12 OKUL-GAZETE-DÜ ÜN-BAYRAM

Transkript

1 12 OKUL-GAZETE-DÜ ÜN-BAYRAM OKULLAR Mustafa Yorganc (1894): Rüfltiyenin (ortaokul) birinci s n f ndan ayr larak 13 yafl mda stanbul a gittim (AG, 1 Eylül 1978). Mehmet Ali Mo ul (1894): S n f m n f yoktu o zaman o ul. Okuyabildi in kadar okunurdu. Ben üç mektepte okudum: Kilmes (Bozkurt), Hamza ve buras (Abana). Yeni yaz y bilmem ben. Eski yaz y okurum az-çok. Elverir. Yeni yaz y ö renmeye elimiz de medi. Bafl m zda 7-8 çocuk. Gece uykusu yok. Para yok. Ekmek ç karacaks n! (AG, 15 Haziran 1978) Mustafa fienol (1904): 1320 de (1904) Abana da do dum. Babam Molla Mustafa d r (fienol, 1874). lk olarak 1911 senesinde Zeytinlik teki K z Mektebi nde (*) bir sene okudum. Sonra Eski Cami nin yan ndaki okulda (Yat Mektebi) üç sene okudum da (1913) mektebimize Rumeli den muhacir gelen ö retmenler verdiler. Maarif Program tatbikat bafllad. Mektebimiz devre-i ulâ (ilk), devre-i mütevass ta (orta) ve devre-i âliye (yüksek) olmak üzere, ikifler y ldan alt y la ç kar ld. Ve rüfltiye (ortaokul) la vedildi (kald r ld **). Rumeli den gelen dört hocadan (Midillili Mustafa Efendi, Kavalal Osman Efendi, Selanikli Hüseyin Efendi ve Enezli) baflka Osman Efendi, smet Hoca ve Deli Hoca nam yla an lan üç hocam z daha vard. Ben, alt seneyi tamamlayarak, devre-i âliye den flahadetname (diploma) ald m (AG, 1 Mart 1978). Faik Acar (1909): 7 y l okudum. Bizim zaman m zda okullar bugünkü gibi de ildi. steyen gelir, istedi i kadar okurdu. Diploma al p da ç k p giden yok. lkokuldan ç kan rüfltiyeye giderdi ama, bizim zaman m zda rüfltiye kapand (AG de, 15 A ustos 1972 de yay mlanan söylefli bantlar n n yeni çözümü). Fuat Ünal (1910): Abana da 1912 de(***) do dum, 1919 da ilkokula girdim, 1924 te bitirdim. (...) O zaman k z ve erkekler ayr ayr okullara giderdi. Ben, caminin yan ndaki ilkokulda (Yat Mektebi) okudum. K z mektebi Zeytinlik teydi. Sonradan, hükümetin yan nda yap lan okula tafl nd (AG, 1 A ustos 1978). *) Ruhi Taner in (1931) dedesi Recep Usta n n (Kalafat, Ar ca, 1868) Zeytinlik teki, yerine apartman yap lan evi. **) 1913 te Rüfltiye (ortaokul) ve subyan mektebi (çocuk okulu) kald r larak yerine 6 y ll k ilkokul (mekatib-i iptidai) getirildi. ***) Fuat Ünal n do um tarihini (H 1328) 1910 olarak hesaplad k. Rumi (R) olarak gösterilmeyen tüm tarihlere hicri (H) ifllemi yapt k. Uygulad m z yöntem: H-H/33+622=Miladi (hicri y llar y lda 10 gün kadar eksik oldu undan, her 33 y lda bir y l ç kar yoruz, kalan say ya 622 ekliyoruz). Rumi y llara 584 ekliyoruz. Birçok kiflinin do um tarihi için Rafet Demirtafl n (1931) belle ini yeterli gördük. Ayr ca tarihler y l y l na da çevrilmiyor. Örne in H 1328 i 1910 olarak çevirdik in günü ay belliyse (25 fiaban 1328 gibi), y l n kimi bölümleri 1911 ya da Zeytinlik teki K z Mektebi (1970 ler) a kayabiliyor. Bu nedenlerle kimi tarihlerde 1-2 y ll k yan lma olabilir. 241

2 Mahir Özer (1913): Pazaryeri (Bozkurt) lkokulu nda befl y l okudum. Maarif mektebi (milli e itim okulu) olarak Abana, Pazaryeri ve lifli de (Yakaören) okul vard. lifli deki üç s n fl yd. Hiçbir köyde okul yoktu (yay mlanmayan söylefli band ndan). Nuri Eren (1920): 1920 de Abana da do dum de (yeni yaz n n ilk uyguland y l) Abana lkokulu nda ö renime bafllad m. Yanan ilkokul (Yat Mektebi) te yanan okulun yap lmas s ras nda (1936 da ö retime aç ld ) 20 kurufl ba fl da yapm flt m(*). Benim bu 20 kuruflluk ba fl m, orada bulunan kalabal coflturmufl, okulun camekânlar da benden olsun gibi büyük ba fllarda bulunanlar olmufltu. O zaman bölgede ortaokul yoktu. Okuma olana da yoktu da çal flmak için stanbul a gittim, Feshane Fabrikas na ç rak olarak girdim. O y l (1936) nebolu da ortaokul aç lm fl. Annem bana haber yolluyor, nebolu da okumam için. Feshane de bir y la yak n çal flt ktan sonra okumak amac yla Abana ya döndüm. Babam karfl ç kt. Biz okumad k da aç m kald k? dedi. Ama ben okuyaca m diye direndim. So uk havada denize girdi imden, zatürre olmuflum. Hastal m için nebolu ya gidip gelirken okula bafllad m (1937) ve hiç s n fta kalmadan 1940 ta bitirdim. Abana dan Necati Yazgan (1914), Necmettin Acar (1920) ve ben birleflerek ev tuttuk. Bir ara ben tek bafl ma da kirac olarak Abana Merkez lkokulu 1942 ö rencilerinden kimileri (Aynur fiengün). kald m. (...) Abana dan on befl kifli kadar vard k. Kâmil Yazgan (1923), Muzaffer Tuncer (1920), Ahmet T l (1921), Faik Ar kan (1920) bizden bir y l önceki, nebolu Ortaokulu nun ilk ö rencileriydi. Bunlar ilk akl ma geliverenler. Bozkurt tan da vard. nebolu Ortaokulu bölgede bafll bafl na bir okuldu. Toplam 500 ö renci vard. Hatta yafllar n küçülterek ortaokula gidenler bile vard. Necmettin Acar (1920) bunlardand. Abana dan giden k z ö renci bile vard. Bunlardan merhum Makbule yi (Çeliker, 1923) sayabilirim (AG, Temmuz-A ustos 1995). smail Yuvarlak (1923): 1923 te Çay rc k ta do dum. lkokula Sar çiçek te bafllad m. Ö retmenimiz Selanikli Celal Bey di. Minik Muallim derdik ona. O zaman köy okullar üç y ll kt. Dördüncü s n fa Abana da bafllad m. S rt mda yukar bezinden çanta, içinde m s r ekme i ve p rasa. Ayaklar m yal nayak. Yat Mektebi olarak an lan suyun yan ndaki okul. Ö retmenimiz de Fatma Hoca (Gemici, 1906). Bir iki ay sonra k fl bafllad. Ben de çar kla gelmeye bafllad m okula. 40 dakikal k yol. Okula ayakkab ile girilmezdi o zaman. Ben de çar klar m ç kar p, giriflteki ayakkab l a koyuyordum. Bir gün ders aral nda bakt m, çar m n teki yok. Kap y aç k b rakm fllar, köpek alm fl çar m, geveliyor. Giyilecek yeri kalmam fl. Kar da var. smail Efendi (Ekmekçi, 1887) vard, ona gittim. Bir a a ma bez parças sard da, eve öyle gittim. Evde bir öküz kellesi derisi vard. Babam, Kasap Hamdi Demir in (1898) tarlas nda çal flm fl da, bir s r kellesi vermifller. Babam da o kellenin derisini tuzlay p saklam fl. flte o deriden babam bana çar m n tekini yap verdi. Anam da sabaha dek uyumayarak çar n ipini e irdi. Sabah okula giderken anam, Çar klar n d flarda b rakma, bir kâ da sar da s ran n içine koy dedi. Ben de öyle yapt m. Sobaya yak n da oturuyordum. Fatma Hoca s n fa girince kokuyu anlad ve Burada fare ölüsü gibi bir fley var! dedi. Çocuklar çar m buldu. Fatma Hoca çar d flar ç kartt ve elime dört cetvel vurdu. O cetvel sopas ndan sonra bir daha okula gitmedim. lkokulu d flardan bitirdim (özel söylefli). *) Nuri Eren (1920), ortaokul yap m için de 1954 te 500 TL ba fllad (o zaman 175 TL ayl vard ). Yap lan yap, ö retmen verilmedi inden ortaokul olarak kullan lamad. Nuri Eren sa l k merkezi yap m için de 250 TL (bir ayl ndan çok) ba fllad. 242 Yat Mektebi-1931 (Nuri Eren).

3 Alaattin Okyay (1924): Befl ö retmenimiz olmazd. Dört ö retmen verirlerdi. Uzun Nuri ad nda Taflköprülü, çok iyi bir ö retmenimiz vard. Bizden önce sar kl ym fl. Ama çok ilerici bir ö retmendi (AG, Haziran 1993). fiahap fienol (1928), Abana Merkez den liseyi bitiren ilk kiflilerden biridir: Ben ilk lise ö renimli say lmam. Benden iki y l önce liseyi bitirmifl iki kifli var: Hac veli den Mustafa Atayurt (1924) ve lifli den (Yakaören) O uz Çelebi (1918). Ayr ca Abana ve Kastamonu da okumamakla beraber, Selahattin Öztürk (1930) de benimle ayn y lda liseyi bitirdi(*). Bu sayd klar m n üçü de üniversite ö renimlidir ve bugünkü (1977) görevleri flöyledir: Mustafa Atayurt Samsun Devlet Su flleri müdür yard mc s, O uz Çelebi Danimarka da bir gemi yap m kuruluflunda mühendis ve Selahattin Öztürk ABANALI YÜKSEK Ö REN ML LER (1977) (abece s ralamas na göre adlar ve bitirdikleri okullarla) smail Ata (Galatasaray, Mühendislik) Mustafa Atayurt (Teknik Üniversite) Güleren Cankoçak (Gemici) ( ktisat Fakültesi) Ergin Demirtafl (E itim Enstitüsü) Mehmet Dengizer (Hukuk Fakültesi) smail Dokuzo lu (Hukuk Fakültesi) Erdal Eren ( ktisat Fakültesi) Serüven Ero lu (Gemici) (Dil Tarih Co r. Fakültesi) Halil Günay ( ktisadi ve Ticari limler Akademisi) Reflat Gürsoy (Hukuk Fakültesi) Hasan K r ko lu ( ktisadi ve Ticari limler Akademisi) Nevzat Ömür (Mühendislik Yüksek Okulu) Ceylan Özden (Hava Harp Okulu) Ahmet Özden (Kimya Fakültesi) Selahattin Öztürk (Hukuk Fakültesi) Süleyman Sönmez (E itim Enstitüsü) Halit Taner ( ktisat Fakültesi) Ayfle T l (Hukuk Fakültesi) Ahmet T l ( ktisadi ve Ticari limler Akademisi) Mehmet T l (E itim Enstitüsü) Ergün Ünal ( TÜ Mühendislik Fakültesi) Fedai Ünal ( ktisadi ve Ticari limler Akademisi) Kâmil Yazgan (E itim Enstitüsü) lkim Yazgan ( ktisadi ve Ticari limler Akademisi) Varol Yazgan (Hukuk Fakültesi) Selahattin Y lmaz (Nurayd n) (T p Fakültesi) Erdal Yorganc ktisat Fakültesi Ömer Yorganc (Hukuk Fakültesi) AG (1 Kas m 1977) stanbul da avukat. (...) nebolu da (ortaokulu okudum). O tarihlerde yaln z nebolu ve Kastamonu da ortaokul vard (**). Lise dersen yaln z Kastamonu da. Sinop, Çank r, Bolu gibi yerlerde lise yoktu. Oralar n ö rencileri de Kastamonu da okurdu. Bugün, ticari ve politik alanda Türkiye çap nda baflar l olmufl s n f arkadafllar m var. (...) Ben bildim bileli Abana da Yat Mektebi vard. nebolu köylerinden, Çatalzeytin den, dahas Cide den bile ö renci vard. Oralarda yoktu yat l okul. O y llarda kimi köylerdeki 3 y ll k e itmenli okullar d fl nda okul da yoktu. Üzeri ilkokul, alt pansiyondu Yat Mekte-bi nin. Ö retmenler akflamlar da ilgilenirdi ö rencilerle. Ö renciler disiplinli ve çal flkand. Yat Mektebi, denilebilir ki, Sinop tan Cide ye kadar olan bölgenin yat l okuluydu. Sonra yine halk n yapt yanan ilkokul yap ld. Köylere de ilkokullar aç lmaya bafllan nca Yat Mektebi da ld. Yang ndan önce karakol olarak kullan ld Yat Mektebi (AG, 1 Kas m 1977). Köylerde de okul (mektep) vard ama, bunlar devlet okulu de il, mahalle mektebi türündendi. Necati Y lmaz (1910): Hocam z topal oldu undan, askere al nmam flt. Köylü hocan n iflini gücünü görür ve yemeklerini de s ra ile verirdi. Hoca da fahri olarak (para almadan) hocal k eder ve bizi okuturdu. Bize namaz süreleri falan okutur, okuma yazma da ö retirdi. Baflka bilgiler de ö retirdi. Hatta ben hocay b rak p Abana Rüfltiyesi ne (ortaokul***) girdim. Ö retmen Nuri Bey vard, beni imtihanla dördüncü s n fa ald... (AG, 1 May s 1982) *) Karabük Demir Çelik Fabrikas n n (Kardemir) kuruluflundan bafllayarak mühendis olarak çal flan Denizbükü Köyü nden Mehmet Ali Ergün (1907), saptayabildi imiz ilk lise ö renimli Abanal d r. Ergün ün annesi Örükye Çölmek (1884); babas da Hasan Çevik tir (1881). Dört k z babas olan ve 1974 te ölen Mehmet Ali Ergün ün ö renimini nerelerde yapt n saptayamad k. **) Kastamonu 1973 l Y ll na göre, ilimizdeki ortaokullar ve aç l fl y llar (Abdurrahmanpafla Lisesi nden sonra): nebolu (1936), Tosya (1947), Daday (1948), Taflköprü (1948), Devrekâni (1950), Cide (1951), Araç (1951), Küre (1953), Bozkurt (1954), Azdavay (1955), Çatalzeytin (1956), Seydiler (1966), A l (1967), Gökçea aç (1967), hsangazi (1968), Abana (1969), Kuztekke (1969), Baltac Köyü (1969), fienlik (1969), Do anyurt (1969), dir (1969), P narbafl (1969), lyasbey (1970), Selalmaz (1970), Kilkuyu Köyü (1972) ve Boyal (1972). ***) Necati Y lmaz n okudu u y llarda Abana dan rüfltiyenin kald r lm fl olmas gerekiyor. An lan okul ilkokul olmal d r. 243 Bir ara rüfltiye (ortaokul) olarak kullan lan,tar m Kredi Kooperatifi nin karfl s ndaki ev (bugün ayakta).

4 Yakaören lkokulu 1913 te aç ld. Mehmet Fahrettin Altan (Keserci Haf z, nceyaz 1887):...Yap lan araflt rmalara göre Haf z M. Fahrettin (Altan, 1887), senelerinde hususi mahiyette ad geçen mektepte (Yakaören-Merkez) yaln z erkek çocuklara hocal k yapm fl, bu müddet zarf nda resmi mekteplerde okutulan tarih, co rafya, musahabat ahlakiye vs gibi dersleri tedris ve takip eylemifl, yaz aylar nda resmi mektepler gibi Abana da bulunan Rüfltiye (ortaokul) ve iptidai (ilkokul) mektepleri muallimlerini davet etmiflti. Yetiflen çocuklar onlar n imtihan na tabi tutmufl ve muvaffak olanlar mezun k lmak, kitaplar hediye etmek suretiyle mektebi birkaç ay tatile tabi tutmufltur. Bu flekilde tedrisata devam ederken 1913 senesi fiubat ay nda ayni mektebe vilâyetçe tahsisat verilmifl ve lifli Musareis ptidai Mektebi ad yla yeniden aç lm fl ve hocas (Mehmet Fahrettin Altan) muallim tayin edilmifltir. Bu mektep, bu tarihten itibaren sekiz sene lifli Musareis Necmi Saadet Mektebi ptidaisi ad yla faaliyette bulunmufl ve sonra Cumayan nda daha evvel aç l p Yukar lifli Ravzai rfan Mektebi ad nda di er bir mektep bulundu undan, Musareis Mektebi la vedilmifl, muallimi önce Abana Merkez ine, sonra Yukar lifli Mektebi ne naklen tayin edilmifltir(*) ( lifli ve Havalisinde Kültür Hayat, kendi elyaz s, Yakaören lkö retim Okulu Belgeli i, sayfa 1. Tarih yok). Yakaören lkokulu 1934 e dek 3 s n fl d r dersy l nda 4. s n fa da ö renci al nd. 5. s n f 12 ö renciyle dersy l nda aç ld. Bozkurt Çevre ncelemesi: 1900 y l nda halk n gayreti ile yap lan medrese aç lm fl, cumhuriyetin kuruluflu ile birlikte (1923) medresenin yan nda resmi bir ilkokul aç lm fl olup, 1927 y l nda ilk mezunlar n vermifltir (Bozkurt lkö retim Okulu Belgeligi, sayfa 6. Tarih yok). Emin Türkay Öztürk (Çatalzeytin Mektubu Gazetesi ç karan, 1952): Bugünkü Çatalzeytin s n rlar içindeki ilk ilkokullar 1923 te Çatalzeytin Merkez, Ça lar(**) ve Kavakören köylerinde aç ld (özel söylefli). *) Mehmet Fahrettin Altan n özgeçmiflinden (yukardaki kaynak, sayfa 4): Köy mektebinde ( nceyaz ) haf z oldum. Bozkurt Hayriye Medresesi nde 7-8 sene kadar medrese tahsili gördüm. Babam öldükten sonra tahsile devam edemedim. lifli (Yakaören) Yal Camisi ne imam, hatip ve mektep hocas oldum senesi Haziran nda Kastamonu Maarif Müdürü baflkanl nda kurulan heyyeti imtihaniye (s nav kurulu) huzurunda bilimtihan aliyülâlâ (çok iyi) derecede taflra muallimevvelli i ehliyetnamesi (stajyer ö retmenlik belgesi) ald m senesinde lifli Musareis Mektebi ad alt ndaki yat mektebine muallim (ö retmen) tayin edildim. Ayni zamanda caminin imam ve hatipli ini yapmaya devam ediyordum. Cumhuriyet in ilan ndan sonra cuma günleri hatiplerin minberde okuduklar haz r Arapça hutbe yerine Türkiye de ilk defa Türkçe okudum. Bunu, Güzel nebolu Gazetesi nden naklen stanbul gazeteleri sitayiflle yazm fllard r. **) Ça lar Köyü Ortaokulu nca yap lan Köy nceleme Raporu nda (tarih yok) flöyle deniliyor: 1914 y l nda köylü iflbirli i ile yap lan hâlâ yerinde kalan ahflap ve ev tipi olan köy ilkokulu 1923 te Milli E itim Bakanl na devredilerek Türkçe ö retime bafllam flt r (sayfa 1-2). Hac veli lkokulu nun ilk ö rencileri (1935): Kör Hüsnü nün Ahmet, Muharrem Yorganc ve Yeflilyuva dan Zehra Kara (Muharrem Yorganc ) dolay nda Abana Merkez lkokulu ö retmenleri: Fahri Yazgan, Bedia Ar kan ve Fatma Gemici (Varol Yazgan) de onar larak turizme aç lan Hac veli lkokulu.

5 Hac veli lkokulu 1935 te aç ld. Muharrem Yorganc (1926): 1935 te Hac veli Okulu yap ld. Ben bu okulun ilk ö rencilerindenim. 9 yafl mda okula bafllad m. Orada üç y l okuduktan sonra Abana ya devam ettim. lkokulu Abana da bitirince, stanbul Sultanahmet Ticaret Lisesi ne girdim (AG, Mart 1991). Sonra e itmenli okullar geliyor. Necati Y lmaz (1910): Kastamonu ya e itmen kursu aç laca n duydum. Köylerden okuma yazma bilen, askerde çavufl onbafl olan, idarecilik yapabilecek durumda olanlar n baflvurular kabul ediliyor. Böyle ilanlar var. Ben de baflvurdum in 11 Nisan günü Kastamonu Gölköy E itmen Kursu na kay t oldum. Orada yedi ay ö retim usulleri üzerine çal flt k. (...) Hem de ne ifl! fieyho lu Kona diye bir tek sa lamca yap vard. Onu onard k. Tu la kestik. Çok tu la kestik. Uzun bir yemekhane binas yapt k. ki katl bir yap yapt k. Üstü iki yatakhane; alt nda da iki dersane. Sonra kantin yapt k. Kümes yapt k, hamam yapt k... (AG, May s 1994) 1940 ta, bugünkü Abana s n rlar içindeki alt yerde e itmenli okul aç l r: Atanan e itmenler ve görev yerleri: Necati Y lmaz (1910, Yeflilyuva), Tahir fien (1910, Göynükler), Mehmet Ö retmen Türkân Peker 1948 Abana Merkez lkokulu nda ö rencileriyle (Orhan Peker). Kartalo lu (1911, Kad yusuf), Halit Koskos (1907, Çamp nar), Ahmet Örnek (1908, Ba l k) ve Ziya Do an (1906, Konakören). E itmenler bir s n f üç y l okutup belge verir; sonra yeniden birinci s n ftan bafllard. Gölköy E itmen Kursu sonra köy ö retmen okulu na (1939); daha sonra da köy enstitüsü ne (1940) dönüfltürülür. Abana n n ilk köy enstitüsü ç k fll ö retmeni Saffet Demirtafl t r (1927). Kendisini dinleyelim: Y l O zaman köy okulu çok az oldu undan, beflinci s n f bitirmeden de (haz rl k s n f na) al yorlard. Dördüncü s n ftan gidenler de oldu. Gölköy Enstitüsü ne 5 ilden ö renci geliyordu. (...) 1 Numara çiftlik köflkü olarak haz rlanm fl. Bizden önce babanlar (e itmenler) o yap da biraz onar m yapm fl. 2 Numara y da e itmenler yapm fl. Biz, 3 ve 4 numaralar bitirdik; 5 Numara y da yar ya getirdik... (AG, Haziran 1996) Saffet Demirtafl, Yakabafl Köyü ne atan r (okul yap lana dek bir y l Abana Merkez de görev yapar). Alaattin Okyay (1924) Köy Enstitülü ikinci ö retmendir:...baz subaylar, Bunlar smail Hakk n n (Tonguç), Hasan Ali Yücel in kullar diye bizi hafife almak istedi. Yedeksubay yapmak istemediler. Ama gördüler ki, biz söylenilenler gibi kötü de iliz, hakk m z verdiler. Ben topçuydum. Y l Hatta subaylar m zdan biri, Tonguç ve Yücel in görevden al nmalar üzerine, Köy enstitülerini kapatanlar n iki gözü kör olsun! dedi. O zaman Avukat Kenan Öner ve Meraflal Fevzi Çakmak çok u raflt lar köy enstitüleri ile. Bizi yediler. Kedi, kendi yavrusunu yedi. Bizler köylüyü uyand r yorduk. A alar n elinden kurtar yorduk. fllerine gelmedi. (...) Ben buraya geldi im zaman rahmetli Hocam Fahri Bey (Yazgan, 1914) beni ba r na bast. Sana de il, köy enstitüsü mezunlar ndan birine bir fley yapan n gözlerini oyar m! dedi... (AG, Haziran 1993) Bugünkü belediye yap s n n yerinde 1930 da Köy Kona olarak yap lan yap n n bir bölümü uzun süre halkevi olarak kullan ld. Halkevinde okuma-yazma kurslar ve ekinsel (kültürel) etkinliklere yer verilirdi. Abana lkokulu ö rencileri lu y llar (Muharrem Yorganc ). 245

6 Saffet Demirtafl (1927): O zaman halkevleri vard. Abana Halkevi nin bir kitapl vard. Gençler burada okuma gereksinimlerini karfl lard. Bir de temsil kolu vard. Say n Fahri Yazgan (1914) temsil kolunda da aktif olarak çal fl rd. Büyük bir coflkuyla halk m z temsilleri izlerdi. D flarda da temsiller verir, spor kulübüne katk sa lard k. Abana da ulusal bayramlar büyük bir coflkuyla kutlan rd. Tüm halk törenlere kat l r, gece fener alay ve heyemola(*) gösterileriyle kutlan rd (AG, Nisan-May s 1996). Fahri Yazgan (1914):...Yine bir yaram deflildi ve iftiharla söyleyeyim ki, bundan en az 33 y l önceleri (1937) yap lan müsamerelerde, kad n rollerini erkekler yapmazd! Memleketimizdeki ö retmenler, ya da baflka kad n arkadafllar m z seve seve bu rollere ve aylarca süren provalara kat l rlar ve kat iyyen k llar na en ufak bir halel gelmeden, haklar nda en ufak bir söylenti olmadan ifllerine güçlerine giderlerdi. Biz o zaman bunu sa lam flt k (AG, 3 Aral k 1970). Nermin Yorganc (1926): Müsamereler (temsil) yapard k. Çocuk rollerine ben girerdim, bir genç k z olarak. Yar m saat önce okula gidip, spor kulübünün çevresinde koflard k. K zlarla erkekler maç yapard k. Demir direkler vard. Orada bize hareketler yapt r rlard. M z ka eflli inde bize jimnastik yapt r rlard (AG, Aral k 1995). Yaflar Öztürk (1936):...Tiyatro çal flmalar olurdu. Gerekti inde erkekler, kad n yerine oynard. lkokulun çok güzel bir müsamere salonu vard. Biz çok temsil verdik. Fatma Hoca vard, Kara Fatma (Germiyano lu). Beyi foto rafç yd (Nihat Germiyano lu). Ayr ca iyi rol yapard. Temsilleri o düzenlerdi ço u kez. Bu iflin içinde Ziya Abi (fien, 1918) de vard. Ahmet Efendi (fien, 1879) vard, annemin amcas olurdu, o da çok girerdi bu ifle. Halkevi de vard o zaman, orada da e lenceler yap l rd. Bir köflesine sahne yap l rd. O zamanlar çok gelen giden olur, böyle flenlikler s k s k yap l rd. Ulusal bayramlar çok coflkulu kutlan rd. D flardan tiyatrolar, sihirbazlar da gelirdi. Babam n kahvesinde (Orta Kahve, Büyük Kahve, Ayr k) bile tiyatro oynand olurdu. Yaz n, aç k havada yap l rd. fiekerci nin dükkân ile Fahri Bey in (Yazgan, 1914) yap s aras nda bir boflluk vard. Çad rlar gerilerek, gösteriler orada yap l rd (AG, May s 1994). *) En son heyamola yöneteni Alaaddin Okyay d r (1924). Ondan önceki saptayabildi imiz üç heyamola yöneteni (s ras yle geriye do ru): Sabri Aktan (1914), Kadir Makarac (1894) ve Kâmil Kaptan (Dengiz, 1881). OKULLARIMIZIN ÖYKÜSÜ 1970 te Abana da okulsuz köy kalmaz de de okullu köy kalmaz! Göç nedeniyle köy ve mahalle okullar birer ikifler kapanm flt r dersy l nda Atatürk lkö retim Okulu nda 400 ö renci vard. Bunlardan 59 u köylerden (toplam), 36 s da mahallelerdendi. Mahallelerden gelenlerin da l m Konakören 29, Hac veli 5 ve Çay rc k 2 dir. Okulda Müdür, müdür yard mc s ve üç hizmetliden baflka 22 ö retmen görev yap yordu dersy l nda nönü Lisesi nde 25 i Yakaören ve çevresinden olmak üzere 77 ö renci vard. Okullar m z n öyküsünü brahim fiengör ün (1959) araflt rmas ndan (Okullar m z ve Camilerimiz) da yararlanarak özetleyelim. brahim fiengör ün Abana merkez okullar üzerine araflt -rmas, bugün Sadi Saka dan (1932) kala-n n n aram zdan ayr ld Muzaffer T l (1912), nönü Lisesi ne mahalle ve köylerden gelen ö renciler Müdür Ahmet Savafl Can la (1977). Çay rc k tan Emine Özgün, Arif Özcan, Mustafa Gülen ve Recep Yuvarlak. Yakabafl ndan Selahattin Çankaya, Ayflegül Germiyano lu, Asuman Güçlü ve Nermin Özdemir. Yeflilyuva dan Yasemin Çetin. 246 Muhittin fien (1914), Ahmet Ak ntürk (1908) ve Alaattin Okyay n (1924) verdi i bilgilere dayan yor (AG, 15 May s ve 15 Haziran 1982).

7 1877 de (Abana bucak de il) Abana Merkez inde biri erkeklerin, biri de k zlar n olmak üzere iki ilkokul ve bir ortaokul (rüfltiye) vard. Bilinen en eski erkek ilkokulu, Eski Cami nin do usunda, sonradan karakol olarak kullan lan ve daha sonra yanan, önünden so uk su (Mektepönü Suyu) akan Yat Mektebi dir. Muzaffer T l (1912), bilinen en eski k z mektebi ni anlat yor: Hac yüzbafl Ahmet in (1839) yapt rd Zeytinlik teki Recep Usta n n (Kalafat, 1868) evi onar larak k z mektebi yap lm fl. Annem falan orada okumufl. Ramazanda kad nlar orada namaz k lard (1980 lerde y k ld ). Sonra k z mektebi 1936 da yap l p 1955 te yanan ilkokulun yerindeki, daha önce rüfltüye (ortaokul) olarak kullan lan yap ya tafl nd (1978 deki söylefli bantlar n n yeni çözümü). Ruhi Taner (1931): Büyükbabam Recep Usta (Kalafat, 1868) aslen Ar cal d r (Çatalzeytin). 2. Abdülhamit in yüzbafl s ym fl. Emekli olunca buraya geliyor ve K z Mektebi denilen bu yap y 1922 de aç k art rmadan 200 liraya al yor. Yap y Dedem Hac yüzbafl n n (Ahmet, 1839) kar s (Ayfle, 1842) yapt rm fl (özel söylefli). Bugünkü postane (eski hükümet) yap s n n do usunda (yanan ilkokulun yerinde) ortaokul (rüfltiye) bulundu una yukarda de indik. Bugün ayakta olan Ahmet Efendi nin Ziya fien in (1918) Mehmet Kurudirek e (Köstürü, 1923) sat lan evi de bir ara rüfltiye olarak kullan lm fl(*). Yine bugün ayakta olan Mehmet fienol un evini de Hac yüzbafl Ahmet (1839) imam evi olarak yapt rm fl. Rüfltiyelerin (ortaokul) aç lmas na Tanzimat la (1839) karar verilmifl olmakla beraber, ilimizdeki rüfltiyelerin ne zaman aç ld n bilmiyoruz. Kastamonu Abdurrahmanpafla Lisesi, 1885 te dadi (lise) olarak aç ld. Ortaokul da içindeydi ve birinci y l yaln zca ortaokul birinci s n fa ö renci al nd de okula ilkokul da ba lan nca ad Sultani oldu. lkokul bölümü 1925 te kald r ld ve ad Lise ye dönüfltürüldü de ad Abdurrahmanpafla Lisesi oldu da ortaokul da liseden ayr ld (Kastamonu 1973 l Y ll ). Abana Rüfltüyesi (ortaokul) çok eskidir. Mustafa Eski (Kastamonu, 1945): Abdurrahman Pafla Ekim 1883 y l nda nebolu ya yapt bir gezi s ras nda Evrenye (Gemiciler), lifli (Yakaören) ve Abana ya u ram fl; burada Rüfltiye Mektebi ni(**) ziyaret etmifl ve halkla konuflmufltur. Bu gezide nebolu Hastanesi için yard m talep etmifltir. Abanal lar, Evrenye-Devrekâni aras nda yol aç lmas n istemifllerdir ki, bugün bile bu istek devam etmektedir (Kastamonu Valileri, Kastamonu Valili i, 2000, sayfa 30). *) Rafet Demirtafl a (1931) göre bu evi (rüfltiye yap s ) Ziya fien in (1916) babas Ahmet fien (1879) hazine den, aç k art rmaya girerek alm fl. Mehmet fienol un evi ile bu ev aras nda Hac yüzbafl Ahmet in (1839) evi vard (bugün yok). Bu evin 1890 (H 1307) tarihli tapusunda flarken mektebi rüfltiye (do usunda ortaokul) yaz l d r. **) Mustafa Eski, bu yap t n 29. sayfas nda da Kastamonu Gazetesi nin 5 Mart 1888 tarihli haberine dayanarak flöyle yaz yor: Askeri Rüfltiye ile di er k z ve erkek rüfltiye mektepleri hariç tutuldu unda, vilâyet dahilindeki 32 rüfltiyede ö rencinin okudu u görülmektedir. Paflan n (Abdurrahman Pafla) göreve bafllad y llarda sadece skilip te rüfltiye mektebinin olmad, buna karfl l k di er kaza merkezlerinde ve o zaman nahiye (bucak) olan Abana da rüfltiyenin bulundu u anlafl lmaktad r. Bir baflka kaynakta da Abana Buca nda ortaokul yapt r ld yaz l : Seyyid Ahmet Hicabi (Kastamonu, 1826), Köy ve kasabalarda görüfltü ü ahâliye hay rl nasihatlarda bulunur, bilmediklerini ö retir, slâmiyete uygun olmayan davran fllardan men ederdi. lmin yay lmas için mektep, medrese gibi hay r eserlerinin yap lmas n teflvik ederdi. Nitekim bu gayretleri neticesinde, nebolu kazâs n n Abana nâhiyesinde bir mekteb-i rüfldiye, bir hamam, Araç kazâs nda bir büyük câmi-i flerîf, bir medrese ve bir mekteb-i rüfldiye ve Taflköprü nün Ayval köyünde bir medrese inflâ edilmesine bizzat nezâret etmifllerdir ( turkiye/kastamonu/seyyid_ahmed_hicabi.htm). 247 Abana Atatürk lkokulu nun 1982 deki 4. s n f ö retmenleri Y ld r m Ak n la. Bugünün nönü Lisesi nin 1960 lardaki görünümü (Nuri Eren).

8 1879 (H 1296) Kastamonu Salnamesi nde (Abana bucak de ildir) Abana Rüfltiyyesi Muallimi Hac Ahmet Efendi ve 1893 (H 1310) Kastamonu Salnamesi nde Abana Rüfltiyesi Muallimi Hüseyin Efendi ile Rika (yaz ) Muallimi Ahmet Efendi nin adlar geçer te rüfltüye (ortaokul) kald r l nca, Zeytinlik teki K z Mektebi bu okula tafl nd (yukarda da de inildi). Erkek ilkokulu da 6 y la ç kar ld. Abana daki ilkokulun yat l bölümü de vard ve bu nedenle ad na Yat Mektebi deniliyordu. Buraya köylerden ve Abana d fl ndan da ö renci al n rd. lkokul (Yat Mektebi) ö renci çoklu undan, gereksinimi karfl layamaz duruma düfltü. K z mektebi (eski rüfltüye) y k ld ve yerine ça c l (modern) bir ilkokul yapt r larak ö retim y l nda hizmete sokuldu. Bu okulu halk yapt rd. Sonradan yat l bölüm kald r ll nca, alt okul 1955 te yanan Abana Merkez lkokulu (Nuri Eren). müzesi ve temsil salonu olarak de erlendirildi. Ben (HTY, 1933), tarihleri aras nda bu okulda okudum. Bu okul 1955 te yand. O s ralarda Abana n n ilçeli i kald r ld ndan, bofl bulunan hükümet yap s ilkokula dönüfltürüldü. Dündar fienol (1934) ilkokulun yan fl n anlat yor: Ben askerden izinli gelmifltim (1955). Bozkurt Savc s, okuldan yanda kirac m zd. Yang n görüyor ve bizi, duvara vurarak uyand r yor. Ben kalk nca her taraf dumand ve herkes denize do ru kofluyordu. Hüsamettin (Göztürk, 1905) de bekçiydi o zaman. Sesi korkudan k s lm fl, yang n var, yang n var! diye ba r yordu. Evden bir kova kaparak ben de f rlad m. Okulun denize bakan kap s aç kt. Dald m içeri. Yang n n elektrik konta ndan ç kt n söylediler ama müsamere (temsil) salonunda elektrik yan yordu. D flar ç karak, okulla hükümetin aras ndan arka tarafa dolaflt m. D b l n Suat (Çavlar, 1928) da geldi. Örseli nin Nurettin (Aslan, 1936) ve Fahri Demirel (1932) de vard. Suat kap ya bir tekme vurdu, aç lan kap, duman n bas nc yla üzerimize kapand. Bir cam k rd k, alevler d flar f flk rmaya bafllad. Yeniden ön tarafa dolafl rken, müsamere salonunda elektrik yand n yine gördüm. Abana ve Bozkurt itfaiyeleri geldi. Bozkurt itfaiyesini bizim eve yönlendirdiler. Rahmetli babam (Mehmet fienol, 1910) o zaman Hay r, istemiyorum, benim evim yanarsa tek bir ev yanacak, yang n hükümete geçerse bütün Abana yanar! dedi ve onu da hükümete yönelttiler. Evinden kovas n kapan yang n yerine koflmufltu. Halk denize do ru iki s ra olmufl. Bir s ras nda kovalar bofl gidiyor; bir s ras nda dolu geliyordu. Bizim evin tuvaletinin penceresinden d flar ç kt m. Babam da odan n penceresinde. Gelen kovan n yar suyunu ben babama; yar s n da evin duvar na vuruyordum. Babam da suyun yar s n bana vuruyordu. Yoksa, s caktan yan yorduk. Yang n iyice bizim tarafa sark yordu. Bakt k beceremeyece iz, babam bir ara kayboldu. 5-6 tane kilimi slatm fl. Evin çat s na ç karak bu kilimleri sark tt ve öylece evi kurtard k. Okulun çat s oldu u gibi çökmüfltü. Rahmetli Çeto nun Mustabey (Mustafa Çetiner, 1908), okulun duvar n n bizim evin üzerine düflmemesi için dinamit att. Ama duvar d flar çöktü ve duvar içindeki tahtalar Çeto Mustabey in kafas na geçti. O zaman Öleyim bari! diye ba rd Mustabey. K r k Ziya (K r ko lu, 1908) ile beraber tahtalar kald rd k ve Mustabey i kurtard k (özel söylefli). Ondan sonraki ilkokul, Atatürk lkokulu olarak yap l yor ve ö retim y l nda aç l yor (bukünkü nönü Lisesi). Abana da ortaokul açma giriflimi 1950 li y llarda bafllar ve halktan toplanan yard mlarla 1955 te okul tamamlan r. Ama Abana n n ilçeli i kald r ld ndan ö retime aç lmaz. Bu yap önce ngilizce kamp ö rencileri için ayr l r. Sonra hastane olarak kullan l r. En son TEK in (Türkiye Elektrik Kurumu) kullan m na verilen yap 1987 de y kt r l r (2000 de yerine hal futbol alan ve iki kafeterya yap ld ). Yaflar Öztürk (1936): 1951 de zaman n milli e itim bakan Siz ortaokulu yapt r n, donan m n biz yap p kadro veririz diyor. Ortaokul yap m nda halk kar nca gibi çal flt. Ustalar bile para almad. Okul yap l yor. Tevfik leri mili e itim bakan. Diyor ki donan m ve kadro baflvurusuna: Biz Abana y köy yapaca z. Siz bu yap y baflka amaçla kullan n. Daha Abana dan Saffet Demirtafl ve Alaaddin Akyay. Ortaokul olarak yap lan yap (Nurettin Ye in). ilçelik kald r lmadan oluyor bu olay (özel söylefli). 248

9 Abana n n yeniden ilçeli i gündeme gelmesi nedeniyle 27 May s 1960 tan sonra haz rlanan bir broflürden: 1953 y l nda Milli E itim Bakanl n n A tipi plan na göre ve tamamen halk taraf ndan infla ettirilen ortaokul binas, ilçe merkezi nakledilecektir gerekçesiyle kadrosuz ve bofl b rak lm flt r. Bu gaye için infla edilen binan n üzerinde ortaokul levhas bulundu u halde, içinde ö retmen yoktur. Binay kültürel bir hizmette kullanmay düflünen ve merkezi stanbul da bulunan Abana y Kalk nd rma ve Turizm Derne i, 120 kiflinin yat p kalkmas na ve bar nmas na yetecek eflya ve malzeme temini ile ngilizce konuflma kamplar ihdas etmifl ve böylece Türk maarifine ve hem de Abana turizmine hizmet etmifltir. Abana yeniden ilçe olunca (1968), ortaokul ifli yine gündeme geldi. Oluflturulan dernek, Koç Day n n (Mehmet Güngör, 1900), daha önce tutuklarevi olarak da kullan lan yap s n tutar ve döfler. Ortaokul ö retim y l nda aç l r de bu yap dar gelince, Özel dare Lojmanlar na (Beflevler) geçilir te de Atatürk lkokulu ortaklafla kullan lmaya bafllan r (sabah ilkokul; ö leden sonra ortaokul). Abana Ortaokul Yapt rma ve Yaflatma Derne i nin sa lad m2 lik arsaya devletin 1973 te yap m na bafllatt okul tamamlan r ve ortaokula lise de eklenerek ö retim y l nda nönü Lisesi ad yla ö retime bafllan r de ilkö retim 8 y la ç k nca, ortaokulla ilkokul birlefltirildi ve nönü Lisesi, Atatürk lkokulu yap s na Halk E itim YEfi L ABANA YI N Ç N SEV YORUM 1938 y l nda Çatalzeytin in Ça lar Köyü 3 s n fl ilkokulunu bitirdikten sonra, Abana da aç lm fl bulunan yat l okula girdim. Babam beni atla götürmüfltü. 250 kurufla bir yatak yapt rd k. Babam beni, o zaman muhtar olan Abdullah fiengün e teslim etti. Okul befl gün tatildi. Abdullah fiengün, yeme imi evinden yollard. Sonra okul aç ld. Fahri Yazgan Bey vekil ö retmenimizdi. Güzel ders yapar ve bize f kralar anlat rd. So uk havalarda F r nc smail Usta ya s n rd k. smail Usta, çok s n rl olanaklar na karfl n, bizi hofl karfl lar, artan yemeklerle karn m z doyururdu. O y llarda Abana daha hareketliydi. 15 hamal deniz motorlar n n yükünü tafl rd. Deniz motorlar n n gelip gidifli herkesin ilgisini çekerdi. Beyaz baflörtülü tüm kad nlar deniz k y s na dolar, el sallayarak, giden motorlar u urlarlard. Kimi zaman deniz azd ndan, büyük tehlikeler atlat l rd. Halk k y da bekler, azg n dalgalar aras ndan k y ya ulaflan motoru halatlarla karaya çekerdi. Bizler Abana n n manevi evlatlar yd k. Halk bize hep iyi gözle bakard. Ben zeytinya l yemezdim. Bana tereya l yumurta piflirirlerdi. O zamanlar Abana da yorganc l k yapan biri vard, caminin de müezziniydi (Mustafa Yorganc ). Çok güzel sesiyle sabahlar bizi uyand r rd. Onun sesi bize ninni gelirdi. O zamandan sa kalanlardan ö retmenimiz Fatma Hoca, arkadafllar m zdan Sabri T l, Berber Sabri, Nurettin Ye in, Gedos tan Kemal (Ata) var. Sabri T l arkadafl m z sonra milletvekili oldu, Kastamonu ya ve Abana ya büyük hizmetleri oldu. Uzun zaman ö retmenlik yapan Necati Y lmaz Bey in bizim köyde asker arkadafllar vard. Abana ya her gidiflimde beni bulur, yedirir içirirdi. O da Hak k n rahmetine kavuflmufl. Abana ya indi imde kabrini ziyaret edip fatiha okuyaca m. Sevgili Abanal lar, sa olanlara uzun ömürler diler, ölenlere Tanr dan rahmet dilerim. Süleyman KAPLAN (AG, Ocak 1991) geçti (Atatürk lkö retim Okulu da lise yap s na tafl nd ). Abana da lise de aç l nca yüksek okullara giren birçok baflar l ö renci yetiflir. Ama Hayati Tahsin Y lmaz (1933) bu baflar dan tedirgindir:...son zamanlarda okumufllara tepki duyarl l olufltu bende. Nerede bir okumufl görsem, ondan uzak durmaya çal fl yorum. Bunun bafll ca nedeni, kimbilir, yönetici düzeyine gelmifl ço u okumuflun karacahilli inden kaynaklan yor. Yukarda da belirtti im gibi, bu karacahillik ço u kez gerçek de il, domuzuna d r. Bu kifliler, efendilerine karfl kendilerini karacahil gösterme zorunlulu unda say yor. Parlamento Bugünkü Atatürk lkö retim Okulu. 249 ço unlu u okumufllardan olufluyor. Bu okumufllar n Atatürkçüyüz! diye diye devrimleri nas l budad klar n, yurdumuzu karanl klara do ru nas l götürdüklerini hep görüyoruz. Abanal okumufllara gelince: Yurt düzeyindeki okumufllardan ayr mlar yok. Gençli inde toplumcu geçinen, solcu olan ço u kifli, bir yüksek okul bitirip kendisine iyi bir ifl ya da koltuk sa lay nca, düzenin (yeni s n f n n) adam olup, gidifle uyum sa lay veriyor. Biliyoruz, suç gençlerimizde de il, e itim düzenimizdedir. Ama ben yine de yüksek okul bitiren her Abanal y defterimden siliyor; yüksek okul s nav n kazanan her Abanal genci yitik bölümüne yaz yorum! (AG, Aral k 1989)

10 ABANA DA ÇIKAN GAZETELER GÜZEL ABANA 26 A ustos 1950 de Mustafa Tuncer in (1898) haftal k olarak Güzel Abana ad yla ç karmaya bafllad gazete Abana n n ilk gazetesidir. 60 say kadar ç kan gazete, 1952 de kapand (Mustafa Tuncer o y l öldü). Güzel Abana, ilk 52 say y 13 ayda tamamlad. Bundan, gazetenin kimi haftalarda ç kmad anlafl l yor. 9 Ekim 1951 tarihli 52. say da flunlar yaz l : Geçen y l n 26 A ustos unda ilk say s yla neflir hayat na at lan gazetemiz, bu say s yla birinci y l n bitirmifl ve ikinci y l n idrak etmifltir. lk y l n birinci say s ndan son say s na kadar, önsözümüzde belirtti imiz program m za sad k kalm fl ve münhas ran muhit ve memleketimizin ana davalar ve ihtiyaçlar yla meflgul olmufl, gittikçe artan bir enerji ile kutsal vazifemizi baflarmaya hasr gayret ve mesai sarf na çal flm fl zd r. Mütevazi sütunlar m zda polemik ve flah slar ilgilendirici münakaflalara yer verilmemifl, istisnas z olarak Güzel Abana n n 5 May s 1951 say s (Orhan Peker). fikir ve kanaatlar daima hürmetle karfl lanm fl, her fleyde iyi niyetin hâkim oldu u kanaat yolumuzu ayd nlat c bir nur halesi olmufltur (Aziz Demircio lu, 100 Y ll k Kastamonu Bas n, 1972, sayfa 122). PAZARYER N N SES Pazaryeri nin Sesi Gazetesi ni Salih Hilmi Özalp (1905), Haziran 1951 de ç karmaya bafllad : Pazaryeri nin Sesi, demokrat memleket gazetesi olup, memleket ihtiyaçlar n, vatandafl istek ve arzular n, iktisadi ve içtimai her türlü alanda fikir mütalaalar n havi, feragatla vatan ve memleketin ihtiyaçlar na eleman olmak ve ezcümle vatandafl n hürriyet ve haklar n koruma ve haks z muameleleri, flahsi menfaat ve ihtiras ve yolsuzluklar iyi niyetle tenkit ödevini bihakk n ifa etmeye ve demokrasi geleneklerine telkinat ve irflat ve memleket hayr na yararl konulara itina ve ehemmiyetle ve aç k üslupla (yer vermek) yegane gayemizdir. 6 Kas m 1951 de ç kan 6. say dan sonra yay n na ara veren gazete, 7 Haziran 1952 de, teksir makinesi ile bas larak yay n n 1953 e dek sürdürdü. KÖYLÜNÜN SES Salih Hilmi Özalp n (1905) Pazaryeri nin Sesi gazetesi, 1953 Mart ndan bafllayarak Köylünün Sesi ad yla yine teksir le bas larak sürdürüldü. Gazetenin ad n n de ifltirilmesi flöyle aç kland : Muhite daha flümullü ve faydal olabilmek için gazetenin ad olan Pazaryeri nin Sesi ad n n, ilçe (Abana) halk nca Pazaryeri nin gazetesi diyerek, yersiz telakkilere hedef olmakl m z, gazetenin idamesi ve memleketimizde ve ilçemizde himayeden daima mahrum bulundu u gözönünde tutularak, gazetenin ad n n Köylünün Sesi olarak de ifltirmekli ime mecburiyet has l oldu. Gazetenin kaç say ç kt bilinmiyor. Salih Hilmi Özalp (1905), Bozkurt Kaymakaml na verdi i 20 Haziran 1956 tarihli dilekçede, gazetesini bugünden itibaren tatil etti ini bildirmifltir (Aziz Demircio lu, 100 Y ll k Kastamonu Bas n, 1972, sayfa 129). TUR ST K ABANA Turistik Abana, Abana Turizm Derne i nce, 13 fiubat 1969 da haftal k olarak ç kmaya bafllad. Gazetenin ç kmas nda Kaymakam Yücel Türkben etkili oldu. Ç karken bafll kl imzas z yaz da flöyle deniliyor: Muhterem Abanal hemflehrilerimiz. Bugünden itibaren sesimizi duyurabilece imiz yay n organ m za, yani elinde tuttu un Turistik Abana ya kavuflmufl bulunmaktay z. Bu vesileyle, ç k fl gayemizi ve gazetemizle ilgili sorunlar m za k saca de inmeyi faydal bulmaktay z. Muhterem hemflehrim, flunu peflinen aç klamak isteriz ki, gazetemizin herhangi bir siyasi parti ile ve hiçbir ideoloji ile iliflkisi yoktur. Çünkü gazetemizi Abana y Tan tma ve Turizm Derne i ç kartmaktad r. Dernekler siyasetle ifltigal edemez. Zira kanunlar m zda amir hükümler mevcuttur. Hiçbir ideolojinin de peflinde de iliz. Amac m z, senelerin ihmaline ve gadrine u ram fl Abana n n sesini ilgililere duyurabilmek, dertlerimizi anlatabilmektir. Turistik Abana her yönüyle sizlere Abana kokusunu tatt racak ve hissettirecektir Yücel Türkben

11 Gazete ikinci y lda iki haftada bir ç kmaya bafllad. Arada tekleyerek iki buçuk y lda yay n yaflam na son verdi. Biz en son 111. say y (30 Eylül 1972) görebildik. Ahmet T l (1945): Abana yeniden ilçe olunca, ilk kaymakamlardan Yücel Türkben Abana ya büyük hizmetler yapm flt. Bir de gazete ç karmak istemifl. Yaz iflleri müdürü olarak beni seçtiler. Turizm derne inin ç kard bu gazetenin ad Turistik Abana. Bir y l sonra da Hayati Tahsin Y lmaz (1933) Abana Gazetesi ni ç karmaya bafllad. Abana Gazetesi de bana baflyazarl k önerisinde bulundu. Gazetenin (Abana) yaz iflleri müdürlü ünü de flu anda avukat olan Varol Yazgan (1937) yap yordu. sveç te bulunan Hayati Tahsin Y lmaz yaz lar kendisi haz rl yor, o zaman Kastamonu da bast r yordu. Ben Abana Gazetesi nde de yazmaya bafllad m. 12 Mart 1971 e dek yazd m (özel söylefli). ABANA Abana Gazetesi 25 Ocak 1970 te ç kmaya bafllad. Ç karan Hayati Tahsin Y lmaz (1933). Gazete, Hayati Tahsin Y lmaz n stanbul daki Abana Bas mevi nde bas l yordu. Yaz n yaflam na fliirle bafllayan Hayati Tahsin Y lmaz n ilk fliirleri Gölköy Enstitüsü nde ö renciyken Kastamonu Gazetesi nde ç kt te Serpinti fliir kitab n yay mlad ta Behçet Kemal Ça lar, stanbul Radyosu nun bir fiiir Dünyam z izlencesinde Hayati Tahsin Y lmaz dan söz etti ve üç fliirini okudu. Bundan sonra fliiri b rakan Hayati Tahsin Y lmaz, çeflitli gazete ve dergilerde yaz lar yazd. Bunlardan Akflam Gazetesi ndeki Turist Gittim, flçi Oldum dizisi (1966) ve Varl k Dergisi ndeki Bolluk Ülkesinden Notlar la sveç Günlü ü bafll kl günlükleri ( ) en önemlileridir. sveç üzerine iki yap t ( Bolluk Ülkesi sveç ve Yoksulluktan Vars ll a sveç ) ve Gölköy Enstitüsü üzerine Son Köy Enstitülü kitab var. Yine köy enstitüleri üzerine Seyfi Koryürek le haz rlad Ö renci Gözüyle Köy Enstitüleri ve Mehmet Saydur la Bir Tonguç Okulu: Gölköy Enstitüsü yap tlar var. Hayati Tahsin Y lmaz, merkezi Ankara da bulunan Türk Dil Derne i ve merkezi stanbul da bulunan Türkiye Yazarlar Sendikas üyesidir. Ayr ca Kültür Bakanl ndan Sanatç Kart var. Abana Gazetesi nin ilk say s ndaki, Ç karken yaz s nda Hayati Tahsin Y lmaz flöyle diyor:...bizim tarafs zl k anlay fl m z suya sabuna dokunmamak anlam na gelmez. Her fleyi baflkalar ndan bekleyen, birileri ne derse do ru sanan, hakk n isteyemeyen, al fl lm fl yineleyen, iyiyi araflt rmama...gece, k y daki çad rlar n donanma fenerleri gibi par ldad saatte, parkta bir fliir gecesi tertip ettik. A rl k benim üzerimde idi ama, Abana n n da flairleri vard. Hele bir tanesi, Hayati Tahsin Y lmaz, güzelim Anadolu koflmas n n k vrak izlerini tafl yan okuyufluyla halk a z birkaç koflmas n okuyunca keyfimiz yerine geldi, kendimize geldik. Anadolu sesleniyordu ( S ladan, metmetci e gelen mektuptan): Sabahlar tarhanam z ocakta, Tosun Mehmet gülümsüyor kucakta. K rlar yeflil, cümle dallar çiçekte, Toprak yine buram buram tütüyor. Ali Çoban s rlar koyverdi, Bahar nan ekinler de boy verdi. Yüce Tanr m, serçe derken toy verdi, Gayri ödünç derdimiz de bitiyor. flte o ul bet-bereket bol bu y l, Kasabaya ba lan yor yol bu y l. Gayret et de sen de çavufl ol bu y l, Yakup Çavufl köyde çal m sat yor. Behcet Kemal ÇA LAR(*) (Vatan Gazetesi, 2 A ustos 1960) HAYAT TAHS N YILMAZ Hayati Tahsin Y lmaz 1933 y l nda Abana lçesi nde do du y l nda Kastamonu daki Göl Ö retmen Okulu nu (Gölköy Enstitüsü) bitirdi. Çeflitli yerlerde ö retmenlik yapt. Daha sonra ö retmenlikten ayr larak Avrupa ya gitti. flçi olarak Almanya ve sveç te çal flt. stanbul da kurdu u matbaada 24 Ocak 1970 tarihinden itibaren Abana ad yla, iki haftada bir gazete ç karmaya bafllad. Avrupa da ticaret de yapmakta olan Hayati Tahsin Y lmaz sveç e yerleflti. Gazetesi stanbul da yay n na devam etmektedir... Aziz DEM RC O LU (100 Y ll k Kastamonu Bas n nda Kim Kimdir, 1980) tembelli ine kendini kapt ranlar uyarmaya çal flaca z. Abana toplumunu biraz daha ileriye götürebilmek için s k s k hay r diyecek; kurulu düzenin karfl s nda ola-ca z! (AG, 25 Ocak 1970) Bir baflka yaz s nda flöyle diyor Hayati Tahsin Y lmaz (1933): Bu gazete, Abana da bir düzen de iflikli ine do ru yönelmifltir. Düzenlerinin bozulmas n istemeyenler elbette ki bize karfl olacakt r. Gazetemizi okumayacak; okunmamas ve ilan verilmemesi için bask yapacaklar; haberleri birinci elden edinmemizi engellemeye çal flacaklard r. Düzeni y kmak de ildir asl nda amac m z. ste imiz, düzeni düzensizlefltiren pürüzlerin ortadan kalkmas d r. Tedirginli imiz, gözü kapal, ezbere yaflamak istemememizden gelmektedir. Bu gazete baz kiflilere övgü yazmak için ç km yor. Kimseden aferin bekledi imiz de yok! (AG, 27 Haziran 1970) ki haftada bir ç kan Abana n n ç karan l n, Hayati Tahsin Y lmaz n yurtd fl nda oturmas nedeniyle, (4. say dan bafllayarak) birçok kifli üstlendi. Bu görevi en son ye eni Tahsin Y lmaz (1952) yürüttü. En son sorumlu yönetmen de Emekli Ö retmen Recep Aygen di (1931). 251

12 Gazete 39. say da yay n na ara verdi (31 Ekim 1971). 40. say 1 Kas m 1977 de ç kt. 79. say dan bafllayarak gazeteyi Hayati Tahsin Y lmaz kendisi dizmeye; sayfa düzenlerini yapmaya bafllam flt r say dan 155. say ya dek (15 May s Eylül 1982) düzenli olarak sveç te bas ld. Ve yeniden yay na ara verildi. flte bu ara verifl in öyküsü:...mehmet Y lmaz n (1950) Almanya ya gidiflinden sonra gazeteyi sürdürmek güçleflti. Bir süre sonra dizgiyi sveç te yapmaya bafllad k. Olmad, son bir buçuk y ld r bask y da sveç te yap yorduk. Boyutu küçülmüfl olarak, ama yine bas yorduk. Bas lan gazeteleri Türkiye ye ulaflt rmada sorun ç km yordu. O zamanlar Türkiye yle telefon ba lant s zor sa land ndan, kimi kez haber üretmek zorunda kal yordum. Gazetenin yine stanbul da bas lma olana do du. Abanal olmayan bir arkadaflt ilgilenen (tüm çabalara karfl n Abanal bulamam flt k). Dizgiyi yine sveç te yapacakt k. 1 Eylül 1982 tarihli (155. say ) gazetede, gelecek say m z n stanbul da bas laca n duyurduk. Gelecek (156.) say y haz rlay p yollad m. Ama arkadafl n baflka hesaplar varm fl. Ben her zamanki safl mla gelecek say lar için de çal flmam sürdürdüm. Önümüzdeki günlerde bas lacak diyordu arkadafl hep. Ben de, günü gelen sonraki gazeteleri haz rl yordum. Tam dört say l k sayfa düzeni yollad ktan sonra arkadafl n hesaplar n anlayabildim... (Yeni Abana, Hollanda, Mart-Nisan 1967) Böylece ikinci kez yay n na zorunlu olarak ara veren Abana n n 156. say s Temmuz 1989 da ç kar. Bu kez ayl k ve her isteyene paras z d r. Gazete ilan-reklam da almaz! Yurtd fl ndan yönetimin zorlu u nedeniyle ço u kez iki ayda bir ç kar ve Haziran-Temmuz 2000 tarihli 263. say s yla sessizce ve 3. kez olarak yay n na ara verir. Abana son y llarda daha çok stanbul da, Hayati Tahsin Y lmaz n Görkem Bas mevi nde bas l yordu. Necdet K rceylan (Kastamonu): Abana Gazetesi ni yirmi ay aflk nd r büyük bir ilgi ile okumaktay m. Yirmi dört y ld r bu gazeteyi yaflatan, yöresine; yöresinin gurbetteki insanlar na büyük sevgi gösteren ve yöresine ilgi duyan herkese, herhangi bir parasal karfl l k beklemeden ulaflt ran bu flirin gazetenin tüm haz rlayanlar na gönülden teflekkürler. Do rusu otuz befl y ld r mahalli bas n dünyas n n içinde olmama, Türkiye nin çeflitli yerlerinde bulunmama ra men, Abana Gazetesi nin bu ilginç, özverili davran fl n n benzerini ne gördüm, ne de duydum. Esas nda mahalli gazetelerin hemen hepsi büyük fedakârl klarla ç kar lmaktaysa da, Abana n n uygulamas san r m konunun tek örne idir... (AG, Ekim 1994) 2000 de, yay na ara vermeden önce Abana Gazetesi internette de site kurdu. Abana n n internetteki yay n sürüyor (abanagazetesi.8m.com ve abanagazetesi.com). Abana Gazetesi nin bir say s toplat ld, Yaz flleri Sorumlusu Varol Yazgan la Yazar Ahmet T l yarg land lar. Ahmet T l (1945):...O s rada Abana da TÖS (Türkiye Ö retmenler Sendikas ) flubesi vard. Hüseyin adl Abana Savc s a ababalar na yaranmak için TÖS ü jandarmaya bast r yor. TÖS te flçi-köylü Gazetesi bulundu u gerekçesiyle, hiçbir mahkeme karar olmadan arama yap l p, tutanak tutuluyor. Ben o haftaki yaz mda TÖS ün Kaderi Bu bafll yla savc y suçlayan, oldukça a r say labilecek bir yaz yazd m. Bu yaz üzerine Abana Gazetesi toplat ld. Ben ve Yaz iflleri Müdürü Varol Yazgan (1937) için biri Adalet Bakanl ve hükümetin manevi flahsiyeti ne nebolu A r Ceza da; biri de savc ya hakaret ten Bozkurt Asliye Ceza da iki dava aç ld. Savc, babamdan (Muzaffer T l, 1912) özür Hayati Tahsin Y lmaz (Almanya dan Belçika ya bisikletle geçiyor-1963) Ata Market in Verdi i Bilgi: ABANA DAK GÜNLÜK GAZETE SATIfiI Gazete Ad Nisan Temmuz Posta Hürriyet Takvim Milliyet Fanatik Foto Maç Vatan 6 55 Takvim Akflam Gözcü Star 7 35 Günefl Tercüman 9 20 Cumhuriyet 4 15 fiok 8 12 Vakit 2 10 Zaman 1 9 Tercüman(HveO) 6 8 Türkiye 2 7 Radikal 1 7 Referans 3 - Evrensel 2 - TOPLAM yaz s yazmam istemifl. Ben yazmad m. Bir gün nebolu A rceza Mahkemesi ne gelmemiz için yaz ald k ve Varol Yazgan la gününde nebolu da bulunduk. Bu arada stanbul Barosu ve kimi avukatlardan savunmam z için görüfl alm flt k. Suçlanan yaz için haz rlanan bilirkifli raporu nun da bizden yana oldu unu ö rendik. O davada akland k. Bozkurt taki dava uzun sürdü ve 1974 aff nda düfltü (özel söylefli). 252

13 ABANA HABER 15 günde bir olarak, 1 Eylül 1984 te Abana Haber Gazetesi ni Seyfi Kartal (1952) ç kard te gazetecili e bafllayan Seyfi Kartal, TRT den Tansu Sar tayl ile Paris baflta olmak üzere Lyon, Londra, Frankfurt, Berlin, Brüksel gibi Avrupa kentlerinde çevirmen eflli inde kitle haberleflme konusunda seminer ve sempozyum lara kat lm fl, buralarda edindi i deneyimle yaklafl k 35 kez dünyan n çeflitli ülkelerine görevle yollanm fl ve oralardaki Türklere Türkiye nin genel konumu üzerine konferans lar vermifltir. Çeflitli gazetelerde foto rafç, haberci, kurum müdürü ve istihbarat flefi olarak görev yapan, WAPC ve Türkiye Bas n Konseyi üyesi olan Seyfi Kartal n sürekli sar bas n kart var. Abana Haber in 1. say s nda flöyle diyor Seyfi Kartal: Elinizde bulunan gazetenin bu noktaya gelmesi ve size ulaflmas elbette büyük çal flmalar n ürünüdür. Bundan evvel oldu u gibi, bundan sonra da en büyük yard mc m yine sizlersiniz. Her fleyden önce gazeteniz bu yay n hayat na kadar olan aflamalarda de erli yard mlar n esirgemeyen herkese teflekkürü bir borç bilir. Önümüzde maddi, manevi ve siyasi büyük engeller oldu unu biliyorum. Bu engelleri birlikte azimle elele aflaca m z ümit ediyorum. Zira zaman, olaylara dürüst bir yaklafl mla bakmam z neticesi lüzumsuz ve bilinçsiz bir flekilde aleyhimize lâf üretmeye haz r olanlar n kafas na balyoz gibi inecektir. Biz, Abanal arkadafllar m za bu gazeteyi ç kartmaktaki samimi temennilerimizin ne oldu unu anlatt k, onlardan vize ald k, öyle ç kt k karfl n za... Yine 1. say da Abana Haber Gazetesi imzal yaz da flöyle deniliyor:...gazetemizin ç k fl amac, Abanam z örnek ilçe düzeyine ç karmak için sorunlar m zla ilgili kamuoyu yaratarak, halkla, ilgili makamlar aras nda köprü vazifesi yap p geliflmemize bir ölçüde katk da bulunmakt r. Bunu yaparken yurdun ve dünyan n dört bir yan na da lm fl hemflehrilerimizi biribirinden haberdar etmeye, esasen mevcut olan dostluk ve kardefllik ba lar n pekifltirmeye, düflünen Abanal lar n düflünce ve birikimlerini sergilemeye çal flaca z. Gazetenin 9. say s nda (1 Ocak 1985) ç karan Muharrem Saka (1963); 38. Sat Özen, Hayati Tahsin Y lmaz, smail Kartal, Hasan Sütçü ve Saffet Demirtafl (1958 dolay -Nurettin Ye in) say s nda da Abdullah Yorganc (1925) oldu. Bu arada ayl k olarak ç kmaya bafllam flt. Gazetenin yaflamas için Yay n Da t m ve Matbaac l k flletmeleri Afi kurulduysa da arada tekledi ve 1988 de de yay n n noktalad. Bizde en son 66. say s (Ocak-fiubat 1988) var. ABANA HABER & KÜLTÜR Abana Haber & Kültür Gazetesi ni Metin fientürk (1965) 15 Haziran 2002 de 15 günde bir olarak ç karmaya bafllad. Bafllarken yaz s nda Metin fientürk flöyle diyor:... Bildi iniz gibi Abana da gazete deyince ilk akla Hayati Tahsin Y lmaz (1933) gelir. Bu sayfalar size ulaflt r nca anlad m Hayati Abi nin y llard r yapt özveriyi. Hayati Abi tamamen kendi maddi ve manevi imkânlar ile bizlere bir fleyler vermeye çal flt. Kimseden b rak n maddi deste i, birkaç kifli d fl nda manevi destek bile veremedik. Bedava gazete için sürdürüm kuponu nu doldurmak bile baz lar m za zor geldi. Buradan Hayati Abi ye sevgi ve sayg lar m z sunuyoruz. / Okumufl oldu unuz gazete, tamamen okuyucular m z n imkânlar, benim, Deniz in (Ayk n, 1982) ve Tansel in (sorumlu yönetmen, Korkut, 1981) katk lar ile ç kacakt r. Abone ve reklam gelirleri ile sizlere ulaflmaya çal flaca z. Gazetemizin yaflamas, biz ç karmaya çal flanlar oldu u kadar siz okurlar m za da ba l. Bizlere verece iniz maddi ve manevi destek ile bu hizmeti sürdürmek bizler için bir görevdir. Verece imiz haberler tarafs z olacak ve gerçekleri yans tacakt r. 253

14 ABANA NIN SES GAZETEN Z KORUYUNUZ...Abana n n içinde yaflay p da, Abana ya dönük olmayan kimselere rastlars n z. Ancak, Abanal olup da gurbette yaflayanlar n içinde Abana ya dönük olmayana pek rastlayamazs n z. Ayr l k, sevdirir insana memleketini. ç kesimden, Taflköprü den oldu um halde, daha ilk görüflte Abana y sevmifltim. Kendi do up büyüdü üm yerler kadar sevmifltim. Tabiat cana yak nd, insanlar gibi da Necati Kaptan a, E itmen Necati Y lmaz a kendimi k y da teslim etti im günden beri kendimi Abana dan ayr düflünemiyorum. kinci bir köyüm gibi. Abana y baflka yerde do up büyüyen sever de, siz (Abanal lar) sevmez misiniz? Size ne mutlu ki, Hayati Tahsin Y lmaz ve kardeflleri, babalar gibi Abana y seven, her türlü fedakârl ktan kaç nmayan bir hemflehriniz var. Yurdundan uzaklarda ekmek peflinde ama, yüre i sizler için çarp yor. Yard mc olunuz, Abana n n yaflamas için siz de elinizden geleni yap n z. Gazetenizi koruyunuz (...). Abana Gazetesi nin bir benzerini de Taflköprü de sürdürmeye çal fl yorum. Abana Gazetesi nin Taflköprülü okuru var m, bilmiyorum, ama, iftihar ediyorum, Abanal dostlar mdan baz lar benim gazetemi izliyor, hem de hat rlar için gönderece imi bile bile, abone ücreti de gönderiyorlar. Sa olsunlar. Abana Gazetesi ne abone olunuz, onu koruyunuz, destekleyiniz... Numan ÖZDEM R (AG, 15 fiubat 1980) Abana Haber & Kültür yay n n sürdürürken, May s 2004 te Abana n n Sesi Gazetesi ç kmaya bafllad. Ayl k olarak ç kan Abana n n Sesi ni Sevtap Pehlivano lu (1972) ç kar yor. Yaz ifllerinden sorumlu yönetmen de Ahmet Sönmez (1973). Sevtap Pehlivano lu önsöz ünde flöyle diyor: Abana y anlatmak, Abana y tan tmak, onun hakk nda bir fleyler yapmak zor ve cesaret gerektiren onurlu ve heyecan verici bir u raflt r. Ben de, küçük flehrin büyük sevdal s olarak Abana n n tüm güzelliklerini, sorunlar n paylaflmak, tarihsel miras n, do al güzelliklerini, kriterlerini aktarmak ve ilçemizi gerekti i gibi anlatmak için tüm Abana sevdal lar yla Abana n n Sesi adl gazetemizi aktarmaya bafllad k ve sizin deste inizle aktarmaya devam edecegiz. / Bu gazete ciddi bir çal flman n ürünüdür. Beklentilerinizi büyük ölçüde karfl layacak kapasitededir. Bu gazete içerisinde eksik bulunan konularla ilgili katk ve desteklerinizi bekliyoruz. Bizim birinci görevimiz böyle bir gazeteyi haz rlayarak kendi okurlar m z n görüfllerine sunmakt r. Amac m z, Abana ya gönül veren insanlara ulaflmakt r. Abana Haber & Kültür ve Abana n n Sesi gazetelerinin yay n sürüyor. Her iki gazete de duyuru gelirleriyle yafl yor. YEN ABANA Salim Y lmaz n (1938) Hollanda da, 1987 de iki ayl k turizm dergisi (Kültür-Sanat-Araflt rma-haber) Yeni Abana y da burada anal m. 5 say ç kan Yeni Abana, daha çok bas ndan seçilen yaz lar n t pk bas m ndan olufluyordu. SAZ-SÖZ 1950 lerde Abana gençlerinde bir saz tutkusu bafllad. Turizm sezonundaki yaz akflamlar nda Belediye Bahçesi nde yap lan e lencelere bu gençler de kat l rd gencin çal p söyledi i oluyordu. Rizvan Mor (1937):...Bu marangozhanede çal fl rken, Hüsnü Çelik (1934) Arkadafl m z n eline bir yerden küçük bir cura (saz) geçmifl. Ben bu saza bakt m, nas l oluyor, nas l ediyor diye tellerine do ru flöyle vurdum bir iki. Bir sesler gelmeye bafllad ve tabii ki merak sard bana. Akflamlar ifl bittikten sonra Hüsnü ile Ayflem i ç karal m, Fatmam ç karal m derken elimizi al flt rmaya bafllad k. Ama ilerletemiyorduk. Bir akflam iflten sonra kahvede çalmaya bafllam flt k. Kahvenin yar s marangozhaneydi. Bakt k, orta yafll, k sa boylu bir yabanc kahve ve sigaras n içerken bize do ru bak yor ve bir yandan da gülüyordu. Sazdan anlad belli oluyordu her hâlinden. Yan m za sokuldu ve Müsaade eder misiniz? dedi. Tabii izin verdik. Heyecanlanm flt k. Adam bizim küçük curay bir düzene ald ve vurmaya bafllad havalar. O kadar duyguland k, o kadar duyguland k ki, onun kadar saz çalabilsek, dünyalar n bizim olaca n düflündük yafllar ndayd k. Sonradan ö rendik ki, bu adam Gemiciler de mi bir yerde içgüveyi imifl. Sonra s k s k gelmeye bafllad. Ve de Tornac n n makara atölyesinde çal flmaya bafllay nca bize kurs açt. Ayr bir yer tuttuk. fiimdi y k lan Gazali nin kahvesinin bitifli indeki odada bir iki ay çal flt k. R za idi bu ustam z n ad. Riza Usta n n ö rencileri flunlard : Ben, Aynur Y lmaz (1934), Zeki Baflar (1935), Erdur Ye in (1936) ve Mustafa Öztürk (1931). çimizde en iyi çalan Köseo lu Mustafa yd (Öztürk). (...) R za Usta dan sonra biz biraz saz ö rendik. Sonra kimimiz stanbul a gitti. Köseo lu Mustafa askerden sonra stanbul da dükkân açm flt. Bakt m, Mustafa saz çalmay iyice ilerletmifl. Saz da var. Aman Mustafa dedim, Sen nerede ö rendin bunu? Orada (Küçükpazar) bir pideci varm fl, ad smail Akp nar. Bizi oraya götürdü. Sonra ben de pideciden 4-5 türkü dersi ald m. Abana ya geldi imde, bu sefer de bana flaflt arkadafllar, Nas l ö rendin? diye. Böyle böyle ilerlettik. Mithat (fiengül, 1944) vard, Fikret Ertürk (1940) vard ilerletenler aras nda. Derken biz Abana da o zamanlar bir saz ekibi oluflturuyorduk. Piste ç kar, saz çalard k (AG, 1 Eylül ve 15 Eylül 1981). 254

15 Nurettin Aslan (1934): yafllar nda R za Usta dan saz dersi ald k. Az çok saz çalmay ö rendim. Limasollu Naci (1920) Abana da ngilizce kamplar kurdu u zaman, akflamlar belediye bahçesinde e lenceler olurdu. lk zamanlar caz yoktu. Biz, iyi-kötü ba lamalar m zla bu e lencelere kat l rd k (özel söylefli). Mithat fiengül (1944): Önce tahta parçalar na çivi çak p misina gererek bafllad m çalmaya. Gazali Day m n (Mustafa Y ld z, 1902) kahvesine gizlice girer, duvarda as l sazlardan birini al p çalard m. Biz küçükleri sokmazlard kahvelere. Duvardaki sazlar da Rizvan Mor (1937), Zeki Baflar (1935), Mustafa Öztürk (1931), Hüsnü Çelik (1934), Erdur Ye in (1936), Enver Çelik ve Fikret Ertürk ün (1940) sazlar yd. fievket Süvari (1939), Mustafa Demir (1943), Yaflar Demir (1940) ve Adnan fiengün (1945) de çalard. Gazali Day m beni kollar, kimse yokken saz çalmam engellemezdi. Babam (Ahmet fiengül, 1908) da saz çalmam isterdi. Sonra ben de ilerleterek yukarda sayd m a abeylerime kat ld m. Limasollu Naci nin (1920) ngilizce kamplar açt y llardaki belediye bahçesinde yap lan e lencelerde hep beraber çal p söylerdik. Ben tek olarak da ç kard m te stanbul Ca alo lu nda iki ay kadar Ahmet Yamac dan saz dersi ald m. Sünnet dü ünlerine falan gider, tek olarak çalard m. O zamanlar stanbul da çal fl yordum. Yazlar Abana ya gelince yine çalard m (özel söylefli). Abana n n saz ustas Göbel Kâmil dir (Kalyoncu, 1903). Kemal Kalyoncu (1922): Babam öldü ünde 24 ayl k askerdim. 24 yafl ndayd m. Babam dü ünlere falan giderdi. Hem de rençberlik yap yordu köyde (Ba l k). Biz üç kardefltik. Kâz m (1931) burada. Gerçekten, babam flimdi yaflasayd, bu kahvede i ne atsan yere düflmezdi. Hele bir terzene vuruflu vard! Sar Recep, babam da Ankara Radyosu na koymak için çok u raflm fl. Ama o gitmek istememifl. Cahillik! Ben içki içerim, sarhofl gezerim demifl. Ankara ya al flamam fl. B rak p gelmifl (AG, Nisan 1990). Necati Y lmaz (1910): Saz en iyi o (Göbel Kâmil, Kalyoncu, 1903) çalard. Çevreye nefle saçard. E er bir flifle içebiliyorsan, Göbel Kâmil in saz yla üç flifle içebilirdin. Öyle bir sanatkârd Göbel Kâmil! (AG, Nisan 1990) Rizvan Mor (1937) da Göbel Kâmil i (Kalyoncu, 1903) de erlendiriyor: Ben çocuktum o zaman. Dört-befl yafllar ndayd m. Her akflam aras saz çala çala bizim mahalleden (Yukar Abana) geçerdi Göbel Kâmil. Biz pencereyi açar, dinlerdik onun saz n. Sarhofl gezerdi devaml. (...) Gördüm ama çocuktum. Yaln z, akflamlar pencereyi aç p, saz n dinledi imizi çok iyi hat rl yorum. Dedim ya, devaml içerdi. Abana da içer, saz çala çala Ba l k taki evine giderdi. (...) O lu Kâz m (1931) vard Göbel Kâmil in. O lu olmas na ra men saz çalamazd. Ama merakl yd. Tellere falan vururdu. Kâz m bir gün dü üne götürmüfl babas n n saz n. 14 yafl ndayd m. Bakt m, duvarda saz as l duruyor. lkönce orada gördüm saz. (...) Çeto Mustafa, (Çetiner, 1908) rahmetli anlatm flt bana o zaman. çki arkadafl olacak ki, iyi tan yordu. Göbel Kâmil meyhanelerde, meydanlarda saz ile hem oynarm fl, hem oynat rm fl. nebolulu Sar Recep de arkadafl olurmufl. Ankara ya gitmifller birlikte. Radyoevinde bunlara saz çald rm fllar. Al c olmufllar radyodan. Bu demifl ki: Ben sarhofl gezerim yahu! Geceli gündüzlü sarhofl olurum. Ben s k ya gelemem demifl. Böyle geldim, böyle giderim diyerek Ankara Radyosu na girmeyi kabul etmemifl! (AG, 15 Eylül 1981) Aynur Y lmaz (1934): Bunlar (Göbel Kâmil ve Sar Recep) Ankara ya yürüyerek gidiyor. S nav varm fl. Çok baflvuru olmufl. Sonuçta bu ikisi kal yor. Göbel Kâmil Sar Recep ten de üstün ç k yor. S nav kazan nca Göbel Kâmil çak s n ç kar p, saz n n tellerini kesiyor ve öyle de çal yor. Çok be eniyorlar. fllemler yap l yor, s ra imzaya gelince Göbel Kâmil Ben imza atamam, parmak basar m diyor. Göbel Kâmil in okuma yazma bilmedi i anlafl l nca Sar Recep i al yorlar. Ben bunu tam do ru yerinden ö rendim. Göbel Kâmil in (Kalyoncu, 1903) kardefli Gramiçe (Mustafa Kalyoncu, 1900) de iyi saz çalard. Bozkurt ta kahvecilik yapard. Biz saz götürürdük, perdelerinin ayar n yap verirdi. Ben perde ayar için 4-5 kez gittim (özel söylefli). Ut ustas Akk z da unutmayal m. Yaflar Öztürk (1934): O zaman n ( y llar ) renklilerinden Akk z (Fatma Han m) vard, çok güzel ut çalard. Döktürürdü yani. Konyal y falan çok iyi çalard. K z Süheyla da oynard. Nereli olduklar n iyi bilmiyorum. Bursal m, Çatalzeytinli mi? Akl mda öyle bir fley kalm fl. Çok iyi insanlard. Bize gelirlerdi. Sonra Süheyla bir gazete kanal yla evlenince stanbul a tafl nd lar (AG, May s 1994). 255

16 Raziye Y lmaz (1938): Akk z her dü ünde çal p söylerdi. yi ud çalard. Annesi tef çalar, k z Süheyla da oynard. Süheyla ince, uzun boylu han m han mc k tatl bir k zd. Akk z dantel de örerdi. A ipinden çam dall, güllü, kufllu desenli örerdi. O zaman n Abanas ndaki birçok evin perdesi Akk z n elinden ç km flt r. Annesi yazlar k y daki gazinoda çal fl rd. Süheyla mektupla evlenince stanbul a tafl nd lar (özel söylefli). Saz le beraber içki yi de gündeme getiriyoruz. En h zl içkiciler de Ba l k tan ç k yor. Fahri Köse (1934), babas Köseo lu smail i (Köse, 1912) anlat yor: Tas n içine rak y döker, ekme i do rar yerdi. Tastan içerdi rak y. Bundan 45 y l önce (1955) Ayanc k ta, onun meyhanesinde çal fl rken 900 graml k rak lar vard, mantar tapal yd. Tezgâha k ç n bir vurdu muydu, mermi gibi mantar tavana vurdurur, flifleyi diker ve su içer gibi içerdi. Her masada bir özel tas bulunurdu. Bu tasla, mutfakta çal flan babama rak yollarlard. Babam da Haf z Burhan n, Haf z Sami nin gazellerini s ra ile okur, meyhaneyi cofltururdu. Bunlar hep an oldu. (...) Bir perflembe günü babam ve Köseo lu Kâmil efle i s ms k ba lad lar dire e köyde. Bir Fahrettin Kerim rak s n zorla içirdiler efle e! Eflek uyufluk bir fleydi. Bozkurt a do ru giderken eflek canavarlafl p naray çekmeye bafllad. Bozkurt hayvan pazar na gider gitmez efle i 18 liraya satt lar (Özel söylefli). Salim Y lmaz (1938): Büyükbabam n seyisli ini de yapan rahmetli smail Köseo lu (Köse, 1912) da çok rak içerdi. Rak y at na da içirirdi. Kendisi de Ba l k kökenli olan Arkadafl m fievket Süvari (1938), o zamanlar sandalye fabrikas nda çal fl - yormufl. Bir sabah, rahmetli Hikmet Abi nin (Dokuz, 1929) lokantas na çorba içmeye gitmifl. Bakm fl ki, Köseo lu da çorba içiyor. Hikmet Abi sormufl fievket Süvari ye ne yiyece ini. smail Abi ninkinden ver! demifl o da. O lum, sen daha onun yedi inden yiyemezsin! demifl Hikmet Abi. Ne bilsin fievket Süvari, çorba içiyor sanm fl. Oysa içilen, çorba de il, rak ym fl: smail Abi doldurmufl bir karavanaya rak y, üzerine de biraz su. Ve de içine ekmek do ray p yiyormufl! (AG, fiubat 1995) Hamdi Demir (1929): Rahmetli Köseo lu smail (Köse, 1912), Dokuzo lu Mehmet (1924), Lokantac Fahri Köse (1934), efendime söyleyeyim Bozkurt tan Arkadafl m Selçuk (Küçükkahraman, 1933) vard, Rasim (Turhan, 1927) vard... Günde en afla iki üç posta içerdik. O zamanlar ben bir büyük içerdim! (AG, fiubat 1995) Dündar fienol (1934): O zaman (1940 lar) Abana da lokanta ve meyhane yok. Bizim dükkân n arka taraf nda ambar dedi imiz bir yer vard, orada 22 lik Mithat fiengül ve Ahmet T l. Saz çalanlar: R zvan Mor ve Fikret Ertürk. Ortadaki Necat Çavlar. Soldakiler: Ormanc Mehmet (fiengül) ve Selahattin Acar (Necat Çavlar). rak lar saklan rd (AG, Eylül 1993). 256

17 DÜ ÜN, BAYRAM VE HALK MUTFA I Bu bölümü Doç. Dr. Naciye Y ld z n (1958) Kastamonu nun lçesi Abana da Halk Kültürü bafll kl araflt rmas ndan (ErdemDergisi, say 39, Ankara, 2002, sayfa ) oldu u gibi aktar yoruz. Çay rc k kökenli (1932 do umlu Muhittin Ata n n k z ) olan Naciye Y ld z(*), 1985 ile 2000 aras nda yapt bu araflt rma için kaynak kiflileri Çay rc k ve Hac veli den seçmifl: Mükerrem Ata (1900), Sabahat Y lmaz (1923), Hatice Yorganc (1918), Fatma Özcan (1917), fakat Ata (1930), Hüsniye Ayd n (1934), Samiye Aras (1926), Fikret Ata (1937), Muhittin Ata (1932), Ahmet Ata (1925) ve Fatma Yuvarlak (1903). DÜ ÜN Evlenme yafl na gelmifl gençler, e er birbirlerini önceden tan yorsa ve büyükler taraf ndan uygun görülüyorsa, genellikle evin d fl nda, günlük hayat n içinde, çarfl dapazarda veya dü ün-dernekte birbirlerine gösterilir. ki taraf da birbirini be endi ini ifade etmezse hangisinin olursa olsun, gururunun k r lmamas için, bu gösterme iflinden karfl taraf n haberi olmaz. ki taraf da birbirini be endi ini aradaki kiflilere ifade ederse, k z n istenmeye gidilece i aç klan r. Özellikle k z taraf ndan olumlu iflaret almadan gelifligüzel k z evine k z istemeye gitmek pek hofl karfl lanmaz, gelenlere de itibar edilmez. Her ne kadar k z bin kifli ister, bir kifli al r sözü bu durumlar için söylense de, her k z isteyene kap s n açan ve k zlar n gösteren aileler makbul tutulmazlar. Bir evde evlenme yafl na gelmifl birden fazla k z varsa, görücü gelenlere sadece en büyük k z ç kar. Gençlerin birbirini önceden görme imkân yok ise, damat aday, k z taraf n n onay al narak arac lar ve yak nlar ile birlikte görücülü e gidebilir. Eski dönemlerde sadece arac lar n ve ana-baban n gelin aday n görüp be enmeleri üzerine kurulan evlilikler vaki olmufl ise de, günümüzde gençlerin birbirini söz kesiminden önce mutlaka görmeleri ve hatta görüflmeleri yayg nlaflm flt r. K z istenmeye gidilece i zaman, arac kifli k z evine giderek haber verir. Eskiden bu ilk görüflme kad nlar aras nda yap l p, erkekler söz kesme fasl nda devreye girerken, günümüzde k z istemeye erkekler, hatta damat aday da gitmektedir. Eski dönemlerde, kad nlar k z istemeye gittikleri zaman, o lan evinin yak nlar, kendi ocaklar ndan ald klar birazc k külü, k z evinin oca na kimse görmeden kar flt r rm fl. Biraz büyü mahiyetli bu ifllemin amac, ocaklar n küllerinin birbirine kar flmas n, yani k z n verilmesini sa lamakt r. Kad nlar, köylerde k z istemeye giderken bölgede bürü denilen yeni beyaz baflörtüsü ba lar. K z taraf, k z vermeye raz olsa bile k z evi, naz evi sözü gere i, bu karar n o lan evinin ilk geliflinde aç klamaz ve düflünelim derler. Söz kesme: Arac kifliler cevap almak için s k s k k z evini yoklar. E er k z taraf k z n da onay n alarak bu evlili i makul görürse, tekrar gelmeleri için gün bildirirler; olmayacaksa genellikle bizim evlendirecek k z m z yok denerek teklif geri çevrilir ve istenmeye gelindi inde o lan taraf n n getirdi i fleker, tatl gibi hediyeler aç lmadan *) Naciye Y ld z n Manas Destan (Türk Dil Kurumu Yay nlar, Ankara, 1995) ve Hemra ve Hurlika Hikâyesinin -Türkmen, Kazak, Uygur- Üzerinde Bir De erlendirme (Atatürk Kültür Merkezi Yay n, Ankara, 2001) adl yay mlanm fl iki yap t, ulusal ve uluslararas alanda say s z bildirileri, Türk dünyas na iliflkin bas m aflamas na gelmifl befl yap t, ulusal ve uluslararas yay nlarda say s z yaz lar var. Naciye Y ld z n Abana ya iliflkin araflt rmas ndan kitab m z n kimi öteki bölümlerine de al nt lar yapt k. Hac veli de Ahmet Gürses in (1940) dü ünü (Semiha Es, Hayat Mecmuas, 17 A ustos 1959). Mustafa Aksoy a (1959) göre Davulcu: Kirazsökü nden Osman Yavuz (1910). Zurnac : Kirazsökü nden Mehmet Yavuz. Köçek: Gölmet ten (Alantepe) Mustafa Midilli (1914). 257 ABANA DA AfiK Ben seni Abana da sevdim güzelim Ya mur yeflili gözlerin. Ben seni Abana da gördüm güzelim. Yemyeflil orman yakt ateflimizi Karadeniz söyledi flark m z Ninnilerle büyüttü aflk m z. Ben seninle yafl yorum güzelim Ya murdan sonraki aflk m z. Çam a açlar n n kokusu sindi içimize Rüzgâr bir baflka esti yüre imize. Sahil boyu yaflanan aflk m z Mehtap dinlendirdi sessizce. Ben seni Abana da sevdim güzelim fiu k sac k mevsimde. An lar m z burada b rakal m güzelim Kuduran Karadeniz de. Burada aflklar ölmez güzelim Burada aflklar yaflar. Ya murlar yaflat r yeflili, Çiçekler solmaz. Abana da aflk baflkad r güzelim Afl klar yorulmaz... Ahmet TI LI (Sevgi Merdivenleri, kendi yay n, stanbul, 2003)

18 arac ile geri gönderilir. Bu ayn zamanda teklifin kabuedilmeyece inin kesin iflaretidir. K z verilecekse genellikle pazartesi veya cuma akflam na denk getirilmeye çal fl larak tekrar k z evine gidilir. K smetse olur sözünden sonra o lan evinin getirdi i tatl yenir ve gelin aday ile damat aday el öper. Geçmifl dönemlerde mutlaka yap lmas gereken söz ve niflan bohçalar bir dönem b rak lm flsa da günümüzde yine sürdürülmektedir. Söz kesiminde dü ünün ne zaman yap laca, yeni evin kurulmas nda iki taraf n katk lar n n ne olaca konular da tart fl l r. Bu konularda anlafl lamazsa, iflin yar m kalmas da mümkündür. Bölgede bafll k paras hemen hemen yok gibidir. Ancak çok fakir köylerdeki ailelerde, k z n çeyizinde veya dü ünde harcanmak üzere bir miktar para al nd olur. Bu para, bazen o lan evi araf ndan, durumunun pek iyi olmad bilinen k z babas na teklif edilir. Niflan: Niflan âdetleri Türkiye deki genel âdetlerden pek farkl de ildir. Niflandan önce al flverifl yap larak gelin aday na tak, elbise, çamafl r, terlik, ayakkab, çanta gibi hediyeler al n r. Niflandan bir müddet sonra, k z taraf da damada ald hediyeleri bir tepsi baklava ile birlikte götürür. Bu âdetin ad niflan karfl l d r. Durumu iyi olan aileler karfl l kl olarak anne-baba-kardefl hakk olarak yak nlara da giyim eflyas tarz nda hediyeler yapar ki, bunun ad da bohça d r. Çal flmayan ev k zlar kay nvalidenin bohças na elde ifllenmifl yatak tak m, seccade, havlu gibi hediyeler de koyar. Damad n bohças na konan çamafl r, gömle i, çorab, k ravat ve -k z evinin durumuna göre e er konabilmifl ise tak m elbiseyi, ayakkab y - damad n dü ünde giymesi âdettir. Niflanda k za ve damada al nanlar genellikle ne olur ne olmaz, niflan bozulabilir düflüncesiyle dü üne kadar kullan lmaz. Niflan bozuldu u takdirde iade edilir. Dü ün: Dü ün haz rl klar na kararlaflt r lan dü ün tarihinden birkaç ay önce bafllan r. Gençlerin oturacaklar ev ayr ysa haz rlan r; e er büyüklerin yan nda oturacaklarsa -ki bu hemen hemen yok gibidirevin onlara ait olacak k sm düzenlenir. Dü ünden önce çarfl ya ç k larak hem gelinin hem de damad n ihtiyac olan fleyler al n r. Ev eflyalar n genellikle iki taraf ortak olarak haz rlar. Genel olarak yatak odas ve mutfak eflyalar n k z taraf n n, di erlerini ise o lan taraf n n almas âdettir. Dü ünden önce mutlaka resmi nikâh k y l r. Bölgede, ilk eflinin çocu u olmad için ikinci defa evlenenlerin d fl nda nikahs z aile yoktur ve bunlar n say s da nadirdir. Dü ünden önce k z n çeyizi baba evinde serilir ve görmek isteyenlere gösterilir. Çeyiz dü ünden önce gelinin oturaca eve, yak n akrabalar ve arkadafllar taraf ndan götürülerek yerlefl-tirilir. Çeyiz, evden ç kar lmadan sand n üzerine oturarak k z n kardeflleri damattan bahflifl fieker Alay 258 Davulcu Mahir Sünbül (Dursun, 1934), Zurnac Mehmet Kazan (Günvakti, 1930), Davulcu Mehmet Turan (Köseali, 1950) ve Köçek Bayram Göçmen (Belde irmeni, 1973). fieker Alay al r. Eskiden k z annesi çeyiz sermeye gitmezken günümüzde gitmektedir. Çeyiz serildi i gün, o lan evinin yak nlar olan kad nlar, k z evinden çeyiz sermeye gelenleri a rlar. Bölgede gelin hamam âdeti yoktur. Dü ün fleker günü ile bafllar. Genellikle cumartesi günü fleker günü dür. O lan evinin yak nlar ve damad n arkadafl-

19 MAMATLAR YAYLA SENL NDE (2002). Davulcu Mahir Sümbül (Dursun, 1934), Zurnac Fazl Temel ( nebolu-hac ibrahim, 1941), Davulcu Mehmet Turan (Köseali, 1950), Kemaneci Ramazan Ç nar (Kutluca, 1960) ve Köçek Mustafa Yaflar (Do anyurt, 1952). lar toplanarak ellerinde bayrakla ve davul zurna eflli inde, yak nsa yürüyerek, uzaksa eskiden atlarla, günümüzde arabalarla k z evine fleker ve k na götürürler. K z evinde bazlamaç denilen ya l ekmekler, börekler ve tatl lar haz rlanarak gelenlere ikram edilir. Ancak, burada eski anaerkil dönemlere kadar uzanabilece ini düflündü ümüz bir âdet vard r ki, bu da o lan evinden gelenleri slatmakt r. Bu gürültü pat rt, kaçmaca kovalamaca içinde ikram edilenler yenir ve o lan taraf n n yak nlar n n bir k sm slanm fl bir flekilde geri döner. Bu âdet, günümüzde de hiç aksat lmadan sürdürülmektedir. Cumartesi gecesi k na gecesi yapmak üzere k z evinde veya yaz ise harmanda ya da bahçelerde toplan l r. Damad n annesi geldi inde koyun gibi uslu olsun latifesiyle koyun postuna oturtulur. K na gecesinde k z evinde yaln zca kad nlar e lenir. Bir kad n erkek k yafeti giyip gelerek oynamayan kad nlar korkutmaya çal fl r. K z evinin erkekleri de o lan evine giderek orada her istediklerini yapt r rlar. stekleri yerine gelmezse o lan evinin vekilini ayaklar ndan ba layarak a aca asarlar. Buna adam asmak denir. Ertesi gün gelinin damad n evine götürülece i gündür ve bu güne hak günü, gelini almaya gelenlere de hakç denir. K z evinde de, o lan evinde de dü ün kurulur ve yemekler haz rlan r. Dü ün yemeklerinde tavuk, çeflitli köfteler, börekler, mezeler, bazlamaç, tatl lar mutlaka bulunur. Çok kalabal k olan dü ünlerde, misafir gelen erkekler dü ün evine hediye olarak tavuk da getirir ve bunlar aral ks z olarak kaynayan kazanlarda hafllanarak misafirlere ikram edilir. Böylece, dü ün sahibinin s k nt s biraz hafifletilmifl olur. Davullu dü ün ise dü ünde mutlaka içki de ikram edilir. Köylerde, misafirler dü ünün kuruldu u yerin yak nlar na kadar geldikten sonra orada biraz dururlar. Geldiklerini silah atarak belli ederler ve ev sahiplerinin davul-zurna ile kendilerini karfl lamaya gelmesini beklerler. Karfl lamaya gelen olmazsa küsüp geri dönenler olur. Bu yüzden baz dü ün sahiplerinin, birinin gelenleri karfl lamas için çifte davul-zurna tutmas söz konusudur. Davul-zurna eflli inde erkekler aras nda zeybek oyunlar oynan r veya köçek denilen, uzun etek giymifl erkekler oynar. Bunlar, genellikle Kastamonu nun fienpazar lçesi nden getirtilir(*). Kad nlar erkeklerin e lencelerine kat lamaz; ancak uzaktan seyrederler ve kendi aralar nda e lenirler. K z evine gelen damat, sa d çlarla beraber oturur, önüne kurulan sofraya el uzatmaz. Damad n önünde güreflen gençler ve çocuklar da damattan bahflifl al r. Eski dönemlerde damat herkesten önce eve dönerken günümüzde gelin ile damat birlikte evden ç kmaktad r. Eski dönemde damad n geldi i ata gelin bindirilerek götürülürmüfl; ancak günümüzde atla gelin getirme âdeti tamamen ortadan kalkm flt r. Gelin, o lan evine mutlaka yak nlar ndan birinin eflli inde götürülür. Eskiden k z n erkek kardefli at n bafl n tutup gelini götürürken, günümüzde sadece k z n yengesi k z ile birlikte gitmektedir. Yenge, imam nikah k y ld ktan sonra damat evinden ayr l r. Gelin eskiden atla, günümüzde ise arabayla yeni evine geldi inde kay nvalide veya kay nbabadan bir bahflifl almadan inmez. Kay nvalide gelinin ayaklar n n önüne bu day döker, gelin bunlar süpürge ile bir kenara toplar. Gelinin bafl ndan saç saç l r. Bu eski dönemlerde bu day, fleker gibi nesnelerden oluflurken zamanla para halini alm flt r ve bu paray cebinde saklayan kiflilerin bereket bulaca na inan l r. Gelin eve girince yanmakta olan oca a bir miktar ya dökerek ateflin parlamas n sa lar ki, bu da oca n sönmemesi dile ini ifade eden, ocak kültürüne ba l bir ritüeldir. Gelinin damad n evine gelmesinden sonra gerçeklefltirilen bir âdet de koltuk tur. Gelin ile damat biraraya getirilir, damat gelinin koluna girer ve böylece alk fl al rlar. Gelin o lan evine geldikten sonra da bir müddet e lence devam eder. Yats namaz ndan sonra imam nikah k y l r. Gelin ile damat, k z evinin gönderdi i tavuk, pilav, börek ve tatl dan oluflan yeme i beraberce yedikten sonra iki rekat namaz k larak gerde e girerler. Bu arada elbisesini kim üste asarsa evde onun sözünün geçece ine inan l r. *) Bu sayfalardaki foto raflar n altyaz lar nda görülecegi gibi, Bozkurt ve nebolu köylerinde de köçek var. 259 Bir fleker de bazlamaç ve baklava yiyenler (2002).

20 Damat da, kendisinin sözünün geçece ini göstermek üzere k z evinden gelen piflmifl bütün tavu un iki budunu çekerek birbirin-den ay r r. Bu, geline karfl hafif yollu bir gözda d r. Dü ünün ertesi günü gelin görmesi dir ve sadece kad nlar n e lendi i bir toplant d r. K z evinin yak nlar da -k z n annesi d fl nda- bu e lenceye kat l r. Günümüzde genellikle bu âdet de ortadan kalkm fl durumdad r. Dü ünden sonra k z ve o lan taraflar n n birbirini davet etti i evilli denilen yemeklerle dü ün âdetleri tamamlanm fl olur. K z evinde verilen yeme in ad k z evillisi, o lan evinde verilen yeme in ad ise o lan evillisi dir. Bu yemeklerde, di er yemeklerin yan s ra tereya nda piflmifl yumurta ile bazlamaç bulunmas flartt r. BAYRAM: Abana da günümüzde canland r lan bir gelenek bayramlarla ilgilidir. Eski dönemlerde genellikle her köyde uygulanan söz konusu gelenek, büyük kesimin flehirlere göç etmesiyle ortadan kalkm fl; ancak Abana Merkez e ba l bir mahalle olan Çay rc k ta bu âdet, köy muhtarlar n n ve bu mahalle halk n n çabalar yla günümüze kadar kesintisiz olarak sürdürülmüfltür. Bu durum, Abana Merkez de ve di er baz köylerde de ayn gelene in canland r lmas na vesile olmufltur. Çay rc k Mahallesi nin kesintisiz olarak sürdürdü ü bu gelenek, bayramda, büyük flehirlerde yaflayan uzaktaki halk da bölgeye çekmektedir. Bayramdan önce muhtar, stanbul ve Ankara da yaflayan hemflehrilerini ziyaret ederek onlardan para toplar ve bayram haz rl klar na bafllar. Ahç lar tutularak bayram n birinci günü etli pilav ve hoflaf haz rlan r. Bu âdeti bilen herkes ö leye do ru bayram yeri denilen meydana toplan r. Sadece bu bayram pilav na kat lmak için stanbul veya Ankara dan gelenler olur. Ö le namaz ndan sonra burada hep birlikte bayram pilav yenir ve bayramlafl l r. Çay rc k mahallesinin bayram yerinde bunun için özel olarak yap lm fl mutfak ve pilav n ikram edildi i salondan oluflan bir bina ve bu ifl için kullan lan demirbafllar mevcuttur. Herkesin bayram yerine toplanmas sebebiyle bayramda birbirini görmeyen kalmaz. Merkezden de kaymakam, belediye baflkan baflta olmak üzere herkes bu yeme e davetlidir. Evlerde sadece bayram yerine gelemeyen yafll lar kal r, daha sonra onlara da pilav götürülerek elleri öpülür. Gelenek her iki dini bayramda da yerine getirilir. Bu gelene in birlik ve beraberli i pekifltirdi ini farkeden halk, baflka baz köylerde de bayram n di er günlerini seçerek tekrar bayram pilav ç karmaya bafllam flt r. Merkezde ise bu ifli Abana Belediyesi organize etmektedir. Akif Karaaslan (Zurna, Kocaçam 1944), Murat Y ld z (Davul, Görentafl 1963), Mehmet Çukur (Köçek, Günvakti 1930) Arif Çetinkaya (Davul, Kefllik 1938) ve Mehmet U uz (Köçek, Günvakti 1950). 260 Abana Atatürk lkö retim Okulu ncelemesi: DÜ ÜN Dü ünün ilk günü ilçe merkezinde görünebilecek herhangi bir yere bayrak as l r. Bu, dü ünün bafllad n, fleker ve k nan n götürülece ini iflaret eder. Bu usul köylerde yoktur. Gençler o lan evinde toplan r. K z için al nan bohça hep birlikte, önde bayrak olmak flart ile k z evine götürülür. Erkek evinin haz rlad börekler, tatl lar, bazlamaçlar erkeklerce yenir. K z evine de bayrakla götürülür. Bu hareketi çevreye duyurmak için tüfek at l r veya mantar patlat l r. Her iki taraf bayra n ucuna mendil ve havlu sarar. Gelen misafirler için tavuk haz rlan r. Bu tavuk, belirlenen kifli taraf ndan al n r. E er tavuk gecikirse, gençler dü ün sahiplerinden birini havaya kald r r, üzerine su dökerler. Bu, hem bir flaka, hem de gelenektir. Darg nl k ve k rg nl k yoktur. Gelen misafirlere her iki taraf bazlamaç, börek ve tatl yedirir. Cumartesi gününün akflam na kadar, gelinin eline k na yakmak üzere k z evinde toplan rlar. Burada kad nlar kendi aralar nda söyleflip oynayarak e lenirler. Geç vakitte gelinin eline k na koyulur. K nadan önce gelinin avucuna para koymak âdettir. U ur say l r. Gelin bu paray sonra kocas n n cebine koyar ki, bu, darl k görülmeyece ine iflarettir. Dü ünün ikinci gününde kad nlar ve erkekler o lan evinde toplan r. Pazar günü yap lan ifllere hak denir. Kad nlar n ve erkeklerin meydana getirdi i toplulu a hakç denir. Her türlü haz rl klar tamamland ktan sonra, ö leden evvel veya sonra bayrak önde olarak k z n evine do ru yola ç k l r. Eve yaklafl nca kurus k at l r. Bu, geliyoruz anlam nad r. Hakç lar k z evinde ilgiyle ve sayg yla karfl lan r, gösterilen yere oturtulur. K z taraf da bu arada haz rl klar n tamamlamaya çal fl r. Haz rl klar tamamland ktan sonra damat ve yak nlar eve girer. Damat gelinin koluna girerek evden ç kar. Çevredekiler alk fl tutar. Gelinin ve damad n bafl na konfeti atarlar. Bu arada damat, çevreye bozuk paralar saçar. Çocuklar bu paralar toplar. Damat, gelin ve yak nlar, kendileri için haz rlanan bebekli özel otomobile biner. Halk da otobüs ve minibüslere dolar. Halk, toplu olarak nikâh yap lacak yere gelir. Burada resmi nikâh yap l r. Tak lar tak l r, oyunlar oynan r. E lence bitince damat evine gidilir. Bu arada gelinin ve damad n vekilli i al n r. Akflam namaz ndan sonra dini nikâh yap l r. Damat, sa d c ile birlikte yats namaz n k lar. Namazdan sonra gençler ve ihtiyarlar toplan r. Damat, sa d ç ve imam önde, halk arkada ilahilerle damat evine gelinir. mam, duas n yüksek sesle okur. Halk âmin der. Dua bittikten sonra damat imam n elini öper, odas na girer. Bu arada damada yumurta ve domates at l r. Bu bir flakad r. Kasti yönü yoktur. Çünkü bunlar damada isabet etmez. Bununla birlikte sopalarla, çeflitli cisimlerle vurularak gürültü ç kar l r. Vur, tut! fleklinde ba rmalar olur. Gelenlere fleker, flerbet, baklava ikram edilir. Herkes evine gider. Gelin, damad kap da karfl lar ve baflbafla kal rlar. Damat-gelin aras ndaki k sa sohbetten sonra k z evinden gelen yemekler yenir. Bunu müteakip, damat, Allah rizas için iki rekât namaz k lar (...). Dü ünün üçüncü günü gelin görmesi dir... (1996-Okul Müdürü M. Nuri Sümer ve S n f Ö retmeni Cemile Ertürk)