdan alınacaktır, < değerini 220 olarak ayarlayın. Veri aralıklarını aşağıda görüldüğü şekilde ayarlamaya devam edin. Uygulamak için bir LUT seçin ya da tek tek veri aralık renkleri atayın. İstediğiniz bir açıklamayı girin. Bitirdiğinizde Apply butonuna nasın. 5. Özel bir lejant, Colour Control alanının sağ alt tarafındaki buton kliklendiğinde görüntülenen Save Legend seçeneği kullanarak kaydedilebilir. Bu lejant sonra yeni bir GraphMap oturumunda yeniden açılabilir ve uygulanabilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 123

124 10.6 GraphMap de Arka Plan Resmi Görüntüleme Grafiklenmiş veriyi mekansal bir bağlamda ilişkilendirmek için, bir MapInfo Professional pencere bağlamı jeoreferanslanmış bir resim ile GraphMap de görüntülenebilir. Bu jeoreferanslanmış resim sadece Map garfik görünümünde görüntülenebilir. Alıştırma-6 Bir jeolojik haritanın Map grafik penceresinde bir arka plan resmi olarak görüntülenmesi 1. MapInfo Professional a dönün ve harita penceresinde COPPER_HILL_SOILS katmanının tamamını görüntüleyin. Bu katmanın görünürlüğünü kapatın böylece COPPER_HILL_REGIONAL_GEOLOGY haritası görünür hale gelsin. 2. GraphMap e geri dönün ve Map grafiğinde sağ klikleyin. Açılır menüden Set Background Image seçeneğini seçin ve Copper_Hill_Soils.Copper_Hill_Regional_Geology.map haritasını seçin. 3. Tüm semboloji ayarlamalarını kaldırın. Discover Eğitim Notları Sayfa 124

125 11. Geochem (Jeokimya) Modülü Sonraki alıştırmalar Discover GeoChem modülünde var olan özelliklerden bazılarını göstermektedir. Bunlar kaya çatlağı, toprak ya da akarsu çökelti verlerinin jeokimyasala analizlerini desteklemek için dizayn edilmiştir Nokta Sınıflaması Jeokimyasal verilerin nokta sınıflaması verideki mekansal trendleri ve de bir örnek içindeki verinin alt grupları için trendlerin ilişkilerini tanımlamak için kullanılır. Nokta sınıflaması benzer bir şekilde özniteliklere bağlı olarak noktaların sitillerini ayarlama yeteneğini sağlar, fakat bunun için daha kuvvetli bir yol Tematik harita oluşturmaktır. Renk, boyut ya da sembol olmak üzere üç farklı özelliğe bağlı olarak sınıflamayı destekler. Bu, üç nokta sembol özelliklerinin her birinde bir sınıflama uygulanmasıyla, her nokta için 3 özniteliğe kadar grafiksel olarak ve aynı zamanda görüntülenmeyi destekler. Nokta sınıflaması bir tematik harita olarak üzerinde gösterilebilir ya da yeni nokta sembolleri var olan tabloya ya da yeni bir tabloya kaydedilebilir. Sınıflama şemaları karakter ya da nümerik alanların her ikisine de uygulanabilir ve yüzdelik değer ya da log-yüzde gibi çeşitli istatistiksel nümerik gruplamalar uygulanabilir. Alıştırma-1 Jeokimyasal nokta verilerinin sınıflanması 1. Encom Training\Mt Isa\Geochemistry klasöründen ISA_STREAM_GEOCHEM tablosunu açın, bir veri sayfasında görüntüleyin. Not edelim ki, örnek tablosu ppm birimindeki CU, PB ve ZN örneklerini içerir. 2. Table > Update Column seçeneğine ulaşın. Diyaloğu aşağıdaki gibi doldurun. OK dedikten sonra tabloyo kaydedin. 3. Discover > Geochem menüsüne ulaşın. Menü çubuğuna ayrı bir Geochem menüsü eklenir. 4. Geochem > Point Classification menüsünü seçin. Select Table olarak ISA_STREAM_GEOCHEM ve Select column olarak da TOTAL_METAL tablosunu ayarlayın. Discover Eğitim Notları Sayfa 125

126 Not: İşlem yapılan tabloya ait açık olan tüm veri sayfası ve harita penceresini kapatarak işlem hızını oldukça arttırabilirsiniz. 5. Colour sekmesini seçin, Colour Method Log seçeneğini seçin. LUT seçeneğini pseudocolour.lut olarak değiştirin. Çıktı (output) seçeneğini Change Source olarak değiştirin ve Apply butonuna klikleyin. 6. Colour sekmesine ulaşın ve Classify by Colour seçimini kaldırın. Symbol sekmesine geçin ve Cassify Symbol seçeneğini seçin. 7. Company kolonunu seçin ve Group Symbol Method seçeneğini seçin. Change Source Output Type seçeneğinin seçili olduğundan emin olun ve Apply butonuna klikleyin. 8. Alıştırmayı tamamlamak için Point Classification aracını kapatın Özet İstatistikler Geochem Summary Statistics özelliği bir jeokimyasal veri için enel istatistiksel ölçümlerin bir listesini raporlar. Eğer bir veriseti, farklı kaya ya da regolit litolojilerinden alınmış toprak örnekleri, farklı aralık boyutlu bölümlerden alınmış akarsu çökelti örnekleri ya da farklı analitik tekniklerle analiz edilmiş örnekler gibi karışık örnek popülasyonlarını içeriyorsa o zaman istatistikler bir gruptaki her ayrı değer için hesaplanabilir. Alıştırma-2 Jeokimyasal veriler için populasyon istatistiklerinin hesaplanması 1. Geochem > Summary Statistics seçeneğine ulaşın, Selected Table için ISA_STREAM_GEOCHEM tablosunun olduğundan emin olun. Discover Eğitim Notları Sayfa 126

127 2. Select Fields penceresinden CU, PB, ZN ve TOTAL_METAL kolonlarını seçin. Data Handling Options butonuna klikleyin ve Set negative values to Null ve Set all zero value to Null kutularını işaretleyin. 3. Varsayılan tablo ismini, konumun ve istatistiklerini bırakın ve OK butonuna klikleyin. Her element için istatistik ler bir veri sayfasında açılacaktır. 4. Aynı prosedürü izleyin, bu sefer Select Group Field listesinden GEOLOGY_UNIT kolonunu seçin. Her element için istatistikler her bir jeolojik birim için hesaplanır. 5. Alıştırmayı tamamlamak için Summery Statistics aracını kapatın Veri Seviyeleme Pek çok istatistiksel işlem verinin normal dağılmasını gerektirir. Jeokimyasal veriler genellikle lognormal dağıldığı ya da pozitif olarak eğildiğinden, öncelikle dönüştürülmeli ya da seviyelendirilmelidir böylece veri normal bir dağılıma uyar. Geochem > Data Levelling özelliği veriyş normalize etmek için uygulanabilen genel seviyeleme işlemlerinin bir serisini sağlar. Genellikle bir veriseti, farklı kaya ya da regolit litolojilerinden alınmış toprak örnekleri, farklı aralık boyutlu bölümlerden alınmış akarsu çökelti örnekleri ya da farklı analitik tekniklerle analiz edilmiş örnekler gibi karışık örnek popülasyonlarını içerir. Bu durumlarda veri bir grup için her farklı değere göre seviyelenmelidir. Seçim için bir seri seviyeleme seçeneği bulunmaktadır: Mean Belirli bir arka palanı gösteren birimsiz bir sayı elde etmek için arka plan ortalama yoğunluğuyla her element için örnek değerlerini böler. Farklı elementlerin benzerliği mümkündür. Log-Mean Log-normal dağılmış veriler için, yukarıdaki gibi orijinal örnek değerlerinin logaritmasını kullanır. Z-Score Veriyi standart sapma birimlerine dönüştürür. Her örnek değerinden öznitelik gruplarının ortalamasını çıkartır ve grubun standart sapmasıyla böler. Discover Eğitim Notları Sayfa 127

128 Log(Z)-Score Log-normal dağılmış veriler için, yukarıdaki gibi orijinal örnek değerlerinin logaritmasını kullanır. Median Her öznitelik grubu için hesaplanan arka plan medyan (orta değer) yoğunluğuyla her element için örnek değerini böler. Veri için medyan arka plan seviyesinin üstündeki bir yansıma oranını hesaplamak için kullanışlıdır. Median-MAD Veri ve medyan arasındaki mutlak farkın meyan değeriyle örnek değerini bölen bir Medyan Mutlak Sapması (Median Absolute Deviation-MAD) kullanır. Ekstrem ve sınır değerleri için düz bir medyandan daha kuvvetlidir. Rank-Percentile Sıralar ve her grup içindeki her örnek değeri için ve sonra yüzdelik değerini hesaplar. Rank-Gauss Sıralar ve veri uygun bir normal (gauss) dağılıma dönüştürüldüğünde ortalamadan standart sapmayı hesaplar. Standart Deviation Her öznitelik grubu için hesaplanan arka plan standart sapma yoğunluğuyla her element için örnek değerini böler. Variance Her öznitelik grubu için hesaplanan arka plan varyans yoğunluğuyla her element için örnek değerini böler. Log Her örnek değerine 10 tabanında logaritma uygular. Alıştırma-3 Jeolojik birimlerle bir jeolojik veri setinin seviyelenmesi ya da normalize edilmesi 1. Geochem > Data Levelling menü seçeneğini seçin. 2. Fields To Level penceresinden CU, PB, ZN ve TOTAL_METAL kolonlarını seçin. Data Handling Options butonuna klikleyin ve Set negative values to Null ve Set all zero values to Null kutularını işaretleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 128

129 3. Fields to Level by için GEOLOGY_UNIT seçin ve Levelling Operation olarak Log(Z)-Score seçeneğini seçin. 4. Varsayılan Output Table ismini bırakın ve veriyi jeolojik birimle seviyelemek için OK butonuna basın. 5. Alıştırmayı tamamlamak için Data Levelling aracını kapatın Korelasyon Matrisi Hesaplatma Korelasyon matrisi iki element arasındaki göreli ilişkiyi vurgulamak için standardize edilmiş bir varyans-kovaryans matrisidir. Ham veri hesaplanan korelasyon katsayısıyla standardize edilir böylece tüm elementler birin varyansına ve sıfırın ortalamasına sahiptir. Korelasyon katsayısı birimsiz bir sayıdır ve standart sapmalarını üretmek için iki elementin ko-varyansının oranıdır. Korelasyon katsayısı değerleri +1 ile -1 arasında değişir. Korelasyon katsayısının +1 olması iki element arasında doğru bir lineer ilişki olduğunu gösterir. Katsayının -1 olması ise iki element arasında ters bir ilişki olduğunu gösterir. Korelasyon katsayıları bu iki sınır değeri arasında herhangi bir yere düşebilir. Katsayının sıfır olması ise iki element arasında herhangi bir lineer ilişki olmadığını gösterir. Alıştırma-4 Bir korelasyon matrisini hesaplatılması 1. Geochem > Compute Correlation Matrix menü seçeneğini seçin. 2. Select Table listesinden ISA_STREAM_GEOCHEM tablosunu seçin. 3. Select Fields penceresinden korelasyonda kullanmak için CU, PB, ZN ve TOTAL_METAL assay kolonlarını seçin. 4. Korelasyon matrisi ayrıca jeoloji gibi bir tablodaki başka bir kolondaki alt-gruplamaya göre de hesaplanabilir. Select Group Field listesinden kullanmak için GEOLOGY_UNIT tablosunu seçin. 5. Varsayılan Output Table ismini kabul edin ve korelasyon istatistiklerini hesaplatmak için OK butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 129

130 6. Her grup için korelasyon matrisi veri tablosu oluşturulur ve yeni bir veri sayfasında açılır. 7. Alıştırmayı tamamlamak için Correlation Statistics aracını kapatın Bağımsız Değişkenli Nokta Sınıflaması Jeokimyasal verilerin 3-Bağımsız Değişkenli Nokta Sınıflaması (Trivariate Point Classification) üç değişken arasındaki ilişkileri tanımlamak için kullanılır. Seçilen üç element için benzer jeokimyasal verileri içeren örnekler, harita penceresinde daha rahat görüntülenmeleri için aynı sembol sitili, renk ve boyut kullanılarak görüntülenir. Her element ya da RGB kanalı için bir eşik değeri girilir ve işlem esnasında değerin ayarlanan eşik değerleriyle nasıl karşılaştırılacağına bağlı olarak her örnek belirlenir. 3-bağımsız değişkenli nokta sınıflamaları bir tematik harita olarak görüntülenebilir ya da yeni nokta sembolleri var olan bir tabloya ya da yeni bir tabloya kaydedilebilir. Sınıflama lejantları, bir tematik lejant olarak ya da düzenlenebilen ya da ölçeklenebilen bir MapInfo Professional tablosu olarak görüntülenebilir. Her örneğe, orijinal ya da yeni bir tablodaki yeni bir kolona kaydedilen bir nokta sınıflama kodu atanır. Alıştırma-5 3-bağımsız değişkenli nokta sınıflamasını kullanarak jeokimyasal verilerin analiz edilmesi. 1. Geochem > Trivariate Point Classification menü seçeneğini seçin. Discover Eğitim Notları Sayfa 130

131 2. Sınıflamak için ISA_STREAM_GEOCHEM_LEVELLED tablosunu seçin. Red kanal seçim listesinden CU_GEOLOGY_UNIT_LZSC alanını seçin. Green ve Blue kanalları içinde sırasıyla PB_GEOLOGY_UNIT_LZSC ve ZN_GOLOGY_UNIT_LZSC alanlarını seçin. 3. Sınıflanacak olan veri hali hazırda seviyelenmiş (levelled) ve log-z scora a normalize edilirken, neredeyse normalize edilmiş bir dağılıma sahip olacaktır ( çan eğrisi ). Bu, ortalamadan standart sapmaların anlamlı bir miktarıyla bir ZScore değerini kullanmak için uygun yapar. 4. Display custom legend kutusunu işaretleyin ve Output Type olarak Thematic Map seçin. 5. Varsayılan Output Table ismini kabul edin ve nokta verilerini sınıflandırmak için OK butonuna klikleyin. 6. Ek bir alıştırmayla ISA_STREAM_GEOCHEM tablosundaki ham veri değerlerinden %90 lık bir nokta sınıflaması oluşturun ve seviyelenmiş Log Z-score sınıflamasıyla karşılaştırın. 7. Alıştırmayı tamamlamak için Trivariate Point Classification aracını kapatın. Discover Eğitim Notları Sayfa 131

132 12. İleri Seviye Nesne Oluşturma ve Düzenleme Var olan tabloyu kullanarak ve taranmış bir imajdan sayısallaştırma yaparak bir proje alanı için bir dijital veri seti oluşturur. Adlı sitilleri ve çizgi açıklamalarını kullanarak veriyi yükseltir. Bir proje aşanı için tüm tabloları alt kümlere ayırır. Alıştırma-1 İleri seviye nesne oluşturma ve düzenleme 12.1 Koordinattan Alan Oluşturma Genellikle maden ruhsat alanlarının çiziminde kullanılan bu özellik, köşe koordinat değerleri bilinen her türlü alan çiziminde kullanılabilir. İstenilirse sadece girilen koordinat değerlerine ait nokta objeleri oluşturulabilceği gibi, bu noktaları birleştiren polyline, çizgi, alan ya da dikdörtgen objeleri de oluşturulabilir. Bu örnek için ruhsat alanının koordinat konumları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Nokta Easting (X-boylam) Northing (Y-enlem) Öncelikle çizilecek olan alanı kaydetmek için yeni COPPER_HILL_TENEMENTS adında bir yeni bir MapInfo tablosu oluşturun ve Encom Training\Copper Hill\Tenements klasörünün içine kaydedin. 2. Yeni tablo aşağıdaki kolonları içermeli ve MGA Zone 55 (GDA94) projeksiyonunda olmalıdır: Tenement (Character-Karakter 10) Company(Character -Karakter 40) 3. Tablodaki koordinat değerlerinden bir polygon oluşturmak için Discover > Object Editing > Key in Shapes menü seçeneğini seçin. Draw onto listesinden COPPER_HILL_TENEMENTS tablosunu seçin. Object Type alanında Region, Enter Nodes By alanında Coordinates ve XY Units alanında da Metres seçeneklerini işaretleyin. Enter Cooridnates butonuna basın. Discover Eğitim Notları Sayfa 132

133 4. Nokta 1 için X ve Y koordinatlarını girin. Konumu Current Nodes penceresine eklemek için Add butonuna basın. Geriye kalan dört nokta içinde bu işlemi tekrarlayınız. Not edelim ki, alan objesinin kapanması için ilk ve son nokta aynı olmalıdır ve alan çizimi noktaları giriş sıranıza göre yapılacaktır. Bitirdiğinizde Done butonuna klikleyin. 5. Veri sayfasında Tenement kolonuna ML2859 ve Company alanına Altın Araştırma ltd. özniteliklerini girin ve tabloyu kaydedin. 6. Encom Trainin\Copper Hill\Geology klasöründeki COPPER_HILL_PROJECT_AREA sayısallaştırılmış resmini mevcut harita pencresine ekleyin ve COPPER_HILL_TENEMENTS katmanını üste taşıyın. 7. Alıştırmayı tamamlamak için COPPER_HILL_TENEMENTS tablosunu kapatın. Alıştırma-2 Öznitelik sayısallaştırmasının otomatikleştirilmesi 1. Aşağıdaki kolonları içiren yeni bir MapInfo tablosu oluşturun ve COPPER_HILL_DEPOSITES isimiyle Encom Training\Copper Hill\Mineral Occurrences klasörünü içine kaydedin: DepositeID Integer-Tam sayı Deposit_Name Character-Karakter (30) Deposite_Type Character-Karakter (25) Digitized_By Character-Karakter (20) Easting Northing Float-Taşan sayı Float-Taşan sayı MGA Zone 55 (GDA94) projeksiyonunu kullanın. 2. Harita penceresinde gözlemlediğimiz maden yataklarını (deposit) ekleyeceğiz ve not edelim ki onların tamamı maden ocağıdır. COPPER_HILL_DEPOSITES tablosunun düzenlenebilir Discover Eğitim Notları Sayfa 133

134 olduğundan emin olun. Bu alıştırma için yeni maden yataklarını sayısallaştırırken bazı veri sayfası özniteliklerini yerleştireceğiz Sitil Kütüphanesi Styles Library (sitil kütüphanesi) jeolojik araştırmalarda ortak olarak kullanılan polygon dolguları, çizgi sitilleri ve sembollerinin bir listesini içerir. Var olan sitiller düzenlenebilir ya da silinebilir ya da firmanız ya da farklı projeleriniz için özel olarak dizayn edilmiş bir kitiphane kurmak için yeni sitiller eklenebilir. Var olan harita sitilleri listesinin tamamına kitabın sonundaki Ek-B den ulaşabilirsiniz. Style library var olan bir Colour Table kullanılarak jeolojik polygonları renklendirmek içinde kullanılabilir. 3. Discover > Map Making > Styles Library menü seçeneğini seçin ve Mine or Minor Mine kaydını seçin. Sembol uygun olduğundan emin olun ve eğer gerekliyse Edit butonunu kullanarak ve ET GeoExplore fontundan farklı bir sembol seçerken düzenleyin. COPPER_HILL_DEPOSITES tablosu ve DEPOSITE_TYPE kolonu için Apply style name as attribute for new or selected objects seçeneğinin işaretli olduğundan emin olun. Bu yeni bir maden atağı eklediğimizde, DEPOSITE_TYPE kolununun örneğin Mine bir sitil ismiyle otomatik olarak güncellenmesini sağlayacaktır. Bitirdiğinizde Apply butonuna klikleyin Akıcı Veri Girişi Discover > Data Utilities > DigData özelliği, sayısallaştırılırken öznitelik verilerinin harita objelerine otomatik olarak eklenmesini sağlar. DigData Setup da öznitelik veri eklemek için kolonları ve verilerin nasıl ekleceğini seçebilirsiniz. Dsicover örnek numarası gibi nümerik verileri otomatik olarak arttırabilir, kullanıcı-tanımlı sabit bir değer girebilir, kullanıcıyı bir değer girmesi için uyarabilir ya da kayıtların bir mikatrından seçmek için bir look-up tablosu kullanabilir. Bu son seçenek kelime hatalarını ve aynı kayıtın çeşitliliğini elimine etmek için kullanışlıdır. Discover Eğitim Notları Sayfa 134

135 4. Discover > Data Utilities > DigData Menu seçeneğini seçin. Bir DigData menüsü MapInfo Professional menü çubuğu üstünde gözükecektir. 5. Aşağıdaki kolonu içeren yeni tablo oluşturun ve COPPER_HILL_MINES ismiyle Encom Training\Copper Hill\Mineral Occurrences klasörünün içine kaydedin: Deposit Character-Karakter (20) BU tabloyu haritalanabilir yapmayın. 6. COPPER_HILL_MINES veri sayfasına aşağıdaki satır değerlerini girin: 7. DigData > Data Table seçeneğini seçin ve veri girişi için COPPER_HILL_DEPOSITS tablosunu seçin. Data Entry to columns diyaloğunda veri girişi için aşağıdaki kolonları seçin (CTRL tuşunu kullanarak): DEPOSITID, DEPOSIT_NAME, DEPOSIT_TYPE ve DIGITIZED_BY. 8. Easting ve Northing kutularını işaretleyin ve listelerden EASTING VE NORTHING kolonlarını seçin. Her maden yatağı (deposit) için X ve Y koordinatları otomatik olarak veri sayfasına kaydedilecektir. OK butonuna klikleyin. 9. Increments and Constant Values diyaloğunda aşağıdaki veri giriş metotlarını seçin. Tamamladığınızda OK butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 135

136 DepositeID Increment by 1 Deposit_Name Deposit_Type Digitized_By Use Look-Up: COPPER_HILL_MINES Use Style: Mine or Minor Mine Value: kendi isminizi yazın 10. OK butonuna klikleyin. COPPER_HILL_DEPOSITS için bir veri sayfası açın ve harita penceresinin altına yerleştirin. 11. DigData >Enter data seçeneğini seçin. Bu eğer hali hazırda yoksa Enter Data menü seçeneğini yanına bir çek işareti koyacaktır. 12. Harita penceresini aktif hale getirin ve Symbol (sembol) aracını seçin. Harita penceresinde Little Copper Hill madenine klikleyin. Aşağıdakine benzer bir diyalog görüntülenecektir: Maden yatağı ismini girin: Little Copper Hill ve OK butonuna klikleyin. 13. Geri kalan diğer beş maden yatağı için de ismlerini girerek işlemlemi tekrarlayınız. Sonuç veri sayfanız aşağıdaki gibi gözükmelidir: EASTING ve NORTING kolonları maden koordinatlarıyla otomatik olarak yerleştirilecektir. Discover Eğitim Notları Sayfa 136

137 Not: Eğer kalıcı bir şekilde sayısallaştırma kayıtlarını değiştrimek istiyorsanız yani farklı değerler girmek istiyorsanız, sayısallaştırma kısmında DigData > Set Up Increments diyaloğuna geri dönün ve değişlik yapın. 14. Alıştırmanın sonunda COPPER_HILL_DEPOSITS tablosunu kaydedin ve kapatın. Alıştırma-3 Farklı yapı polylinelarına çizgi sitilleri ve açıklamalar eklenmesi 12.4 Çizgi Sitilinin Modifiye Edilmesi 1. Encom Training\Copper Hill\Structure klasöründen COPPER_HILL_STRUCTURE tablosunu açın. 2. Bir veri sayfasında açın ve tablodaki farklı yapıları görün. Şu anda tüm yapılar aynı çizgi sitilini içermektedir. COPPER_HILL_STRUCTURES tablosundaki STRUCTURE kolonu farklı yapı tipleri için veri sayfası öznitelik kayıtlarını içerir. Biz tablodaki Fault çizgilerini seçmek ve sitillerini kalın siyah çizgi olarak değiştirmek istiyoruz. 3. COPPER_HILL-STRUCTURE tablosunun düzenlenebilir olduğundan emin olun. 4. Discover > Data Utilities > Select by Group özelliğini seçin. Bu özellik aynı özniteliklere sahip bir tablodaki bir kolondan tüm kayıtları seçmenize izin verir. 5. STRUCTURE kolonunu seçin ve Fault ve Thrust Fault özniteliklerini seçili hale getirin. Browse Selection seçeneğini işaretleyin ve OK butonuna klikleyin. 6. Line Style (çizgi sitili) ikonuna klikleyin ve çizgi genişliğini 2 pixel ve rengini siyah olarak değiştirin. OK butonuna klikleyin. 7. Fault çizgileri üstündeki seçimi kaldırmak için Unselect All aracına klikleyin. 8. Bu işlemi Fault Approx ve Fault Inferred çizgilerini siyah kesikli çizgiye ve Trend, Anticline ve Syncline kayıtlarınıda 1 pixel kalınlığındaki siyah çizgilere değiştirin. 9. COPPER_HILL_STRUCTURE tablosunu kaydedin Çizgilere Sembol Ekleme Discover Line Annotation aracı çizgilere standart jeolojik sembolleriyle unconformity, fault ve fold gibi semboller eklemenizi sağlar. 1. Discover > Data Utilities > Select by Group özelliğini kullanarak Anticline yapılarının hepsini seçin. Discover > Map Making > Line Annotation meni seçeneğini seçin. 2. Place every seçeneğini işaretleyin, değeri 2 km olarak değiştirin ve Annotation Type olarak Non-Text seçeneğini işaretleyin. Line Annotation listesinden Anticline seçin. Symbol Size için 8 ve mapscale için 1: girin. Sembolleri COPPER_HILL_STRUCTURE_ANNO ismiyle yeni bir tabloya ve Encom Training\Copper Hill\Structure klasörünün içine kaydedin. OK butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 137

138 Aynı şekilde tüm Syncline çizgilerine sembol eklemek için bu işlemi tekrarlayın. 3. Tüm Thrust Faults kayıtlarını seçin. Discover > Map Making > Line Annotation menü seçeneğini seçin. 4. Place every seçeneğini işaretleyin, değeri 2 km olarak değiştirin ve Annotation Type olarak Non-Text seçeneğini işaretleyin. Line Annotation listesinden Thrust Faults seçin. Symbol Size için 10 ve mapscale için 1: girin. Görüntülenecek olan çizgilerin thrust fault sembollerinin yönünü tanımlamak için Line Direction seçeneğini kullanın. 5. Sembolleri COPPER_HILL_STRUCTURE_ANNO tablosuna kaydedin. OK butonuna klikleyin. Seçilen faylar şimdi thrust fault sembolleriyle beraber harita penceresinde görüntülenecektir. 6. Fault Inferred kayıtlarını seçin. Discover > Map Making > Line Annnotation menü seçeneğini seçin. 7. Place every seçeneğini işaretleyin, değeri 2 km olarak değiştirin ve Annotation Type olarak Text Annotation seçeneğini işaretleyin. Character to place listesinden? 63 seçeneğini seçin. Symbol Size için 12 ve mapscale için 1: girin. 8. Sembolleri COPPER_HILL_STRUCTURE_ANNO tablosuna kaydedin. OK butonuna klikleyin. Seçilen faylar şimdi inferred (?)sembolleriyle beraber harita penceresinde görüntülenecektir. 9. Alıştırmayı tamamlarken COPPER_HILL_STRUCTURE ve COPPER_HILL_STRUCTURE_ANNO tablolarını kaydedin. Alıştırma-4 Sayısallaştırılmış bir çizgi ağından polygonların oluşturulması ve jeolojik özniteliklerin eklenmesi 12.6 Çizgi Ağının Poligona Dönüştürülmesi Büyük ve karışık jeolojik haritalar için Auto Trace (yakala) metodu kullanılarak sayısallaştırma çok uzun zaman alır. Genellikle jeolojik verileri bir çizgiler serisi olarak sayısallaştırmak ve sonra bu çizgi ağını polygonlara dönüştürmek daha pratiktir. Genellikle CAD ya da diğer CBS paketlerinden MapInfo Professional a aktarılan veriler bu şekilde hazırlamış bir çizgi ağından oluşmaktadır ve mekansal objeler (yani poligonlar) çizgi ağıyla ilişkili değildir. Discover Polybuilder özelliğini kullanarak çizgi ağından alanlar oluşturabilir. Discover daki Polybuilder özelliğin kesişen çizgi ağlarını alacak, overshoots (yukarı taşmalar) ve undershoots (aşağı taşmalar) için kontrol edecek, kesişimlerdeki çizgi ağını parçalayacak, çizgilerin uzamasına izin verecek, küçük sarkmaları kaldıracak ve sonra kapalı çizgi ağından polygonlar oluşturacaktır. Bu polygonlar ayrıca ayrı bir metin dosyası kullanılarak otomat,k olarak özniteliklendirilebilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 138

139 1. Encom Training\Darlot\Geology klasöründeki REGOLITH_L tablosunu açın. 2. Discover > Object Editing > PolyBuilder menü seçeneğini seçin. PolyBuilder diyaloğu görüntülenecektir: Linework Layer listesinden REGOLITH_L tablosunu seçin. 3. İlk olarak çizgi ağı parametreleri için tercihlerimizi gözden geçirmemiz gerekir. Edit > Preferences seçeneğini seçin. Yukarıdaki değerleri PolyBuilder Preferences diyaloğuna girin ve OK butonuna klikleyin. Eğer sizin mesafe biriminiz km olarak gözüküyorsa, PolyBuilder özelliğinden çıkın ve Polybuilder ı tekrar açmadan önce, Map > Options (Harita > Seçenekler)menüsünden harita penceresi mesafesini metre olarak değiştirin. 4. Çizgi ağının temiz olduğunu kontrol etmek için Check Linework butonunu kullanın. Temiz çizgi ağı tekrarlama, üst üste gelme, yukarı ve aşağı taşmaları içermez. Eğer bunlardan herhangi biri varsa, PolyBuilderErrors isminde oluşturulan yeni bir tabloda her noktada bir etiket görüntülenir. Bu tablo sadece hata etiketlerini gösterir ve çizgi düzeltmesi tamamlandığında tablo otomatik olarak silinir. Discover Eğitim Notları Sayfa 139

140 5. Yukarı taşma (overshoot) ve aşağı taşma (undershoot) hatalarının çoğunu otomatik olarak düzeltmek için Extend and Break Linework butonunu kullanın. Check Linework butonunu yeniden seçin ve yukarı taşma, aşağı taşma ve kesişimlerin temizlendiğini gözlemleyin. Not edelim ki, Linework katmanı tablo ismi REGOLITH_L_CLEAN olarak değişecektir. 6. Bu çizgi ağı hatalarını manuel olarak düzeltmek için View Next Error butonuna klikleyin. Eğer etiketler üstünde oynamak istiyorsanız Delete Error Flag butonunu altındaki Automatic Error Flag Deletion kutusundaki işareti kaldırdığınızdan emin olun. Discover Eğitim Notları Sayfa 140

141 Bir çizgiye serbest bir son noktası vermek istiyorsanız basitçe eklemek için çizgiyi seçin ve sonra Fix Linework butonuna klikleyin. Eğer bir sarkmayı (dangle) silmek istiyorsanız basitçe sarkmayı silin ve klavyeden Delete tuşuna basın. 7. Tüm etiketler (flag) düzeltildiğinde, tüm hataların düzeltildiğinden emin olmak için Check Line work işlemini tekrar çalıştırın. 8. Create Polygons butonuna klikleyin. Çizgi ağıyla kapatılmış tüm alanlar polygonlara dönüşür. 9. Encom Training\Darlot\Geology klasöründen REGOLITH_T tablosunu açın. PolyBuilder da Text Layer liste menüsüne ekle. Linework Layer seçeneğini REGOLITH_L_CLEAN olarak ayarlayın. Attribute Plygons with Text butonuna klikleyin. Alıştırmayı tamamlamadan önce REGOLITH_L_CLEAN_POLYGONS veri sayfasını açın ve yeni özniteliklenmiş kolona bakın. Alıştırma-5 Birden fazla harita katmanının bir polygon sınırına kesilmesi 12.7 Polygona Klipleme Aşağıdaki anlatılan prosedür, seçilen bir alan objesi altındaki tüm katmanların nasıl klipleneceğini (kesileceğini) ve başka bir dosya setine kopyalanacağını göstermektedir. Bu veriyi alt kümelemenin kullanışlı bir metodudur, böylelikle gereksizce büyük veri setlerinde çalışarak vakit kaybetmezsiniz. Sadece ilgilendiğiniz alanı kaplayan veriyi görüntülersiniz. 1. Encom Training\Copper Hill\Geology klasöründen COPPER_HILL_TENEMENTS, COPPER_HILL_DEPOSITS, COPPER_HILL_REGIONAL_GEOLOGY ve COPPER_HILL_PROJECT_AREA tablolarını aynı harita penceresinde açın. Mevcut harita penceresine Encom Training\Copper Hill\Structure klasöründeki COPPER_HILL_STRUCTURE tablosunu da ekleyin. 2. Öncelikle COPPER_HILL_TENEMENTS VE COPPER_HILL_PROJECT_AREA katmanları dışındaki tüm katmanların görünürlüğünü kapatın ve COPPER_HILL_TENEMENTS katmanını düzenlenebilir yapın. 3. Drawing (çizim) araç çubuğundaki Polygon (poligon) aracını seçin, klavyeden S tuşuna basıp Snap (yakala) fonksiyonunu açın. EL2290 nolu ruhsat sahası sınırını çizin ve tabloyu kaydedin. Discover Eğitim Notları Sayfa 141

142 COPPER_HILL_PROJECT_AREA katmanını harita penceresinden kaldırın. Diğer katmanların görünürlüğünü açın. Yeni çizdiğimiz ruhsat alan objesini seçin. 4. Discover > Object Editing > Clip to Polygon menü seçeneğini seçin. Clip to Polygon diyaloğu görüntülenecektir: 5. Operate on copy of data kutusunu işaretleyin. Clip outside selected region seçeneğinin seçili olduğundan emin olun. 6. Discover, seçili ruhsat alanının içine düşen harita objelerine sahip tüm katmanları listeler. Kliplenmiş veri tabloları mevcut isimlerinin sonuna _CLIP son ekiyle yeniden isimlenecektir. OK butonuna klikleyin ve kliplenmiş tabloları doğrudan Encom Training\Copper Hill klasörünün altına kaydedin. Save butonuna klikleyin. 7. Discover işlem süresince harita penceresini minimize edecektir. İşlem tamamlandığında harita penceresi yeniden görüntülenir. Orijinal dosyalar kapanacaktır; kliplenmiş alan harita penceresinde görüntülenir. 8. Tüm dosyaları kapatarak alışırmayı tamamlayın. Not: Bu özellikle raster imajlar kliplenemez. Grid imajlar Discover > Surfaces > Clip to Region menü özelliği kullanılarak kliplenebilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 142

143 Discover 3D Eğitim Notları ÇEVİREN VE HAZIRLAYAN: İpek ALTAN Discover Eğitim Notları Sayfa 143

144 Encom Discover 3D Encom Discover 3D Encom Discover la birlikte sorunsuz bir şekilse çalışmak için dizayn edilmiş ayrı olarak eklenebilen bir modüldür. Discover 3D modülü satın alınmadıkça Discover menüsünde modül otomatik olarak aktif gözükmez. Topoğrafya, jeokimya ve jeofizik dağılımı gösteren yüzeyler, örnekleri ya da litoloji verilerini içeren sondaj kesitleri ya da MapInfo Professional/Discover kullanılarak oluşturulmuş diğer herhangi haritalanmış veri kombinasyonları Discover 3D nin interaktif 3-boyutlu ortamının a transfer edilebilir. 3D DXf dosyaları, grid yüzeyleri ve raster imajlar gibi ilave objeler artı nokta ve çizgi verileri MapInfo Professional dan ya da bağımsız olarak 3D görünüme eklenebilir. Discover 3D verilerin interaktif olarak yaklaş, uzaklaş, kaydır ve fly-through yetenekleriyle görüntülenmesini destekler. Elde edilen görüntüler Discover 3D den alınıp MapInfo Prosessional dan alınabilir ve sunum amacı için bir çıktıda görüntülenebilir. Discover 3D Encom Discover la sorunsuz bir şekilde çalışır. Eğer bir haritayı, sondaj projesini ve kesitleri Discover da nasıl oluşturacağınızı biliyorsanız, bilmeniz gereken tek bilgi Discover 3D yi çalıştırmanızdır. MapInfo Professional da görüntülendiğinden ve Discover da oluşturulduğu için ilave proje düzenlemesi ya da veri kurulumu gerektirmez, sunum ve interaktif kullanım için doğrudan Discover 3D ye geçilir. Discover 3D, aşağıdaki çeşitli veri türlerinden türetilen tipik veri görüntü tiplerini görüntüler. Yüzey, sondajlar ve 3D objelerle görüntülenen kompleks görünüm. Discover Eğitim Notları Sayfa 144

145 1. Imajlar 1.1 Haritayı 3D de Görüntüleme Bir MapInfo Professional harita penceresinde görüntülenen her veri bir coğrafi referanslanmış bitmap imajı (.EGB) olarak 3D ortamda görüntülenebilir. Bu pek çok veriyi 3D görüntülemenin çok hızlı ve kolay bir yoludur, ancak veri sadece imaj pikselleriyle görüntülenir, verinin öznitelikleri kaybolur ve bağımsız objeler ve veriseti özellikleri ayarlanamaz. İstenilen harita penceresinin seçilmesiyle Discover3D > View Map in 3D seçeneği Discover 3D Map Wizard (Discover 3D Harita Sihirbazını) açar. 3D Surface alt-penceresi çıktı 3D imajının yükseklik (Z) özniteliği için iki seçeneği sahiptir; biri sabitlenmiş yükseklik (düzlem) seçeneğidir diğeri ise imajın seçilen bir grid dosyasının üzerine kaplanmasıdır. Açık bir haritanın üzerine sağ klikleyerek ve View in 3D seçilerek harita seçilmesine gerek kalmadan aynı diyalog açılır. Alıştırma-1.1 Bir MapInfo Professional harita penceresinin 3D de görüntülemek için aktarılması. Veri konumu: Training 3D\Topography Training 3D\Geology 1. Discover ı çalıştırarak Geology klasöründeki Geology_fill.TAB ve Geology_lwk.TAB Topography klasöründeki CopperHill_AMG55_AGD66.TAB tablolarını aynı harita penceresinde açın. 2. Jeoloji katmanları harita penceresini kaplayacak şekilde zoom ayarlarını değiştirin. 3. Harita penceresine sağ klikleyin ve View 3D seçeneğini seçin. View 3D diyaloğunda, Grid seçeneğini seçin ve listeden CopperHill_AMG55_AGD66 gridinin seçili olduğundan emin olun. OK butonuna klikleyin. Not edelim ki, Discover3D > View Map in 3D menü seçeneği de kullanılabilir. 4. Discover 3D ayrı bir pencerede açılacaktır ve jeoloji topografik yüzeyin üzerine kaplanacaktır. 5. Ana görüntü penceresinin solundaki Workspace Tree (Workspace Ağacında), 3D Map Properties diyaloğunu açmak için 3D Map koluna çift-klikleyin. Bu çeşitli 3D özniteliklerinin genel kontrolüne izin verir. Örneğin Scale sekmesinin altında, imajın dikey ölçeğini vurgulamak için kaydırma çubuğunu kullanarak Z ekseni ölçeğini ayarlayın. Değişiklikleri uygulamak için Apply butonuna klikleyin. 6. Workspace Ağacı nın 3D Eksen kolunun üzerine sağ-klikleyin ve Properties seçeneğini seçin. Bu 3D Axis Properties kontrol diyaloğunu açar, buradan eksen görüntü seçenekleri ayarlanabilir. Ticks sekmesinin altında Show ticks on the axis planes only seçeneğindeki seçimi kaldırın ve Apply butonuna klikleyin. Alternatif olarak, 3D Eksen kolundaki işareti kaldırarak eksenleri görünmez yapabilirsiniz. Bu grid kalabalık bir arka plana (sondajlar gibi) sahip olduğunda, yazdırma için kullanışlı olabilir. 7. Workspace Ağacı nda ana Images koluna sağ-klikleyin ve görüntüden jeoloji rasterını kaldırmak için Delete Images seçeneğini seçin. Not: Çıktı imaj kalitesi harita pencere boyutuna bağlıdır: verisetinin tamamına zoomlanmış büyük bir harita penceresi Discover 3D de yüksek çözünürlüklü bir imaj verir. Çıktı imajının kalitesini yükseltmek için ekran çözünürlüğü de arttırılabilir. Discover3D > Options menü Discover Eğitim Notları Sayfa 145

146 seçeneğindeki Display sekmesini seçin ve Create raster Images at değerini arttırın. Bu çıktı imajının boyutunu arttırır ancak 3D ortamda yeninden çizme hızını azaltır. Not: 3D yumuşak ve pürüssüz kaplanmış imajlar için, kullanılacak olan gridin imaj alanı için uygun küçük hücre boyutuna sahip olduğundan emin olun. Bu Surfaces > Grid Information aracı kullanılarak kontrol edilebilir ve Surfaces > Grid Utilities > Resample aracı kullanılarak arttırılabilir. 1.2 İmajın Grid Üzerine Kaplanması View Map in 3D seçeneği 3D görüntülemek için bir harita penceresinin imajını oluşturur. Ancak, eğer bir imajınız varsa, imajın imajını almak yerine 3D ye doğrudan coğrafi referanslanabilir. Discover3D > 3D Utilities > Overlay Image on Grid özelliği Discover 3D görüntülemek için var olan bir koordinatlı raster imajı bir topografik grid üzerine kaplamak için özel olarak dizayn edilmiştir. Alıştırma-1.2 Bir topografik yüzey üzerine kaplanmış bir hava fotoğrafının 3D ye aktarılması. Veri konumu: Training 3D\Topography 1. Airphoto.TAB ve DEM_5m.TAB dosyalarını aynı harita penceresinde açın. 2. Discover3D > 3D Utilities menüsünden Overlay Image on Grid seçeneğini seçin. Diyaloğu uygun şekilde doldurun ve not edelim ki Çıktı EGB dosyasıdır. OK butonuna klikleyin. 1.3 İmajın Doğrudan 3D ye Eklenmesi İmajlar hali hazırda bir EGB bağlantı dosyaları varsa, açık bir 3D penceresine doğrudan aktarılabilir. EGB imajları Insert > Located Image menüsü ya da Data Objects araç çubuğundaki Add Image butonu kullanılarak eklenebilir. 3D penceresinde bu seçeneklerden biri seçildiğinde, bir imaj kolu Workspace ağacına eklenir. Bu kol üzerinde sağ-klikleyerek ve Properties seçeneği seçilerek Image Properties diyaloğu açılır. Alıştırma-1.3 Var olan bir imaj EGB dosyasının Discover 3D de açılması. Veri konumu: Training 3D\Geology\Regional Cross-sections 1. Workspace Ağacına bir İmaj kolu eklemek için Discover 3D deki Data Object aracından Add Image butonunu seçin. 2. Image Properties diyaloğunu açmak için kolun üzerine çift-klikleyin. 3. Training 3D\Geology\Regional Cross-sections klasörüne ulaşın ve FactGeol_DTM.EGB dosyasını seçin. Apply butonuna klikleyin. Bu gerçek jeolojiyi Sout Australia zone 54 de gösterir. 4. İmaja %40 transparanlık uygulayın. 1.4 Coğrafi Referanslama Sihirbazı Taranmış imajlar Image Registration Wizard kullanılarak doğrudan 3D ortama coğrafi referanslanabilir. Alıştırma-1.4 Var olan bir imaj EGB dosyasının Discover 3D de açılması. Discover Eğitim Notları Sayfa 146

147 Veri konumu: Training 3D\Geology\Regional Cross-sections 1. 3D penceresinde, Insert > Image menü seçeneğini seçin. 2. Yeni imaj kolu için Properties diyaloğunu açın. File sekmesindeki Image Registration butonuna klikleyin. 3. Georeferenced Image Creation Wizard diyaloğunun ikinci adımında Browse butonuna klikleyin ve Burra_A_A1.PNG dosyasını seçin. 4. Adım 3 de imajı koordinatladırmak için imajın üst ve alt, sağ ve sol köşelerine ait aşağıdaki XYZ koordinatlarını girin. 5. Adım 4 de koordinatlandırma dosyasını Burra_A_A1.EGB ismiyle Training 3D\Geology\Regional Cross-sections klasörüne kaydedin. Finish butonuna klikleyin ve sonra Burra imajını 3D penceresinde görmek için Image Properties diyaloğunda Apply butonuna klikleyin. 1.5 Çoklu Kesit Oluşturucu Birden fazla lineer-olmayan bölgesel kesit 3D de doğru konumlarında kolayca görüntülenebilir. Her kesitin X/Y uzanımını gösteren bir polyline tablosuyla eklenebilirler. Alıştırma-1.5 Birden fazla coğrafi referanslanmış bölgesel kesitin oluşturulması ve 3D de görüntülenmesi Veri konumu: Training 3D\Geology\Regional Cross-sections 1. CrossSection_Extents.TAB dosyasını MapInfo Professional da hem veri sayfası hem de harita penceresinde açın. Bu tablo 9 taranmış bölgesel kesitin mekansal uzanımlarını gösteren Discover Eğitim Notları Sayfa 147

148 birden fazla polyline içerir. Not edelim ki, her polyline şu bilgilere sahiptir: kesit ismi (doğrudan PNG imaj dosyasından alınır), üst ve alt yükseklik değeri. Fonksiyonunu doğru işlemesi için bu alanlar zorunludur. 2. Bu aracı açmak için Discover3D > 3D Utilities > Multi Section Creator menü seçeneğini seçin. 3. Çeşitli diyalog kutularının aşağıdaki gibi doldurulduğundan emin olun. Not edelim ki Format seçeneği kaynak imaj tipini gösterir, bu örnek için format PNG dir. Bu araç bir defada sadece bir tür imaj işleyebilir. Type seçeneği tüm kesitler için tek bir EGB dosyasının oluşturulmasını ya da her kesit için ayrı bir EGB dosyası oluşturulmasını kontrol eder. OK butonuna klikleyin. 4. Windows Explorer da çıktı klasörüne ulaşın ve yeni oluşturulmuş Crosssection_extents.EGB dosyasını 3D penceresine sürükleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 148

149 2. Vektör Veri DXF dosyaları (Data Exchange Format) kişiye özeldir ancak genellikle 2D ve 3D mekansal vektör verilerini tanımlamak için dijital dosya formatını (ASCII ya da binary) kullanır. Bunlar büyük nokta, çizgi ya da alan verisetlerini 3D ortamda görüntülemenin çok etkin yollarıdır. Grid çizgileri, altyapı (yollar, akarsular), kontur çizgileri ve uçuş çizgileri gibi verilerin görüntülenmesinde imajlar yerine DXF ler tavsiye edilier D Vektör Dosyasının Import Edilmesi Discover 3D penceresinden, var olan DXF dosyaları Add Vector butonu ya da Insert > 3D Vector menü seçeneği kullanılarak görüntülenebilir. Aşağıdaki alıştırma bunların kullanımına bir örnek vermektedir. Alıştırma-2.1 Çeşitli 3D DXF vektör dosyalarının import edilmesi Veri konumu: Training 3D\Structure 1. Araç çubuğundan Add Vector butonunu seçin ve Vector Properties diyaloğunu açmak için Workspace Ağacına yeni eklenmiş olan Vectors koluna çift klikleyin. 2. File sekmesinin altında, Open File butonuna klikleyin ve yukarıdaki veri konumundan Interp_Structures.DXF dosyasını açın. Transparency sekmesinin altında, transparanlık ayarını uygun bir seviyeye getirin ve değişikliği görmek için Apply butonuna klikleyin. 3. Surface sekmesinde, bir dizi bileşen için Override fill colour seçeneklerini işaretleyin ve bitişik renk kutularında bunları ayarlayın. Bitirmek için OK butonuna klikleyin. 4. DXF dosylarının import edilmesi için hızlı bir metot basitçe dosyanın Windows Explorer dan Discover 3D penceresine sürüklenmesidir. Geochemistry klasöründeki Isosurface.DXF dosyasını kullanarak bunu deneyin. 5. Bitirdiğinizde tüm Vector kollarını kaldırın D Vektör Dosyasının Import Edilmesi Noktalar, çizgiler ve polygonlar gibi MapInfo Professional vektör verileri Discover3D > View Objects in 3D menü seçeneği kullanılarak DXF dosyası olarak Discover 3D de görüntülenebilir. 3D penceresindeki her veri seti için ayrı bir vektör kolu oluşturulur ve her veri setinin ayrı ayrı renklendirilebilir. Alıştırma-2.2 Seçilen harita objelerinin 3D vektörler ile görüntülenmesi Veri konumu: Training 3D\Topography Training 3D\Geochemistry 1. CopperHill_AMG55_AGD66.TAB gridini ve Rivers_AMG55_subset.TAB dosyasını bir harita penceresinde açın. Geochemistry kalsöründen Streams_Mol_subset.TAB dosyasını da bu pencerede açın. Discover Eğitim Notları Sayfa 149

150 2. View objects in 3D diyaloğunu görüntülemek için Discover 3D > View Objects in 3D menü seçeneğini seçin. Rivers_AMG55_subset.TAB tablosunu işaretli hale getirin. Assign Z value alanında From grid seçeneğini işaretleyin ve Grid listesinden yüzey gridini seçin. 3D de görüntülemek için OK butonuna klikleyin. 3. Streams_Mol_subset.TAB tablosunu 3D de görüntülemek için View Objects in 3D aracını kullanın. Not edelim ki bu tablo bir RL (yükseklik) kolonuna sahiptir; From field seçeneğini işaretleyerek ve listeden kolonu seçerek bunu Z değeri olarak kullanın. 3D de görüntülemek için OK butonuna klikleyin. 4. Discover 3D de 3D Map Properties diyaloğunu (3D Map koluna çift klikleyerek) açın, Scale sekmesini seçin ve topoğrafyayı daha iyi görselleştirmek için ölçeği abartın. 5. Alıştırma-4.1 de oluşturulan jeoloji imajını yeniden oluşturun ya da ekleyin. Not edelim ki, polylinelar imajla uyumludur (her ikisi de Z değerleri için aynı gridi kullanmıştır). Tüm verileri daha iyi görüntülemek için veri setlerinden birini aşağıya çekmeyi deneyin (örneğin imajı - 10m ye çekin). Not: Bir gridin üzerine polyline/polygon verisi kaplarken, sadece var olan nodlara bir Z değeri atanır. Bu nedenle polylineler/polygonlar birkaç nodla (grid hücre boyutlarıyla karşılaştırılmış) birlikte grid yüzeyine tam olarak uyuşmaz. Bunu çözmek için, nod aralıklarının grid hücre boyutlarıyla benzer olduğundan emin olmak için Discover > Object Editing > Insert Nodes aracını kullanın (bu Surfaces > Grid Information aracı üzerinden belirlenebilir) D Katı Obje Oluşturma Mapinfo Professional vektör verileri solid-katı 3D DXF dosyaları formuna dönüştürülebilir. Örneğin, bir seri fayın yüzey izlerinin bir haritası bu fayları belirli bir derinlikte görüntülemek için sabitlenmiş bir yer altı mesafesine çıkartılabilir. Bina sınırlarını gösteren polygon bir MapInfo Professional tablosundan bina yüksekliği kolonundaki değerler kullanılarak katı obje oluşturulabilir ve belki tip kolonu kullanılarak renklendirilebilir. Discover 3D > 3D Extrusion Wizard menü seçeneği bir MapInfo Professional tablosundaki tüm harita objelerinin Discover 3D de bir 3DVektör/DXF dosyası olarak görüntülenmesine olanak sağlar. Alıştırma-2.3 Seçilen fay çizgisi harita objelerinin solid-katı 3D vektörler olarak çıkartılması Veri konumu: Training 3D\Structure 1. Prospect_Structure.TAB tablosunu ve Topography kalsöründeki DEM_5m.TAB gridini bir harita penceresinde açın. 2. Tabloyu veri sayfasında görün. Dip_Dir, Dip ve Generation kolonlarına dikkat edin. Bunlar çıktı DXF objelerinin renklendirilmesi ve sunulmasını kontrol etmek için kullanılacak. 3. Discover3D > 3D Extrusion Wizard menü seçeneğini seçin. Extrusion Wizard diyaloğunun 1.Adımında Enable sub-sampling of input data seçeneğini işaretleyin ve Next butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 150

151 4. Adım 2 diyaloğunda, Primary Z değerinin 0 olarak ayarlandığıdan emin olun ve Plus grid value seçeneğini işaretleyin. DEM_5m.ERS grid dosyasının bulunduğu Training 3D\Topography klasörüne ulaşmak için Open file butonunu kullanın ve Next butonuna basın. 5. Adım 3 diyaloğunda, Extruded Z değerini -200 olarak ayarlayın ve Z Relative to Primary Z seçeneğini işaretleyin. Next butonuna basın. 6. Adım 4 diyaloğunda, Specify a direction and inclination seçeneğini işaretleyin. Use bearing Field seneğini işaretleyin ve bunun için Dip_Dir kolonunu ayarlayın. Use inclination field seneğini işaretleyin ve bunun içinde Dip kolonunu ayarlayın. Next butonuna basın. 7. Adım 5 diyaloğunda varsayılan kompresyon parametrelerini kabul edin ve Next butonuna basın. 8. Adım 6 diyaloğunda, From Input seçeneğini işaretleyin. Next butonuna basın. 9. Adım 7 diyaloğunda, File ve Output RGB colours seçeneklerini seçili hale getirin. Next butonuna basın. 10. Çıktı DXF dsyasını 3D penceresinde görüntülemek için Apply butonuna basın. Finish butonuna klikleyerek değişiklikleri uygulayın ve diyaloğu kapatın. 11. Vectors Properties diyaloğunu açmak için 3D Workspace Ağacındaki Vectors kolunun üzerine çift klikleyin. Transparanlığı ayarlayın ve değişiklikleri uygulayın. Discover Eğitim Notları Sayfa 151

152 3. 3D Nokta ve Çizgi Verileri 3.1 3D Nokta Verilerin Görüntülenmesi Discover3D > Create 3D Points seçeneği açık bir MapInfo nokta veri tablosunu gerektirir, her kayıt bir X (boylam), Y (enlem) ve Z (yükseklik) alanına sahiptir. Eğer bir nokta veri seti bir Z kolonuna sahip değilse, ancak veri alanı için bir topoğrafik yüzey gridi varsa, yükseklik verisini atamak için Surfaces >Assign Values from Grid seçeneğini kullanın. Alıştırma-3.1 Jeolojik örnek verilerini noktalarla görüntüleyin. Renklerini ve boyutlarını değiştirin, etiket uygulayın ve ölçekleme ve ofset faktörlerini ayarlayın. Veri konumu: Training 3D\Geochemistry 1. MapInfo Professional da, combined_soilsamg.tab dosyasını açın. 2. Discover3D > Create 3D Points seçeneğini seçin ve listeden bu tabloyu seçin. 3D penceresinde görüntülemek için OK butonuna klikleyin. 3. Alıştırma-4.2 de oluşturulan airphoto.egb dosyasını 3D de görüntüleyin ve %20 trasnparanlık uygulayın. Not edelim ki, nokta verileri imajın altında kalmaktadır. 4. Points Properties diyaloğunu açın ve Fields sekmesini seçin. Bitişikteki listeden RL (yükseklik) için Z mekansal kolonunu ayarlayın. Apply butonuna basın. 5. Bakır (copper)değerleriyle nokta sembollerini renklendirmek için, Colour sekmesini seçin. Colour seçeneğini işaretleyin ve bitişikteki listeden Cu kolonunu seçin. İlk/üstteki Edit butonuna basın ve takip eden diyalogda, Look-up Table seçeneğini işaretleyin. Pseudocolour seçeneğini işaretleyin ve Apply butonuna klikleyin. Field Data Conditioning butonu, seçilen renk şemasının sadece geçerli değer aralığında dağıldığından emin olmak için boş değerleri kaldırmak için kullanılabilir. Not: Varsayılan bir LUT (look-up table) kullanmak yerine, Tools > Legend Editor kullanılarak çok daha uygun özel bir lejant oluşturulabilir. Bu daha sonra Legend seçeneği kullanılarak uygulanabilir. Discover Eğitim Notları Sayfa 152

153 6. Kolon değerlerine göre sembol boyutlarını değiştirmek için, Symbol sekmesine gidin ve Size seçeneğine klikleyin arasında bir boyut atayın ve listeden Cu kolonunu ayarlayın. Apply butonuna klikleyin. Adım 5 de ayarlanan renk modülasyonunu uygulayın, bu 3D ortamda iki değişkenli haritalama uygulamak için en iyi yoldur (bir öznitelik renkle, diğeri boyutla). 7. Etiketler Labels sekmesi kullanılarak hızlı bir şekilde uygulanabilir. Show Labels seçeneğini işaretleyin ve Line kolonunu seçin. Label Skip Factor için 70 (etiketler 1 ile 70 arasında görüntülenebilir) girin ve uygulayın. 8. Appearance butonundan çok sayıda etiketleme seçeneğine ulaşılabilir. Aşağıdaki seçenekleri ayarlayın, Style butonu altından %20 lik Extrusion (çıkartma) ve uygulayın. Fixed 3D ve Facing Viewer arasındaki farka dikkat edin. Discover Eğitim Notları Sayfa 153

154 9. Jeokimyasal verileri görmenin bir diğer yolu bir Offset değeri olarak assay (örnek) değerini ayarlamaktır. Fields sekmesine gidin ve Offset seçeneğini seçin. Cu kolonunu seçin ve Apply butonuna klikleyin. Bu veriyi oldukça uzun bir Z ekseni boyunca görüntüleyecektir. Offseti ölçeklendirmek için Offset alanının bitişiğindeki Data Conditioning butonuna klikleyin. Aşağıdaki resimde gösterildiği gibi diyaloğun en altındaki listeden Scale seçeneğini seçin, değer olarak 0.1 (%10) girin ve yeşil Add butonuna klikleyin ve uygulayın. Discover Eğitim Notları Sayfa 154

155 Alıştırma-3.2 3D nokta verilerinin dinamik olarak sorgulanması 1. 3D de, Workspace Ağacında Points kolunun Selectable (seçilebilir) olduğundan emin olun. Ayrıca bu kol için Browsable (veri sayfası görüntülenebilir) seçeneğinin de işaretli olduğundan emin olun. 2. Information Sheet i açın ve Data sekmesini seçin. 3. Select aracını seçin ve imleci bir nokta konumunun üzerine getirin: özniteliği Data görünümünde görüntülenecektir. 4. Data görünümünde görüntülenen alanlar bağlantı alanı üzerine sağ-klikleyerek ve Customise seçilerek özelleştirilebilir. 3.3 Yapısal Nokta Verileri Alıştırma-3.3 Yapısal ölçümlerinin yönlendirilen nokta sembolleriyle gösterilmesi Veri konumu: Training 3D\Structure 1. MapInfo Professional da, Mesaurements.TAB dosyasını açın. Veri sayfası görünümünde inceleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 155

156 2. Discover3D > Create 3D Points seçeneğini seçin ve listeden bu tabloyu seçin. 3D penceresinde görüntülemek için OK butonuna klikleyin. Elevation kolonu olarak Z kolonunu seçin. 3. Rotation sekmesinde, uygun birer Bearing (Dip_Direction) ve Inclnation (Dip) kolonu seçin. 4. Symbol sekmesinde, boyutu (size) 40 olarak ayarlayın, Fast Symbol seçeneğindeki işareti kaldırın ve aşağıdaki sembolü seçin. 5. Sembolleri Code kolonu ile renklendirin ve uygulayın. 6. Utilities > 3D Points Symbols aracını açın ve aşağıdaki gibi doldurun. Bu bir DXF vektör dosya çıktısı oluşturur. Bu çıktı ve Points kolu görünümü arasındaki farka dikkat edin. Discover Eğitim Notları Sayfa 156

157 3.4 3D Çizgi Verilerin Görüntülenmesi Çizgi verileri genellikle, sistematik olarak alınan lineer örnekler ya da ayrık aralıklardan alınan ölçümlerin toplanmasıyla elde edilen verileri gösterir. Çizgi veri tablolarının her kayıt için bir X (boylam), Y (enlem) ve Z (yükseklik) değeri içermesi gerekir. 3D penceresindeki Add Lines butonu Workspace Ağacına bir Lines kolu ekler. Bir Lines kolunun üzerine çift-klikleyerek ve Properties seçeneği seçilerek Lines Properties diyaloğu açılır. Lines Properties diyaloğu etiketleri de içeren çizgi veri seti görünümünü, çizgi sitilinin düzenlenmesine ve bireysel çizgi seçimine izin verir. Ancak açık bir 3D çizgi veri seti gerektirir (View Points fonksiyonu ile import): veri setleri 3D penceresine import edilemez. Alıştırma-3.4 Jeokimyasal örnek verilerini çizgilerle görüntüleyin. Çizgi görünümünü ayarlayın. Veri konumu: Training 3D\Geochemistry 1. 3D penceresinde, yeni bir Lines kolu ekleyin (Insert > Lines menü seçeneğini ya da Add Lines butonunu kullanarak). 2. Lines Properties diyaloğunda, Lines sekmesinin altında, veri setini combined_soilsamg.tab dosyası olarak ayarlayın. Tüm çizgilerin Show kolonuna taşındığından emin olun. 3. Fields sekmesinde, RL kolonu olarak Z ve Offset olarak Cu kolonunu ayarlayın. Scale için 0.1 girin ve uygulayın. 4. Appearance sekmesinde, görüntü tipini 3D Tube olarak değiştirin: bitişiğindeki Tube Style butonu seçişti tüp görünüm seçeneklerini içermektedir. 5. Bitirdiğinizde File > Close All menü seçeneğini kullanın. Discover Eğitim Notları Sayfa 157

158 4. 3D de Yüzeyler Bir yüzey gridi dikdörtgen bir noktalar ağıdır, her biri interpole edilmiş Z ya da yükseklik değerine sahiptir. Bir griddeki Z değeri ya gerçek yükseklikleri (topoğrafik yükseklik gibi) gösterebilir ya da bir jeokimyasal, jeofiziksel ya da diğer (altın konsantrasyonu, radiometrik toplam miktar ya da yağış miktarı gibi) değerleri gösterebilir. Gridlenmiş yüzeyler Discover Surface modülüyle oluşturulabilir. Alternatif olarak, diğer uygulamalardan import edilebilir. Gridlenmiş yüzeyler hem Discover 3D de hem de MapInfo Professional da doğrudan görüntülenebilir. Bu birden fazla interpole edilmiş veri setinin kolayca görüntülenmesine ve jeofiziksel, jeokimyasal ve topoğrafik gridlerin vektörlerle, sondajlarla ve imaj verileriyle karşılaştırılmasına olanak verir. Alıştırma-4.1 Bir yüzey gridinin 3D de görüntülenmesi Veri konumu: Training 3D\Geophysics\IP_Resistivity Training 3D\Structure 1. Discover 3D penceresinde, Structure klasöründen Interp_Structures.DXF vektör dosyasını tekrar açın. 2. MapInfo Professional da, Geophysics\IP_Resistivity klasöründeki IP_Collins.TAB tablosunu açın. Discover 3D > View Surfaces in 3D menü seçeneğini seçin. IP_Collins gridini seçin ve OK butonuna klikleyin. 3. 3D de, Surface Properties diyaloğunu açmak için Surfaces kolunun üzerine çift-klikleyin. Bu diyalogta, Surface alt-kolonun üzerine klikleyin ve Offset değerinin -500 ve Scale değerini 2 olarak ayarlayın. Gridlenmiş yüzeyi görüntülemek için OK butonuna klikleyin. Bu sekme ayrıca grid yüzeyine Compression (sıkıştırma) uygulamak için seçenekler içerir, büyük grid yüzeyleri görüntülendiğinde görüntü verimini artırarak ve 3D ortamda yeniden çizimi hızlandırır. 4. 3D Surface alt-kolu yüzeyin Transparanlığının ayarlanmasına izin verir. Ayrıca yüzeyin Fill (dolgu) ya da Lines (ağ) ya da her ikisi de şeklinde gösterilmesini kontrol eder. 5. Colour alt-kolu grid yüzeyinin rengini kontrol etmek için üç seçenek sağlar. Advanced Colour Options butonundan bir RGB (Red Green Blue) ya da HSL (Hue Saturation and Lightness) interpolasyonu uygulanabilir. Ve görüntülenen bir seri rengin yanı sıra, bunlar için ayarlanabilen üye renkler. Alternatif olarak, var olan bir LUT (look-up table) listeden seçilebilir. Bu seçeneklerin hepsi için diyaloğun altında bir seri Colour Mapping seçenekleri bulunur: Linear (lineer), Band Pass (bant geçişi) ve Histogram. Not edelim ki, Band Pass ve Histogram Colour Mapping aynı anda uygulanabilir. Alıştırma-4.2 3D de birden fazla yüzey gridinin görüntülenmesi Veri konumu: Training 3D\Topography Training 3D\Geophysics\Magnetics Discover Eğitim Notları Sayfa 158

159 1. İlave grid yüzeyleri Insert > Surface menü seçeneği ya da Add Surface butonu kullanılarak birden fazla yöntemle doğrudan 3D ortamına eklenebilir. Workspace Ağacına eklenen yeni Surface kolundan, istenilen grid dosyası için veri sayfasını göstermek için Load New Grid butonunu kullanın. 2. Bu metotlarından birini DEM_5m topoğrafik ve manyetik gridlerini açmak ve görüntülemek için kullanın. Görünürlüklerini ayarlayın ve Alıştırma-7.1 de bahsedilen seçenekleri (özellikle manyetik gridinin scale ve ofset değerleriyle oynayın) kullanarak tecrübe kazanın. Alıştırma-4.3 Konturların DXF ler olarak 3D de görüntülenmesi Veri konumu: Training 3D\Topography 1. 2D de DEM_5m gridinden 5m ve 10m ara ve ana aralıklarını kullanarak konturlar oluşturun (Surfaces > Contour a Grid menü seçeneğini kullanın). Contour Colouring seçeneğinin işaretli olduğundan emin olun. 2. Bu konturları 3D de görüntülemek için, 3D menü seçeneğindeki Discover 3D > View Objects seçeneğini seçin. Kontur tablosunu seçin ve uygun klondan Z değerini atayın. Bu örnekte Z değerleri DEM gridi üzerinden de belirlenebilir. 3. Konturları 3D de görüntüleyin; topoğrafyayı etkin bir şekilde görselleştirmek için Z ölçeğini abartabilirsiniz. Alıştırma-4.4 Bir jeofiziksel gridin konturlar şeklinde bir topoğrafik yüzeyin üzerinde görüntülenmesi Veri konumu: Training 3D\ Geophysics\Magnetics 1. 2D de Mag gridini açın ve konturlarını oluşturun; kontur aralıkları olarak 50m ve 100m kullanın. Contour Colouring seçeneğinin işaretli olduğundan emin olun. 2. Bu konturları 3D de vektör objeleri olarak görüntüleyin, fakat Z değerlerini tanımlamak için DEM_5m gridini kullanın. 3. 3D de Z ölçeğini 5 faktörüyle abartın. Alıştırma-4.5 DEM için bir renk ölçeği oluşturma 1. Data Objects araç çubuğu üzerindeki Floating Colour Bar butonunu seçin. 3D görünümde, istenilen renk ölçeği boyutunda bir dikdörtgen çizin. Bu oluşturduktan sonra öncelikle şekil seçilerek, sonra ya bir kenarına klikleyerek taşıyarak ya da bir köşesine klikleyerek yeniden boyutlandırarak modifiye edilebilir. 2. Workspace Ağacında yeni Colour Legend alt koluna çift-klikleyin. Takip eden özellikler diyaloğunda, Connection sekmesinden istenilen renk ölçeği için veri setini (örneğin DEM_5m) seçin. Colour Legend Properties diyaloğunda bir seri sitil, etiketleme ve boşluk bırakma fonksiyonları bulunmaktadır. Renk ölçeğini görüntülemek için OK butonuna klikleyin. 3. Floating Colour kolonuna çift-klikleyin. Appearance sekmesinde, Cell Colour Transparent seçeneğini kaldırın ve bunun beyaz olarak ayarlandığından emin olun. Arrangement sekmesinin altında, Padding değerini 70 olarak ayarlayın ve OK butonuna klikleyin. Sağdaki taşan alanı kaldırmak için Colour Scale penceresini yeniden boyutlandırın. Discover Eğitim Notları Sayfa 159

160 4. Colour Scale ayrıca, sondajlar, voxel modeller, 3D noktalar ve feature veri setleri gibi diğer renkle modüle edilen veri setlerine de uygulanabilir., Discover Eğitim Notları Sayfa 160

161 5. 3D de Sondajlar Sondajları Discover 3D de görmek için sondajların bir Discover sondaj projesinin parçası olması gerekmektedir. Alıştırma-5.1 Copper Hill veri setini kullanarak bşr sondaj projesi oluşturun. Bu veri setini 3D görün ve etiketleyin. Veri konumu: Training 3D\Drilling\Project Files 1. Yukarıdaki veri klasöründe bulunan tüm çeşitli sondajlama veri tablolarını MapInfo Professional da açın ve inceleyin. Bunlar ham kolon veri setini göstermektedir ve Discover Drillhole modülünde kullanmak için işlenmeleri gerekmektedir. DHcollars tablosunun haritalanabilir olması gerekmektedir: projeksiyonu AGD66 Zone 55 e ayarlamak için Table > Create Points menü seçeneğini kullanın. DHcollars tablosu isteğe bağlı atanmış bir Z değeri ile bir RL kolonuna sahiptir, bu durum genellikle incelenmemiş sondaj kuyularının bulunduğu bölgesel sondajlar içindir. DEM_5m topoğrafik grid dosyasından Z değerlerini RL kolonuna aktarmak için Surfaces modülü Assign Values from Grid seçeneğini kullanın (her iki veri seti de aynı harita penceresinde açılmalıdır ve güncellenecek olan veri noktasının seçilmesi gerekmektedir). Bu işlem tamamlandıktan sonra collar tablosunu kapatın. DHassays tablosu hiçbir assay (örnek) verisine sahip değildir; bu veriler assay laboratuarının assays_ csv dosyasından güncellenmelidir. a).csv dosyasını bir MapInfo Professional tablosu olarak import edin (File > Open diyaloğunda Create copy in MapInfo Professional format seçeneğini işaretlemeyi unutmayın). İlk satırı kolon başlığı olarak kullanın. b) DHassays tablosunda gerekli assay kolonlarını (float-taşan sayı tipinde) oluşturmak için Discover >Table Utilities > Multi-Table Structure Manager aracını kullanın. Araçta her iki tabloyu da açın, laboratuar sonuçları.csv dosyasındaki gerekli kolonları seçili hale getirin, sonra bunları DHassay tablosuna kopyalamak için Copy butonunu kullanın. c) SampleID kolonlarını ve çeşitli assay kolonlarını bağlayarak Discover Table Utilities > Multi-Column update aracını çalıştırın. Eğer gerekliyse bu işlemi tamamladıktan sonra tabloyu kaydedin. Not: Get Values from tablosunun orijinal bir MapInfo Professional tablosu (yani bir.dat dosyası olan) olmasına dikkat edin. Orijinal olmayan bir tablo üzerinde yapılan işlem işlem hızını önemli miktarda artırır, MapInfo Professional tabloyu indexleyemez. 2. Discover da, veri setini kullanarak Copper Hill adında yeni bir sondaj projesi oluşturun. Discover > Drillhole menüsünü, sonra da Drillholes > Project Setup menü seçeneğini çalıştırın. New butonuna klikleyin, projeye Copper Hill adını verin. Path alanında proje klasörünü C:\Encom Training\Training 3D\Drilling\Project Files şeklinde ayarlayın ve OK butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 161

162 DHcollars tablosunu Collars tablosu ve DHsurvey tablosunu da Survey tablosu olarak atayın ve uygun kolonlarını atayınız (uygun Dip kuralını ayarlamak için Dip Assignment butonunu kullanın). Next butonuna klikleyin ve Downhole Data Tables alanına DHgeology ve DHassays tablolarını seçin ve kolonlarını işaretleyin. DEM_5m tablosunu Topographic Surface tablosu olarak ayarlayın. Uygun mekansal kolonları atayın ve Down Dip is negative kutusunu işaretleyin. Kurulum işlemini bitirmek için OK butonuna klikleyin. 3. Discover 3D > View Drillholes menü seçeneğini seçin. Var olan sondajlar listesinden, tüm listeyi seçmek için çift ok butonunu kullanın. 3D penceresinde görüntülemek için OK butonunu kullanın. Not edelim ki, tüm veri setini ya da sondaj veri setinin bir alt setini yüklemek için seçenekle vardır. İkinci seçenek büyük veri setleriyle çalışırken yükleme zamanının azalmasına ve 3D yeniden çizme performansının artmasına yardımcı olabilir. 4. 2D de, Topography klasöründe bulunan Airphoto.TAB dosyasını açın. Bunu 3D de görüntüleyin, DEM_5m gridi üzerine kaplayın. 3D imaja %50 transparanlık uygulayın. 5. 3D penceresinde, Drillholes Properties diyaloğunu açmak için Workspace Ağacındaki yeni Drillholes kolunun üzerine çift-klikleyin. Eğer 3D görüntüde sadece bir sondaj gözüküyorsa, Holes sekmesine gidin ve tüm kuyuları Show kolonuna taşıyın. Not: 3D ara yüzünde, Drillholes Properties diyaloğunun Holes sekmesi kullanılarak bir sondaj alt setinin grafiksel olarak seçilmesi de mümkündür. Grafiksel seçim diyaloğu View Direction özelliğinin yanı sıra individual (bireysel), rectangular (dikdörtgen) ve polygonal (poligonal) araçlarını birleştirir. 3D ortamda veri setinin alt-ayarlamaları yeniden-çizme performansını yükseltmeyecektir. Ancak bu, bir sondaj veri setinin belli mekansal alanlarını görmek için kullanışlı bir yoldur. 6. Symbols sekmesinin alt kısmında bir seri kuyu etiketleme ve sembol seçenekleri bulunmaktadır. Collar Label ve Dept Label seçeneklerini işaretleyin ve Dept interval değerini 25m olarak ayarlayın. OK butonuna klikleyin. Not edelim ki 3D görüntü dönerken, etiketler aynı kalır. Not: Büyük veri setlerinin etiketlenmesi grafik hafızanın büyük bir miktarını harcar ve 3D tarama hızını düşürür. Özellikle, derinlik etiketlemesi sondaj başına birden fazla etiket oluşturur ve bu nedenle büyük veri setleri için tavsiye edilmez. 7. Collar EOH da hem kuyu ismini hem de toplam derinliği göstermek için, önce Collar Label ve Depth Label seçeneklerindeki işaretleri kaldırın. Bottom Level seçeneğini işaretleyin ve bitişik butonu seçin. Üstteki metin alanında, yeni bir çizgi eklemeye başlayın (%HOLE_BOTTOM_DEPTH%%UNITS% kayıdından önce) ve geçerli alanların listesini görmek için bitişikteki oka klikleyin. Aşağıdaki alandan %HOLE_NAME% kolonunu seçin ve değişiklikleri uygulayın. Discover Eğitim Notları Sayfa 162

163 5.1 Downhole (Kuyu) Verilerinin Sorgulanması Alıştırma-5.2 3D sondajların dinamik olarak sorgulanması 1. 3D de, Workspace Ağacında Drillhole kolunun seçilebilir (Selectable) olduğundan emin olun. Bu kol için veri sayfası görüntüleme (Browsable) seçeneğinin de işaretli olduğundan emin olun: 2. Information Sheet i açın ve Data sekmesini seçin. 3. Select aracını seçili hale getirin ve imleci bir sondaj aralığı üzerinde gezdirin: özniteliği Data görünümünde görüntülenecektir. 4. Data görünümünde görüntülenen kolonlar bağlantı alanında sağ-klikleyerek ve Customise seçilerek özelleştirilebilir. 5.2 Downhole (Kuyu) Verilerinin Görselleştirilmesi Discover 3D downhole verilerinin doğrudan 3D ara yüzünde görüntülenmesi için bir seri güçlü özelliği birleştirmektedir. Aşağıdaki örnekte bu özelliklerden bahsedilmektedir. Alıştırma-5.3 Assay ve litoloji kolonları kullanılarak sondaj izlerinin renklerinin modüle edilmesi 1. 3D penceresinde, Tools menüsü üzerinden ulaşılan Tools > Legend Editor menü seçeneğini kullanarak Cu ve Lithology kolonları için yeni Renk Lejantları (colour legend) oluşturun. New Legend diyaloğunu açmak için Legend Editor aracının sol altındaki New butonuna klikleyin. Populate Legend from Dataset kutusunu işaretleyin ve Normal Dataset seçeneğinin seçili olduğundan emin olun. Dataset olarak DHassay tablosunu ve Field olarak da Cu kolonunu seçin. Number of Rows değerini 5 ve Legend Range için minimum 0 ve maksimum girin. Legend Name olarak Copper_Hill_Cu girin ve OK butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 163

164 Legend Editor diyaloğuna geri dönün, Auto-populate seçeneğini işaretleyin ve aşağıdaki To değerlerini girin (From değerleri otomatik olarak hesaplanacaktır): Ön plan renklerini (Fg) istediğiniz gibi ayarlayın (tavsiye: siyah renkli kolonu açık kahve olarak değiştirin). Tamamlandığınızda Save butonuna basın. 2. Bu işlemi DHgeology tablosunun Lithology kolonu için lejant oluşturmak için tekrarlayın. New diyaloğundaki satır sayısını (28) değiştirmeyin, bu sayı kolondaki tek kaya sayısını vermektedir. Pattern kolonundaki ilgili hücrenin üzerine klikleyerek ve arka plan ve ön plan renklerini değiştirerek bazı litoloji tipleri için özel-jeolojik şablonları atamaya çalışın. Not edelim ki, arka plan renkleri olarak ana renkleri ayarlamak genellikle daha etkin bir 3D tüp görünümü sağlar. 3. Drillholes 1 koluna bir kez klikledikten sonra seçin ve Drillholes_Lithology şeklinde yeniden isimlendirin. 4. Drillholes Properties Appearance sekmesinde, 3D Tube için görüntü tipi ayarlayın ve hole thickness değerini 5m olarak değiştirin. Show Gaps seçeneğini kaldırın. 5. Colour sekmesinde, Colour seçeneğini işaretleyin ve bitişiğindeki listeden Lithology kolonunu seçin. Edit butonuna klikleyin, gelen diyalogta Legend seçeneğini işaretleyin ve Adım 1 de oluşturduğunuz litoloji renk lejantını seçin. Bu seçenekleri uygulayın. 6. Not edelim ki, Adım 2 de Show Gaps seçeneğinin kaldırılmasıyla, kaydedilmemiş herhangi bir kuyu aralığı görüntülenmemektedir. Mekansal referans için sondajları ince izler (iskelet) halinde görüntülemek için, 3D den yeni bir drillholes kolu ekleyin (Insert > Drillholes). Buna Drillholes_Skeleton ismini verin. Bu kol için Properties diyaloğunu açın ve Holes sekmesinde tüm sondajları Show kolonuna taşıyın. Appearance sekmesinde, görüntü tipini (display type) Line olarak değiştirin ve çizgi kalınlığını (Line Style butonundan) 0.5 olarak ayarlayın. OK butonuna klikleyin. 7. Drillholes_Lithology kolonunu görünürlüğünü kapatın. Not: Sondajlar genel olarak Line ve 3D Tube olmak üzere iki farklı şekilde görüntülenir: Discover Eğitim Notları Sayfa 164

165 Line: çok büyük sondaj veri setlerinin görüntülenmesinin en etkin yoludur. Kuyular basit çizgilerle gösterilir. Eğer bunlara renk lejantı uygulandıysa, sadece her şablonunu arka plan rengi görüntülenir. Şablonlar görüntülenmez. 3D Tube: kuyu izleri katı kullanıcı-tanımlı kalınlığa sahip bir tüp şeklinde görüntülenir. Bunlar faklı kesit profillerine sahip olabilir, varsayılan olarak dairedir. 3D Tüpler lejant şablonlarını ve renklendirmeyi destekler ve çizgi görünümüne göre çok daha fazla hafıza harcar. 8. Bir başka drillholes kolu ekleyin ve Drillholes_Cu olarak isimlendirin. Bu kolda tüm kuyuların görüntülendiğinden ve bu kolun renk modülasyonu için daha önceki adımlarda Cu için ürettiğiniz lejantı kullandığınızdan emin olun. 5.3 Downhole (Kuyu) Verilerinin Koşullanması ve Sorgulanması Alıştırma-8.4 Boş değerleri kaldırma ve muhtemel litolojiler ya da belirli bir değerin üstündeki örnekler gibi sadece belirli kuyu aralıklarını görüntüleme 1. Drillholes_Cu kolu için Properties diyaloğunu açın. Colour sekmesinde, Data Conditioning butonunu seçin: bu bu alanın koşullanmasına ve/veya sorgulanmasına izin verir. 2. Cu kolonunun verilerini bir istatistiksel analizini yapmak için, Field Data Conditioning diyaloğunda Statistics Explorer butonuna klikleyin. Statistics sekmesinde Valid Data Range (geçerli veri aralığını) listeleyecektir; herhangi boş değer (Null) atanması gerekiyorsa, sonra hemen sorgulayabilirsiniz ve buna göre ayarlayın. Bu durumda, data minimum değeri dur, Sample Not Received (SNR) için veri tabanı anahtarıdır. Alternatif olarak Histogram sekmesi, hangi Null değerlerinin bulunabileceğini kesin olarak görmenize izin vererek veri dağılımının görsel bir sunumunu sağlar. Statistik Explorer dan çıkmak için OK butonuna klikleyin. Discover Eğitim Notları Sayfa 165

166 3. Field Data Conditioning diyaloğunda, SNR değerlerini ve sıfırdan küçük diğer değerleri kaldırın ve yeşil Add butonuna (resmin aşağısındaki) klikleyin. Bu değişikliğin etkisi hemen Statistics Explorer diyaloğunda görülecektir. 4. Bu değişikliği drillhole koluna uygulayın: Show Gaps seçeneği (Appearance sekmesindeki) hala seçili değilse, bu boş aralıktaki herhangi bir veri değerli bölüm artık yol olacaktır (bölümler önceden gri renklendirilmiştir). 5. Sadece ppm ve üstü değerlere sahip Cu aralığını göstermek için, Drillholes_Cu kolunun Colour sekmesi için Field Data Conditioning diyaloğuna geri dönün. Adım 3 de atanan Null değer aralığına ilave olarak, 0 ve arasındaki tüm değerleri boş (Null) atayın. Bu değişikliği sondaj görünümüne uygulayın. Discover Eğitim Notları Sayfa 166

167 6. Drillholes_Cu kolunun görünürlüğünü kapatın ve Drillholes_Lithology kolunun görünürlüğünü açın. Show Gaps (Appearance sekmesindeki) seçeneğinin hala kapalı olduğundan emin olun. 7. Sadece özel litoloji/kaya tiplerini görüntülemek için, Drillholes_Lithology kolunun Colour sekmesinin Filed Data Conditioning diyaloğuna erişin. Invalid data will be converted seçeneğinin işaretli olduğundan emin olun. Get Strings butonuna basın ve tüm litoloji kodlarını Invalid code kolonuna taşıyın (çift ok butonunu kullanın). Sonra sadece Fault2 ve QDP kodlarını Valid kolonuna atayın. Bunu sondaj görünümüne uygulayın. 8. Bitirdiğinizde, Drillholes_Lithology kolonu saklayın ve Drillholes_Cu kolunu yeniden görüntüleyin. Alıştırma-5.5 Sondaj izlerinin kalınlıklarının nümerik bir kolona (örneğin örnek ya da jeofiziksel veriler) göre değiştirilmesi Kuyu izlerinin kalınlık modülasyonu, renk modülasyonundan daha iyi bir görsel nümerik veri sunumu sağlar. Aynı anda birden fazla kolonun (örneğin Cu, Fe ve Zn) görüntülenmesine izin verir ve de renk modülasyonuyla kombine bir şekilde kullanılabilir (örneğin Zn değerleri ve litoloji verisinin görüntülenmesi). 1. Drillholes_Cu kolunun Appearance Colour sekmesinde, null aralığını kaldırın (Field Data Conditioning butonu kullanılarak). 2. Appearance sekmesinde, Thickness Modulate seçeneğini işaretleyin ve bitişikteki listeden Cu kolonunu seçin ve 0 arasındaki tüm değerleri null değer olarak atamak için Field Data Conditioning butonunu kullanın. 3. Boyut (size) modülasyonunu From 0.5m den To 20m ye kadar ayarlayın ve görüntüye uygulayın. Discover Eğitim Notları Sayfa 167

168 Lineer kalınlık modülasyonu nümerik verilerin görünüm dağılımına yardım ettiği halde, renk modülasyonu olmadan özel veri aralıklarını açıkça tanımlamak hala zor olabilir. Bunun yerine, kullanıcı tanımlı bir kalınlık lejantı kullanarak sondajlar spesifik veri aralıklarına göre bir seri farklı kalınlıkla modüle edilebilir. 4. Legend Editor diyaloğunu yeniden açın (3D deki Tools menüsünden) ve önceden oluşturulmuş (Alıştırma-8.4) olan Copper_Hill_Cu lejantını seçin. LThick (Çizgi kalınlığı) kolonunda, değerleri aşağıdaki ayarlayın. Bitirdiğinizde Legend Editor ü kaydedin ve kapatın. 5. Drillholes_Cu kolonun Appearance sekmesine geri dönün, Thickness (kalınlık) modülasyonunu By Legend olarak ayarlayın. Bitişikteki Legend butonuna klikleyin ve Copper_Hill_Cu lejantınızı seçin. Sondaj görünümüne uygulayın. Discover Eğitim Notları Sayfa 168

169 6. Renk ve kalınlık modülasyonunun bir sondaj kolunda kombine edilmesi nümerik sonuçların kuvvetlenmesine imkan verir. Farklı downhole (kuyu) bilgilerinin de aynı zamanda görüntülenmesine izin verir, örneğin Cu (renk) ve Pb (kalınlık) ya da Litoloji (renk) ve Cu (kalınlık). 7. 3D çalışma sayfanızı (File > Save Session) Training 3D klasörüne Copper_Hill_Drillholes.EGB ismiyle kaydedin. 8. OPSİYONEL: Appearance sekmesini 3D Rose ayarlayarak ve bitişiğindeki Petals butonunu istenilen nümerik kolonlara seçilerek birden fazla nümerik kolon da tek bir sondaj kolunda görüntülenebilir. Bu her çeyrek/yarım kalınlığını bağımsız olarak modüle edecektir ve tanımlamaya göre bölümleri renklendirecektir. Not: Bir 3D gülün renk modülasyonu tavsiye edilmez. Not: Bir 3D Rose görünümünün kalınlık modülasyonu sadece Appearance sekmesindeki standart By Default kalınlık aralığını (özel bir lejantla değil) kullanabilir. Genellikle varsayılan sadece Global ayarı önerilir; bununla birlikte Sharpen seçeneği büyük değerlerin küçük bir veri setine ek olarak uygulanabilir. Sharpen Büyük değerlere daha fazla ağırlık vererek veriyi karelere böler. Enhance Daha küçük değerleri arttırarak veriye logaritmik bir genişleme uygular. Global Her kuyuyu ayrı ayrı ölçeklendirmektense, tüm veri setiyle ilgilenerek her kuyu verisinin görünümünü ölçeklendirir. Discover Eğitim Notları Sayfa 169

170 5.4 Sondajların 3D Ortamda Planlanması 3D de sadece var olan sondajlar görüntülenmez, potansiyel cevherlerin test edilmesine ve ölçülmesine izin vererek, yeni sondajlar doğrudan ve dinamik olarak 3D ortamda dizayn edilebilir ve düzenlenebilir. Alıştırma-5.6 İndüklenen bir polarizasyon cevherini test etmek için bir ya da daha fazla sondajın planlanması Veri konumu: Training 3D\Geophysics\IP_Resistivity 1. Copper Hill sondajlarının önceki alıştırmadan görüntülendiğinden emin olun. 2. 2D ortamda DEM_5m gridini bir harita penceresinde açın ve bunun üzerini 3D bir imajla kaplayın (Haritayı 3D görüntüleyin). Bunu kuyu pozisyonlarını (XYZ) 3D de kontrol etmek için kullanacaksınız. 3D de imajı %40 transparan yapın ve katman kontrolünden Selectable (seçilebilir) yapın. 3. 3D de Training 3D\Geophysics\IP_Resistivity klasöründe bulunan TargetIP_44pfe.DXF dosyasını açın. Bunlar varolan sondaj ölçümlerinde modellenen çeşitli IP isosurface cevherlerini gösterir. Biz sondajlanmamış NW cevherini test etmek istiyoruz. 4. Utilities>Drillhole Planner seçeneğini çalıştırın. Bu diyalogda, New butonuna klikleyin ve IPTargetting.DPP ismini verin, Training 3D\Drilling\Project Files klasörünü seçin. Save butonuna klikleyin. Katman kontrolüne yeni bir veri seti eklenecektir (DHPlanner_Collars). Discover Eğitim Notları Sayfa 170

171 5. Araç çubuğunda Bond to Image butonuna klikleyin (imleç düzlemi artık DEM_5m imajına bağlanmıştır). Bakış doğrultusunu NW IP cevherinin ve DEM imajının üzerinde olacak şekilde ayarlayın, kabaca Kuzey Doğu (45 derece) doğrultusunu ayarlayın ve yaklaşın. 6. Drillhole Planner diyaloğunda, Create butonuna basın ve IP001 adında yeni bir sondaj tanımlayın. Tekrar Create butonuna klikleyin. 7. Ana diyalogta Pick Point butonuna klikleyin ve 3D görünümünde önerilen kuyu lokasyonuna klikleyin. Seçilen noktada DEM_5m imajının üzerinde mavi bir nokta konumlanacaktır ve onun XYZ koordinatları Drillhole Planner diyaloğuna eklenecektir. Bu konum Pick Point butonuyla yeniden seçilerek ve yeni bir kuyu konumu seçilerek kolayca düzeltilebilir. Alternatif olarak, herhangi bir kuyu XYZ değeri manuel olarak Drillhole Planner diyaloğunda editlenebilir; 3D görünümünde kuyu nokta konumunu güncellemek için Update butonuna klikleyin. 8. Sondaj Type seçeneğini Straight (varsayılan), Azimuth değerini 45, Dip değerini 60 ve Total Depth değerini 150m ayarlayın. Apply butonuna klikleyin. Katman kontrolüne bunu ve oluşturduğunuz diğer kuyuları içeren yeni bir Sondaj kolu (IPTargetting_Collars) eklenecektir. Discover Eğitim Notları Sayfa 171