A. C. Veteriner Fakültesi Besin Kontrolu ve Hijyen Kürsüsü Prof. Dr. Zeki Tolgay

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "A. C. Veteriner Fakültesi Besin Kontrolu ve Hijyen Kürsüsü Prof. Dr. Zeki Tolgay"

Müge Yıldızoğlu
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 A. C. Veteriner Fakültesi Besin Kontrolu ve Hijyen Kürsüsü Prof. Dr. Zeki Tolgay MUAYENE EDILMEK ÜZERE GÖNDERILEN ILGINÇ İKİ ÇAY HÜLASASI ÜZERINDE INCELEMELER Mehmet Aziz Demirer* Recherches sur deux extraits interessants de the que l'on envoie pour 'etre examines et analises Resum: On a constate que deux extraits interessants de the l'on vende sous le nom d'extrait de the etaient de faut produits colorees par les colorants nocifs. Özet: Piyasada çay hülasas ı diye sat ılan "Herdem Pratik Dem Hülasas ı" ile "Seri Dem Hülasas ı" adl ı iki tip mamülün çay hülasas ı olmad ıklar ın ı ve sa ğılığa zararl ı boyalarla (biri bir kuma ş ve yün boyas ı ile) boyanm ış, içlerinde bir miktar çay esans ı bulunan sahte mamüller olduklar ını tesbit ettik. Giriş Bir Veteriner Bölge Laboratuvar ımız tarafından, muayene edilip raporu verilmek üzere kürsümüze gönderilen ı adet "Herdem Pratik Dem Hülâsas ı" ile ı adet "Seri Dem Hülasas ı" numunelerinin muayene sonuçların ın ilginçliği dolayısiyle burada ne şretmeyi uygun bulduk. Hepimizin çok iyi bildiği gibi çay ağac ı yapraklar ının menşelerinde mütat ameliyelere tâbi tutulup usulüne göre ihzar edilerek ticarete sevk olunan şekline çay denir 3. Bu çaylar ın ne şekilde sat ışa arz edileceklerine dair G ıda Tüzüğümüz özet olarak şu şartlar ı istemektedir : Çaylarda men şelerine göre az çok yaprak saplar ı, tozlar ı veya çay döküntüsü bulunabilirse de bunlar ın miktarlar ı toplam ı (Y 5 i geçmeyecektir. Çay evvelce kullan ılmış veya diğer bir surette cevheri al ınmış veya bozulmu ş, ıslak, çürük veya di ğer suretle tegayyür etmi ş olma- * A. Ü. Veteriner Fakültesi Besin Kontrolu ve Hijyen Kürsüsü Doçenti.

2 354 Mehmet Aziz Demirer yacak ve k ırıntı yapraklar ı zamk, ni şasta gibi maddeler ile bir araya getirilip yap ıştırılmış bulunmayacakt ır. Çaya, zarars ız da olsa herhangi bir yabanc ı madde katılmayacak, kimyevi bir madde ile muamele edilmeyecek ve boyanmayacakt ır. Çay ambalajlarının üzerinde cins ve nevilerinin net miktarlar ının ve haz ırlayan ın ismini gösteren bir etiket olacakt ır. Gıda tüzüğünde ayrıca, yukar ıdaki hususlara aykırı mamüllerin taklit ve ta ğşiş edilmiş sayılacaklar ına dair hükümler bulunmaktad ır. Yukar ıda da görüldü ğü gibi G ıda tüzüğümüz, çaylardan dem hülâsas ı haz ırlanabilece ğine dair hiç bir hükmü ihtiva etmemektedir. Materyal ve Metod Bir Veteriner Bölge Laboratuvar ı Müdürlüğünün muayene edilip raporu verilmek kaydiyle Kürsümüze gönderdi ği I adet "Herdem Pratik Dem Hülasas ı" ile I adet "Seri DemHülasas ı" materyalimizi te şkil etmektedir. Ayr ıca kontrol materyali olarak normal çay numunesi, kahve rengi, sar ı ve kırmız ı boya numuneleri analizlerde kullanılmışlardır. Metod olarak, organoleptik muayene metodlar ı ile boya ara ştırması için yün boyama metodu ve ince tabaka kromatografisi metodu kullan ılmıştır. İnce tabaka kromatografisi için Demirer' taraf ından tarif edilen metod aynen uygulanm ışt ır. Sonuçlar 1-- Herdem Pratik Dem Hülasası muayene sonuçları : Numune orijinal bir kavanoz içinde olup a ğırlığı brüt 18o g. gelmektedir. Orijinal kavanoz sert ve saydam plastikten yap ılmış, 6,5 x 8,7 eb'ad ında silindirik ve ye şil plastik kapakl ıdır. Kavanozun gövdesi üzerine yap ıştırılmış etikette. "Her Dem Pratik Dem Hülasas ı ; B. ' tarih I '039 say ılı gıda maddelerine uygundur; kullan ılış şekli: 20 bardakl ık çaydanl ığa I tatl ı ka şık' koymak suretiyle nefis kokulu, her zaman demini taze tutan ve uzun zaman kuvvetini kaybetmeyen çay elde edilir; Türk Mal ı ; P. Sat. Fi. 50o Kr. ; Bardak ve çaydanl ık resimlerini" ihtiva etmektedir. Organoleptik muayene sonuçlar ı : Numune kutusunun kapağı aç ıldığında içinde aç ık kahverenginde, kaba taneli bir toz bulundu ğu görüldü. Kokusu çay kokusunu and ırmakta, tad ı çok hafif tuzlu hissedilmektedir.

3 Çay Rülasası Üzerinde incelemeler 355 Kimyasal muayene sonuçlar ı : Numuneden yün boyama metodu ile ekstre ve izole edilen boya maddesinin ince tabaka kromatografisi ile yap ılan kontrollu analizleri sonucunda çay renkli maddelerine rastlanamamış, buna mukabil 6 adet boya komponenti tespit edilmi ştir. Bunlar, ı adet aç ık kahve renkli boya maddesi, ı adet kavuniçi renkli boya maddesi, 3 adet sar ı renkli boya maddesi ve 1 adet mor renkli boya maddesidir. 2 Seri Dem Hülgisas ı muayene sonuçları : Numune orijinal bir kavanoz içinde olup a ğırlığı brüt go g. gelmektedir. Orijinal kavanoz sert ve saydam plastikten yap ılmış, 5 x 7,2 eb'ad ında silindirik ve kırmızı plastik kapakl ıdır. Kavanozun gövdesi üzerine yap ıştırılmış etikette "Seri Dem Hülasas ı ; kullan ılış şekli: 25 bardakl ık çaydanlığa bir tatl ı kaşık"' koymak suretiyle nefis kokulu demini ve kuvvetinin özelliğini muhafaza eder; P.S.F. 400 kr ş. T.M.; İki tarafta çay bitkisini and ırır resimleri" ihtiva etmektedir (Fot. i ve 2). Organoleptik muayene sonuçları : Numune kutusunun kapa ğı aç ıldığında; içinde koyu kahve renkli ince taneli bir toz bulundu ğu görüldü. Kokusu çay kokusunu and ırmakta, tad ı çok hafif, tatl ımsı hissedilmektedir. Kimyasal muayene sonuçlar ı : Numuneden yün boyama metodu ile ekstre ve izole edilen boya numunesinin ince tabaka kromatografisi ile yapılan kontrollu analizleri sonucunda, çay renkli maddelerine rastlanamam ış, buna mukabil ı o adet boya komponenti tespit edilmiştir. Bunlar, 2 adet kavuniçi renkli boya maddesi, 2 adet sar ı renkli boya maddesi, 4 adet mavi renkli boya maddesi, ı adet pembe renkli boya maddesi ve r adet aç ık kahve renkli boya maddesidir. Tartışma Herdem Pratik Dem Hülasas ı numunesinin muayenesinde, bu numunenin içerisinde çay renkli maddelerine rastlanamamas ı ve tespit edilen boyaların da hiç birinin Gıda Maddeleri Tüzü ğü Boya yönetmeliğinde2' 4' 5 bulunmamas ı dolayısiyle, Herdem Pratik Dem Hülâsas ı numunesinin hakiki çay hülasas ı olmadığı, gıdalara katılmasına müsaade edilmeyen 6 komponentli bir boya maddesi ile boyanm ış ve içerisine bir miktar çay esans ı ilave edilmi ş, çayı ve çay hülasas ım taklide çal ışılan sahte bir mamül oldu ğu hakikatı ortaya ç ıkmış bulunmaktad ır. Seri Dem Hülasas ı numunesinin muayenesinden elde edilen sonuçlara göre, bu numunenin içerisinde de çay renkli maddelerine' rast-

4 Mehmet Aziz Demirer lanamamas ı ve tespit edilen boyalar ın hiç birinin G ıda Maddeleri Tüzüğü Boya Yönetmeli ğinde2' 5 bulunmamas ı dolayisiyle bu numunenin de hakiki çay hülasas ı olmadığı, ayrıca bu numunedeki boya komponentlerini 16 Numaral ı Viktoria Yün ve Kuma ş boyası aynen ihtiva etmesi nedeniyle, Seri Dem Hülasas ı numunesinin bu kuma ş boyası ile boyanm ış ve içerisine bir miktar çay esans ı ilave edilmi ş, çay ve çay hülasas ını taklide çal ışılan sahte bir mamül oldu ğu anlaşılmıştır. Her iki numunenin etiketlerinde G ıda Maddeleri Tüzü ğü bölüm, 2 inci maddenin istedi ği, "ambalajlar ı üzerinde imal edenin isim ve adresi ile sat ılan mal ın mahiyetini (terkibini) bildirir herhangi bir kayda" rastlanamamas ı, Gıda Tüzüğü 7. bölüm madde 561 ve 566 b,c,e'ye göre zarars ız da olsa çaylar ın herhangi bir boya maddesi ile boyanmas ı yasak oldu ğu halde sağlığa zarar verici boyalarla boyanmaları ve muhteviyatlarının etiketlerine uymamas ı nedeniyle taklit ve tağşiş edilmi ş sayılmalar ı gereklidir. Netice olarak cezai müeyyidelerin ve kontrollerin kifayetsizli ği sebebiyle, halk sa ğlığının bu tip maddelerle tehdit edildi ğini ilgililerin bilgilerine sunar ız. Bu hususlarda halk ın da uyan ık bulunmas ı gerektiği kan ısındayız. Literatür ı Demirer, M. A. (1968): Suda Eriyebilen Sentetik G ıda Boyalarının İnce Tabaka Kromatografisi İle Separasyon ve İdentifikasyonu Üzerinde Araştırmalar. A. Ü. Vet. Fak. Derg. 14, o. 2 Demirer, M. A. (1968): Suda Eriyebilen Sentetik Organik G ıda Boyaları ve Bunlar ın Muhtelif Memleketlerin G ıda Boyaları rönetmeliklerindeki Son Durumları. Türk Vet. Hek. Dem. Derg. 38, 4, 3o S. S. Y. B. (1952): Gıda Maddelerinin ve Umumi Sa ğlığı Ilgilendiren Eşya ve Levaz ım ın Hususi Vas ıflarını Gösteren Tüzük. Sağlık ve Sosyal Yard ım Bakanlığı yayınlarından No. 161, Ba şbakanl ık Devlet Matba.ası, Ankara. 4 S. S. Y. B. (1962): 1593 Say ılı Umumi H ıfz ıssıhha Kanununun 188 inci maddesi mucibince Yenecek ve İçilecek Şeylere Kat ılabilecek Boyalarla, Muhafaza Maddeleri ve Antioksidan Maddeler Hakk ında Yönetmelik. Yay ın No. ı 14, T. C. Resmi Gazete say ı 11039, Ba şbakanl ık Devlet Matbaas ı, Ankara. 5 S. S. Y. B. (1966): 1593 Say ılı Umumi H ıfz ıssıhha Kanununun 188 inci Maddesi Mucibince Yenecek ve içecek Şeylere Kat ılabilecek Boyalarla,

5 Çay Iliilasas ı Vzerinde incelemeler 357 Muhafaza Maddeleri ve Antioksidan Maddeler Hakk ındaki Yönetmeli ğe Bağlı I ve II No.lu Cetvellerde De ğişiklik Yap ılması Hakk ındaki Yönetmelik. Yayın No. ı 76, T. C. Resmi Gazete Say ı : '2312 Ba şbakanlık Devlet Matbaas ı, Ankara. Yaz ı "Dergi Yaz ı Kuruluna" 6/9/1973 günü gelmi ştir. Foto 1 vı Foto 2

Benzer belgeler

YEM NUMUNESİ ALMA YÖNETMELİĞİ

Yetki Kanunu 1734 Olur Tarihi 14.02.1975 Olur No 24 YEM NUMUNESİ ALMA YÖNETMELİĞİ Kanuni Dayanak : MADDE 1 - Bu Yönetmelik; 1734 sayılı Yem Kanununun 20 nci maddesi uyarınca hazırlanan ye Bakanlar Kurulu