DERNEKLER REHBERİ 2013

Transkript

1 1 DERNEKLER REHBERİ 2013 İstanbul, 14 Nisan 2013 Şehitler Haftası nedeniyle şehitlerimizin anısına. Hazırlayan: Reşit TÜRK İSTANBUL Sayfa 1

2 2 Mustafa Kemal ATATÜRK Sayfa 2

3 3 İSTİKLAL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır parlayacak! O benimdir, o benim milletimindir ancak! Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal! Kahraman ırkıma bir gül... ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal. Hakkıdır, Hakk'a tapan milletimin istiklal. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım; Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar. Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imânı boğar, 'Medeniyyet!' dediğin tek dişi kalmış canavar? Sayfa 3

4 4 Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın, Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Bastığın yerleri 'toprak' diyerek geçme, tanı! Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı. Verme, dünyâları alsan da bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Hudâ, Etmesin tek vatanımdan beni dünyâda cüdâ. Rûhumun senden İlahî, şudur ancak emeli: Değmesin ma' bedimin göğsüne nâ-mahrem eli! Bu ezanlar-ki şehâdetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım. Her cerîhamdan, İlâhî, boşanıp kanlı yaşım; Fışkırır rûh-ı mücerred gibi yerden na'şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım! Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl; Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet, Hakkıdır, Hakk'a tapan milletimin istiklâl! Mehmet Akif Ersoy Sayfa 4

5 5 ÖNSÖZ Sivil toplumun gelişmesi ve güçlenmesi adına son yıllarda kayda değer gelişmeler yaşanmış, yeni toplumsal ve siyasi eğilimler ile Avrupa Birliği müktesebatına uyum çerçevesinde çok önemli yasal ve idari adımlar atılmış, düzenlemeler yapılmıştır. Yapılan değişikliklerin en önemlilerinden biri, derneklere ilişkin iş ve işlemlerin yürütülmesi ile yardım toplama işlemlerinin takip edilmesi görevlerinin, güvenlik birimlerinden alınarak, 31/07/2003 tarihinde İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunda yapılan düzenleme ile ana hizmet birimi olarak kurulan, Dernekler Dairesi Başkanlığı na verilmesidir. Bu değişiklikle; Başkanlığa bağlı olarak, İllerde İl Dernekler Müdürlükleri, İlçelerde İlçe Dernekler Büro Şeflikleri oluşturulmuştur. Sivil toplum kuruluşlarının en geniş kesimine hizmet veren Dernekler Dairesi Başkanlığı ve taşra birimleri kısa sürede Türkiye genelinde teşkilatlanmıştır. Derneklerin ve uygulayıcıların derneklerle ilgili mevzuatı ve ihtiyaç duydukları bilgi ve belgeleri bir arada bulmaları, kolayca ulaşabilmeleri amacıyla, DERNEK EL KİTABI hazırlanmıştır. Derneklerimizin yönetim ve denetiminde görev alan sivil toplum gönüllülerimize ve bütün kullanıcılara faydalı olmasını dilerim. Reşit TÜRK Sayfa 5

6 6 İÇİNDEKİLER 1. DERNEĞİN KURULUŞ AMACI 2. DERNEK KURULUŞU İÇİN İSTENEN BELGELER 3. FEDERASYON KURMA BAŞVURULARI VE İSTENECEK BELGELER 4. KONFEDERASYON KURMA BAŞVURULARI VE İSTENECEK BELGELER 5. BİRLİK KURULUŞU SAYILI KANUNA GÖRE - İSTENİLEN BELGELER 6. TEMSİLCİLİK 7. PLATFORM 8. İKTİSADİ İŞLETME 9. SANDIK KURMA ŞARTLARI 10. DERNEKLERİN TUTACAĞI DEFTERLER 11. DERNEKLERİN İŞLEMLERİNİN KOLAYLAŞTIRILMASINA YÖNELİK ÇALIŞMALAR 12. BEYANNAME VERİLMESİ 13. DERNEK BEYANNAMESİ FORMUNU DOLDURMA REHBERİ 14. DERNEK BEYANNAMESİ ÖRNEĞİ (EK- 21) 15. GENEL KURUL İŞLEMLERİ 16. BAKANLAR KURULU KARARIYLA DERNEKLERE KAMUYA YARARLI STATÜSÜ TANINMASI 17. KAMUYA YARARLI DERNEK STATÜSÜ 18. DERNEKLERİN VERGİ KANUNLARI KARŞISINDAKİ DURUMU 19. DERNEKLERE AİT İKTİSADİ İŞLETMELERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ 20. YÖNETİM KURULU KARAR ÖRNEKLERİ 21. İLGİLİ KANUNLAR 22. İLGİLİ YÖNETMELİKLER 23. İLGİLİ KURUMLARA AİT LİNKLER 24. KAYNAKÇA Sayfa 6

7 7 1-) DERNEĞİN KURULUŞ AMACI A) ili, ilçesi, Mahallesinde ikamet eden vatandaşlarımızın, maddi ve manevi değerlerini korumak, kültürel ve folklor değerlerinin yaşatılması için çalışmak, çeşitli şekillerde toplantı ve gösteriler düzenlemek. B) Kişilerin sağlık, eğitim, işsizlik gibi hukuksal, sosyal ve ekonomik sorunlarının çözümünde yardımcı olacak önerilerde bulunmak. C) Kişilerin sıkıntılarını ve mutluluklarını paylaşmak suretiyle, insanca bir yaşam kurmalarına yardımcı olmak. D) Demokrasi ve insan hakları konularında duyarlılıklarını artırmalarını sağlamak. Bunu sağlamak için de, her türlü radyo, televizyon, yazılı basın ve İnternet yayınlarından yararlanmak. E) Kamuoyunu aydınlatmak için de yazılı basın çıkarmak, İnternet siteleri oluşturmak, Bilgisayar ve İnternet i halk arasında yaygınlaştırmayı sağlamak. Radyo ve Televizyon programları hazırlamak. Periyodik olarak bunları yayınlatmak. F) Derneğin amacına uygun olarak, her türlü yayın, toplantı, gösteri açık oturumlar yapmak, yarışmalar düzenlemek. G) Yardıma muhtaç kişilerin hastalıklarının teşhis ve tedavilerinde yardımcı olmak. H) Dernek üyelerinin eğitimi için kurslar organize etmek ve dinlenmeleri için lokal açmak, aile eğitiminde, sosyal ve ekonomik alanlarda yardımcı olacak hizmet merkezleri açmak. İ) Dernek tüzüğünde belirtilen diğer amaçları gerçekleştirmek. 2-) DERNEK KURULUŞU İÇİN İSTENEN BELGELER Bir derneğin kurulabilmesi için en az 7 gerçek kişiye ihtiyaç vardır Dernek Tüzüğü ( 3 adet asıl ve bütün sayfaları tüm kurucular tarafından imzalı ) 2.2- Bilgisayar veya daktilo ortamında doldurulmuş Kuruluş bildirimi ( 2 adet asıl, karşıları kurucular tarafından imzalı, TC kimlik numarası düzgün, okunaklı ve yerleşim yeri açık ikamet adresi olacak (ek 2 formu) Ana sayfa formlar bölümünde bulabilirsiniz) 2.3-Yazışma ve tebligatı almaya yetkili en az 3 kişinin adı, soyadı, telefon numarası (sabit numara ve mobil telefon) yerleşim yerlerini belirten imzalı liste. (1 Adet) 2.4- Dernek Merkezinin tapuda mesken olarak (arsa, tarla, arazi, apartman vs.) gösterilen yerlerde açılması durumunda, kat malikleri kurulunun oybirliği ile alacağı karar örneği (1 adet), (kira kontratı 2 adet). veya, Dernek merkezinin açılacağı yer tapuda iş yeri geçiyorsa kira kontratı (2 adet) 2.5- Bu belgelerin dosyalanması için 2 adet yarım kapaklı dosya 1 adet büyük klasör Dernek kurucuları arasında tüzel kişilerin bulunması halinde bu tüzel kişilerin unvanı, yerleşim yeri ve kuruluş belgesi ile tüzel kişiliklerin organları tarafından yetkilendirilen gerçek kişi de belirtilmek kaydıyla bu konuda alınmış kararın fotokopisi Kurucular arasında yabancı dernek veya dernek ve vakıf dışında kar amacı gütmeyen Sayfa 7

8 8 kuruluşlar bulunması halinde bu tüzel kişilerin derneklere kurucu olabilmesine dair İç İşleri Bakanlığınca izin verildiğini belirten dernek kurucuları tarafından imzalanmış yazılı beyan Kurucular arasında yabancı uyruklular varsa bunların Türkiye'de yerleşme hakkına sahip olduklarını gösteren belgelerin fotokopileri. Evraklar, kuruculardan biri tarafından İl Dernekler Müdürlüğüne getirilecektir. İl Dernekler Müdürlüğü İletişim Bilgileri TELEFON: FAKS : E-Posta: dernekler@istanbuldernekler.gov.tr ADRES: Bankalar Caddesi No: 14 Karaköy Beyoğlu - İSTANBUL Dahili Numaralar Kuruluş Tüzük Genel Kurul - Adres Değişikliği Fesih İşlemleri Yardım Toplama 180 Etkinlik - Yurtdışı Yardım Bildirimi 173 Denetim İşlemler (Alındı Belgesi, Gider Makbuzu,Yetki Belgesi, 127 Gayrimenkul) Lokal 131 Beyanname Defter Tasdik Evrak Kayıt 136 Santral 111 Not: Milli Eğitim Müdürlüklerine bağlı Spor Kulübü Dernek Kuruluşlarında diğer belgelere ek olarak Okul Müdürü tarafından onaylanmış muvafakatname (...Spor kulubü Derneğinin okulumuz bünyesinde kurulmasında, faaliyet göstermesinde ve okulumuzun ismini almasında sakınca yoktur...) gerekmektedir. Yeni kurulan derneklerin (kuruluş işlemleri sona erdikten sonra) sitesinde yer alan e-dernek kullanıcısı olmak istiyorum linkine girerek e-dernek şifresi almaları gerekmektedir. Sayfa 8

9 9 Dosyalama şekli *Kuruluş bildirimi (En üstte olacak şekilde 1 Adet), Tüzük (2 Adet) yarım kapaklı bir dosya içerisine konulmalı. *Diğer yarım kapaklı dosyaya 1-Kuruluş Bildirimi (En üstte olacak şekilde 1 Adet),Yazışma ve tebligatı almaya yetkili kişiler listesi (1 Adet) ve 2 yarım kapaklı dosya kalın klasörün içinde. Yukarıda sayılan evrakların ayrıca şeffaf dosya içerisine konulmaması gerekmektedir. Şube Kuruluşu Madde 7-Tüzüklerinde şube açabileceği belirtilmiş dernekler, genel kurullarınca yetki verilen yönetim kurullarının yetkili kılacakları en az üç kişinin imzaladığı 1 adet Kuruluş Bildirimini ve aşağıda belirtilen eklerini şubenin açılacağı yerin mülki idare amirliğine verirler. Geçici yönetim kurulu üyeleri ile yazışma ve tebligatı almaya yetkili kişi veya kişilerin adı, soyadı, yerleşim yerlerini ve imzalarını belirten liste, (1 adet ) Şube açılması için yönetim kuruluna verilmiş yetkiyi gösteren genel kurul (divan tutanağı) kararının fotokopisi, ( 1 adet ) e) Kurucu olarak yetkilendirilmiş kişiler için alınmış dernek yönetim kurulu kararı fot. ( 1 adet) f) Şubenin mesken olarak gösterilen yerlerde açılması durumunda, kat malikleri kurulunun oybirliği ile alacağı karar örneği, kira kontratı Şube merkezinin açılacağı yer tapuda iş yeri geçiyorsa kira kontratı (2 adet) g) Şube kurucuları arasında tüzel kişiliklerin bulunması halinde; bu tüzel kişilerin unvanı, yerleşim yeri ve kuruluşuna ait belgeler ile tüzel kişiliklerin organları tarafından yetkilendirilen gerçek kişi de belirtilmek kaydıyla bu konuda alınmış kararın fotokopisi. (1 adet) ğ) Kurucular arasında yabancı uyruklular varsa, bunların Türkiye'de yerleşme hakkına sahip olduklarını gösterir belgelerin fotokopileri, (1 adet) Çocuk derneklerinin şubelerine tüzel kişiler kurucu veya üye olamazlar, ayrıca çocuk dernekleri şubelerinde kuruluş bildirimine, kurucu çocukların yasal temsilcilerinin izni eklenir. Şubeler, olağan genel kurul toplantılarını, merkez olağan genel kurulu toplantısından en az iki ay önce tamamlamak ve genel kurul sonuç bildiriminin bir örneğini toplantının yapıldığı tarihi izleyen otuz gün içinde mülki idare amirliğine ve genel merkezlerine bildirmek zorundadırlar. Not:1 yarım kapaklı dosya ve büyük klasör gereklidir. 3-) FEDERASYON KURMA BAŞVURULARI VE İSTENECEK BELGELER Madde 9- Federasyonlar kuruluş amaçları aynı olan en az beş derneğin bir araya gelmesi ile kurulurlar. Federasyonlar, kuruluş bildirimi ve eklerini mülki idare amirliğine vermek suretiyle tüzel kişilik kazanırlar. Federasyon kuracak dernek temsilcileri tarafından imzalanmış 2 adet Kuruluş Bildirimi ve aşağıda Sayfa 9

10 belirtilen ekler, federasyonun kurulacağı yerin mülki idare amirliğine verilir. a) Kurucu dernek temsilcileri tarafından imzalanmış 2 adet federasyon tüzüğü, b) Dernek tüzüklerinin; amaç, federasyon kurma ve üye olmaya ilişkin maddelerinin bulunduğu bölümün yönetim kurulu başkanından onaylı ve kaşeli sureti, (1 adet ) c) Federasyon kurulması yönünde derneklerce alınmış genel kurul (divan tutanağı) karar örneği, (1 adet) d) Kurucuların, derneği temsil etmekle yetkilendirildiğine ilişkin ilgili dernek yönetim kurullarının karar örneği, (1 adet) e) Geçici yönetim kurulu üyeleri ile yazışma ve tebligatı almaya yetkili kişi veya kişilerin adı, soyadı, yerleşim yerlerini ve imzalarını belirten liste veya yazı. (1 adet) f) Federasyon Merkezinin mesken olarak gösterilen yerlerde açılması durumunda, kat malikleri kurulunun oybirliği ile alacağı karar örneği (1 adet), kira kontratı (2 adet) Federasyon merkezinin açılacağı yer tapuda iş yeri geçiyorsa kira kontratı (2 adet) g) Kurucular arasında yabancı dernek veya dernek ve vakıf dışında kar amacı gütmeyen kuruluşlar bulunması halinde, bu tüzel kişilerin federasyona kurucu olabileceğini gösteren Bakanlıkça verilmiş izin belgesi, (1 adet) Not: Evrakları, kuruculardan biri getirecektir. 4-) KONFEDERASYON KURMA BAŞVURULARI VE İSTENECEK BELGELER Madde 10- Konfederasyonlar kuruluş amaçları aynı olan en az üç federasyonun bir araya gelmesi ile kurulurlar. Konfederasyonlar kuruluş bildirimi ve eklerini mülki idare amirliğine vermek suretiyle tüzel kişilik kazanırlar. Konfederasyon kuracak federasyon temsilcileri tarafından imzalanmış 2 adet Kuruluş Bildirimi ve aşağıda belirtilen ekler, konfederasyonun kurulacağı yerin mülki idare amirliğine verilir. a) Kurucu federasyon temsilcileri tarafından imzalanmış 2 adet konfederasyon tüzüğü, b) Federasyon tüzüklerinin; amaç, konfederasyon kurma ve üye olmaya ilişkin maddelerinin bulunduğu bölümün yönetim kurulu başkanından onaylı ve kaşeli sureti, (1 adet) c) Konfederasyon kurulması yönünde federasyonlarca alınmış genel kurul kararı (divan tutanağı) örneği, (1 adet) d) Kurucuların federasyonu temsil etmekle yetkilendirildiğine ilişkin ilgili federasyon yönetim kurullarının karar örneği (1 adet), e) Geçici yönetim kurulu üyeleri ile yazışma ve tebligatı almaya yetkili kişi veya kişilerin adı, soyadı, yerleşim yerlerini ve imzalarını belirten liste (1 adet), f) Kurucular arasında yabancı dernek veya dernek ve vakıf dışında kar amacı gütmeyen kuruluşlar tarafından kurulan federasyon niteliğindeki tüzel kişiliklerin bulunması halinde, bu tüzel kişilerin konfederasyona kurucu olabileceğini gösteren Bakanlıkça verilmiş izin belgesi, g) Konfederasyon Merkezinin mesken olarak gösterilen yerlerde açılması durumunda, kat malikleri kurulunun oybirliği ile alacağı karar örneği (1 adet), kira kontratı ( 2 adet), Konfederasyon merkezinin açılacağı yer tapuda iş yeri geçiyorsa kira kontratı (2 adet). 5-) 3335 SAYILI KANUNA GÖRE BİRLİK KURULUŞU İSTENİLEN BELGELER 3335 sayılı Uluslararası Nitelikteki Teşekküllerin Kurulması Hakkında Kanuna göre kurulacak birliğin; 10 Sayfa 10

11 11 1-Kurucuları tarafından imzalanmış 4 adet Kuruluş Bildirimi (Dernekler Yönetmeliği Ek-2 de bulunan) ve aşağıda belirtilen ekleri, birliğin kurulacağı yerin mülki idare amirliğine verilir. 2-Kurucular tarafından imzalanmış 3 adet birlik statüsü, 3-Birliği kuracak tüzel kişiliklerin yetkili organları tarafından bu konuda alınmış karar örneği (3 adet), 4-Birliği kuracak kişilerin arasında gerçek kişilerin bulunması halinde bunların nüfus cüzdanı örneği (3 adet), 5-Kuruculardan yazışma ve tebligatı almaya yetkili kişi veya kişilerin adı, soyadı, yerleşim yerlerini ve imzalarını belirten liste (3 adet), BİRLİK ŞUBESİ KURULUŞUNDA İSTENEN BELGELER Kurucuların imzalarını içeren iki adet kuruluş bildirimine (Dernekler Yönetmeliği Ek-2 de bulunan) aşağıdaki belgeler eklenerek şubesinin kurulacağı yerdeki mahallin en büyük mülki amirliğine verilir. 1- İlgili dernekler müdürlüğünce onaylanmış iki adet birlik tüzüğü, 2- Şube kurulmasına ilişkin birlik yetkili organlarınca alınan karar örneği, 3- Kurucu olarak yetkilendirilmiş kişiler için alınmış birlik yönetim kurulu karar fotokopisi, 4- Şube kurucuları arasında gerçek kişilerin bulunması halinde bunların nüfus cüzdanı örneği, 5- Şube yi kuracaklar arasında yabancı tebaalı gerçek kişilerin bulunması halinde, bunların Türkiye de yerleşme hakkına sahip olduklarını gösterir belgelerin örnekleri, 6- Şube kurucuları arasında tüzel kişiliklerin bulunması halinde; bu tüzel kişilerin unvanı, yerleşim yeri ve kuruluşuna ait belgeler ile tüzel kişiliklerin organları tarafından yetkilendirilen gerçek kişi de belirtilmek kaydıyla bu konuda alınmış kararın fotokopisi, 7- Şube adına yazışma ve tebligatı almaya yetkili kişi veya kişilerin adı, soyadı, yerleşim yeri ve imzalarını belirten liste, TÜRKİYE DE KURULAN BİRLİKLERİN YURTDIŞINDA FAALİYETTE BULUNMA BAŞVURULARINDA İSTENİLEN BELGELER Türkiye de kurulan birlikler tarafından yurt dışında doğrudan faaliyette bulunma, şube açma, yurtdışında benzer amaçlı dernek veya kuruluşlara katılma veya bunlarla işbirliği yapma talebi ile ilgili olarak birlik yönetim kurulu başkanlığınca hazırlanan talep dilekçesi birliğin kurulu bulunduğu yerdeki mahallin en büyük mülki amirliğine verilir. Bu dilekçeye; 1- Birlik statüsü, 2- Yurt dışında doğrudan faaliyette bulunma, şube açma, benzer amaçlı dernek veya kuruluşlara katılma veya bunlarla işbirliği yapmaya ilişkin birlik yetkili organınca alınan karar örneği, Ayrıca, şube açılması ile ilgili olarak, a)-şube kurucularının yetkilendirildiğine ilişkin birlik yetkili organının karar örneği, b)-şube kurucuları arasında gerçek kişilerin bulunması halinde bunların nüfus cüzdanı örneği Sayfa 11

12 12 c)-şube adına yazışma ve tebligatı almaya yetkili kişi veya kişilerin adı, soyadı, yerleşim yeri ve imzalarını belirten liste, d)-yurtdışında açılacak şubenin statüsü, Benzer amaçlı dernek veya kuruluşlara katılma veya bunlarla işbirliği yapmaya ilişkin olarak ise, 1-Birliğin katılacağı veya işbirliğinde bulunacağı yurtdışında kurulu dernek veya kuruluşun statüsü ve noter tasdikli Türkçe çevirisi, 2- Yurtdışındaki dernek veya kuruluş tarafından katılma ya da işbirliği talebinin uygun görüldüğüne ilişkin davet mektubunun aslı ve Türkçe çevirisi, dörder adet olarak eklenir. Büyükşehir belediyesi sınırları içinde kalan ilçeler hariç diğer ilçelerdeki başvurularda belgeler birer arttırılarak verilir. YURT DIŞINDA KURULAN BİRLİKLERİN TÜRKİYE DE FAALİYETTE BULUNMA BAŞVURULARINDA İSTENİLEN BELGELER Yurt dışında kurulan birlikler, Türkiye de doğrudan faaliyette bulunma, işbirliği yapma, temsilcilik veya şube açma, üst kuruluş kurma, kurulan üst kuruluşlara katılma ile ilgili başvurularını (Dernekler Yönetmeliği Ek-6'da bulunan) Yabancı Tüzel Kişilerin Türkiye de Faaliyette Bulanabilmelerine İlişkin Başvuru Formu nu ve Türkiye de faaliyette bulunacak yabancı birliğin orjinal dilindeki statüsü ile statünün sadece amaç ve faaliyet alanlarını tanımlayan bilgilerin bulunduğu (Dernekler Yönetmeliği Ek-9 da bulunan örnek statüdeki bilgileri ihtiva eden) bölümün Türkçe ye çevrilmiş noterden onaylı örneğini, dört nüsha olarak İçişleri Bakanlığına vermek suretiyle yaparlar. Ayrıca, temsilcilik açma başvurularında; (Dernekler Yönetmeliği Ek-9'da bulunan) örnek statüdeki bilgileri ihtiva eden ve temsilcilik kurucu / kurucuları tarafından imzalanmış Türkiye Temsilciliği Ana Statüsünün, Şube açma başvurularında ise; Dernekler Kanununun 4 üncü maddesinde belirtilen konuları ihtiva eden ve şube kurucuları tarafından imzalanmış tüzüğün de verilmesi zorunludur. İşbirliği yapma başvuruları, yabancı birlik adına ülkemizde işbirliği yapılacak kuruluş tarafından da gerçekleştirebilir. Başvurular, İçişleri Bakanlığına doğrudan yapılabileceği gibi posta aracılığıyla da yapılabilir. Yabancı birliklerin Türkiye deki faaliyetleri çerçevesinde daha önce verilmiş izinlerle ilgili olarak istenen belgelerin verilmesi gerektiğinde, yeni izin başvurusunda geçerliliğini koruyan belgeler istenmez. 6-) TEMSİLCİLİK Dernekler Temsilcilik açabilirler. Şubeler Temsilcilik açamazlar. Temsilcilik İçin Gerekli Olanlar Sayfa 12

13 13 Temsilcilik adresi Temsilci olarak görevlendirilen kişi veya kişiler ile ilgili Yönetim kurulu kararı Dilekçe Temsilcinin nüfus cüzdan fotokopisi 7-) PLATFORM Dernekler amaçları ile ilgisi bulunan ve kanunlarla yasaklanmayan alanlarda, kendi aralarında veya vakıf, sendika ve benzeri sivil toplum kuruluşlarıyla ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere ve yetkili organlarının kararı ile platformular oluşturabilirler. Platformların oluşturulabilmesi için derneklerin yetkili organlarınca alınacak kararlarda, derneği temsille görevlendirilecek kişi veya kişiler belirlenir. Bir platformun faaliyete başlayabilmesi için, temsilciler tarafından bir mutabakat tutanağı düzenlenir. Bu tutanakta, platformun oluşturma amacı, çalışmaların yürütüleceği yerleşim yeri ile yönetim grubu üyeleri ve koordinatörünün isimleri belirlenir. Valiliğe bildirimde bulunulmaz. 8-) İKTİSADİ İŞLETME Bir derneğin iktisadi işletme kurabilmesi için, dernek tüzüğünde iktisadi işletme ile ilgili olarak hüküm bulunması gerekiyor. Bunun dışında en son yapacağı genel kurulda bu konu görüşülerek, divan tutanağına işlenmesi gerekiyor, daha sonra faaliyet göstereceği ilin ticaret il müdürlüğüne giderek, ticaret sicil gazetesinde iktisadi işletmenin yayınlanması, buna müteakip sicil gazetesi ve diğer evraklarla birlikte, vergi mükellefi olabilmesi için vergi dairesine müracaat etmesi gerekiyor. 9-) SANDIK KURMA ŞARTLARI Madde 72- Dernekler; üyelerine kar payı dağıtmamak, gelir, faiz veya başka adlarla üyelerine para aktarmamak şartıyla, üyelerinin yiyecek, giyecek gibi zaruri ihtiyaç maddelerini ve diğer mal ve hizmetlerle kısa vadeli kredi ihtiyaçlarını sandık kurarak karşılayabilirler. Derneklerin sandık kurabilmesi için; a) Dernek tüzüğünde sandık kurulacağına dair açık hüküm bulunması, b) Dernek genel kurulunca sandık kurulması için karar alınmış olması gerekir. SANDIK KURULMASI İÇİN İSTENEN EVRAKLAR Sandık kuruluş bildirimi (2 adet asıl imzalı) Sandık yönergesi (2 adet asıl imzalı) Genel merkezin tüzük örneği (1 adet) Divan tutanağı (1 adet) Yazışma ve tebligatı almaya yetkili kişi veya kişilerin adı, soyadı, yerleşim yerlerini ve imzalarını belirten liste, (1 adet) 9-) DERNEKLERİN TUTACAĞI DEFTERLER Madde 32- Dernekler aşağıda yazılı defterleri tutarlar. a) İşletme hesabı esasında tutulacak defterler ve uyulacak esaslar aşağıdaki gibidir: Sayfa 13

14 14 1) Karar Defteri: Yönetim kurulu kararları tarih ve numara sırasıyla bu deftere yazılır ve kararların altı toplantıya katılan üyelerce imzalanır. 2) Üye Kayıt Defteri: Derneğe üye olarak girenlerin kimlik bilgileri, derneğe giriş ve çıkış tarihleri bu deftere işlenir. Üyelerin ödedikleri giriş ve yıllık aidat miktarları bu deftere işlenebilir. 3) Evrak Kayıt Defteri: Gelen ve giden evraklar, tarih ve sıra numarası ile bu deftere kaydedilir. Gelen evrakın asılları ve giden evrakın kopyaları dosyalanır. Elektronik posta yoluyla gelen veya giden evraklar çıktısı alınmak suretiyle saklanır. 4) Demirbaş Defteri: Derneğe ait demirbaşların edinme tarihi ve şekli ile kullanıldıkları veya verildikleri yerler ve kullanım sürelerini dolduranların kayıttan düşürülmesi bu deftere işlenir. 5) İşletme Hesabı Defteri: Dernek adına alınan gelirler ve yapılan giderler açık ve düzenli olarak bu deftere işlenir. 6) Alındı Belgesi Kayıt Defteri (EK- 10): Alındı belgelerinin seri ve sıra numaraları, bu belgeleri alan ve iade edelerin adı, soyadı ve imzaları ile aldıkları ve iade ettikleri tarihler bu deftere işlenir. b) Bilanço esasında tutulacak defterler ve uyulacak esaslar aşağıdaki gibidir: 1) (a) bendinin 1, 2, 3 ve 6 ncı alt bentlerinde kayıtlı defterleri bilanço esasında defter tutan dernekler de tutarlar. 2) Yevmiye Defteri, Büyük Defter ve Envanter Defteri: Bu defterlerin tutulma usulü ile kayıt şekli Vergi Usul Kanunu ile bu Kanununun Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden yayımlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri esaslarına göre yapılır. Bu maddede sayılan ve derneklerce tutulması zorunlu olan defterlerin dernekler biriminden veya noterden onaylı olması zorunludur. 11-) DERNEKLERİN İŞLEMLERİNİN KOLAYLAŞTIRILMASINA YÖNELİK ÇALIŞMALAR Dernek işlemlerinin hızlı, etkin, ekonomik ve kolay bir şekilde yapılabilmesi amacıyla, İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığınca yapılan çalışmalar aşağıda belirtilmiştir. A- DİJİTAL ARŞİV VE DOKÜMAN YÖNETİM SİSTEMİ Derneklerle ilgili tüm belgeler Dijital Arşiv ve Doküman Yönetim Sistemi ne kaydedilmiş, farklı noktalardan veriye erişim olanak sağlamıştır. B-DERNEKLER BİLGİ SİSTEMİ (DERBİS) DERBİS, dernek yöneticilerinin İl Dernekler Müdürlüklerine gitmelerine gerek kalmadan, beyanname ve bildirimlerini internet üzerinden verebilmelerine olanak sağlamıştır. Gerekli yasal düzenlemelerin yapılmasından sonra, güvenli elektronik imza kullanılmak suretiyle, derneklerin kurulması dahil, tüm dernek işlemlerinin DERBİS üzerinden yapılması için gerekli alt yapı oluşturulmuştur. Sayfa 14

15 15 C- MEVZUAT DEĞİŞİKLİĞİ VE GETİRDİĞİ FAYDALAR 1) Dernekler Yönetmeliğinde Yapılan Değişiklikler: Dernekler Yönetmeliğinde yapılan değişiklikler sonucunda getirilen kolaylıklar aşağıda belirtilmiştir. Mülki idare amirliğine birden fazla nüsha olarak verilen belgelerin, bir nüsha olarak verilmesi sağlanmıştır. Fiziksel olarak verilen beyanname ve bildirimlerinin elektronik ortamda verilmesi sağlanmış, ayrıca kağıt ortamında verilmesi zorunluluğu kaldırılmıştır. Dernek üyelerinin genel kurul toplantılarına çağrı şekilleri genişletilmiştir. Alındı Belgesi Kayıt, Demirbaş ve Envanter Defterlerinin isteğe bağlı olarak tutulması sağlanmış ve Büyük Defterin onaylatılması zorunluluğu kaldırılmıştır. Form ve sürekli form şeklinde tutulan defterlerin (Yevmiye Defteri hariç) her yıl yeniden onaylatılması zorunluluğu kaldırılmıştır. Yönetim kurulu asıl üyelerinin adlarına yetki belgesi düzenlenmeden dernek adına gelir tahsil edilmesine olanak sağlanmıştır. Dernekler tarafından düzenlenen gider belgelerine açıklık getirilmiştir. Ayni Yardım Teslim Belgesi ile birden fazla kişiye yapılan yardımların daha basit bir şekilde düzenlenmesine olanak sağlanmıştır. 2) Düzenlemelerin Getirdiği Faydalar: Dernek yöneticilerinin İl Dernekler Müdürlüklerine gitmeden, birçok işlemeni DERBİS aracılığıyla yapması sağlanmıştır. Kırtasiyecilik önemli ölçüde azaltılmıştır. Dernek işlemlerinin hızlı, ektin ve kolay şekilde yapılması sağlanmış ve maliyetleri düşürülmüştür. Derneklerin ve kamunun posta ve kırtasiye giderleri azaltılmıştır. İşlemler kolaylaştırılmış ve derneklerin motivasyonları arttırılmıştır. Çevrenin ve doğanın korunması sağlanmıştır. İşlemlerin elektronik ortamda yapılması sonucunda; derneklerin yılda adet kağıt ve dakika zaman tasarrufu, idarenin ise yılda adet kağıt ve dakika zaman tasarrufu yapmasına imkan tanınmıştır. Tutulacak defter ve kayıtların Türkçe olması zorunludur. Defterler mürekkepli kalemle yazılır. Defterler bilgisayar ortamında da tutulabilir. Ancak form veya sürekli form şeklinde tutulacak defterler, kullanılmaya başlanmadan önce her bir sayfasına numara verilerek ve onaylatılarak kullanılabilir. Onaylı sayfalar kullanıldıktan sonra defter haline getirilerek muhafaza edilir. Sayfa 15

16 16 Yevmiye defteri maddelerinde yapılan yanlışlar ancak muhasebe kurallarına göre düzeltilebilir. Diğer defter ve kayıtlara rakam ve yazılar yanlış yazıldığı takdirde düzeltmeler ancak yanlış rakam ve yazı okunacak şekilde çizilmek, üst veya yan tarafına veya ilgili bulunduğu hesaba doğrusu yazılmak suretiyle yapılabilir. Yanlış rakam ve yazının çizilmesi halinde, bu rakam ve yazıyı çizen tarafından paraflanır. Defterlere geçirilen bir kayıt; kazımak, çizmek veya silmek suretiyle okunamaz hale getirilemez. Karar defterinin sayfa sonunda imza için bırakılan bölümü hariç defterlerin satırları, çizilmeksizin boş bırakılamaz ve atlanamaz. Ciltli defterlerde, defter sayfaları ciltten koparılamaz. Tasdikli form veya sürekli form yapraklarının sırası bozulamaz ve bunlar yırtılamaz. Derneklere ait belgeler, kaydedildikleri defterdeki kayıt sırasına uygun olarak numaralandırılır ve dosyalanarak saklanır. Kayıt zamanı: İşlemler, defterlere günlük olarak kaydedilir. Ancak, gelir ve gider kayıtları; a) İşlemlerin, işin hacmine ve gereklerine uygun olarak muhasebe düzeni ve güvenliğini bozmayacak bir süre içinde kaydedilmesi şarttır. Bu gibi kayıtlar on günden fazla geciktirilmez. b) Kayıtlarını devamlı olarak muhasebe fişleri ve bordro gibi yetkili amirlerin imza ve parafını taşıyan belgelere dayanarak tutan derneklerde, işlemlerin bunlara kaydedilmesi, deftere işlenmesi hükmündedir. Ancak bu kayıtlar, işlemlerin esas defterlere kırk beş günden daha geç intikal ettirilmesine imkan vermez. Dernek defterlerinin denetim amacıyla istenmesi halinde, kırk beş günlük sürenin dolması beklenmeden kayıtların işlenmesi zorunludur. Hesap dönemi: Derneklerde hesap dönemi bir takvim yılıdır. Hesap dönemi 1 Ocak ta başlar ve 31 Aralık ta sona erer. Yeni kurulan derneklerde hesap dönemi kuruluş tarihinde başlar ve 31 Aralık ta sona erer. Defterlerin ara tasdiki : Bu defterlerin kullanılmasına sayfaları bitene kadar devam edilir ve defterlerin ara tasdiki yapılmaz. Ancak, bilanço esasına göre tutulan defterler ile form veya sürekli form yapraklı defterlerin, kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda, her yıl yeniden tasdik ettirilmesi zorunludur. Sayfa 16

17 17 Dernek gelirlerinin tahsilinde kullanılacak Alındı Belgelerinin bastırılması Alındı belgelerinin biçimi: Dernek gelirlerinin tahsilinde kullanılacak Alındı Belgeleri Dernekler Yönetmeliği 42. maddesinde belirtilen biçim ve ebatta yönetim kurulu kararıyla matbaaya bastırılır. Alındı belgelerinin kontrolü: Bastırılan alındı belgelerinin seri ve sıra numaraları ile diğer baskı işlerinde kusur bulunup bulunmadığı, sayman üyece kontrol edilir. Kontrolde hatalı olduğu ortaya çıkan cilt veya formlar geri verilerek aynı miktarda yenisi bastırılır. Alındı belgeleri, matbaadan sayman üye tarafından bir tutanak ile teslim alınır. Alındı belgelerinin deftere kaydı: Dernek saymanınca teslim alınan alındı belgelerinin tamamı, numarası en küçük olan alındı belgesi cildinden başlamak üzere defterin yalnızca başlangıç, bitiş ve serisi sütunları doldurularak, her bir satırda bir alındı belgesi cildi gösterilecek şekilde alt alta yazılmak suretiyle kaydedilir. Defterin diğer sütunları, alındı belgesi ciltlerinin gelir tahsil edecek kişilere teslim edilmesi veya teslim edilen alındı belgesi cildinin iade edilmesi sırasında doldurulur. Alındı belgelerinin kullanımı: Alındı belgeleri, gelir tahsil etme görev ve yetkisine sahip bulunanlara, sayman üyelerce imza karşılığı verilir ve kullanıldıktan sonra imza karşılığı geri alınır. Bu işlemler Alındı Belgesi Kayıt Defterinde gösterilir. Alındı belgeleri, sabit boyalı sert veya sivri uçlu tükenmez kalemle okunaklı bir biçimde silintisiz ve kazıntısız olarak doldurulur. Ödemede bulunana asıl yaprak koparılarak verilir, koçan kısmı ciltte bırakılır. Düzenleme sırasında hata yapılırsa, hatalı belge yaprağı ödemede bulunana verilmez. Asıl ve koçan yaprakların üzerine İPTAL ibaresi yazılıp her ikisi koparılmadan ciltte bırakılır. Form şeklinde bastırılan alındı belgeleri, elektronik sistemler aracılığıyla doldurulduktan sonra aslı ödemede bulunana verilir; sureti dosyasında muhafaza edilir. Yetki belgesi düzenlenmesi : Dernek adına gelir tahsil edecek kişi veya kişiler, yetki süresi de belirtilmek suretiyle, yönetim kurulu kararı ile tespit edilir. Gelir tahsil edecek kişilerin açık kimliği, imzası ve fotoğraflarını ihtiva eden ( Dernekler Yönetmeliği EK-19 da bulunan) Yetki Belgesi dernek tarafından üç nüsha olarak düzenlenerek, dernek yönetim kurulu başkanınca onaylanır. Yetki belgelerinin birer sureti dernekler birimlerine verilir. Dernek adına gelir tahsil edecek kişiler, ancak adlarına düzenlenen yetki belgelerinin bir suretinin dernekler birimine verilmesinden itibaren gelir tahsil etmeye başlayabilirler. Yetki belgelerinin süresi, yönetim kurullarının görev süresi ile sınırlıdır. Sayfa 17

18 18 Yeni seçilen yönetim kurullarının, yetki belgelerini birinci fıkra esaslarına göre yenilemesi zorunludur. Yetki belgesinin süresinin bitmesi veya adına yetki belgesi düzenlenen kişinin görevinden ayrılması, ölümü, işine veya görevine son verilmesi, derneğin kendiliğinden dağıldığının tespit edilmesi veya fesih edilmesi gibi hallerde, verilmiş olan yetki belgelerinin dernek yönetim kuruluna bir hafta içinde teslimi zorunludur. Ayrıca, gelir toplama yetkisi yönetim kurulu kararı ile her zaman iptal edilebilir. Yetki belgesi ile ilgili değişiklikler yönetim kurulu başkanınca, on beş gün içerisinde dernekler birimine bildirilir. Gelir Gider İşlemleri: Dernek gelirleri alındı belgesi ile tahsil edilir. Dernek gelirlerinin bankalar aracılığı ile tahsili halinde banka tarafından düzenlenen dekont veya hesap özeti gibi belgeler alındı belgesi yerine geçer. Dernek adına gelir tahsil etmekle yetkili olan kişiler, tahsil ettikleri paraları otuz gün içerisinde dernek saymanına teslim ederler veya derneğin banka hesabına yatırırlar. Ancak, tahsilatı 2011 yılı için TL yi geçenler, 30 otuz günlük süreyi beklemeksizin tahsil ettikleri parayı en geç iki iş günü içinde dernek saymanına teslim ederler veya derneğin banka hesabına yatırırlar. Bu parasal had, Maliye Bakanlığınca her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artar. Dernek kasasında bulundurulabilecek para miktarı, ihtiyaçlar dikkate alınarak yönetim kurulunca belirlenir. Dernek giderleri ise fatura, perakende satış fişi, serbest meslek makbuzu gibi harcama belgeleri ile yapılır. Ancak dernekler, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi kapsamında bulunan ödemeleri için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre gider pusulası, bu kapsamda da bulunmayan ödemeleri için Gider Makbuzu düzenlerler. Dernekler tarafından kişi, kurum veya kuruluşlara yapılacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri (Dernekler Yönetmeliği EK-15 te bulunan) Ayni Yardım Teslim Belgesi ile yapılır. Kişi, kurum veya kuruluşlar tarafından derneklere yapılacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri ise Ayni Bağış Alındı Belgesi ile kabul edilir. Bu belgeler; Dernekler Yönetmeliğinde (EK-13) (EK- 14) ve (EK- 15) de) gösterilen biçim ve ebatta, müteselsil seri ve sıra numarası taşıyan, kendinden karbonlu elli asıl ve elli koçan yaprağından meydana gelen ciltler veya elektronik sistemler ve yazı makineleri aracılığıyla Sayfa 18

19 yazdırılacak form veya sürekli form şeklinde, dernekler tarafından bastırılır. Form veya sürekli form şeklinde bastırılacak belgelerin, belirtilen nitelikte olması zorunludur. 19 Saklama süresi: Defterler hariç olmak üzere, dernekler tarafından kullanılan alındı belgeleri, harcama belgeleri ve diğer belgeler özel kanunlarda belirtilen süreler saklı kalmak üzere, kaydedildikleri defterlerdeki sayı ve tarih düzenine uygun olarak 5 yıl süreyle saklanır. İşletme Hesabı Tablosu: İşletme hesabı esasına göre kayıt tutan dernekler yılsonlarında (31 Aralık) (Dernekler Yönetmeliği EK-16 da gösterilen biçimde) İşletme Hesabı Tablosu düzenlerler. Bilanço esasına göre raporlama: Bilanço esasına göre defter tutan derneklerin yılsonlarında (31 Aralık), Maliye Bakanlığınca yayımlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerini esas alarak bilanço ve gelir tablosunu düzenlemeleri yeterlidir. Üye kayıt işlemleri: Derneğe üye olmaları Kanunla yasaklanmamış olan ve dernek tüzüğüne göre üye olma şartlarını taşıyan kişilerin derneğin yönetim kuruluna yapacakları yazılı üyelik başvuruları yönetim kurulunca görüşülerek en çok otuz gün içinde üyeliğe kabul veya isteğin reddi şeklinde karara bağlanıp, sonucu müracaat sahibine yazı ile duyurulması zorunludur. Derneğin, ilk genel kurul toplantısının yapılacağı tarihe kadar, dernek tüzüğünde sayıları belirtilen yönetim ve denetleme kuruları üye tam sayısının asıl ve yedeklerini oluşturabilecek sayıdan az olmamak üzere üye kayıt edilmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Yönetim kurulunca, karar defterinde alınan karar ile üyeliğe kabul edilmiş bulunanlar dernek üyesi olurlar. Üyeliğe kabul kararının tarih ve sayısı ile üyenin kimlik bilgileri ve aidat ödentileri üye kayıt defterine kayıt edilir. Yazılı olarak yapılacak üyelik başvurusu, dernek yönetim kurulunca en çok otuz gün içinde karara bağlanır ve sonuç yazıyla başvuru sahibine bildirilir. Başvurusu kabul edilen üye, bu amaçla tutulacak deftere kaydedilir. Üyelik için kanunda veya tüzükte aranılan nitelikleri sonradan kaybedenlerin dernek üyeliği kendiliğinden sona erer. Hiç kimse, dernekte üye kalmaya zorlanamaz. Her üye yazılı olarak bildirmek kaydıyla, dernekten çıkma hakkına sahiptir. Tüzükte üyelerin çıkarılma sebepleri gösterilebilir. Tüzükte çıkarma Sayfa 19

20 20 düzenlenmemişse üye, ancak haklı sebeple çıkarılabilir. Bu çıkarma kararına, haklı sebep bulunmadığı ileri sürülerek itiraz edilebilir. 12-) BEYANNAME VERİLMESİ Beyanname verme yükümlülüğü: Dernek yönetim kurulu başkanları, her takvim yılının ilk dört ayı içinde bir önceki yıla ait Dernek Beyannamelerini (Dernekler Yönetmeliği EK-21 deki) İstanbul İl Dernekler Müdürlüğü tarafından verilen şifre ile DERBİS Dernekler Bilgi Sistemi ne, beyanname bilgileri girilir. Değişikliklerin bildirilmesi: Dernekler, yerleşim yerlerinde (İkametgahlarında) meydana gelen değişiklikleri ( Dernekler Yönetmeliği EK- 24 te bulunan ) Yerleşim Yeri Değişiklik Bildirimini ; Genel kurul toplantıları dışında dernek organlarında meydana gelen değişiklikleri (Dernekler Yönetmeliği EK- 25 te bulunan) Dernek Organlarındaki Değişiklik Bildirimini değişikliği izleyen otuz gün içinde İstanbul İl Dernekler Müdürlüğü tarafından verilen şifre ile DERBİS Dernekler Bilgi Sistemi ne, bilgiler girilir. Dernek tüzüklerinde yapılan değişiklikler de tüzük değişikliğinin yapıldığı genel kurul toplantısını izleyen otuz gün içinde,(dernekler Yönetmeliği EK-3 te bulunan) Genel Kurul Sonuç Bildirimi İstanbul İl Dernekler Müdürlüğü tarafından verilen şifre ile DERBİS Dernekler Bilgi Sistemi ne, bilgiler girilir. Taşınmazların bildirilmesi: Dernekler edindikleri taşınmazları tapuya tescilinden itibaren otuz gün içinde (Dernekler Yönetmeliği EK- 26 da bulunan) Taşınmaz Mal Bildirimini Formu nu İstanbul İl Dernekler Müdürlüğü tarafından verilen şifre ile DERBİS Dernekler Bilgi Sistemi ne, bilgiler girilir. Mal bildirimi: gün, sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 3628 sayılı Mal Bildiriminde bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu na ve bu Kanuna atfen çıkartılmış olan Mal Bildiriminde bulunulması Hakkında Yönetmelik gereğince, Türk Hava Kurumunun Genel Yönetim ve Merkez Denetleme Kurulu Üyeleri ile Genel Merkez Teşkilatında ve Türk Kuşu Genel Müdürlüğünde, Türkiye Kızılay Derneğinin Merkez Kurullarında ve Genel Müdürlük teşkilatında görev alanlar ve bunların Şube Başkanları ve Kamuya Yararlı Derneklerin Yönetim ve Denetim Kurulu Üyeleri (Mal Bildiriminde bulunulması Hakkında Yönetmelik ekinde bulunan) Mal Bildirim Formu nu tek nüsha olarak doldurmak ve tarih belirterek imzalamak suretiyle mal bildiriminde bulunmak zorundadırlar. Sayfa 20