Doç. Dr. Orhan ÇAKIR Ankara Üniversitesi, Ankara

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Doç. Dr. Orhan ÇAKIR Ankara Üniversitesi, Ankara"

Transkript

1 Doç. Dr. Orhan ÇAKIR Ankara Üniversitesi, Ankara

2 PARÇACIK FİZİĞİNDE SİMULASYONLARA GENEL BAKIŞ SİMULASYON YÖNTEMLERİ ve ÇARPIŞMA KİNEMATİĞİ SİMULASYON PROGRAMLARI (CompHEP, PYTHIA) 2

3 3

4 1. PARÇACIK FİZİĞİNDE SİMULASYONLAR Simulasyon gerçek bir problemin bilgisayarla yapılan modelidir. Böyle problemler doğada rastgele ve karmaşıktır, ve çok sayıda değişken içerir. Bu tür problemlerin analitik çözümlerini bulmak oldukça zordur. Çözüm için bir yaklaşım, Monte Carlo gibi simulasyon teknikleri kullanarak sistemin bilgisayar modelinin oluşturulmasıdır. Simulasyonlar önemlidir, çünkü bunlar pahalı ve dikkat isteyen gerçek deneylerde sistem parametrelerini değiştirerek sistemin davranışını gözlemlememize imkan sağlar. Simulasyonlar gerçekte meydana gelebilecek durumları oluşturmak ve bu olayların etkisini çalışmamıza imkan sağlar. Simulasyonda temel adım ardışık rastgele sayı üretilmesidir. Bu rastgele sayı üreticileri simulasyon çalışmalarında önemlidir. Doğrusal çarpıştırıcı (LC) veya büyük hadron çarpıştırıcısında (LHC) yüksek enerji fiziği deneyleri, yüksek performanslı hesap ortamı için en çok istenen alt yapılardır. Yüksek enerji fiziği çoğu yüksek teknoloji alanlarında öncü olmuştur ve yeni kavramlar için bir test yeridir. Temel araştırma hedefleri, madde ve evrenin oluşumu için temel bilgi elde etmek olsa da pratik uygulamalarla da yakından bilgilidir. Şekil 1. Atomdan daha alt paçacıklara boyutlar 4

5 Yüksek enerji fiziğindeki araştırmalar, yeni analiz araçlarının (sinkrotron ışınımı, tıbbi görüntüleme, vb.) gelişmesine ve yeni süreçler (hastalık terapisi, gıda koruma, nükleer atıkların imhası, vb.) hatta yeni bir endüstrinin de doğmasına neden olmuştur (WWW, internet). Şekil 2. Geant Simulasyonu Diğer çalışmalarda da görülen birçok hesaplama gereksinimleri üzerinde oldukça çok durulmaktadır: milyonlarca veri kanalı incelenir ve kaydedilir, yüksek hızlı ve gerçek zamanlı veri seçimi (trigger), çok büyük veri tabanı (günde TeraByte mertebesinde) daha önce kullanılmamış yüksek seviyeli izleme (monitoring), koruma ve güvenlik. Şekil 3. Tetikleme sistemi 5

6 Büyük ve etkileyici deney dedektörleri yapım malzemeleriyle birlikte herbir alt dedektörün ince ayrıntılarını yeniden üreten tam simulasyon sisteminin yardımıyla tasarlanabilir ve ayarlanabilir. Deneysel sonuca referans olarak etki eden simulasyon verisinin yardımı olmadan veri analizi veya fizik yorumu yapılamaz. Örneğin, bütün yayınlanan makaleler simulasyon olaylarından tahmin edilen verim (ε) ve kabul çarpanları (A) ile ilişkilidir. Fizik sonuçlarının kalitesi simulasyonun kalitesine bağlıdır. Burada sistematik hatalar ve simulasyon belirsizlikleri belli ölçüde azaltılabilir. Şekil 4. Dört LHC dedektörü Simulasyon program paketi, dedektörün hatta bir yüksek enerji deneyinin temel kısmıdır. Bir deneyin başlangıç tasarımından son sonuçları aşamasına kadar zorunlu olan kısmıdır. 6

7 Dedektör simulasyonu doğal ve insan yapımı dedektörleri benzetme sanatıdır. Bir simulasyon program paketinin genel yapısı iki ana bileşene ayrılmıştır. Bunlar, olay üretimine kadar giden fizik modellemesi ve dedektör simulasyonudur. Yeniden oluşturma programı hem simulasyon hem de gerçek veri akışı için ortaktır. Şekil 5. Bilgisayarda olayları yeniden oluşturma Bu diyagramın çeşitli basamakları arasında karşılaştırmalar gelecek bölümlerde yapılacaktır Fizik Modelleme ve Olay Üretimi Standart model (SM) bu güne kadar elde edilen deneysel sonuçların çoğunu tahmin etmiştir. Bununla birlikte, bu modeli daha genişletmek ve temel kuvvetlerin bir üst birleşimine (süpersimetri (SUSY), süpersicim ve zar teorileri, yüksek boyutlar, kompozitlik, vd.) ulaşmak için gerekli ipuçları bulunmaktadır. Şekil 6. SM de fermiyon aileleri ve ara bozonlar Şekil 7. Süpersimetri (SUSY) ve parçacıkları Şekil 8. Kompozitlik modelinde preonlar 7

8 Fizik modellemesi, temel model grup simetrileri ve alanlardan süreç hesaplama girdilerinin türetilmesinin otomatikleştirme çabasıdır. Tesir kesitleri, olay sayıları seçilen bir süreç için hesaplanabilir. Olay üretimi kısmında, diferansiyel tesir kesitinden çıkarılan istatistik dağılım izlenerek gelişigüzel olaylar üretilir Fizik Modelleme Fizik modelleme ve olay üretimi işleminin genel yapısı bu bölümde gösterilmiştir. Fizik modelini tanımlayan genel grup simetrileri ve alanlar (veya parçacıklar) tanımlarından bir Lagranjiyen e γ,z e (parçacık etkileşmelerinin fiziğini içinde bulunduran basit denklem sistemi) oluşturmak mümkündür. Ancak, bu işi yapacak tam otomatik bir yöntem henüz yoktur. Yine de sembolik e e hesap yapan dilleri kullanan programlar bu karmaşık işlemde teorik çalışanları destekleyen bir gelişme içindedir. Lagranjiyenden ve temel parametrelerden parçacık kütle dağılımları bağlaşım ifadeleri ve Feynman kuralları çıkarılabilir (MUSE ve LanHEP). Bu bilgi model dosyası denen dosyadan işlemin hepsinde kullanılacak şekilde hazırlanabilir. e e γ,z e e Olay Üretimi Şekil 9. Feynman Diagramları On yıldan beri birkaç özel program paketi: GRACE, CompHEP, ALPHA olay üretimine giden son hesap aşamalarını otomatikleştirmeye çalışmıştır. Bu simulasyon zincirinin ilk halkasıdır. Verilen bir saçılma süreci için temel basamaklar aşağıdaki gibidir: - süreçte bulunan Feynman diyagramlarının çizilmesi - matris elemanı ifadelerinin bulunması 8

9 - faz uzayı üzerinden integralin alınması - toplam veya diferensiyel tesir kesitinin bulunması Son olarak, herbiri son durum parçacıklarına karşı gelen dörtlü enerji-momentum vektörleri kümesi olarak toplam diferensiyel tesir kesitine göre olaylar gelişigüzel olarak üretilir. Güçlü etkileşmelerde saçılma son durumları, yalnız halde bulunmadığı fakat hadronlar içinde ikili ve üçlü gruplar halinde bulunan partonlar (kuark ve gluonlar) içermektedir. PYTHIA ve HERWIG gibi paket programların hadronlaşma algoritmaları bu partonların hadronlara dönüşümünün simulasyonunu içerirler. Böylece son olaylar çok sayıda Şekil 10. Proton-proton çarpışması 9

10 yüklü ve yüksüz parçacık içerecektir. Bu programlar LEP deneyleri çerçevesinde oldukça yaygın olarak kullanılmıştır. Dört-cisim üretimi için olay üreticisi GRC4F 2500 den çok diyagram içeren 76 sürecin kütle ve spin etkilerini kapsayacak şekilde hazırlanmıştır. LHC de hadronik süreçler, protonun temel olmayan yapısı nedeniyle daha da karmaşıktır. Hatta güçlü etkileşme saçılmasına doğrudan girmeyen partonlar arası çoklu etkileşmeler de hesaba katılmalıdır. Son olarak, iki proton demetinin çarpışması esnasında (her 25 s de bir çarpışma) 20 den fazla difraktif olay olası ilginç olaylar ın üzerine gelir. Gerçek duruma mümkün olduğu kadar yaklaşmak için bu non-biased olayların da simulasyonu yapılmalıdır. LHC de özel süreçler (Higgs bozonu ile ilgili) için yüksek mertebe hesaplar yapılmalıdır. Gelecekte kurulması düşünülen doğrusal tipli çarpıştırıcılarda (LC) ise daha duyarlı ölçümler yapılabilir. Parçacıkların sadece içeri ve dışarı dallanabildiği ileri mertebe diyagramlara ek olarak halka diyagramları da hesaba katılmalıdır. Şekilde üçüncü seviyede fotonun bir elektron-pozitron çifti yayımladığı veya yeniden soğurduğu bir-halka diyagramları örneğini göstermektedir. Yüksek mertebe düzeltme programları özellikle GRACE için geliştirilmiştir. Yüksek mertebe hesaplar için Feynart, X-loops, Looptools gibi programlar da kullanılabilir. 10

11 Şekil 11. Feynman diyagramları (ileri mertebe, 1-halka ve diğerleri) 1.2. Hesaplama Yüksek mertebe hesap gerektiren yüksek deney duyarlılığı ve büyük başlangıç durumu enerjisi bu hesapların karmaşıklığında bir artışa yol açmaktadır. Bundan başka, varsayılan yeni teoriler, yeni ilginç parçacıkların (hypothetical) çıkmasına neden olmuştur. Bu parçacıkların üretim oranları ve etkileşme tesir kesitleri hesaplanmalıdır. Burada hesaplama zamanı kadar hesaplama sayısı 11

12 da mertebelerce büyüklükte artmıştır. Artan hesaplama konuları: etkili ve amaca uygun hazırlanan sembolik hesap paketlerinin gelişmesi, sembolik hesap için paralelleştirme teknikleri, tekil (ıraksak) çok boyutlu integrallerin hesaplanması, verimli yüksek duyarlıklı kayan nokta işlemleri ve süreç veritabanı yöntemi sistemleri Dedektör Simulasyonu Üretilen bir olayda bir parçacığın çeşitli alt dedektörlerle sonraki etkileşmelerinin, gerçek olay sinyali olması durumunda dedektör çıktısına benzer işlenmemiş veriler e neden olacak şekilde ayrıntılı simulasyonu yapılmalıdır. Şekil 12. Parçacıkların dedektörlerde vereceği sinyallerin gösterimi 12

13 Şekil 13. Minimal süpersimetri için simulasyonu yapılmış model parametresi dışarlama grafiği 13

14 Olay Simulasyonu Fizik Modeli O Doğa L Süreç A Y Olay Üretimi S I Olay: Dörtlü-vektörler M. Dedektör Simulasyonu Dedektörler Simetrilerden Olay Üretimine Kadar Basamaklar Temel Model Parametreleri Kütle Spektrumu MUSE Simetri Grupları SU(3)xSU(2)xU(1) Lagranjiyen Feynman Kuralları Fizik Modeli LanHEP Bağlaşımlar Olay: Sinyalin gelmesi, enerjiler, zamanlama Olay: Sinyalin gelmesi, enerjiler, zamanlama GRACE Model Dosyası Süreç Seçimi COMPHEP Karşılaştırma Yeniden oluşturma (Reconstruction) Olay: Dörtlü-vektörler Şekil 14. Simulasyon ve veri analizinde temel basamaklar ISR, Beamstrahlung Yapı fonksiyonları Parton İçeriği Diyagram Çizimi Matris Elemanı Yazımı İntegral: Tesir kesitleri VEGAS BASES Olay Üretimi (Parton seviyesi) Parton Sağanağı Hadronlaşma Son olay (Parçacık seviyesi) PYTHIA HERWIG Şekil 15. Fizik simulasyonu ve olay üretimi

15 1.4. Temel İşlemler Dedektörlerin herbir parçası öyle bir hacimde temsil edilmiştir ki, dedektörün içinde parçacığın hareketi sırasında bir işaretçi parçacığın geçmekte olduğu materyalin türünü verir. Parçacığın madde ile etkileşmesi temel etkileşme yasalarına göre başlatılabilir (trigger). Bu parçacık elektron ise bir iyonlaşma veya foton yayınlanması şeklinde olabilir. Her bir parçacık deneyin üç-boyutlu temsilinde adım adım izlenir, simulasyon paketi, isinyalin dörtlü-vektörleri, enerji depolanması, zamanlama bilgisini dönüştürecektir. GEANT paketi bu algoritmaların bir örneğidir ve 4. sürümü tamamen C++ dili ile yazılmıştır. Bundan sonra yeniden oluşturma (reconstruction) gelir. Bu dedektör verilerinden olaylar yeniden oluşturulur ve orijinal etkileşme yeniden belirlenir. Orijinal simulasyonu yapılan olaylar ile yeniden oluşturulan olaylar karşılaştırılarak dedektörün doğruluğu ve veri kabulu belirlenebilir. Gerçek veri ile simulasyon yapılan veri karşılaştırılarak kaynağındaki fizik modelinin geçerliliği test edilebilir. Prensip olarak, deneysel veri ile simulasyon verisi arasında olası bir farklılık yeni fiziğin (SM de önerilmeyen) bir sinyali (yeni fizik keşfi) olacaktır. Bundan sonraki Şekillerde varsayılan Higgs parçacığının CMS deneyinde mümkün dört farklı sinyalinin simulasyonunu göstermektedir. Ayrıca, farklı Higgs kütlesi için enerji depolanması ve yeniden oluşturulan izler gösterilmiştir. Simulasyon verisi ile karşılaştırıldığında deney verisinde bir sinyal gözlenmezse, yeni fizik teorilerinin parametre uzayı daha henüz keşfedilmemiş bölgeye sınırlandırılabilir veya bu modellerin bazısı tamamen dışarlanabilir.

16 1.5. Hesaplama LHC için hesap gereksinimi dikkate alındığında simulasyona ayrılacağı CPU zamanı %84 civarındadır. Bununla beraber, simulasyonu yapılan olay sayısı (sadece gerçek olayların) LHC de %12 ve CMS de %50 kesri civarındadır. Dört LHC deneyi için gerçek veri 6.9 PB/yıl ve simulasyon verisi 3.2 PB/yıl olacaktır. Bu büyük veri depolaması ve aktarımı yüksek hızlı bağlantılarla kurulan merkezlerle karşılanmalıdır. DataGRID projesinde hesaplama ve kaynakların veri yoğunluklu grid sistemi kurulmaktadır. MONARC projesi tarafından tanıtılan, desteklenen dağıtılmış veri tabanları ulusal laboratuvarlar boyunca son kullanıcı ile CERN veri deposu arasında veri aktarım oranını azaltmayı amaçlamaktadır. Gerekli hesap gücünü toplama konusu yanında güçlü ve verimli yazılım yönetimi, dünya çapında yayılmış LHC işbirliği ve bu öncü deneylerin karmaşıklığı ile uğraşmak için zorunlu hale gelmiştir. Basit fakat verimli işbirliği paketleri ve veri çıkarma ortamları ortaya konmalıdır. 1. BÖLÜM ÖZETİ Yüksek enerji fiziği süreçleri hesaplamanın otomatikleştirilmesi el-yapımı tekniklerin olduğu dönemlerden beri uzun bir yol katetmiştir. Yeni sembolik hesaplama dilleri ve algoritmalarının gelişmesi sayesinde ileri mertebe hesaplar için olan deneysel gereksinmenin çoğunu karşılamaktadır. Yüksek performanslı duyarlıklı paralel sistemler kadar yenilikçi algoritmaların da geliştirilmesi gereklidir. Sonuç olarak, tam donanımlı paketlerin yapılması açık ve esnek hesaplama ortamı (Linux) ve yüksek seviyeli otomatikleşme gerektirmektedir. LHC deneylerinde LEP deneylerindeki durum ile karşılaştırıldığında 100-kat bilgisayar performansının artması gerekmektedir. Data GRID sistemi, herbir merkezin önemli ölçüde kendi veri işleme gücü ve kapasitesini artırdığı sürece iyi bir çözüm olacaktır. Dağınık veritabanları ile dünya çapında veri kullanılabilirliğinin gelecek yıllarda gerçekleşmesi beklenmektedir. SORULAR 16

Parçacık Fiziğine Giriş ve Simulasyonlar

Parçacık Fiziğine Giriş ve Simulasyonlar Parçacık Fiziğine Giriş ve Simulasyonlar Orhan Çakır Ankara Üniversitesi 5. Uluslararası Katılımlı Parçacık Hızlandırıcı ve Dedektörleri Yaz Okulu, 9/08-03/09/009, Bodrum Özet 1 Madde nedir? Temel Parçacık

Detaylı

TURKFAB Tesisinin Araş0rma Potansiyeli, Kullanıcı Profili ve Üreteceği Katma Değer

TURKFAB Tesisinin Araş0rma Potansiyeli, Kullanıcı Profili ve Üreteceği Katma Değer THM- YUUP Projesi Genel Değerlendirme Çalıştayı 19-20 MART 2015 HTE, ANKARA ÜNİVERSİTESİ TURKFAB Tesisinin Araş0rma Potansiyeli, Kullanıcı Profili ve Üreteceği Katma Değer Orhan Çakır Ankara Univ. & I

Detaylı

İçindekiler: CERN Globe Binası ve Micro Cosmos Müzesi

İçindekiler: CERN Globe Binası ve Micro Cosmos Müzesi Sayı 5 / Ağutos 2017 İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ İleri Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi İçindekiler: CERN / CMS Deneyi Ziyareti...2 CMS Veri Alımı ve Analiz Çalışmaları... 3 LHCb Yeni Baryon

Detaylı

Uluslararası Lineer Çarpıştırıcı'da (ILC) Ayar Aracı Bozonları ile Süpersimetri Kırılması

Uluslararası Lineer Çarpıştırıcı'da (ILC) Ayar Aracı Bozonları ile Süpersimetri Kırılması Uluslararası Lineer Çarpıştırıcı'da (ILC) Ayar Aracı Bozonları ile Süpersimetri Kırılması Hale Sert 04 Eylül 2012 İÇERİK Giriş Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) ve Uluslararası Lineer Çarpıştırıcı (ILC)

Detaylı

125 GeV Kütleli Yeni bir Parçacığın Gözlenmesi

125 GeV Kütleli Yeni bir Parçacığın Gözlenmesi 125 GeV Kütleli Yeni bir Parçacığın Gözlenmesi CMS Deneyi, CERN 4 Temmuz 2012 Özet Bugün, CERN deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'ndaki (BHÇ) CMS deneyi araştırmacıları, CERN de ve Melbourne daki ICHEP 2012

Detaylı

STANDART MODEL VE ÖTESİ. Güncel sorunlar ve çözüm arayışı. A. Zorluer Türk Öğretmen Çalıştayı 8 Ocak 2018

STANDART MODEL VE ÖTESİ. Güncel sorunlar ve çözüm arayışı. A. Zorluer Türk Öğretmen Çalıştayı 8 Ocak 2018 STANDART MODEL VE ÖTESİ Güncel sorunlar ve çözüm arayışı. A. Zorluer Türk Öğretmen Çalıştayı 8 Ocak 2018 1 Evrenin kısa tarihi Görüldüğü gibi evrenimizin tarihi aynı zamanda atom altı parçacıkların oluşum

Detaylı

Maddenin içine yaptığımız yolculukta...

Maddenin içine yaptığımız yolculukta... HİGGS NEDİR? Maddenin içine yaptığımız yolculukta... madde atom elektron proton quark çekirdek nötron Standart Model Standart Model Atomun İçi Doğadaki Temel Kuvvetler Temel Kuvvetler Değişim Parçacıkları

Detaylı

CERN VE HİGGS HİGGS PARÇACIĞI NEDİR? Tuba KÖYLÜ Bilişim Teknolojileri Öğretmeni Şanlıurfa İl Milli Eğitim Müdürlüğü 27 Haziran 2017

CERN VE HİGGS HİGGS PARÇACIĞI NEDİR? Tuba KÖYLÜ Bilişim Teknolojileri Öğretmeni Şanlıurfa İl Milli Eğitim Müdürlüğü 27 Haziran 2017 CERN VE HİGGS HİGGS PARÇACIĞI NEDİR? Tuba KÖYLÜ Bilişim Teknolojileri Öğretmeni Şanlıurfa İl Milli Eğitim Müdürlüğü 27 Haziran 2017 2 CERN CERN; Fransızca Avrupa Nükleer Araştırma Konseyi kelimelerinin

Detaylı

CERN NEDİR? NE ZAMAN VE NİÇİN KURULDU?

CERN NEDİR? NE ZAMAN VE NİÇİN KURULDU? CERN NEDİR? NE ZAMAN VE NİÇİN KURULDU? CERN, 2014 te 60. kuruluş yılını kutlayacak. CERN, II. Dünya Savaşı sonunda Avrupa da ortak nükleer araştırmalar yapmak için kuruldu. CERN 58 Yıllık, Ama Adını Dünyaya

Detaylı

İAUYGAR. İAUYGAR 1 Yaşında. Sayı 1, Kasım 2015. Üyeler. İçindekiler. http://iauygar.aydin.edu.tr

İAUYGAR. İAUYGAR 1 Yaşında. Sayı 1, Kasım 2015. Üyeler. İçindekiler. http://iauygar.aydin.edu.tr İAUYGAR İAUYGAR Yaşında Sayı, Kasım 05 Üyeler Prof. Dr. Hasan Saygın (Müdür - Araştırmacı) Prof. Dr. Orhan Çakır (Araştırmacı) Doç. Dr. İlkay Türk Çakır (Müdür Yard. - Araştırmacı) Yrd. Doç. Dr. Sinan

Detaylı

Herbir kuarkın ters işaretli yük ve acayipliğe sahip bir anti kuarkı vardır: TİP (ÇEŞNİ,flavor) YÜK ACAYİPLİK. u (up, yukarı) 2/3 0

Herbir kuarkın ters işaretli yük ve acayipliğe sahip bir anti kuarkı vardır: TİP (ÇEŞNİ,flavor) YÜK ACAYİPLİK. u (up, yukarı) 2/3 0 Hardronlar neden böyle ilginç şekillere uyarlar? Cevap Gell-Mann ve Zweig tarafından (birbirinden bağımsız olarak) Verildi: Tüm hardronlar KUARK denilen daha temel bileşenlerden oluşmuştur! Kuarklar bir

Detaylı

CALYPSO. İlkay TÜRK ÇAKIR Türkiye Atom Enerjisi Kurumu. Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi V. UPHDYO

CALYPSO. İlkay TÜRK ÇAKIR Türkiye Atom Enerjisi Kurumu. Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi V. UPHDYO CALYPSO İlkay TÜRK ÇAKIR Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi V. UPHDYO - 2009 İÇERİK 1 2 CALYPSO tanıtım CALYPSO altprogramlar 3 CALYPSO kurulum 4 CALYPSO spektrumlar

Detaylı

HİGGS??? STANDART MODEL HIGGS BOZONU ve ALANI HIGGS İ BULMAK İÇİN: HIZLANDIRICILAR PEKİ YA SONRA?

HİGGS??? STANDART MODEL HIGGS BOZONU ve ALANI HIGGS İ BULMAK İÇİN: HIZLANDIRICILAR PEKİ YA SONRA? Higgsli Günler HİGGS??? STANDART MODEL HIGGS BOZONU ve ALANI HIGGS İ BULMAK İÇİN: HIZLANDIRICILAR PEKİ YA SONRA? 1. STANDART MODEL En basit haliyle, temel parçacıklar ve etkileşimleri hakkında bütün bilgimizi

Detaylı

Bhabha Saçılması (Çift yokoluş ve Çift oluşumu. Moller Saçılması (Coulomb Saçılması) OMÜ_FEN

Bhabha Saçılması (Çift yokoluş ve Çift oluşumu. Moller Saçılması (Coulomb Saçılması) OMÜ_FEN Geometrodynamics: Genel Görelilik Teorisi Gravitasyon parçacık fiziğinde önemli bir etki oluşturacak düzeyde değildir. Çok zayıftır. Elektrodinamiğin kuantum teorisi Tomonaga, Feynman ve Schwinger tarafında

Detaylı

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fizik Doktora Programı. Program kapsamında sunulacak olan seçmeli dersler ve içerikleri :

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fizik Doktora Programı. Program kapsamında sunulacak olan seçmeli dersler ve içerikleri : Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fizik Doktora Programı Program kapsamında sunulacak olan seçmeli dersler ve içerikleri : Kodu FİZ640 Nükleer Fizik FİZ645 Nötrino Fiziği FİZ660 İleri Hesaplamalı

Detaylı

Vektör Bozon Saçılması

Vektör Bozon Saçılması Vektör Bozon Saçılması V. E. Özcan University College London ATLAS Deneyi CERNTR toplantısı, 14 Ağustos 2008 Özet Nedir? Neden ilginçtir? İşin kirli tarafları Vektör bosonları yapılandırma, jetler, hızlı/tam

Detaylı

HİGGS HAKKINDA NAZLI FANUS FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ ULUPAMİR ORTAOKULU (CERN TÜRK ÖĞRETMEN ÇALIŞTAYI-7)

HİGGS HAKKINDA NAZLI FANUS FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ ULUPAMİR ORTAOKULU (CERN TÜRK ÖĞRETMEN ÇALIŞTAYI-7) HİGGS HAKKINDA NAZLI FANUS FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ ULUPAMİR ORTAOKULU (CERN TÜRK ÖĞRETMEN ÇALIŞTAYI-7) HİGGS HAKKINDA KONU BAŞLIKLARI STANDART MODEL-TEMEL PARÇACIKLAR HİGGS BOZONU HİGGS ALANI HIZLANDIRICILAR(HİGGS

Detaylı

MSGSÜ FİZİK YÜKSEKLİSANS PROGRAMI

MSGSÜ FİZİK YÜKSEKLİSANS PROGRAMI MSGSÜ FİZİK YÜKSEKLİSANS PROGRAMI SEÇMELİ DERSLER Teori + AKTS FİZ640 Nükleer Fizik FİZ645 Nötrino Fiziği FİZ660 İleri Hesaplamalı Fizik Çekirdeğin genel özellikleri Düşük enerjilerde iki cisim problemi

Detaylı

Hazırlayan: Ayten İLHAN Branşı: Bilişim Teknolojileri Görev Yaptığı Okul: EMİNE ÖZCAN ANADOLU LİSESİ

Hazırlayan: Ayten İLHAN Branşı: Bilişim Teknolojileri Görev Yaptığı Okul: EMİNE ÖZCAN ANADOLU LİSESİ Hazırlayan: Ayten İLHAN Branşı: Bilişim Teknolojileri Görev Yaptığı Okul: EMİNE ÖZCAN ANADOLU LİSESİ 1 LEPTONLAR AYAR BOZONLARI (KUVVET TAŞIYICI BOZONLAR) KUARKLAR STANDART MODELİ ANLAMAK MADDE PARÇACIKLARI

Detaylı

MONTE CARLO BENZETİMİ

MONTE CARLO BENZETİMİ MONTE CARLO BENZETİMİ U(0,1) rassal değişkenler kullanılarak (zamanın önemli bir rolü olmadığı) stokastik ya da deterministik problemlerin çözümünde kullanılan bir tekniktir. Monte Carlo simülasyonu, genellikle

Detaylı

HIGGS HAKKINDA. STANDART MODEL HIGGS BOZONU ve ALANI HIGGS İ BULMAK İÇİN: HIZLANDIRICILAR PEKİ YA SONRA?

HIGGS HAKKINDA. STANDART MODEL HIGGS BOZONU ve ALANI HIGGS İ BULMAK İÇİN: HIZLANDIRICILAR PEKİ YA SONRA? HIGGS HAKKINDA Seher DAMLI (TTP- 5 katılımcısı) seher.damli@eba.gov.tr Eğitmen: Sezen SEKMEN (Kore Kyungpook Ulusal Üniversitesi adına araştırmacı olarak CERN de CMS deneyinde görevli) sezen.sekmen@cern.ch

Detaylı

Hızlandırıcılar ve Çarpıştırıcılar

Hızlandırıcılar ve Çarpıştırıcılar Hızlandırıcılar ve Çarpıştırıcılar 1 Hızlandırıcı nedir? Çarpıştırıcı nedir? Parçacık hızlandırıcıları, elektrik yükü olan atomik veya atom-altı parçacıkları oldukça yüksek hızlara (ışık hızına bile oldukça

Detaylı

VERİ MADENCİLİĞİ (Kümeleme) Yrd.Doç.Dr. Kadriye ERGÜN

VERİ MADENCİLİĞİ (Kümeleme) Yrd.Doç.Dr. Kadriye ERGÜN VERİ MADENCİLİĞİ (Kümeleme) Yrd.Doç.Dr. Kadriye ERGÜN kergun@balikesir.edu.tr İçerik Kümeleme İşlemleri Kümeleme Tanımı Kümeleme Uygulamaları Kümeleme Yöntemleri Kümeleme (Clustering) Kümeleme birbirine

Detaylı

Güncel sorunlar ve çözüm arayışı. Sezen Sekmen CERN CERN Türk Öğretmenler Programı Şubat 2014

Güncel sorunlar ve çözüm arayışı. Sezen Sekmen CERN CERN Türk Öğretmenler Programı Şubat 2014 Güncel sorunlar ve çözüm arayışı Sezen Sekmen CERN CERN Türk Öğretmenler Programı 23-27 Şubat 2014 1 Maddenin en küçük öğesi bulunmadan insan evreni asla anlayamaz. Plato 2 Büyük Patlama dan sonra evrenimiz

Detaylı

Elektron-Foton Çarpıştırıcılarında Uyarılmış Leptonların Araştırılması

Elektron-Foton Çarpıştırıcılarında Uyarılmış Leptonların Araştırılması Elektron-Foton Çarpıştırıcılarında Uyarılmış Leptonların Araştırılması Aysuhan OZANSOY A.Ü. Fen Fak. Fizik Bölümü Doktora Semineri Mayıs 007, Ankara Danışman: Pro.Dr. Orhan ÇAKIR 3.05.007 A.Ozansoy 1 İçerik

Detaylı

TR0300008 RARE B -> VVY DECAY AND NEW PHYSICS EFFECTS

TR0300008 RARE B -> VVY DECAY AND NEW PHYSICS EFFECTS TFD2I. Fizik Kf>ıı K r^i 11-14 E\lıil 21102 /.S/OTcm TR0300008 Y F. l- Sil RARE B -> VVY DECAY AND NEW PHYSICS EFFECTS B. ŞİRVANLI Using the most general model independent form of the effective Hamillonian

Detaylı

Hızlandırıcı Fiziğine ine Giriş

Hızlandırıcı Fiziğine ine Giriş LOGO Hızlandırıcı Fiziğine ine Giriş Orhan Çakır Ankara Üniversitesi Hızlandırıcı ve Parçacık Fiziğinde Bilgisayar Uygulamaları, 6-30 Ocak 009, Ç.Ü., Adana İçerik 1 Hızlandırıcılar Tasarım ve Simulasyon

Detaylı

STANDART MODEL ÖTESİ YENİ FİZİK

STANDART MODEL ÖTESİ YENİ FİZİK STANDART MODEL ÖTESİ YENİ FİZİK MUSA ÖZCAN TTP 8 (CERN TÜRK ÖĞRETMEN ÇALIŞTAYI 8) 21-27 OCAK 2018 1 Bugünü anlamak için, geçmişe bakmak. Büyüğü anlamak için, en küçüğe bakmak. *TTP 8 Güncel sorunlar Gökhan

Detaylı

ATLAS Dünyası. Standart Model. ATLAS ağ sayfası Karşımadde

ATLAS Dünyası. Standart Model. ATLAS ağ sayfası  Karşımadde Fizikçiler dünyanın ne olduğunu ve onu neyin bir arada tuttuğunu açıklayan isimli bir kuram geliştirmişlerdir. yüzlerce parçacığı ve karmaşık etkileşmeleri yalnızca aşağıdakilerle açıklayabilen bir kuramdır:

Detaylı

CERN Bağlamında İleri Fizik Uygulamaları

CERN Bağlamında İleri Fizik Uygulamaları Kaynaklar CERN website (http://kt.cern/medical-applications ve http://kt.cern/aerospace) Harran Üniversitesi (Türkiye) 3 Mayıs, 2017 CERN neredesin? CERN deki ana yapılar: ATLAS (A Toroidal LHC ApparatuS),

Detaylı

CERN'deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı ve LCG (LHC Computing Grid) Projesi

CERN'deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı ve LCG (LHC Computing Grid) Projesi CERN'deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı ve LCG (LHC Computing Grid) Projesi Gülsen Önengüt Çukurova Üniversitesi, Fizik Bölümü CERN, Compact Muon Solenoid (CMS) Deneyi 2. Ulusal Grid Çalıştayı, 1 Mart 2007,

Detaylı

Parçacık Fiziği. Dr. Bora Akgün / Rice Üniversitesi CERN Türkiye Öğretmenleri Programı Temmuz 2015

Parçacık Fiziği. Dr. Bora Akgün / Rice Üniversitesi CERN Türkiye Öğretmenleri Programı Temmuz 2015 Parçacık Fiziği Dr. Bora Akgün / Rice Üniversitesi CERN Türkiye Öğretmenleri Programı Temmuz 2015 Parçacık Fiziğinin Standard Modeli fermion boson Dönü 2 Spin/Dönü Bir parçacık özelliğidir (kütle, yük

Detaylı

Temel Parçacık Dinamikleri. Sunum İçeriği

Temel Parçacık Dinamikleri. Sunum İçeriği 1 Sunum İçeriği 2 Genel Tekrar Leptonlar Örnek: elektron Fermionlar Kuarklar Örnek: u kuark Bozonlar Örnek: foton Kuarklar serbest halde görülmezler. Kuarklardan oluşan yapılar ise genel olarak şu şekilde

Detaylı

ATLAS Higgs Araştırmalarında En Yeni Sonuçlar

ATLAS Higgs Araştırmalarında En Yeni Sonuçlar ATLAS Higgs Araştırmalarında En Yeni Sonuçlar Resim 1: ATLAS ın 2012 de kaydettiği, Higgs in dört elektrona bozunma adayı. 4 Temmuz 2012 de, ATLAS deneyi, Higgs Bozonu araştırmalarındaki güncellenmiş sonuçlarının

Detaylı

MadGraph (MG) İlkay TÜRK ÇAKIR İstanbul Aydın Üniversitesi İleri Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi

MadGraph (MG) İlkay TÜRK ÇAKIR İstanbul Aydın Üniversitesi İleri Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi MadGraph (MG) İlkay TÜRK ÇAKIR İstanbul Aydın Üniversitesi İleri Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi Hızlandırıcı ve Parçacık Fiziği Bilgisayar Uygulamaları IV Anadolu Üniversitesi, Eskişehir 1-8

Detaylı

SİMÜLASYON Hazırlayan: Özlem AYDIN

SİMÜLASYON Hazırlayan: Özlem AYDIN SİMÜLASYON Hazırlayan: Özlem AYDIN Not: Bu sunumda Yrd. Doç. Dr. Yılmaz YÜCEL in Modelleme ve Benzetim dersi notlarından faydalanılmıştır. SİMÜLASYONUN ORTAYA ÇIKIŞI Simülasyonun modern anlamda kullanılışı

Detaylı

İLERİ SEVİYE BİLGİSAYARLI SAYISAL KONTROLLÜ (CNC) DİK İŞLEME TEZGÂHI KULLANMA ve PROGRAMLAMA EĞİTİMİ KURS PROGRAMI

İLERİ SEVİYE BİLGİSAYARLI SAYISAL KONTROLLÜ (CNC) DİK İŞLEME TEZGÂHI KULLANMA ve PROGRAMLAMA EĞİTİMİ KURS PROGRAMI İLERİ SEVİYE BİLGİSAYARLI SAYISAL KONTROLLÜ (CNC) DİK İŞLEME TEZGÂHI KULLANMA ve PROGRAMLAMA EĞİTİMİ KURS PROGRAMI 1. KURUMUN ADI : 2. KURUMUN ADRESİ : 3. KURUCUNUN ADI : 4. PROGRAMIN ADI : İleri Seviye

Detaylı

Theory Tajik (Tajikistan)

Theory Tajik (Tajikistan) Q3-1 Büyük Hadron Çarpıştırıcısı Bu probleme başlamadan önce ayrı bir zarfta verilen genel talimatları lütfen okuyunuz. Bu görevde, CERN de bulunan parçacık hızlandırıcısının LHC ( Büyük Hadron Çarpıştırıcısı)

Detaylı

Evrenimizdeki karanlık maddenin 3 boyutlu olarak modellenmesi Karanlık maddenin evrende ne şekilde dağıldığı hala cevabı bulunmamış sorulardan

Evrenimizdeki karanlık maddenin 3 boyutlu olarak modellenmesi Karanlık maddenin evrende ne şekilde dağıldığı hala cevabı bulunmamış sorulardan CERN BÖLÜM-2 1970 lerin sonlarına doğru bugün hala tam olarak açıklayamadığımız inanılmaz bir keşif yapıldı. Bu keşfe göre evrendeki toplam kütlenin yüzde doksana yakını görünmezdi! Bu heyecan verici keşfin

Detaylı

8.333 İstatistiksel Mekanik I: Parçacıkların İstatistiksel Mekaniği

8.333 İstatistiksel Mekanik I: Parçacıkların İstatistiksel Mekaniği MIT Açık Ders Malzemeleri http://ocw.mit.edu 8.333 İstatistiksel Mekanik I: Parçacıkların İstatistiksel Mekaniği 2007 Güz Bu materyallerden alıntı yapmak ya Kullanım Şartları hakkında bilgi almak için

Detaylı

IceCube Deneyinde Gözlemlenen PeV Enerjili Olayların Renk Sekizlisi Nötrino Yorumu

IceCube Deneyinde Gözlemlenen PeV Enerjili Olayların Renk Sekizlisi Nötrino Yorumu Maddenin Yeni Yapı Düzeyi: PREONLAR Çalıştayı 8-10 Mart 2018 IceCube Deneyinde Gözlemlenen PeV Enerjili Olayların Renk Sekizlisi Nötrino Yorumu Ümit Kaya 09.03.2018 TÜBİTAK 1001 Projesi : 114F337 A. N.

Detaylı

PARALEL HESAPLAMA ÇAĞRI GİDER ENES BİLGİN

PARALEL HESAPLAMA ÇAĞRI GİDER ENES BİLGİN PARALEL HESAPLAMA ÇAĞRI GİDER 13011016 ENES BİLGİN - 13011004 Paralel Hesaplama Nedir? Paralel Hesaplamanın Avantajları Paralel Hesaplamanın Kullanım Alanları Paralel Hesaplama Yöntemleri, Donanım ve Yazılım

Detaylı

ÇEV 2006 Mühendislik Matematiği (Sayısal Analiz) DEÜ Çevre Mühendisliği Bölümü Doç.Dr. Alper ELÇĐ

ÇEV 2006 Mühendislik Matematiği (Sayısal Analiz) DEÜ Çevre Mühendisliği Bölümü Doç.Dr. Alper ELÇĐ Giriş ÇEV 2006 Mühendislik Matematiği (Sayısal Analiz) DEÜ Çevre Mühendisliği Bölümü Doç.Dr. Alper ELÇĐ Sayısal Analiz Nedir? Mühendislikte ve bilimde, herhangi bir süreci tanımlayan karmaşık denklemlerin

Detaylı

Parçacık Fabrikalarında Fizik: B-Kuarklı ve C-Kuarklı Mezonlar Çalıştayı, 16-18 Mart 2012, HTE, Ankara

Parçacık Fabrikalarında Fizik: B-Kuarklı ve C-Kuarklı Mezonlar Çalıştayı, 16-18 Mart 2012, HTE, Ankara Parçacık Fabrikalarında Fizik: B-Kuarklı ve C-Kuarklı Mezonlar Çalıştayı, 16-18 Mart 2012, HTE, Ankara ANA BAŞLIKLAR Parçacık Fabrikaları D Mezon Üretim Süreçleri Olay Üreticileri Olayların Analizi Tartışma

Detaylı

BENZERSİZ SORUNLARA BENZERSİZ ÇÖZÜMLER

BENZERSİZ SORUNLARA BENZERSİZ ÇÖZÜMLER BENZERSİZ SORUNLARA BENZERSİZ ÇÖZÜMLER EĞİTİM PROGRAMLARI MATLAB İLE MÜHENDİSLİK ÇÖZÜMLERİ Amaç: Sistem tasarım ve analizinin MATLAB dilinde kolay programlama yoluyla tekrarlanabilir yapılara oturtulması

Detaylı

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı nda HZZ Bağlaşımlarının Ölçümü

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı nda HZZ Bağlaşımlarının Ölçümü Büyük Hadron Çarpıştırıcısı nda HZZ Bağlaşımlarının Ölçümü Volkan ARI*, Orhan ÇAKIR*, Sinan KUDAY** Ankara YEF Günleri 12-14 Şubat 2015 * Ankara Üniversitesi Fizik Bölümü ** İstanbul Aydın Üniversitesi

Detaylı

CMS Deneyinde Ek Boyutlu Kara Delik Üre6m ve Bozunumu

CMS Deneyinde Ek Boyutlu Kara Delik Üre6m ve Bozunumu CMS Deneyinde Ek Boyutlu Kara Delik Üre6m ve Bozunumu Halil Gamsızkan Türk CERN Forumu Semineri 11 Aralık 08 Az sonra.. Mini kara delik fikri nereden geliyor? ADD Modeli Kara delik üre6mi Kara delik bozunumu

Detaylı

Girişimcilikte Simülasyon: Eğitimcinin Eğitimi

Girişimcilikte Simülasyon: Eğitimcinin Eğitimi Girişimcilikte Simülasyon: Eğitimcinin Eğitimi Giriş Modeller Uygulamalar Risk analizi Olası Analiz Simülasyon Yöntemi Envanter Simülasyonu Bekleme Hatları Avantajlar ve dezavantajlar Referanslar SUNUM

Detaylı

ψ( x)e ikx dx, φ( k)e ikx dx ψ( x) = 1 2π θ açısında, dθ ince halka genişliğinin katı açısı: A. Fiziksel sabitler ve dönüşüm çarpanları

ψ( x)e ikx dx, φ( k)e ikx dx ψ( x) = 1 2π θ açısında, dθ ince halka genişliğinin katı açısı: A. Fiziksel sabitler ve dönüşüm çarpanları A. Fiziksel sabitler ve dönüşüm çarpanları B. Seçilmiş bağıntılar Rutherford saçınımının diferansiyel kesiti: Compton kayması Bohr un hidrojenimsi atom modelinde izinli yörüngelerin yarıçapı: olup burada

Detaylı

DERS BİLGİLERİ. D+U+L Saat. Kodu Yarıyıl ELEKTROMAGNETİK TEORİNİN ANALİTİK ESASLARI. EE529 Güz 3+0+0 3 7. Ön Koşul Dersleri. Dersin Koordinatörü

DERS BİLGİLERİ. D+U+L Saat. Kodu Yarıyıl ELEKTROMAGNETİK TEORİNİN ANALİTİK ESASLARI. EE529 Güz 3+0+0 3 7. Ön Koşul Dersleri. Dersin Koordinatörü DERS BİLGİLERİ Ders ELEKTROMAGNETİK TEORİNİN ANALİTİK ESASLARI Kodu Yarıyıl D+U+L Saat Kredi AKTS EE529 Güz 3+0+0 3 7 Ön Koşul Dersleri EE323 Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Dersin Koordinatörü

Detaylı

Murat ŞENER Bursa Sınav Fen Lisesi

Murat ŞENER Bursa Sınav Fen Lisesi Murat ŞENER Bursa Sınav Fen Lisesi Kütlenin kökeni Nötrino salınımı Madde-karşıt madde asimetrisi Karanlık madde ve karanlık enerjinin doğası gibi kuramsal olarak geliştirilmiş olayların açıklanmaya çalışılmasıdır.

Detaylı

Programlama Dilleri 1. Ders 3: Rastgele sayı üretimi ve uygulamaları

Programlama Dilleri 1. Ders 3: Rastgele sayı üretimi ve uygulamaları Ders 3: Rastgele sayı üretimi ve uygulamaları Ders 3 Genel Bakış Giriş Rastgele Sayı Rastgele Sayı Üreteci rand Fonksiyonunun İşlevi srand Fonksiyonunun İşlevi Monte Carlo Yöntemi Uygulama 1: Yazı-Tura

Detaylı

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fizik Doktora Programı

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fizik Doktora Programı Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fizik Doktora Programı Dünya tarihi bir ölçüde temel bilimdeki ilerlemelerin ve bu ilerlemelere ayak uydurabilen ülkelerin muvaffakiyetlerinin tarihi olarak okunabilir.

Detaylı

Yapısal Analiz Programı SAP2000 Bilgi Aktarımı ve Kullanımı. Doç.Dr. Bilge Doran

Yapısal Analiz Programı SAP2000 Bilgi Aktarımı ve Kullanımı. Doç.Dr. Bilge Doran Yapısal Analiz Programı SAP2000 Bilgi Aktarımı ve Kullanımı Dersin Adı : Yapı Mühendisliğinde Bilgisayar Uygulamaları Koordinatörü : Doç.Dr.Bilge DORAN Öğretim Üyeleri/Elemanları: Dr. Sema NOYAN ALACALI,

Detaylı

BÖLÜM 4: MADDESEL NOKTANIN KİNETİĞİ: İMPULS ve MOMENTUM

BÖLÜM 4: MADDESEL NOKTANIN KİNETİĞİ: İMPULS ve MOMENTUM BÖLÜM 4: MADDESEL NOKTANIN KİNETİĞİ: İMPULS ve MOMENTUM 4.1. Giriş Bir önceki bölümde, hareket denklemi F = ma nın, maddesel noktanın yer değiştirmesine göre integrasyonu ile elde edilen iş ve enerji denklemlerini

Detaylı

RÜZGAR ENERJİSİ KAYNAĞI VE BELİRSİZLİK

RÜZGAR ENERJİSİ KAYNAĞI VE BELİRSİZLİK 4. İzmir Rüzgâr Sempozyumu // 28-30 Eylül 2017 // İzmir RÜZGAR ENERJİSİ KAYNAĞI VE BELİRSİZLİK Prof. Dr. Barış Özerdem İzmir Ekonomi Üniversitesi Havacılık ve Uzay Mühendisliği Bölümü baris.ozerdem@ieu.edu.tr

Detaylı

CERN Evren & Büyük Patlama

CERN Evren & Büyük Patlama CERN Evren & Büyük Patlama Doç. Dr. Ayben Karasu Uysal KTO Karatay Üniversitesi l CERN l Hızlandırıcılar l ALICE Deneyi l Grid Page 1 CERN Dünyanın en büyük parçacık fiziği araştırma merkezidir. İsviçre

Detaylı

PARÇACIK FİZİĞİ, HIZLANDIRICILAR ve DEDEKTÖRLER

PARÇACIK FİZİĞİ, HIZLANDIRICILAR ve DEDEKTÖRLER PARÇACIK FİZİĞİ, HIZLANDIRICILAR ve DEDEKTÖRLER Dr. İlkay TÜRK ÇAKIR TAEK Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi Ar-Ge Bölümü Füzyon Birimi - Hızlandırıcı Fiziği Birimi 24/09/07 III. UPHDYO 1 İÇERİK

Detaylı

Bölüm 1: Lagrange Kuramı... 1

Bölüm 1: Lagrange Kuramı... 1 İÇİNDEKİLER Bölüm 1: Lagrange Kuramı... 1 1.1. Giriş... 1 1.2. Genelleştirilmiş Koordinatlar... 2 1.3. Koordinat Dönüşüm Denklemleri... 3 1.4. Mekanik Dizgelerin Bağ Koşulları... 4 1.5. Mekanik Dizgelerin

Detaylı

LOGO CALYPSO. Ankara Üniversitesi. Hızlandırıcı ve Parçacık Fiziğinde Bilgisayar Uygulamaları, Ocak 2009, Ç.Ü., Adana

LOGO CALYPSO. Ankara Üniversitesi. Hızlandırıcı ve Parçacık Fiziğinde Bilgisayar Uygulamaları, Ocak 2009, Ç.Ü., Adana LOGO CALYPSO Orhan Çakır Ankara Üniversitesi Hızlandırıcı ve Parçacık Fiziğinde Bilgisayar Uygulamaları, 26-30 Ocak 2009, Ç.Ü., Adana İÇERİK 1 CALYPSO tanıtım 2 CALYPSO altprogramlar 3 CALYPSO kurulum

Detaylı

Parçacık Fiziği Söyleşisi

Parçacık Fiziği Söyleşisi Parçacık Fiziği Söyleşisi Saleh Sultansoy - TOBB ETÜ Gökhan Ünel - UC Irvine HPFBU2012 12-19 Şubat, Kars, Kafkas Üniversitesi 1 Parçacık fiziği Maddenin ve etkileşimlerin alt yapısını anlamak 2 Büyük Patlama

Detaylı

CARRIER ve ENERJİ VERİML

CARRIER ve ENERJİ VERİML Carrier HAP e20 programı ile yapılan enerji simülasyonlarında yılın 8.760 saatlik hava verileri kullanılarak gerçek bir saatlik enerji analizi gerçekleştirilir. Program, bina ısı akışını hesaplamak için

Detaylı

Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü (The Systems Development Life Cycle) (SDLC)

Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü (The Systems Development Life Cycle) (SDLC) Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü (The Systems Development Life Cycle) (SDLC) Sistem analistlerinin ve kullanıcı faaliyetlerinin spesifik döngüsünün kullanılmasıyla En iyi geliştirilmiş sistemin oluşmasını

Detaylı

Synergi Gas. Gelişmiş Hidrolik Modelleme. Doğalgaz dağıtım şebekeleri için optimizasyon ve simülasyon yazılımı ARCUMSOFT

Synergi Gas. Gelişmiş Hidrolik Modelleme. Doğalgaz dağıtım şebekeleri için optimizasyon ve simülasyon yazılımı ARCUMSOFT Synergi Gas Gelişmiş Hidrolik Modelleme Doğalgaz dağıtım şebekeleri için optimizasyon ve simülasyon yazılımı ARCUMSOFT 1 Giriş Doğalgaz dağıtım ve iletim şebekelerinde günlük ve uzun dönemli işletme ihtiyaçlarının

Detaylı

Parçacık Fiziği: Söyleşi

Parçacık Fiziği: Söyleşi HPFBU-2012, Kafkas Üniversitesi, 12-19 Şubat 2012 Parçacık Fiziği: Söyleşi Saleh Sultansoy, TOBB ETÜ, Ankara & AMEA Fizika İnstitutu, Bakı Gökhan Ünel, UC Irvine Rutherford, Mehmet Akif ve CERN Biraz daha

Detaylı

Büyük Patlama ve Evrenin Oluşumu. Test 1 in Çözümleri

Büyük Patlama ve Evrenin Oluşumu. Test 1 in Çözümleri 7 Büyük Patlama ve Evrenin Oluşumu 225 Test 1 in Çözümleri 1. Elektrikçe yüksüz parçacıklar olan fotonların kütleleri yoktur. Işık hızıyla hareket ettikleri için atom içerisinde bulunamazlar. Fotonlar

Detaylı

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METOTLAR II DOĞRUSAL ISI İLETİMİ DENEYİ 1.Deneyin Adı: Doğrusal ısı iletimi deneyi..

Detaylı

Güncel sorunlar ve çözüm arayışı. Sezen Sekmen CERN Türk Öğretmenler Çalıştayı 26 30 Ocak 2015

Güncel sorunlar ve çözüm arayışı. Sezen Sekmen CERN Türk Öğretmenler Çalıştayı 26 30 Ocak 2015 Güncel sorunlar ve çözüm arayışı Sezen Sekmen CERN Türk Öğretmenler Çalıştayı 26 30 Ocak 2015 1 Maddenin en küçük öğesi bulunmadan insan evreni asla anlayamaz. Plato 2 Büyük Patlama dan sonra evrenimiz

Detaylı

Kısa İçindekiler. Fizik: İlkeler ve Pratik Cilt 1: 1-21 Bölümleri, Cilt 2: Bölümleri kapsar

Kısa İçindekiler. Fizik: İlkeler ve Pratik Cilt 1: 1-21 Bölümleri, Cilt 2: Bölümleri kapsar Kısa İçindekiler Fizik: İlkeler ve Pratik Cilt 1: 1-21 Bölümleri, Cilt 2: 22-34 Bölümleri kapsar Bölüm 1 Temeller 1 Bölüm 2 Bir Boyutta Hareket 28 Bölüm 3 İvme 53 Bölüm 4 Momentum 75 Bölüm 5 Enerji 101

Detaylı

İzostatik Sistemlerin Hareketli Yüklere Göre Hesabı

İzostatik Sistemlerin Hareketli Yüklere Göre Hesabı İzostatik Sistemlerin Hareketli Yüklere Göre Hesabı Hareketli Yük Çeşitleri: a) I. tip hareketli yük: Sistemin tümünü veya bir bölümünü kaplayan, boyu değişken düzgün yayılı hareketli yüklerdir (insan,

Detaylı

6.HAFTA BÖLÜM 3: ÇEKİRDEK KUVVETLERİ VE ÇEKİRDEK MODELLERİ

6.HAFTA BÖLÜM 3: ÇEKİRDEK KUVVETLERİ VE ÇEKİRDEK MODELLERİ 6.HAFTA BÖLÜM 3: ÇEKİRDEK KUVVETLERİ VE ÇEKİRDEK MODELLERİ 3.1 ÇEKİRDEK KUVVETLERİ 3.1.1. GENEL KARAKTERİSTİK Çekirdek hakkında çok fazla bir şey bilmezden önce yalnızca iki farklı etkileşim kuvveti bilinmekteydi.

Detaylı

OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ İŞARET AKIŞ DİYAGRAMLARI SIGNAL FLOW GRAPH

OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ İŞARET AKIŞ DİYAGRAMLARI SIGNAL FLOW GRAPH OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ İŞARET AKIŞ DİYAGRAMLARI SIGNAL FLOW GRAPH İŞARET AKIŞ DİYAGRAMLARI İşaret akış diyagramları blok diyagramlara bir alternatiftir. Fonksiyonel bloklar, işaretler, toplama noktaları

Detaylı

YAZILI 3 8. SINIF EĞİTİM ÖĞRETİM YILI EKİM AYI MATEMATİK AÇIK UÇLU YAZILI SINAVLARI

YAZILI 3 8. SINIF EĞİTİM ÖĞRETİM YILI EKİM AYI MATEMATİK AÇIK UÇLU YAZILI SINAVLARI 07-08 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI. Bu yazılı sınavında 0 soru vardır.. Sınav süresi... dakikadır. 8. SINIF Adı & Soyadı :... Sınıfı :... ) ve 80 sayılarının en küçük ortak katını bulunuz. ) A B C D E 7 Yanda verilen

Detaylı

Doç. Dr. Bilge DORAN

Doç. Dr. Bilge DORAN Doç. Dr. Bilge DORAN Bilgisayar teknolojisinin ilerlemesi doğal olarak Yapı Mühendisliğinin bir bölümü olarak tanımlanabilecek sistem analizi (hesabı) kısmına yansımıştır. Mühendislik biliminde bilindiği

Detaylı

YAPAY SİNİR AĞLARI. Araş. Gör. Nesibe YALÇIN BİLECİK ÜNİVERSİTESİ

YAPAY SİNİR AĞLARI. Araş. Gör. Nesibe YALÇIN BİLECİK ÜNİVERSİTESİ YAPAY SİNİR AĞLARI Araş. Gör. Nesibe YALÇIN BİLECİK ÜNİVERSİTESİ İÇERİK Sinir Hücreleri Yapay Sinir Ağları Yapısı Elemanları Çalışması Modelleri Yapılarına Göre Öğrenme Algoritmalarına Göre Avantaj ve

Detaylı

Yaşanmış Tecrübe Paylaşımı Önce Test Et Sonra Kodla XP Pratiği

Yaşanmış Tecrübe Paylaşımı Önce Test Et Sonra Kodla XP Pratiği TBD 21. Ulusal Bilişim Kurultayı Sunumu Yaşanmış Tecrübe Paylaşımı Önce Test Et Sonra Kodla XP Pratiği Hasan ÖZKESER Bimar Bilgi İşlem Hizmetleri Aş. 5 Ekim 2004 ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi, Ankara 2004

Detaylı

10. VALİDASYON VE KALİTE KONTROL ÇALIŞMALARINA DAYANAN YAKLAŞIM (TEK_LAB VALİDASYON YAKLAŞIMI)

10. VALİDASYON VE KALİTE KONTROL ÇALIŞMALARINA DAYANAN YAKLAŞIM (TEK_LAB VALİDASYON YAKLAŞIMI) 10. VALİDASYON VE KALİTE KONTROL ÇALIŞMALARINA DAYANAN YAKLAŞIM (TEK_LAB VALİDASYON YAKLAŞIMI) 2:00 /4:55:00 10.1 Temel Bilgiler, Ana Denklem, Mutlak ve Bağıl Miktarlar, Pratik Uygulamaya Genel Bakış VALİDASYON

Detaylı

LHC VE VLHC BAZINDA LEPTON-HADRON ÇARPIŞTIRICILARI: E-LİNAK İLE E-HALKA KARŞILAŞTIRILMASI. Hande KARADENİZ DOKTORA TEZİ

LHC VE VLHC BAZINDA LEPTON-HADRON ÇARPIŞTIRICILARI: E-LİNAK İLE E-HALKA KARŞILAŞTIRILMASI. Hande KARADENİZ DOKTORA TEZİ LHC VE VLHC BAZINDA LEPTON-HADRON ÇARPIŞTIRICILARI: E-LİNAK İLE E-HALKA KARŞILAŞTIRILMASI Hande KARADENİZ DOKTORA TEZİ FİZİK GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MART 2007 ANKARA Hande KARADENİZ tarafından

Detaylı

Fonksiyon Optimizasyonunda Genetik Algoritmalar

Fonksiyon Optimizasyonunda Genetik Algoritmalar 01-12-06 Ümit Akıncı Fonksiyon Optimizasyonunda Genetik Algoritmalar 1 Fonksiyon Optimizasyonu Fonksiyon optimizasyonu fizikte karşımıza sık çıkan bir problemdir. Örneğin incelenen sistemin kararlı durumu

Detaylı

AST416 Astronomide Sayısal Çözümleme - II. 6. Monte Carlo

AST416 Astronomide Sayısal Çözümleme - II. 6. Monte Carlo AST416 Astronomide Sayısal Çözümleme - II 6. Monte Carlo Bu derste neler öğreneceksiniz? Monte Carlo Yöntemleri Markov Zinciri (Markov Chain) Rastgele Yürüyüş (Random Walk) Markov Chain Monte Carlo, MCMC

Detaylı

Fiziksel Sistemlerin Matematik Modeli. Prof. Neil A.Duffie University of Wisconsin-Madison ÇEVİRİ Doç. Dr. Hüseyin BULGURCU 2012

Fiziksel Sistemlerin Matematik Modeli. Prof. Neil A.Duffie University of Wisconsin-Madison ÇEVİRİ Doç. Dr. Hüseyin BULGURCU 2012 Fiziksel Sistemlerin Matematik Modeli Prof. Neil A.Duffie University of Wisconsin-Madison ÇEVİRİ Doç. Dr. Hüseyin BULGURCU 2012 Matematik Modele Olan İhtiyaç Karmaşık denetim sistemlerini anlamak için

Detaylı

Okut. Yüksel YURTAY. İletişim : (264) Sayısal Analiz. Giriş.

Okut. Yüksel YURTAY. İletişim :  (264) Sayısal Analiz. Giriş. Okut. Yüksel YURTAY İletişim : Sayısal Analiz yyurtay@sakarya.edu.tr www.cs.sakarya.edu.tr/yyurtay (264) 295 58 99 Giriş 1 Amaç : Mühendislik problemlerinin bilgisayar ortamında çözümünü mümkün kılacak

Detaylı

PROTON-PROTON ÇARPIŞTIRICILARINDA KARA MADDE ARAŞTIRMALARI. YÜKSEK LİSANS TEZİ Ekin KÜÇÜKSÖNMEZ. Anabilim Dalı : Fizik Mühendisliği

PROTON-PROTON ÇARPIŞTIRICILARINDA KARA MADDE ARAŞTIRMALARI. YÜKSEK LİSANS TEZİ Ekin KÜÇÜKSÖNMEZ. Anabilim Dalı : Fizik Mühendisliği İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ PROTON-PROTON ÇARPIŞTIRICILARINDA KARA MADDE ARAŞTIRMALARI YÜKSEK LİSANS TEZİ Ekin KÜÇÜKSÖNMEZ Anabilim Dalı : Fizik Mühendisliği Programı : Fizik Mühendisliği

Detaylı

Kredi Limit Optimizasyonu:

Kredi Limit Optimizasyonu: Kredi Limit Optimizasyonu: «Teorik Değil Pratik" Simge Danışman Analitik Direktörü, Experian EMEA Kar Gelişimi Kredi Limit Optimizasyonu Optimizasyona Genel Bakış Profilleme Modelleme Karar Matrisleri

Detaylı

Yazılım Mühendisliği 1

Yazılım Mühendisliği 1 Yazılım Mühendisliği 1 HEDEFLER Yazılım, program ve algoritma kavramları anlar. Yazılım ve donanım maliyetlerinin zamansal değişimlerini ve nedenleri hakkında yorum yapar. Yazılım mühendisliği ile Bilgisayar

Detaylı

GUINEA-PIG PROGRAMI ile DEMET-DEMET SĐMÜLASYONU

GUINEA-PIG PROGRAMI ile DEMET-DEMET SĐMÜLASYONU GUINEA-PIG PROGRAMI ile DEMET-DEMET SĐMÜLASYONU E. RECEPOĞLU TAEK-Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi erdal.recepoglu@taek.gov.tr GEREKLİ PROGRAMLAR Linux gcc fftw Gnuplot 2 GUINEA-PIG (Generator

Detaylı

SİSTEM SİMÜLASYONU BENZETIM 1 SİMÜLASYON MODEL TÜRLERİ 1. STATİK VEYA DİNAMİK. Simülasyon Modelleri

SİSTEM SİMÜLASYONU BENZETIM 1 SİMÜLASYON MODEL TÜRLERİ 1. STATİK VEYA DİNAMİK. Simülasyon Modelleri SİSTEM SİMÜLASYONU SİMÜLASYON MODELİ TÜRLERİ BİR SİMÜLASYON ÇALIŞMASINDA İZLENECEK ADIMLAR ve SİMÜLASYON MODEL TÜRLERİ Simülasyon Modelleri Üç ana grupta toplanabilir; 1. Statik (Static) veya Dinamik (Dynamic),

Detaylı

İçindekiler. Ön Söz... xiii

İçindekiler. Ön Söz... xiii İçindekiler Ön Söz.................................................... xiii Bölüm 1 İstatistiğe Giriş....................................... 1 1.1 Giriş......................................................1

Detaylı

DAHA HIZLI, DAHA PRATİK. LABORATUVAR İÇ VE DIŞ KALİTE KONTROLLERİNİN UYGULAMASI VE TAKİBİ

DAHA HIZLI, DAHA PRATİK. LABORATUVAR İÇ VE DIŞ KALİTE KONTROLLERİNİN UYGULAMASI VE TAKİBİ DAHA HIZLI, DAHA PRATİK. LABORATUVAR İÇ VE DIŞ KALİTE KONTROLLERİNİN UYGULAMASI VE TAKİBİ %100 web tabanlı İNTERQC, programı ile laboratuarlarınızın kalite kontrollerini istediğiniz yerden ve istediğiniz

Detaylı

Fen ve Mühendislik Bilimleri için Fizik

Fen ve Mühendislik Bilimleri için Fizik Fen ve Mühendislik Bilimleri için Fizik Giriş Fizik Temel Bilimlerin Amacı Doğanın işleyişinde görev alan temel kanunları anlamak. Diğer fen ve mühendislik bilimleri için temel hazırlamaktır. Temelde gerekli

Detaylı

Madde Dünya. Molekül Atom. Atomlar Elektron. Kuark

Madde Dünya. Molekül Atom. Atomlar Elektron. Kuark PARÇACIK FĠZĠĞĠ ve CERN Aytül ADIGÜZEL (Çukurova Üniversitesi) Tayfun ĠNCE (University of Bonn) 1 PARÇACIK FĠZĠĞĠ Maddenin temel yapıtaģları nelerdir? Bu yapıtaģlarının davranıģlarını en temel düzeyde

Detaylı

KHDAK IMRT sinde Tedavi Planlama Sistemlerinin Monte Carlo Yöntemi ile Karşılaştırılması

KHDAK IMRT sinde Tedavi Planlama Sistemlerinin Monte Carlo Yöntemi ile Karşılaştırılması KHDAK IMRT sinde Tedavi Planlama Sistemlerinin Monte Carlo Yöntemi ile Karşılaştırılması Türkay TOKLU 1, Bahar DİRİCAN 2, Necdet ASLAN 1 1 Yeditepe Üniversitesi, Fizik Bölümü 2 Gülhane Askeri Tıp Akademisi,

Detaylı

1. Web Sitesine Giriş 1. Giriş Yapmak için tıklayın tıklanır.

1. Web Sitesine Giriş 1. Giriş Yapmak için tıklayın tıklanır. 1. Web Sitesine Giriş 1. Giriş Yapmak için tıklayın tıklanır. 2. Aşağıdaki ekranda e-mail adresi ve şifre ile giriş yapılır. Şifrenizi hatırlamıyorsanız Şifremi unuttum bağlantısı kullanılarak yeni şifrenin

Detaylı

Bilişim Sistemleri. Modelleme, Analiz ve Tasarım. Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU

Bilişim Sistemleri. Modelleme, Analiz ve Tasarım. Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU Bilişim Sistemleri Modelleme, Analiz ve Tasarım Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU Ders Akışı Hafta 5. İhtiyaç Analizi ve Modelleme II Haftanın Amacı Bilişim sistemleri ihtiyaç analizinin modeli oluşturulmasında,

Detaylı

Zahmetsiz örüntü tanıma: Nokta bulutlarının karşılaştırılması yoluyla veri-tabanlı ve parametresiz istatistiksel öğrenme

Zahmetsiz örüntü tanıma: Nokta bulutlarının karşılaştırılması yoluyla veri-tabanlı ve parametresiz istatistiksel öğrenme Zahmetsiz örüntü tanıma: Nokta bulutlarının karşılaştırılması yoluyla veri-tabanlı ve parametresiz istatistiksel öğrenme Doç. Dr. Bilge Karaçalı Biyomedikal Veri İşleme Laboratuvarı Elektrik-Elektronik

Detaylı

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLERİ SEVİYE EĞİTİMLERİ ARCGIS SCHEMATİCS EĞİTİMİ

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLERİ SEVİYE EĞİTİMLERİ ARCGIS SCHEMATİCS EĞİTİMİ COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLERİ SEVİYE EĞİTİMLERİ ARCGIS SCHEMATİCS EĞİTİMİ http://facebook.com/esriturkey https://twitter.com/esriturkiye egitim@esriturkey.com.tr Kursun Süresi: 3 Gün 18 Saat COĞRAFİ BİLGİ

Detaylı

FİZ314 Fizikte Güncel Konular

FİZ314 Fizikte Güncel Konular FİZ314 Fizikte Güncel Konular 2015-2016 Bahar Yarıyılı Bölüm-8 23.05.2016 Ankara A. OZANSOY 23.05.2016 A.Ozansoy, 2016 1 Bölüm 8: Parçacık Fiziği 1. Temel Olmayan Parçacıklardan Temel Parçacıklara 2. 4

Detaylı

Bugün Evreni oluşturan tüm enerji toplu iğne ucu büyüklüğünden LHC. Zaman, uzay ve madde Büyük Patlama sırasında ortaya çıktı.

Bugün Evreni oluşturan tüm enerji toplu iğne ucu büyüklüğünden LHC. Zaman, uzay ve madde Büyük Patlama sırasında ortaya çıktı. 2 NEDEN?? : Yüksek enerjilerde parçacıkları çarpıştırıyoruz. Parçacıkları kırıp içlerine bakmak istiyoruz. DENEY Hızlandırıcılar Bugün Evreni oluşturan tüm enerji toplu iğne ucu büyüklüğünden küçük bir

Detaylı

34. Dörtgen plak örnek çözümleri

34. Dörtgen plak örnek çözümleri 34. Dörtgen plak örnek çözümleri Örnek 34.1: Teorik çözümü Timoshenko 1 tarafından verilen dört tarafından ankastre ve merkezinde P=100 kn tekil yükü olan kare plağın(şekil 34.1) çözümü 4 farklı model

Detaylı

Kimya Mühendisliğinde Uygulamalı Matematik

Kimya Mühendisliğinde Uygulamalı Matematik Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Mühendisliği Anabilim Dalı Kimya Mühendisliğinde Uygulamalı Matematik DERS BİLGİ FORMU DERS BİLGİLERİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl Kimya Mühendisliğinde Uygulamalı Matematik T

Detaylı