ORMAN ÜRÜNLERİ SANAYİNDE KALİTE YÖNETİMİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA (Karadeniz Bölgesi Örneği)

Transkript

1 ORMAN ÜRÜNLERİ SANAYİNDE KALİTE YÖNETİMİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA (Karadeniz Bölgesi Örneği) Hicabi CINDIK Yener TOP Selan KARAYILMAZLAR Kadri Ceil AKYÜZ Karadeniz Teknik Üniversitesi Oran Fakültesi Oran Endüstri Mühendisliği Bölüü-TRABZON Özet: Kendilerini yarınlara taşıak isteyen işleteler artık stratejilerini kalite, aliyet ve hız üstünlüğü esaslarına göre oluşturaktadırlar. Kalite öneli bir rekabet unsuru oluştur. Günüüzde kaliteden sadece kalite kontrol bölüü değil, yönetiin liderliğinde tü çalışanlar soruludur. Yani kalite atölyeden yöneti odasına taşınıştır. Ülkeiz Oran Ürünleri Sanayi (OÜS) işleteleri de küreselleşen rekabeten kendilerini soyutlayaazlar. Bu bağlada çalışanın aacı, OÜS nin yapısını kalite yönetii açısından inceleek ve evcut duruu ortaya koyaktır. Bu aaçla Karadeniz Bölgesi Oran Ürünleri ve Mobilya Sanayi nde faaliyet gösteren 25 ve daha fazla işçi çalıştıran 30 işlete ele alınıştır. Veriler, bütün işletelerin anket kapsaına gire ihtialinin eşit olduğu basit tesadüfi oransız elean örneklee yöntei kullanılarak yüzyüze yapılan görüşeler yoluyla elde ediliştir. Anket sorularının hazırlanasında daha önce farklı sektörlerde yapılış çalışalardan yararlanılıştır. Ankette kullanılan sorular açık ve kapalı uçlu sorulardan oluşuştur. Verilerin değerlendirilesinde X 2 ve Fisher in kesin X 2 testinden yararlanılıştır. Sonuç olarak, işleteler, kalite politikalarının tespiti konusunda ve bunu işletenin tü bölülerine yayada başarısızdır. Lif ve yonga levha üreten işleteler hariç diğerleri çağdaş kalite kavralarından haberdar değildirler. A RESEARCH BASED ON QUALITY MANAGEMENT IN FOREST PRODUCTS INDUSTRY (A SAMPLE OF BLACKSEA REGION) Abstract: Copanies that want to be in existence in the future base their strategies on quality, cost and speed superiority. Quality has been an iportant copetition eleent. Nowadays, not only quality control departent but also all staff leaded by anageent are responsible for quality. In other words, quality has oved fro workshop to anageent roo. Copanies in Blacksea Region Forest Products Industry can not separate itself fro getting into global copetition. The ai of this study is to exaine the Forest Products Industry fro the quality anageent s perspective and to establish current status. For this purpose, thirty Forest Products Copanies eploying 25 or ore workers in Blacksea Region were selected. Data were obtained through face to face questionnaires with those in charge of quality control in copanies using The Siple Rando Sapling in which all the copanies has the equal probability of being involved. In the process of deterining the questions used in the questionnaire, other relevant studies done in different sectors were consulted. Questions were organized in two different types; questions with alternative answers and questions without alternative answers. Data were analyzed using Fisher s X 2 test and X 2 test. As a result, it was concluded that copanies were unsuccessful in deterining and spreading the quality policies on all departents of the copanies. Copanies except for the ones producing fiber and particle board were not aware of the conteporary quality conceptions. GİRİŞ Kalite politikası; bir işletede üst yönetiin kalite aaç ve yönünü belirleesi ile ilgili işlete kararlarından oluşaktadır. Bu politika, üst yöneti tarafından kabul edilen işlete toplu politikasının bir parçasıdır. Kalite yönetii ise genel yöneti fonksiyonunun kalite politikasını tespit eden ve uygulayan bölüüdür (1). 53

2 Yakın zaana kadar, işletelerin iş planları içinde kalite aaçları olaasına karşın, belirgin olarak, her işletenin finans, satış ve yeni ürün geliştire aaçları vardır. Fakat, kalite aaçları daia organizasyonun daha alt aaçları içinde yer alıyor (2) ve genel olarak kalite problelerinin çoğunun, çalışanların sorululuğu olduğu, onların dikkatsizliklerine ve kalite bilincine ulaşaalarından kaynaklandığı düşünülüyordu. Ancak, hatasız üretiin asıl anahtarını çalışanlar değil, üreti süreci oluşturaktır. Deing e göre hataların %85 i üreti sisteine bağlıdır ve bu noraldir. Çünkü, hatasız al ürete sistei yoktur. Çalışanlar ancak hataların %15 ini kontrol edebilirler. Juran da kalite hatalarını çalışanların kontrol edebileceği hatalar ve yönetiin kontrol edebileceği hatalar olarak ikiye ayıraktadır. Buna göre hataların sadece %20 sinin çalışanlar tarafından kontrol edilebildiği, %80 inin ise yöneti tarafından kontrol edilebildiği belirtilektedir (3). Üst yöneti kalite kontrolün başlatılası ve geliºtirilesi ile onu çevreleyen genel duru hakkında politikalar oluşturalıdır. Bu şekilde oluşturulan politikalar, bütün organizasyona yayılalı ve üst yönetiden doğrudan iş gören işçilere kadar herkes tarafından uygulanalıdır (4). Ancak, Juran, işletelerde kalite iyileştireye dönük değişiklikler yapılaya başlandığında, işletenin sanki kendine saldıran ve onu işgal etek isteyen istilacılar varış gibi karşı savunaya geçtiğini söyleektedir. Çünkü yapılak istenen değişiklikler organizasyon tarafından yabancı bir yaratık olarak algılanaktadır. Ve Juran a göre bunu önleenin iki yolu vardır. Birincisi, evcut ödüllendire sisteini değiştirek; ikincisi ise, kalite aaçlarının, zaten herkes tarafından bilinen iş planları içine alınasıdır (2). Kalite aaçlarını işletenin tepesine yerleştirek, onları yazılı hale getirekten başka bir şey yapılayacaksa sadece bir dilekler listesi olacaktır. Kalite aaçlarına ulaşak için neler yapılası gerektiği, kilerin hangi işlerden sorulu olduğu ve hangi kaynak ve eğitile bu işlerin yapılasının ükün olduğu tanılanalıdır (2). Oluşturulan kalite politikalarının aaç birliği sağlayacak şekilde tü çalışanlarca anlaşılası ve politikaya uygun çalışasının sağlanası, üst yönetiin devredeeyeceği sorululuklardan biridir (5). BULGULAR VE DEĞERLENDİRME Karadeniz Bölgesinde ele alınan 30 işlete başlıca 4 gruba ayrılıştır. OÜS inde faaliyet gösteren bu işletelerin anket sonuçlarına göre kalite politikaları aşağıdaki gibi belirleniştir. Buna göre; a-) Lif ve yonga levha sanayi sektörü (LY) işletelerinin kalite politikaları: -Türk Standartları Enstitüsü (TSE) nün standartlarına uygunluk, -ISO 9000 Kalite Güvence Belgesi ne hazırlık, -Kalite önelidir, -Daha ucuza kaliteli üreti, -Müşteri beklentilerini ta olarak karşılaak, -Kaliteyi sürekli geliştirek, -Herkes kaliteden soruludur, -Kaliteyi en ekonoik düzeyde gerçekleştirek, b-) Kontrplak, kontrtabla ve kaplaa sanayi sektörü (KKK) işletelerinin kalite politikaları: -Standartlara yaklaşa, -Maliyet öncelikli, ikinci planda kalite, 54

3 -Önce üşteri hoşnutluğu, - TSE ye uygunluk, c-) Kereste ve parke sektörü (KP) işletelerinin kalite politikaları: -Müşteri istekleri, -Kalite işleteiz için çok önelidir, -TSE ye uygunluk, -Kalite politikaız yok, d-) Son olarak, diğerleri (D) diye gösterilen sektördeki işletelerin kalite politikaları da: -Teknolojiyi yakından takip etek, -Müşteri ihtiyaçlarını belirleek, -İnsanlara yeni bir yaşa tarzı sunak ve bunu sürekli ve canlı tutak, -Müşteri ihtiyaç ve beklentilerini karşılayacak kalite seviyesini sağlaak, -Daha az yeniden işlee, daha fazla güvenilir ürün, -İşlete çalışanlarının yaptıkları her işte kaliteyi ön planda tutasını sağlaak, -TSE ye uygunluktur. Belirlenen kalite politikalarının bir kısı çağdaş kalite politikaları ile paralellik gösterekte ve bu politikalara sahip az sayıdaki bu işleteler, aynı zaanda TSE-ISO 9000 Kalite Güvencesi Belgesi için hazırlık yapan işletelerden oluşaktadır. Herhangi bir kalite politikasına sahip olayan işlete oranı %7 dir. Kalite politikası olarak TSE ürün standartlarına uygunluğu seçen işlete oranı %40 dır. TSE ürün standartlarına uygunluk tü alt sektörlerin ortak bir noktasıdır. Tablo 1 de bu politikaların işlete içindeki çeşitli düzeydeki personel tarafından ne kadar benisenip, uygulandığına ait veriler alt sektörlere göre düzenlenerek veriliştir. Tablo 1. Kalite politikalarının işlete personeli tarafından benisene düzeyi. LY KKK KP D Evet Hayır Evet Hayır Evet Hayır Evet Hayır Müdür ve Şefler KK Personeli Ustabaşılar Teknik Personel İalat İşçileri Satış ve Satın Ala Personeli Tablo 1 e göre kalite politikaları, üdür ve şef düzeyindeki yöneticiler, kalite kontrol personeli ve ustabaşılar arasında yaygın bir şekilde benisenektedir.kkk sektöründe, kalite kontrol personelinin taaının kalite politikalarını beniseee nedeni bu alt sektörde böyle bir personel grubunun %83 ünde olayışıdır. Kalite politikalarının teknik personel, ialat işçileri ve satış ve satınala personeli arasında benisene oranı tü sektörlerde düşüktür. Alt sektörler içinde bu politikaların tü personel gruplarınca benisene düzeyi en fazla LY, en az ise KP sektörleridir. Tablo 2, kalite kontrol bölüünün işlete organizasyonu içinde bağlı bulunduğu üst birileri gösterektedir. İşletelerin %33 ünde kalite kontrol bölüü oladığı gibi işletelerin sadece %13 ünde kalite kontrol bölüü genel üdürlüğe bağlıdır. Günüüzde ise kalite kontrol bölüünün direk tepe yönetiine bağlı olası istenir. 55

4 Tablo 2. Kalite kontrol bölüünün işlete organizasyonunda bağlı olduğu biri. LY KK KP D % K Genel Müdürlük Fabrika Müdürlüğü İalat Müdürlüğü Teknik Müdürlük Fabrika Müdür Yardıcısı Üreti Şefliği Kalite Kontrol Bölüü Yok Kalite prograları yazılı işletelerin oranı %40 dır. KKK ve KP alt sektöründe faaliyet gösteren işletelerin sırasıyla %17 ve %18 inde kalite prograları yazılıdır. Tablo 3. Kalite prograının yazılı ola düzeyi. Evet % Hayır % LY KKK KP D Kalite politikalarının yazılı olası ile işletelerin çalıştırdıkları işçi sayısı arasındaki ilişki araştırılış ve Tablo 4 deki değerler için Fisher in kesin X 2 testi uygulanıştır. Tablo 4. İşlete ölçekleri ile yazılı bir kalite politikalarının ola düzeyi İşçi Çalıştıranlar İşçi Çalıştıranlar Evet Hayır Test sonucunda işletelerin kalite politikalarının yazılı halde olası ile çalıştırdıkları işçi sayıları arasında fark bulunaaıştır. İşlete içi uygulaaların yazılı hale getirilesini şart koşan TSE-ISO 9000 Kalite Güvencesi belgesine sahip OÜS ine ait işlete yoktur. Ancak çalışa alanıızda bulunan işletelerin bir kısı bu belgeye dönük çalışalar yapakta, bir kısı başlaayı düşünektedir. Çoğunluğun ise böyle bir niyeti yoktur. Tablo 5 de bu faaliyetler alt sektörlere göre gösteriliştir. Tablo 5. ISO 9000 belgesini alaya dönük çalışaların düzeyi. Hazırlık var % Düşünülüyor % Düşünülüyor % LY KKK KP

5 D Tablo 6 daki değerlere X 2 testi uygulanıştır. Test sonucunda işlete ölçeği ile TSE-ISO 9000 Belgesine sahip ola isteği arasında fark bulunaıştır. Tablo 6. TSE-ISO 9000 belgesini alaya dönük çalışaların düzeyi. Hazırlık var % Düşünülüyor % Düşünülüyor % LY KKK KP D Ancak yapılan çalışanın yüzyüze anket olasının sağladığı bir üstünlükle işletelerin ISO 9000 Belgesine bakışlarının hatalı olduğu gözleniştir. İşletelerin çoğunluğu TSE-ISO 9000 ne parayla satın alınıp işleteye kurulacak bir siste olarak bakaktadır. OÜS işletelerinin %83 ü, günüüz çağdaş kalite anlayışını tesil eden Kalite Yönetiinden haberdar değildir. Bu duru ayrıntılı olarak Tablo 7 de olduğu gibidir. Tablo 7. İşletelerin topla kalite kontrol kavraını bile düzeyi. Biliniyor % Biliniyor % LY KKK KP D SONUÇ Genel olarak, araştıra yapılan bölgedeki OÜS işletelerinin çağdaş kalite yönetii anlayışından uzak oldukları anlaşılaktadır. TSE-ISO 9000 Kalite Güvencesi Belgesi ne dönük çalışalar yapan işleteler bunun dışındadır. Zaten bu işletelerin oranı %13 dür. İşletelerin %40 ı TSE ürün özelliklerine uygunluğu kalite politikası olarak tespit etişlerdir. Ne varki, günüüzde standarda uygun ürün kalitelidir anlayışı geçerliliğini yitiriştir. Kalite politikalarının tespiti tek başına bir anla ifade eteektedir. Bu politikalar işletedeki tü çalışanlarca benisenip uygulanalıdır. Bunu sağlaada, en öneli görev tepe yönetiine düşektedir. Kalite çalışaları tepe yönetiince sürekli olarak desteklenelidir. OÜS işletelerinin bu bakıdan da yetersiz oldukları görülüştür. Tepe yöneticilerinin evcut kalite politikalarını benisee düzeyleri yüksek olasına rağen bu politikaları işleteye yaya ve benisetede başarısız kalışlardır. 57

6 Çağdaş kalite anlayışı içinde, kalite kontrol bölüü, tepe yönetiine bağlıdır. Bu bölü, kalite politikalarını hazırlar ve işletenin diğer bölülerine yayar. OÜS de kalite kontrol bölüü %33 ünde oladığı gibi bu bölüün olduğu işletelerde de üreti bölüünün bir alt birii gibi görev yapaktadır. Bu yapının değiştirilesi kalite yönetii çalışalarını daha anlalı kılacaktır. OÜS de faaliyet gösteren işletelerin TSE-ISO 9000 Kalite Güvencesi konusunda bilgilendirilesine ihtiyaç vardır. İşletelerin asıl aaçları Kalite Yönetii ni uygulaak olalıdır. Ancak evcut duru itibariyle OÜS, bu yöneti anlayışından uzak bir noktadadır. Bu işletelerin öncelikle TSE-ISO 9000 Kalite Güvencesi Belgesi'ne sahip olayı aaçlaaları ve bu konudaki çalışalarına biran önce başlaalarının her yönüyle gerekli olacağı şüphesizdir. KAYNAKLAR 1. Anoni, TSE-ISO 9000 Kalite Sözlüğü, TSE Yayını, Ankara, Aralık Juran, J., Juran s Message for Europe, Europen Quality, Volue 1, Nuber1, p: Pekdeir, I.M., İşletelerde Kalite Yönetii, İstanbul, Mart Ishıkawa, K., Kalite Kontrol, Yalçın Ofset, İstanbul, Bozkurt, R ve Odaan, A., ISO 9000 Kalite Güvence Sisteleri, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları: 549, Ankara,