İş sağlığı ve güvenliği herkesi ilgilendirir. Risk değerlendirme esasları

Transkript

1 İş sağlığı ve güvenliği herkesi ilgilendirir İşyerinizin sağlıklı ve güvenli olması sizin iyiliğiniz içindir İşinizin de Risk değerlendirme esasları

2 R i s k D e ğ e r l e n d i r m e E s a s l a r ı I T E M E L B I L G I L E R & R İ S K D E Ğ E R L E N D İ R M E S İ - G E N E L T E M E L B I L G I L E R & R İ S K D E Ğ E R L E N D İ R M E S İ - G E N E L I R i s k D e ğ e r l e n d i r m e E s a s l a r ı İş sağlığı ve güvenliği herkesi ilgilendirir İşyerinizin sağlıklı ve güvenli olması sizin iyiliğiniz içindir İşinizin de

3 R i s k D e ğ e r l e n d i r m e E s a s l a r ı I T E M E L B I L G I L E R & R İ S K D E Ğ E R L E N D İ R M E S İ - G E N E L T E M E L B I L G I L E R & R İ S K D E Ğ E R L E N D İ R M E S İ - G E N E L I R i s k D e ğ e r l e n d i r m e E s a s l a r ı Içindekiler KISIM I: TEMEL BİLGİ Tehlike nedir? Risk nedir? 4 Neden risk değerlendirmesi yapmalıyım? 4 Risk değerlendirmesini nasıl yapabilirim? 4 Bu aracı nasıl kullanmalıyım? 5 KISIM II: RİSK DEĞERLENDİRMESİ GENEL Adım 1: Hangi konuda bilgi toplamalıyım? 6 Bu bilgiye nasıl ulaşabilirim? 6 Adım 2: Tehlikeleri nasıl belirleyebilirim? 7 KONTROL LİSTESİ GENEL 8 Adım 3: Herhangi bir tehlikeden kaynaklanan bir riski nasıl değerlendirebilirim? 9 Adım 4: Söz konusu tehlikeden kaynaklanan riski ortadan kaldırmaya ya da azaltmaya yönelik eylemleri nasıl planlayabilirim? 0 Adım 5: Yaptığım risk değerlendirmesini nasıl belgelendirmeliyim? 0 RISK DEĞERLENDIRME FORMU KISIM III: TEHLİKELERİN TESPİT EDİLMESİ VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİN SEÇİLMESİ GENEL Kontrol Listesi Hayır. 1: Düz olmayan ya da kaygan, yassı yüzeyler Kontrol Listesi Hayır. 2: Hareketli araç ve makineler Kontrol Listesi Hayır. 3: Makinelerin hareketli parçaları Kontrol Listesi Hayır. 4: Elektrikli tesisat ve ekipmanlar Kontrol Listesi Hayır. 5: Yangın Kontrol Listesi Hayır. 6: Patlama Kontrol Listesi Hayır. 7: Kimyasal Maddeler Kontrol Listesi Hayır. 8: Gürültü Kontrol Listesi Hayır. 9: Titreşim Kontrol Listesi Hayır. 10: Aydınlatma Kontrol Listesi Hayır. 11: İşyerinde Stres KISIM IV: TEHLİKELERİN TESPİT EDİLMESİ VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİN SEÇİLMESİ BELİRLİ SEKTÖR VE İŞLER İÇİN Ofis işi İnşaat 3 5 Gıda işleme 3 8 Doğramacılık/ahşap işi 40 Oto tamiri 43 Tarım 46 Küçük ölçekli yüzey madenleri Bilgi için: Sektörlere yönelik diğer kontrol listelerine ulaşmak için: hwi.osha.europa.

4 R i s k D e ğ e r l e n d i r m e E s a s l a r ı I T E M E L B I L G I L E R & R İ S K D E Ğ E R L E N D İ R M E S İ - G E N E L T E M E L B I L G I L E R & R İ S K D E Ğ E R L E N D İ R M E S İ - G E N E L I R i s k D e ğ e r l e n d i r m e E s a s l a r ı KISIM I: TEMEL BİLGİ BU ARAÇ TÜM ADIMLARDAN TEK TEK GEÇEREK RİSK DEĞERLENDİRMENİZİ TAMAMLAMANIZA VE BU SÜRECİ BELGELEMENİZE YARDIMCI OLACAKTIR Tehlike nedir? Risk nedir? Neden risk değerlendirmesi yapmalıyım? Bu aracı nasıl kullanmalıyım? Tehlike zarar verme potansiyeli olan herhangi birşey olabilir. Mesleki Risk Değerlendirmesi nin başlıca amacı Tehlikeler; insanları, mal varlıklarını, süreçleri etkileyebilir; çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumaktır. Risk kazalara, sağlık sorunlarına, kayıplara ve makinelerde hasarlara sebep olabilirler. Mesleki risk, bir tehlikeye maruz kalma sonucunda bir sakatlık ya da hastalık geçirme olasılığını ve ortaya çıkacak sakatlık ya da hastalığın şiddetini ifade eder. değerlendirmesi, işle ilgili aktivitelerin çalışanlara ya da çevreye zarar verme olasılığının asgariye indirilmesine yardımcı olur. Mesleki iş değerlendirmesi, işinizin rekabet gücünü ve etkinliğini korumanızı sağlar. Sağlık ve güvenlikle ilgili kanunlara göre tüm işverenler ADIM 1 H a n g i ko n u d a b i l g i toplamalıyım? B u b i l g i ye n a s ı l u l a ş a b i l i r i m? Bkz. K I S I M II A D I M 1 düzenli olarak risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. A D I M 2 Te h l i ke l e r i n a s ı l b e l i r l eye b i l i r i m? Bkz. K I S I M II A D I M 2 Risk değerlendirmesini nasıl yapabilirim? İşyerindeki riskler aşağıda belirtildiği gibi beş basit adımda değerlendirilebilir. A D I M 1 A D I M 2 A D I M 3 ADIM 4 B i l g i toplamak Te h l i ke l e r i b e l i r l e m e k Tehlikelerden doğan riskleri belirlemek (risklerin or taya çıkma olasılıklarını ve sonuçların ciddiyetini tahmin etmek ve riskin tolare edilebilir olup olmadığına karar vermek) Risklerin ortadan kaldırılmasına ya da azaltılmasına yönelik eylemleri planlamak Değerlendirmeyi gözden geçirmek A D I M 3 ADIM 4 ADIM 5 Herhangi bir tehlikeden kaynaklanan bir riski nasıl değerlendirebilirim? Söz konusu tehlikeden kaynaklanan riski ortdan kaldırmaya ya da azaltmaya yönelik eylemleri nasıl planlayabilirim? Ya p t ı ğ ı m r i s k d e ğ e r - l e n d i r m e s i n i n a s ı l b e l g e l e n d i r m e l i y i m? Bkz. Bkz. Bkz. KISIM III KISIM IV K I S I M II A D I M 3 K I S I M II A D I M 4 K I S I M II A D I M 5 4 ADIM 5 Yapılan risk değerlendirm e s i n i b e l g e l e n d i r m e k 5

5 R i s k D e ğ e r l e n d i r m e E s a s l a r ı I T E M E L B I L G I L E R & R İ S K D E Ğ E R L E N D İ R M E S İ - G E N E L T E M E L B I L G I L E R & R İ S K D E Ğ E R L E N D İ R M E S İ - G E N E L I R i s k D e ğ e r l e n d i r m e E s a s l a r ı KISIM II: RİSK DEĞERLENDİRMESİ GENEL A D I M 1 A D I M 2 Hangi konuda bilgi toplamalıyım? Bu bilgiye nasıl ulaşabilirim? Tehlikeleri nasıl belirleyebilirim? İşyerindeki riskleri değerlendirebilmek için aşağıdaki Bilgi edinmek için aşağıdaki kaynaklardan İşyerindeki tehlikeleri belirlemek için GENEL KONTROL konularda bilgi sahibi olmanız gerekmektedir: yararlanabilirsiniz: LİSTESİ ni kullanın ve: Burada ayrıca aşağıdaki belirli sektörler için hazırlanan bazı kontrol listelerini de bilginize sunuyoruz: Işyerinin ve/veya iş gereği sürdürülen çalışmaların nerede Işyerinde kullanılan ekipman, materyal ya da maddelerle Eğer tehlikenin mevcut olduğunu gerçekleştirildiği; ilgili teknik bilgi; biliyorsanız «EVET» i işaretleyin Ofis Orada kimlerin çalıştığı: özellikle söz konusu mesleki Teknolojik prosedürler ve yapılan işe ait el kitapları; Eğer tehlikenin mevcut olmadığını İnşaat tehlikelerden diğerlerine oranla daha fazla etkilenecek Iş yerindeki zararlı/öldürücü, tehlikeli ya da zorlayıcı biliyorsanız «HAYIR»ı işaretleyin Araba tamiri olan çalışan gruplarına, örneğin; hamile kadınlara, faktörlerle ilgili olarak yapılan ölçümlerin sonuçları; Eğer tehlikenin mevcut olup olmadığından emin değilseniz: Gıda işleme genç çalışanlara ya da engelli çalışanlara özel dikkat Iş kazası ve meslek hastalıklarına ilişkin kayıtlar; Sütun 5 te belirtilen TEHLİKEYE ÖZGÜ KONTROL LİSTESİ ni Doğramacılık/ahşap işi gösterin. Bunun yanında, yarı-zamanlı çalışanları, Kimyasal Maddelerin özellikleri kullanın. Tarım taşeronları ziyaretçileri, ve işyeri dışında çalışanları Yasal düzenlemeler ve teknik standartlar; Eğer GENEL KONTROL LİSTESİ nin 5. sütununda belirtilen Küçük ölçekli yüzey madenleri (sürücüler, müşterileri evlerinde ziyaret edenler, vs.) da Bilimsel ve teknik literstür. bir tehlikeye özgü kontrol listesi yoksa, daha ayrıntılı bilgi değerlendirmeyi unutmayın. edinmek için Avrupa Ajansınınya da ulusal makamların Eğer bu etkinliklerden birinde çalışıyosanız KISIM IV te Ne tür iş ekipmanı, malzeme ve iş süreçlerinin kullanıldığı; Bilgiye ulaşmak için kullanabileceğiniz diğer yöntemler: websitelerinden faydalanabilir ya da yerel iş sağlığı ve Ne tür görevlerin gerçekleştirildiği (örn. görevler ne şekilde güvenliği danışmanlarından yardım alabilirsiniz. ve ne süreliğine gerçekleştiriliyor); Iş ortamını gözlemlemek; Hangi tehlikelerin tanımlanmış olduğu ve bu tehlikelerin kaynakları, vb.; Mevcut tehlikelerin potansiyel sonuçları; Ne tür koruyucu tedbirlerin alındığı; Ne tür kaza, meslek hastalığı ve sağlık bozukluğuyla ilgili durumların bildirilmiş olduğu; Işyerinde gerçekleştirilen çalışmaları gözlemlemek; Işyerinin dışında gerçekleştirilen görevleri gözlemlemek; Çalışanlarla görüşmek; Işyeri üzerinde etkisi olabilecek dış faktörleri gözlemlemek (örn. üçüncü taraf ların gerçekleştirdiği çalışmalar, hava koşulları). RİSK DEĞERLENDİRMENİZİ TÜM İŞGÜCÜNÜZÜN AKTİF KATILIMIYLA GERÇEKLEŞ- TİRMELİSİNİZ İşyeriyle ilgili yasal ve yasal olmayan diğer yükümlülükler. 6 7

6 R i s k D e ğ e r l e n d i r m e E s a s l a r ı I T E M E L B I L G I L E R & R İ S K D E Ğ E R L E N D İ R M E S İ - G E N E L T E M E L B I L G I L E R & R İ S K D E Ğ E R L E N D İ R M E S İ - G E N E L I R i s k D e ğ e r l e n d i r m e E s a s l a r ı A D I M 3 KONTROL LİSTESİ GENEL Herhangi bir tehlikeden kaynaklanan bir riski nasıl değerlendirebilirim? No. Tehlike EVET HAYIR Bilmiyorum tehlikeye özgü hazırlanan 1. Eşit olmayan ya da kaygan yüzeyler (kaymaya, takılmaya, düşmeye, vb. neden olabilecek yüzeyler) KISIM III Hareketli araç ve makineler KISIM III Makinelerin hareketli parçaları KISIM III Tehlikeli yüzeylere sahip nesne ve aksamlar (keskin, kaba/sert, vb.) 5. Soğuk ya da sıcak yüzeyler, materyaller, vb. 6. Yüksek çalışma alanları ve tırmanma noktaları (yüksekten düşmeye sebep olabilecek mekanlar) 7. El aletleri 8. Yüksek basınç 9. Elektrikli tesisat ve ekipmanlar KISIM III Yangın KISIM III Patlama KISIM III Havadaki kimyasal maddeler (toz dahil) KISIM III Gürültü KISIM III El-kol titreşimi KISIM III Bütün vücut titreşimi KISIM III Işıklandırma 17. UV, IR, lazer, ve mikrodalga radyasyonu 18. Elektromanyetik alanlar 19. Sıcak ya da soğuk iklim 20. Ağırlık kaldırma ve taşıma 21. Biçimsiz duruşları gerektiren işler 22. Biyolojik tehlikeler (virüsler, parazitler, küf ler, bakteriler) 23. Stres, şiddet, taciz (mobbing) 24. Diğerleri: lütfen aşağıda boş bırakılan alana belirtin ve «EVET» seçeneğini işaretleyin: Kontrol Listesi ne bakınız: 4 5 A. Belirlenen her tehlike için: Tehlikenin neden olabileceği zararın olasılığını ve şiddetini göz önünde bulundurarak riskin derecesinin küçük, orta ya da büyük olduğunu belirleyin. Karar vermek için aşağıdaki tabloyu kullanabilirsiniz. Sonuçların şiddeti Olasılık Hafif şiddetli zarar Orta Düzey zarar Büyük zarar Düşük olasılık Küçük (1) Küçük (1) Orta Düzey (2) Orta düzey olaslılık Küçük (1) Orta Düzey (2) Büyük (3) Yüksek olasılık Orta Düzey (2) Büyük (3) Büyük (3) Düşük olasılık: bir çalışanın tüm mesleki kariyeri boyunca meydana gelmeyebilir. Orta düzey olasılık: bir çalışanın tüm mesleki kariyeri boyunca sadece birkaç kez meydana gelebilir. Yüksek olasılık: bir çalışanın tüm mesleki kariyeri boyunca sürekli olarak meydana gelebilir. Hafif şiddetli zarar: uzun süreli sıkıntıya sebep olmayan kaza ya da hastalıklar (örn. küçük yarıklar, göz iritasyonu, Orta Düzey zarar: hafif ancak uzun süreli ya da periyodik olarak tekrarlayan sıkıntılara yol açan kaza ve hastalıklar (örn. yaralar, basit kırıklar, vücudun sınırlı bir bölgesinde meydana gelen ikinci derece yanıklar, cilt alerjisi, vb.). Büyük zarar: kalıcı ve çok büyük rahatsızlıklara ve/veya ölüme neden olan kaza ve hastalıklar (örn. amputasyon, sakatlığa yol açan kompleks kırıklar, kanser, vücüdun geniş bir yüzeyinde meydana gelen ikinci veya üçüncü derece yanıklar). başağrısı, vb.). B. Tehlikeden kaynaklanan riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar verin. Genelde: Büyük riskler kabul edilemeyen, Küçük ve orta düzey riskler ise kabul edilebilen riskler olarak değerlendirilir. Eğer yasal yükümlülüklere uyulmuyorsa, risk kabul edilemez! Unutmayın: Risk değerlendirmenizi çalışanların aktif katılımıyla gerçekleştirmelisiniz. Bir riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar verirken çalışanlarınızın görüşlerini, cinsiyet, yaş ve çalışanlarınızın sağlık durumu gibi konuları da göz önünde bulundurun. Unutmayın değerlendirmeyi onlar için yapıyorsunuz. 8 9

7 R i s k D e ğ e r l e n d i r m e E s a s l a r ı I T E M E L B I L G I L E R & R İ S K D E Ğ E R L E N D İ R M E S İ - G E N E L T E M E L B I L G I L E R & R İ S K D E Ğ E R L E N D İ R M E S İ - G E N E L I R i s k D e ğ e r l e n d i r m e E s a s l a r ı Risk Değerlendirme Formu Tarih: Kard No: Şirketin adı ve adresi: Risk Değerlendirmesini yapan kişi(ler): (kişilerin adı) A D I M 4 A D I M 5 İşyeri: (işyerinin adı) Çalışanın adı: (işyerinde çalışan kişinin adı) Söz konusu tehlikeden kaynaklanan riski ortadan kaldırmaya ya da azaltmaya yönelik eylemleri nasıl planlayabilirim? Eğer risk büyükse ve kabul edilemeyen risk olarak değerlendirilmişse, söz konusu riski azaltmak için gerekli adımlar zaman kaybetmeden atılmalıdır. Eğer risk orta düzeyse ve kabul edilebilir risk olarak değerlendirilmişse, riskin seviyesini azaltmaya yönelik adımların planlanması önerilmektedir. Eğer risk küçükse ve kabul edilebilir risk olarak değerlendirilmişse, aynı düzeyde kalmasını sağlamaya yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Önleyici ve koruyucu tedbirler aşağıda belirtilen öncelik sırasına göre uygulanmalıdır: Tehlikenin/riskin ortadan kaldırılması, Organizasyonel tedbirlerle tehlikenin/riskin asgariye indirilmesi, Kollektif koruyucu tedbirlerle tehlike/riskin asgariye indirilmesi, Uygun kişisel koruyucu donanımların kullanımıyla riskin azaltılması. Riskleri azaltmak için ne tür tedbirler alınabileceğine ilişkin örnekler için, Bkz. KISIM III veya KISIM IV teki Tehlikeye Özgü Yaptığım risk değerlendirmesini nasıl belgelendirmeliyim? Kontrol Listeleri. Aşağıda verilen RISK DEĞERLENDIRME FORMU nu kullanarak yaptığınız risk değerlendirmesini belgelendirebilirsiniz. Temel bilgileri kaydedin: şirket adı ve adresi, değerlendirmenin yapıldığı işyerinin adı; değerlendirme tarihi, işyerinde çalışan(lar)ın isim(ler)i, değerlendirmeyi gerçekleştiren kişi(ler)in isim(ler)i. RİSK DEĞERLENDİRMESİ FORMUNUN ikinci sütununa belirlenen tehlikeleri kaydedin (GENEL KONTROL LİSTESİ nde «EVET» seçeneğini işaretledikleriniz). Belirlenen her tehlike için: Üçüncü sütuna tehlikeden kaynaklanabilecek risklerin sınırlandırılması için alınan önleyici/koruyucu tedbirleri kaydedin; Dördüncü sütuna risk değerlendirmesinin sonuçlarını kaydedin (örn, büyük risk/kabul edilemez risk); Beşinci sütuna da riskin azalrtılmasına yönelik planlanan eylemleri kaydedin. RİSK DEĞERLENDİRMESİ FORMU No. TEHLİKE UYGULANAN ÖNLEYİCİ VE RISK RİSKİ AZALTMAK İÇİN KORUYUCU TEDBİRLER TAHMİNİ/DEĞERLENDİRMESİ PLANLANAN EYLEMLER 4 5 Risk değerlendirmesini yapan kişi(ler)nin imza(lar)sı İşyerinde çalışan kişi(ler)nin imza(lar)sı 10 11

8 KISIM III: TEHLİKELERİN BELİRLENMESİ VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİN SEÇİMİ GENEL- Kontrol Listesi No. 01 TEHLİKE: Düz olmayan ya da kaygan, yassı yüzeyler TEHLİKE: HAREKETLİ ARAÇLAR VE MAKİNELER Kontrol Listesi No. 02 EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz 1. Zeminde eşit olmayan bölgeler, gevşemiş kaplamalar/cilalar, delikler, dökülmüş 1. Taşıma araçları hatalı ya da bozuk oldukları zamanlarda hiç kullanılıyorlar mı? malzemeler, vb. var mı? 2. Taşıma araçları ve yükleme/boşaltma işlemlerinde kullanılan iş ekipmanları (örn. araçlar, 2. Zemin zaman zaman kayganlaşıyor mu?, örn., temizlik sırasında ıslak olduğunda, üzerine vinçler/kaldıraçlar, kaldırma platformları) hiç aşırı yüklü haldeyken kullanılıyor mu? sıvı bir madde (örn. yağ) döüküldüğünde, yağmur ya da çamur girmesi halinde, veya 3. Taşıma yolu üzerindeki engeller kaldırılmış mı? yapılan işler nedeniyle zeminin tozlandığı durumlarda 4. Taşıma güzergahları üzerindeki görüş alanı sınırlı mı? 3. Zeminde eşikler ya da başka seviye farklılığı yaratan bölümler var mı? 5. Taşıma araçları yetkili olmayan kişiler tarafindan kullanılıyor mu? 4. Zeminde kablolar var mı? 6. Taşınan yükler her zaman gerektiği şekilde güvence altına alınıyor mu? 5. Uygun olmayan ayakkabıların giyilmesinden dolayı çalışanların kayma ya da düşme olasılığı var mı? 7. Taşınan hacimli yükler nedeniyle sürücünün görüş alanının kısıtlanması söz konusu oluyor mu? 6. Zemin derli toplu mu? 7. Çalışma alanında yerde bırakılmış herhangi bir engel ya da nesne var mı (yerinden kaldırılması mümkün olmayanlar hariç)? 8. Yerinden kaldırılması mümkün olmayan engeller işaretlenmiş mi? 9. İşyerinde kullanılan tüm trafik/gidiş geliş güzergahları uygun bir şekilde işaretlendirilmiş mi? 10. Zeminin ve gidiş geliş güzergahlarının ışıklandırılması uygun mu? Zemin malzemesinin dikkatli seçilmesi, özellikle işin gerektirdiği uygulamalar nedeniyle zeminin ıslanması ya da Kullanılan taşıma araçlarının yapılan işe uygun olması. tozlanması söz konusuysa yüzeylerin kuru bir şekilde muhafaza edilmesi. Uygun sertifika/lisansa sahip iş ekipmanlarının kullanılması. Eğer gerekirse, uygun temizlik mazlemesi kullanarak kaygan yüzeylere kimyasal yöntemlerle müdahale edilmesi. İş ekipmanlarının imalatçının bilgilendirmesi ve el kitapçıkları doğrultusunda kullanılması. Zeminin ve geliş gidiş güzergahlarının düzenli kontrolünün sağlanması. İş ekipmanlarının teknik açıdan düzenli olarak teftiş edilmesi. Zemindeki delik ve çatlakların, yıpranmış halı ya da kilimlerin ortadan kaldırılması; zeminin ve geliş gidiş güzergahlarının Taşıma güzergahlarının uygun şekilde işaretlenmesi ve derli toplu bir şekilde muhafaza edilmesi. derli toplu muhafaza edilmesi. Güzergahların yeterince geniş olmasının ve güzergahlar üzerinde hiçbir «kör nokta» bulunmamasının sağlanması. Eşiklerin kaldırılması ya da eşik yüksekliklerinin sınırlandırılması; görünürlüklerinin artırılması. Taşınacak yükün düzgün bir şekilde yerleştirilmesi ve güvence altına alınması. Çalışanlara uygun ayakkabıların temin edilmesi. Çalışanların yeterli eğitim almasının sağlanması. Zemin ve geliş gidiş güzergahlarının uygun şekile işaretlenmesi. Kendiliğinden harekete geçen taşıma araçlarının beklenmeyen bir anda çalışmaya başlamasının engellenmesi için gerekli Zemin ve geliş gidiş güzergahlarının yeterli aydınlatılması. donanımların bulunması. Donanımları yerleştirirken kablolarının yayaların yolundan geçmeyecek biçimde bir düzenleme yapılması, kabloların zemine sabitlenmesi için kablo gizleyicilerin kullanılması. 12 Zeminlerde ve geliş gidiş güzergahlarında kaymayı önleyici ve temizlenmesi kolay malzemelerin kullanılması. Zeminde ve gidiş geliş güzergahlarının yüzeylerinde sıvı maddelerin kolayca akmasını sağlayacak bir sistem kullanılması. 13

9 Kontrol Listesi No. 03 TEHLİKE: Makinelerin hareketli parçaları EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz 1. Makinelerin üzerinde koruması olmayan tehlikeli hareketli parçaları var mı (yedek parçalar dahil)? 2. Makinelerin korumaları, çalışanların ellerinin, kollarının, ya da diğer vücut kısımlarının tehlikeli hareketli parçalarla temas etmesini yeterli ölçüde engelliyor mu? 3. Makinelerin koruyucu parçaları sıkı bir şekilde sabitlenmiş mi ve yerlerinden kolayca çıkarılmaları engellenmiş mi? 4. Makinenin hareketli parçalarının üzerine her hangi bir nesnenin düşmesi mümkün mü? 5. Kullanılan korumalar makinenin işleyişini bozuyor ya da güçleştiriyor mu? 6. Koruyucu parçaları çıkarmadan makineyi yağlamak mümkün mü? 7. Tehlikeli hareketleri durudurmadan koruyucuları çıkarmak mümkün mü? 8. Koruması olmayan tertibat, dişli, çark ya da makara var mı? 9. Açık bırakılmış kemer ya da zincirli frenler var mı? 10. Açıkta bırakılmış vida, anahtar, halka, vb. var mı? 11. Operatörün AÇMA/KAPAMA kontrollerine kolayca ulaşması mümkün mü? 12. Birden fazla operatörün kullandığı tek bir kontrol mekanizması mı var? Makinelerinin eğitimli ve yetkili çalışanlar tarafindan işletilmesinin sağlanması. Tüm koruyucu donanımların yerinde olmasınının ve düzgün çalışmasının sağlanması. Çalışanlara koruyucuların kullanılmasının gerekliliğini hatırlatacak poster ve işaretlerin kullanılması. Herhangi bir makine çalıştırılmadan önce gerekli tüm koruyucu parçaların yerli yerinde olduğunun kontrol edilmesi. Makinelerinin çevresindeki alanın temizlenmesi, toplanması ve her türlü engelden bertaraf edilmesi. Çalışanların kolayca hareket edebilmesi için yeterli alan bırakılması. Çalışanlara, uygun kişisel koruyucu donanımların temin edilmesi. Makinelerinin üzerinde ve çevresinde yeterli ışıklandırma yapılması. Zarar verebilecek nitelikteki makinelerinin kazara çalıştırılmasını engellemek için kolay anlaşılır bir uyarı ve bilgilendirme sisteminin uygulanması. Makinelerinin bakımının yapılması ve arızaların anında giderilmesinin sağlanması. Makinelerinin hareketli parçalarıyla makine çevresinde bulunan sabit parçalar arasında yeterli boşluk bırakılması. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 14 15

10 Kontrol Listesi No. 04 TEHLİKE: Elektrikli Tesisat ve Ekipmanlar EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz 1. Güvenlik araçlarının ve açma kapama anahtarlarının yerli yerinde olduğundan ve çalıştığından emin misiniz? 2. Elektrik hatları üzerinde izolasyonun zarar gördüğü yerler var mı? (örn. düğümler, açıkta kalmış kablolar, vb.) 3. Hasar görmüş ya da yetkili olmayan kişilerin kullanımına karşı koruma altına alınmamış elektrikli araç kutusu var mı? 4. IEC (siyah bir üçgenin içinde sarı arka/plan üzerinde siyah bir yıldırım işareti) işareti olmayan herhangi bir elektrikli araç kutusu var mı? 5. Hasar görmüş elektrik prizi ya da fişi var mı? 6. Elektrikli aletleri uygun olmayan şekillerde kullanmak mümkün mü? 7. Islak elektrikli araçları kullanma ya da elektrikli araçları ıslak ellerle ya da nemli giysilerle kullanma olasılığı var mı? 8. Elektrikli sistemlere tehlikeli kabul edilen bir mesafede çalışmak zorunda kalma olasılığı var mı? 9. Çalışma alanın yakınında canlı parçalar var mı? 10. Topraklama sistemine bağlanmamış açıkta kalan iletken parçalar var mı? 11. Elektrostatik şarjlar var mı?(örn. yakıt ikmali sırasında) İşe başlamadan önce arızaları tespit etmek için görsel bir kontrol yapılması. Elektrik uzmanları tarafindan düzenli testlerin yapılmasının sağlanması. Sadece EC işareti taşıyan ekipmanların kullanılması. Ekipmanın hasar görmesi ya da bozulması durumunda: elektriğin kesilmesi, hemen fişin prizden çıkarılması ve hasarın bildirilmesi. Arızaların bir elektrik uzmanı tarafindan giderilmesinin sağlanması. Uygun ekipmanların seçilmesi (örn. IP koruma tipi, mekanik koruma, vb.). İşin talimatlara uygun şekilde yürütülmesi. Hatlardaki enerjinin boşaltılması. Yükseltme/kaldırma mekanizmasına sahip araçların çalışma alanının sınırlanması. Elektrikli araçların kullanılmadan önce, onarımları yapıldıktan sonra ve düzenli aralıklarla kontrol edilmesi. Toprak hattının kullanılması. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 16 17

11 Kontrol Listesi No. 05 TEHLİKE: Yangın EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz 1. Boya, cila, yapıştırıcı ve solventler gibi oksitlenen ya da yanıcı maddeler kullanılıyor mu? 2. Oksitlenen ya da yanıcı maddeler havalandırması olan odalarda mı muhafaza ediliyor? 3. Kullanılan tüm tehlikeli maaddelere ait (Tehlikeli) Madde Güvenlik Veri Formları mevcut mu? 4. Etrafta herhangi bir ateşleme kaynağı var mı (örn. açık ateş, elektrikli ekipmanlar, elektrostatik yükler/şarjlar, ya da yüksek sıcaklık)? 5. Yangın/tehlikesi olan alanlar uygun bir şekilde işaretlenmiş mi? 6. Yanıcı ve parlayıcı maddelerle çalışanlar bu kimyasalların tehlikeli özellikleri konusunda düzenli olarak bilgilendiriliyor mu? 7. Yangınla mücadele araçları yerinde mi ve koşullara uygun mu? 8. Yangınla mücadele araçları kullanışlı mı ve düzenli aralıklarla kullanılıyor mu? 9. Yangınla mücadele araçları kolayca ulaşılabilecek bir yerde mi? 10. Acil durum ve kaçış planları mevcut mu? 11. Kaçış güzergahları işaretlenmiş mi? 12. Yangın alarmı var mı? 13. Yangınla mücadele ve yangın alarmına yönelik tatbikatlar uygulanıyor mu? 14. Yangınla mücadele eğitimi veriliyor mu? Yanıcı ve parlayıcı maddelerin uygun şekilde saklanması (örn. azami saklama sıcaklıklarını geçmeyen ortamlarda). Yanıcı ve parlayıcı maddelerin ayrılması. Ateşleme kaynaklarının önlenmesi ya da ortadan kaldırılması (sigara içmenin yasaklanması da dahil). Tüm yanıcı maddeler için Tehlikeli Madde Güvenlik Veri Formlarının temin edilmesi. Tüm tehlikeli alanların kordonla çevrelenmesi. Açık ateşle çalışmaya yönelik gerekli izinlerin alınmış olması. Yangın söndürücülerin temin edilmesi (yanıcı maddenin özellklerine ve işyerinin büyüklüğüne göre seçilmesi gerekir). Elektrikli araçların düzenli olarak kontrol edilmesinin sağlanması. Uygun yangınla mücadele araçlarının seçilmesi. Yangın söndürme araçlarının düzenli olarak kontrol edilmesi ve bakımının yapılması. Yangın alarmının kurulması. Kaçış ve kurtarma güzergahlarının belirlenmesi ve bu güzergahların temiz tutulması. Çalışanlara eğitim verilmesi. Acil durum tatbikatlarının yapılması. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 18 19

12 Kontrol Listesi No. 06 TEHLİKE: Patlama EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz 1. Herhangi bir patlayıcı madde kullanılıyor mu? 2. Kullanılan tüm patlayıcı kimyasal maddeler için bir Tehlikeli Madde Güvenlik Veri Formu var mı? 3. Patlayıcı kimyasallar uygun bir şekilde etiketlenmiş mi? 4. İş süreçleri çerçevesinde patlayıcı karışımlar üretiliyor mu? (örn. hava ve gazlar hidrojen veya metan, hava ve benzene veya aseton buharı, hava ve ağaç tozu) 5. Patlama riski bulunan alanlar var mı? (örn., içinde boya ya da solventlerin, yanıcı sıvı veya gazların depolandığı odalar) 6. Yanıcı maddelerin bulaşması, artan depolama sıcaklığı ya da aşırı miktarda ürünün depolanması gibi sebeplerden ötürü patlama riskinin söz konusu olduğu alanlar var mı? 7. Gaz tesisatı kapalı mı ve düzenli olarak kontrol ediliyor mu? 8. Patlayıcı alanlarda kullanılan elektrikli araçlar uygun şekilde mi seçilmiş? 9. Patlama tehlikesinin bulunduğu alanlarda herhangi bir ateş kaynağı var mı? 10. Patlama tehlikesinin bulunduğu alanlarda herhangi bir yüksek ısı kaynağı var mı? 11. Patlama tehlikesinin bulunduğu alanlarda herhangi bir elektrostatik alan var mı? 12. Havalandırma sistemi mevcut mu ve düzenli olarak kontrol ediliyor mu? 13. Patlama tehlikesinin bulunduğu alanlar işaretlenmiş mi? 14. Patlama tehlikesi bulunan alanlardaki patlayıcı maddelerin konsantrasyon seviyesi sürekli izleniyor mu? 15. İzlemede kullanılan araçlar düzenli olarak kontrol ediliyor mu? 16. Patlayıcı maddeleri ya da preparatları kullanan çalışanlara bu kimyasalların tehlikeli özellikleri konusunda düzenli olarak bilgi veriliyor mu? Havalandırma kullanımı ve konsantrasyonların izlenmesi. Tüm patlayıcı kimyasal maddeler için Tehlikeli Madde Güvenlik Veri Formlarının temin edilmesi. Ateşleme kaynaklarının önlenmesi ya da ortadan kaldırılması. Havayla karşılaştığında patlayıcı karışımlar meydana getirebilecek olan maddelerin açık ateşten, elektrikli araçlardan, kıvılcımdan, vb. uzak tutulması. Depolama miktarının asgaride tutulması. Belirli ürünlerin bir/arada saklanmamasına ilişkin talimatlara uyulması. Maddelerin başka yerlere bulaşmasının önlenmesi ve kullanılmak üzere alınan ürünlerin, işleri bittikten sonra yeniden orjinal kaplarına koyulması. Tehlikeli patlayıcı alanların kordon altına alınması. Patlayıcı alanların işaretlenmesi. Açık ateşle çalışmaya yönelik izinlerin alınması. Kaçış ve kurtarma güzergahlarının işaretlenmesi ve engellerden arındırılması. Çalışanların eğitilmesi. Acil durum tatbikatlarının yapılması YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 20 21

13 Kontrol Listesi No. 07 TEHLİKE: Kimyasal Maddeler EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz 1. Tehlikeli Kimyasal Maddeler (çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, iritan, duyarlılaştırıcı, kanserojen, mutajen, üreme üzerinde toksik etkisi olan, patlayıcı, oksitlenen, son derece yanıcı, yüksek derecede yanıcı ve yanıcı olarak sınıflandırılmış olanlar) kullanılıyor mu? 2. Kullanılan tüm tehlikeli kimyasalar için Tehlikeli Madde Güvenlik Veri Formu mevcut mu? 3. Tüm tehlikeli kimyasallar gereğine uygun şekilde etiketlenmiş mi? 4. Tüm tehlikeli kimyasallar gereğine uygun şekilde kullanılıyor mu? 5. Tehlikeli kimyasal maddeleri kullanan tüm çalışanlar, bu kimyasalların tehlikeli özellikleri konusunda düzenli olarak bilgilendiriliyor mu? 6. Genç çalışanlar ya da hamile kadınlar kanserojen ya da mutajen maddelerle çalışmak zorunda kalıyor mu? 7. Azami İzin Verilebilir Konsantrasyon düzeyleri belirlenmiş maddeler için (işyerindekii havada bulunan) konsantrasyonu tespit etmeye yönelik ölçümler yapıyor musunuz? 8. İşyerindeki havada bulunan kimyasal maddelerin konsantrasyonu Azami İzin Verilebilen Konsantrasyon düzeylerinin altında mı? 9. Kimyasalların kullanıldığı tüm işyerleri için kollektif koruyucu donanımlar (genel ve lokal havalandırma sistemleri) temin edilmiş mi? 10. Havalandırma sistemleri düzenli olarak kontrol ediliyor mu? 11. Kimyasalları kullanan çalışanlara kişisel koruyucu donanımlar (eldiven, gözlük ya da yüz kalkanı, solunum aygıtı) temin ediliyor mu? 12. Tehlikeli kimyasal maddelere veya preperatlara maruz kalan çalışanlar için düzenli sağlık muayenesi imkanı sağlanıyor mu? 13. Kanserojen maddelere maruz kalan çalışanlara özel sağlık hizmeti veriliyor mu? 14. Tüm çalışanlara, tehlikeli kimyasal maddelerin kullanımı ve muhafaza edilmesi konusunda eğitim veriliyor mu? Çok toksik maddelerin daha az toksik olanlarla değiştirilmesi. Eğer mümkünse kanserojen ve mutajen maddelerin kullanımdan kaldırılması. Tehlikeli kimyasal maddelerin uygulanmasıyla ilgili süreçlerde otomatik sistemlere geçilmesi. Tüm tehlikeli kimyasal maddeler için Tehlikeli Madde Güvenlik Veri Formlarının temin edilmesi. Tüm tehlikeli kimyasal maddelerin gereğine uygun şekilde etiketlenmesi. Tüm tehlikeli kimyasal maddelerin gereğine uygun şekilde kullanılması. Parlayıcı ve yanıcı tehlikeli kimyasal maddelerin birbirinden ayrılması. Tehlikeli kimyasal maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi ve izlenmesi. Uygun kollektif koruyucu donanımların kullanılması. Çalışanlara kişisel koruyucu donanımların temin edilmesi. Kimyasal maddelerin konsantrasyonunun, Azami İzin Verilen Konsantrasyon düzeylerinin üzerine çıktığı tüm işyerlerinde sürekli lokal egzos havalandırmasının yapılması (örn. spreyleme, boyama ve kaplama için egzos sistemleri kullanılması). Kimyasallarla kullanılan donanımın düzenli olarak teknik kontrolden geçirilmesi. Azami verimi korumak için egzos ventilasyon sistemlerinin denetlenmesi ve temizlenmesi. Tehlikeli kimyasal maddeler, özellikle de kanserojen ve mutajen olanlara maruz kalan çalışanlar için düzenli sağlık muayenesi olanaklarının sağlanması. Tehlikeli kimyasal maddelerin oluşturduğu riskler ve tehlikeli kimyasal maddelerle güvenli çalışma biçimleri konusunda çalışanlara düzenli eğitim verilmesi. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 22 23

14 Kontrol Listesi No. 08 TEHLİKE: Gürültü TEHLİKE: Titreşim Kontrol Listesi No. 09 EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz 1. İş süreçlerinin bir sonucu olarak yüksek seviyede gürültü ortaya çıkması mümkün mü? (örn. metalin metale değmesinin etkisiyle oluşan gürültü, motorlar, vb.) 2. Dışarıdan gelerek binalardan geçen gürültü nedeniyle işyerindeki gürültü seviyesinin yükselmesi mümkün mü? 3. İşletim sırasında ortaya çıkan gürültünün alarm sinyallerini maskeleme olasılığı var mı? 4. İşyerinizdeki gürültü seviyesi, insanlarla konuşurken sesinizi yükseltmenizi gerektiriyor mu? 5. İşyerinizden çıktıktan sonra insanlarla konuşurken istemeden de olsa sesinizi yükseltiyor musunuz? 1. Çalışmalar (sıklıkla ya da uzun süre boyunca) ayakta ya da otururken titreşimin açıkça hissedilebildiği koşullarda mı gerçekleştiriliyor? 2. Yapılan iş sırasında (sıklıkla ya da uzun süre boyunca) titreşim üretebilecek ve elle kullanılan elektrikli araç ve ekipman kullanılıyor mu? Çalışanlarınızın maruziyet düzeylerinin belirlenmesi, yasal yükümlülüklerde belirtilmiş olan sınırlara uyulması. Gürültü emisyonunu azaltmak için çeşitli mühendislik çözümlerinin benimsenmesi (örn. titreşim halindeki makine ya da aksamların izole edilmesi, içinde susturucu bulunan hava egzosları/çıkışlarının kullanılması). Gürültü kaynakları çalışanların uzağına yerleştirilmesi. Gürültülü alanlarda geçirilen zamanın sınırlandırılması. Gürültü emisyonunu azaltmak için makinelerin çevresine kapama/muhafazaların monte edilmesi. Sesin yayılırken takip ettiği yolu bloke etmek için bariyer ya da perde/paravan kullanılması. Kulak koruması gerektiren alanların belirlenmesi ve bu alanların kulak koruyucuların kullanılması gerektiğini gösteren levhalarla işaretlenmesi. Uygun kulak koruyucuların temin edilmesi (çalışanlar veya temsilcilerinin görüşleri alınarak) Kulak/işitme koruyucuların kullanılmasının sağlanması. Kulak/işitme koruyucularının etkin biçimde çalışmasının ve düzgün muhafaza edilmesinin sağlanması. Bilgilendirme, yönlendirme ve eğitim olanaklarının sağlanması. Yüksek seviyede gürültüye maruz kalan çalışanların düzenli olarak işitme testlerinden geçirilmesi. Çalışanların kişisel olarak titreşime maruziyetinin belirlenmesi; kanun tarafindan belirlenmiş olan sınırlara uygunluğun kontrol edilmesi. İşyerinin (oturma yerleri, zeminler) titreşimden izole edilmesi. Titreşim üretebilecek araç ve ekipmanların kullanımından kaçınılması. Titreşim üreten ekipmanlarla yapılan çalışmaların süresinin kısaltılması. Doğru araçların kullanılması (izole edilmiş ya da el ile temas edilen bölgelerde daha düşük titreşim etkisi olan) ve bu araçların düzgün muhafaza edilmesi. Ekipman ve araçların kullanım talimatlarına uyulması. Uygun eğitim ve bilgilendirme imkanlarının sağlanması. EL-kol titreşiminden korunmayı sağlamak için koruyucu eldivenlerin temin edilmesi. Koruyucu eldivenlerin kullanılması ve düzgün muhafaza edilmesi. İşyerinde vücudun, özellikle ellerin, el egzersizleri yardımıyla sıcak tutulması. Çalışanların sıcak ve kuru kalması için gerekli olan koruyucu giysilerin temin edilmesi. Düzenli sağlık muayenesi imkanı verilmesi

15 Kontrol Listesi No. 10 TEHLİKE: Aydınlatma EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz 1. İşyerindeki aydınlatma işin gerektirdiği görevlerin etkin ve doğru bir şekilde gerçekleştirilmesi için yeterli mi? 2. Görevin yapıldığı alanda, çalışmanın etkinliiğini ve de doğruluğunu etkileyebilecek olan gözle görünür gölgeler var mı? 3. Dolaşım alanlarındaki, koridorlardaki, merdivenlerdeki, depolardaki, vb. aydınlatma, güven içinde hareket edebilmeye ve etraftaki olası herhangi bir engeli (yerdeki delikler, yerde duran nesneler, basamaklar, kaygan yüzeyler ya da üzerine birşeyin dökülmüş olduğu zeminler, bir platformun köşesi, vb.) farketmeye yeterli mi? 4. Çok parlak ışık kaynakları/yüzeyler çalışanların nesneleri görüşünü etkileyebilir mi? 5. Çalışanlarınızdan, işyerindeki görüşün zayıf olduğu, göz kamaşmasına neden olan ya da uygun olmayan aydınlatma olduğu yönünde şikayetler aldınız mı? 6. Görüş alanında göz yorgunluğuna neden olabilecek ya da gözün sürekli olarak yeniden adapte olmasını gerektirecek aşırı kontrastlar var mı? 7. Çalışma alanında yapılan işle ilgili görüşü değiştirebilecek perdeleyici yansımalar (cilalı ya da parlak yüzeylerden doğrudan yansımalar) var mı? 8. İşyerindeki aydınlatma birimleri arasında, görsel strese sebep olabilecek kadar büyük farklılıklar var mı? 9. Çalışma ortamındaki nesne ve insanların derilerinin/ciltlerinin renkleri mevcut suni aydınlatma nedeniyle doğal olarak farklılık gösteriyor mu? 10. Mevcut suni aydınlatma altında güvenlikle ilgili renkler kolayca farkediliyor mu? 11. Çalışanlar ışığın yanıp sönmesini görebiliyor mu? 12. Dönen makineler mevcut suni aydınlatma altında hareketsizmiş gibi görünebiliyor mu? (örn., stroboskopik bir etki var mı) Aydınlatma ve görevlerin gerçekleştirildiği alanlarla işyerinin geri kalanında kullanılan aydınlatmanın uyumu ile ilgili periyodik ölçümlerin yapılması. Aydınlatma ve dolaşım alanlarındaki, koridorlardaki, merdivenlerdeki, vb. aydınlatmanın uyumu ile ilgili perdiyodik ölçümlerin yapılması. Aydınlatma tasarımcısının bakım programına ve bunun içinde yer alan; ampullerin değiştirilme sıklığı, oda temizleme araları ve temizleme yöntemleri ile ilgili kurallara uyulması. İşyeri düzenlemeleri, ampullerin tip ve özellikleri (kuvveti, ışık rengi, renk değiştirici faktörler) ve dış yüzeyleriyle (yansıtma özelliği, renk, parlaklık, matlık) ilgili aydınlatma tasarımı prensiplerine uyulması. İşyerinde daha fazla ışığa gereksinim duyulan alanlarda ek lokal veya lokalize aydınlatmanın kullanılması. Görevlerin gerçekleştirildiği alanlardaki gölgeleri ortadan kaldırmak için daha dolaylı ve lokal aydınlatma sistemlerinin kullanılması. İşyerinde parlamaya neden olabilecek yüzeylerden kaçınılması (masalar, diğer mobilyalar, vb.) Işığın yanıp sönme/titeme ve stroboskopik etkisinden kaçınılması. Çalışanların aydınlatmayla ilgili sorunlarını öğrenmeye yönelik görüşmeleri de içeren periyodik bir kontrol listesinin kullanılması. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 26 27

16 Kontrol Listesi No. 11 TEHLİKE: İşyerinde Stres Part A: Does the hazard exist at the workplace? EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz İŞİN GEREKTİRDİKLERİ Çalışanlar genellikle ya da çoğunlukla baskı altında çalışıyor mu? (hızlı tempoda çalışma, verilen görevlerin teslim sürelerinin birbirine çok yakın olması) Çalışanlar genellikle ya da çoğunlukla uzun saatler boyunca çalışıyorlar mu? Genellikle ya da çoğunlukla iş yükü ağır mı? İşin fiziksel ve zihinsel gerektirdikleriyle çalışanın becerileri arasında bir denge var mı? İş monoton mu? Fiziksel riskler var mı? (gürültü, sıcaklık, kimyasallar, vb.) Çalışanlar görevlerini net olarak biliyorlar mu? Çalışanların çelişkili talepleri var mı? Çalışanlar işlerini yaparlarken sosyal olarak izole ediliyorlar mı? İş kontrolü Çalışanların işlerini yaparken kullandıkları yöntemlere etki etme şansları var mı? Çalışanların işlerinin içeriğine etki etme şansı var mı? Çalışanların kendi işlerini planlama; kendi kararlarını verme ve sorumluluk alma olanakları var mı? Yapılan işin çok fazla göreve bölünmüş olması, nihai ürün ortaya çıktığında çalışanların bu ürünü çok fazla sahiplenememesine neden oluyor mu? Vardiyaların programı önceden yapılıyor mu? Vardiyaların programı çalışanların görüşleri alınarak mı yapılıyor? Çalışma saatleri esnek olmaktan çok mu uzak? Sosyal ortam İşyerindeki sosyal ortam kötü mü? Çalışanların oluşturduğu farklı gruplar arasındaki işbirliği zayıf mı? (örn., farklı bölümler arasında)? Kişiler arası ya da çalışan gruplar arasında çatışmalar oluyor mu? İşler ilgili konular ve sorunlar çalışanlarla yöneticiler arasında konuşulmadan kalıyor mu? Çalışanlar birbiriyle rekabet içinde mi? Taciz ya da şiddet kullanıldığı oluyor mu? Halkın çalışanlara karşı şiddet uygulama riski var mı? (sözlü taciz, tehdit ya da fiziksel saldırı) Destek Çalışanlar yöneticilerinin ve meslektaşlarının desteğini alıyor mu? Çalışanlar yaptıkları işle ilgili hem olumlu hem de olumsuz geri bildirim alıyor mu? Çalışanlar iyi çalıştıklarında farkediliyor ve ödüllendiriyorlar mu? İşe yeni başlayanlara uygun iş üzerinde eğitim ve gözetim olanağı veriliyor mu? Çeşitli değişikliklerin planlanması durumunda ya da işletmenin geleceği konusunda belirsizlikler söz konusu olduğunda çalışanların endişelerinin ve kafa karışıklığının asgariye indirilmesine yönelik destek veriliyor mu? Bölüm B: Alınabilecek önleyici tedbirlere örnekler İşin gerektirdikleri Genelde ve işin en can alıcı olduğu dönemlerde kullanılmak üzere yeterli kaynakların temin edilmesi. En hareketli dönemlerdeki işyükünden ya da darboğazlardan mümkün olduğunca kaçınabilmek için operasyonların planlanması. Üretim planları ve hareketli dönemler konusunda önceden uyarıda bulunulması. İşyükünün izlenmesi ve özellikle iş yükünün çok ağır olduğu dönemlerde insanların işyüküyle fiziksel ve psikolojik olarak nasıl başa çıktığının sistemli olarak kontrol edilmesi. Fazla mesailerin asgaride tutulması ve çok ağır işyükünün olduğu dönemlerin ardından bunun tazminine yönelik görüş birliğine varılması. Çalışanların işlerini yürütebilecek becerilere sahip olmasının sağlanması. Çalışanların becerileriyle,işin gerekliliği arasında bir dengenin kurulması ve muhafaza edilmesi, çalışanlara ne kapasitelerinin üstünde ne de altında iş yükü verilmemesi. Çalışanların görevlerini başarıyla yerine getirmeleri için sistemli eğitim ve destek verilmesi. Çalışanların becerilerini sürekli geliştirmeleri yönünde teşvik edilmesi. İş çeşitliliğini artırmak için görevlerin kapsamının genişletilmesi. Bir iş ya da görev rotasyon programının uygulanması. İşyeri risklerinin değerlendirilmesi ve önlenmesi. Çalışanların rolünün, fonksiyonlarının ve sorumluluklarının açık ve net olarak tanımlanması. İş organizasyonunun, çalışanların görevlerini yerine getirirken en az bir meslektaşlarıyla daha birlikte çalışacakları şekilde yapılması. Çalışanların işyerindeki ve dışarıdaki sosyal etkileşiminin desteklenmesi, (örn., resmi olmayan bir toplantı odasının temin edilmesi, sosyal etkinliklerin düzenlenmesi)

17 Bölüm B: Alınabilecek önleyici tedbirlere örnekler İş kontrolü İşin organizasyonu, içeriği ve miktarı konusunda çalışanların ve temsilcilerinin görüşlerinin alınması. Çalışanların beceri ve yeterliliklerine güvenerek sorumlulukların ve problem çözme görevinin çalışanlar arasında dağıtılması. Çalışanların iş memnuniyetinin izlenmesi. Çalışanların yapılan işi daha fazla sahiplenebilmelerini sağlamak için çözümler üretilmesi; (örn.yaptıkları işin büyük tarafinın vurgulanması, çalışanların nihai ürün ya da hizmet üzerindeki etki ve katkılarının daha görünür hale getirilmesi). Vardiya programının önceden planlanması ve çalışanların bilgilendirilmesi. Vardiya programı konusunda çalışanların görüşlerinin alınması, eğer mümkünse çalışma saatlerinin çalışanların özel ihtiyaçlarına göre ayarlanması. Çalışanların kendi vardiyaları üzerinde kontrol sahibi olmalarının sağlanması. Esnek çalışma saatlerinin kullanılması ve aile-dostu (aileyi gözeten) tedbirlerin alınması. Sosyal ortam İşyerindeki çatışmaların çözülmesine yönelik tedbirlerin geliştirilmesi ve uygulanması. Toplantılar düzenleyerek mevcut problemlerin çalışanlar arasında tartışılması. Çalışanların problemlerin kaynağını bulmaya ve çözüm üretmeye teşvik edilmesi. Grup ya da ekiplerin doğru seçilmiş kişilerden oluşturulması. Kişilerarası çatışmaların çözümü konusunda eğitim verilmesi. Özellikle yöneticilerin, insanları idare etmek konusunda doğru şekilde eğitilmesi. Saygı kültürünün benimsetilmesi. Hassas çalışan gruplarının (örn. genç çalışanlar) korunması, (örn, bir mentor ya da gözetmen desteğiyle). Tacize/zorbalığa karşı bir politikanın oluşturulması ve uygulanması. Çalışma alanlarının çalışanları olası şiddetten koruyacak şekilde tasarlanması (örn. özel bariyerler, izleme sistemi) Yalnız çalışmaktan kaçınılması. Çalışanlara karşı uygulanabilecek şiddetle nasıl başa çıkılacağına ilişkin bir politika benimsenmesi ve bu politikanın halka açıkça duyurulması (şiddetin kesinlikle hoşgörüyle karşılanmayacağının belirtilmesi ve kuruluşun çalışanlarına yönelik bir şiddet girişimi karşısında nasıl tavır alacağının açıklanması). Şiddetle ilgili olayların ve olası problemlerin hemen aktarılabileceği etkin bir iletişim sisteminin kurulması. Çalışanların şiddetle karşılaşmaları duurmunda ne yapmaları gerektiği konusunda eğitilmesi (farketmek, tanımlamak, yardım almak, bildirmek, vb.) Destek Yöneticilerin, yapıcı geri/bildirimde bulunma ve altındakileri yüceltme ve destekleme konusunda eğitilmesi. İşe yeni başlayanlar için özel iş üzerinde öğrenme eğitimlerinin düzenlenmesi ve bu şekilde deneyimli çalışanların yeni başlayanları yönlendirmesi, gözetmesi ve himaye etmesi. Planlanan tüm değişikliklerin (işten çıkarmalar da dahil) çalışanlarla ve temsilcileriyle açık ve net bir şekilde paylaşılması (değişiklik öncesinde, sırasında ve sonrasında). Çalışanlara planlanan değişiklikleri tartışma ve etkileme şansının verilmesi. İşten çıkarılan çalışanlara özel eğitim ve kariyerlerinin geleceği konusunda profesyonel danışmanlık verilmesi. YORUMLARINIZI EKLEYİNİZ 30 31

18 KISIM IV: TEHLİKELERİN BELİRLENMESİ VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİN SEÇİLMESİ BELİRLİ SEKTÖRLER İÇİN Kontrol Listesi: Ofis Işi Part Bölüm A: A: Does Söz the konusu hazard tehlike exist iş at yerinde the workplace? mevcut mu? Part A: Does the hazard exist at the workplace? EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz İşyeri ortamı Zemin kaplaması iyi durumda mı? (deliklerden ve engellerden temizlenmiş mi?) Mikroklima koşulları uygun mu? (sıcaklık, güneş ışıması, nemlilik ve hava akımı ulusal düzenlemelere ve uzmanların ya da çalışanların görüşlerine uygun mu?) Odanın büyüklüğü içinde çalışanların sayısına uygun mu? (örn., ulusal yasal düzenlemelere göre?) Odanın doğal aydınlatması var mı? Video Gösterim Birimleriyle (VDU) yapılan çalışmalar sırasında ekranın üzerine pencerelerden gelen ışığı ortadan kaldırmak (ya da asgariye indirmek) için pencerelerde güneşlik, perde ya da şemsiye var mı? Işık kaynakları, pencere ve kapılar, cilalanmış mobilyalar ya da duvarlar bilgisayar ekranlarına ışık yansımasına neden oluyor mu? Mevcut gürültü dikkati dağıtıyor ve sözlü iletişime engel oluyor mu? Kablo ve teller çalışanların serbestçe hareket etmesine engel oluyor ya da çalışanlar için takılıp düşme tehlikesi doğuruyor mu? Çalışanların pozisyon değiştirmelerine imkan verecek kadar yeri var mı? Binanın temizliği ve bakımı düzgün bir şekilde yapılıyor mu? İlk yardım malzemeleri var mı ve personel bunların kullanılması konusunda eğitimli mi? Kaçış güzergahları ve acil durum çıkışları düzgün bir şekilde işaretlenmiş ve engellerden temizlenmiş mi? Video Gösterim Birimleri (VDU) ve PCler Video Gösterim Birimleri üzerindeki imgelerin boyutları ve biçimleri net bir şekilde görülebiliyor mu aralarda yeterli boşluk bırakılmış mı? Video Gösterim Birimlerindeki imgeler titreşimden arındırılmış mı? (buğulanma ya da titreme ortadan kaldırılmış mı?) Kullanıcı, karakterlerle arka plan arasındaki kontrast ve parlaklığı kolayca ayarlayabiliyor mu? Video Gösterim Birimleri kullanıcının gereksinimleri doğrultusunda hareket ettirilebiliyor (döndürülüyor, eğiliyor, vb.) ve istenilen pozisyonda sabitlenebiliyor mu? Genel ve lokal aydınlatma, ekran ile Video Gösterim Birimlerinin arkaplanı arasında yeterli ışıklandırma ve contrast sağlıyor mu? Gözlerle ekran arasındaki mesafe cm arasında mı? Ekran, gürüşü bozabilecek yansımalardan arındırılmış mı? Klavye monitörden bağımsız mı? Gövde, kollar ve ellerin rahat bir pozisyonda durması mümkün mu? Klavye ve farenin önünde kalan boşluk kullanıcının bileklerini desteklemeye yeterli mi? Klavye ve fare birbirine yakın mı? İkisi de aynı seviyede mi? Klavyenin yüzeyi yansımaları engelleyecek şekilde mat mı? Klavyenin tuşları üzerindeki karakterler kolayca farkedilebiliyor mu? Insanlar doğru çalışma pozisyonundayken bu karakterleri kolayca okuyabiliyorlar mu? İşyeri ekipmanları Sandalye sabit mi; serbestçe hareket etmeye ve rahat bir vücut duruşuna olanak veriyor mu? Sandalyenin yüksekliği kolayca ayarlanabiliyor mu? Sandalyenin arkasının yüksekliği kolayca ayarlanabiliyor mu? Eğer gerekliyse, kol desteği var mı? Eğer gerekliyse, ayak desteği var mı? İşyerinde en sık kullanılan ekipmanlara ve diğer nesnelere baş ve gövdeyi çevirmeden kolayca ulaşılabiliyor mu? Masanın yüksekliği bacakların (ve kullanılan nesnelerin) hareket edebilmesine imkan veriyor mu? Sayfa tutucu ayarlanabilir mi; kullanıcının kolaylıkla okumasını sağlayacak bir pozisyonda sabitlenebilliyor mu? Ya zılım ERGONOMİSİ Kullanılan yazılım görevin gereklerini karşılayabiliyor mu? Yazılım başlangıç düzeyine ayarlanabiliyor mu? Yazılımın kullanıcılarının ana dilinde hazırlanmış bir yardım menüsü var mı? Yazılım, bilgiyi kullanıcının ihtiyaçlarına göre uyarlanmış şekilde sunuyor mu? Yazılımla ilgili sorunlarla karşılaşılması durumunda çalışanın destek alabileceği bir yer var mı? İş ORGANİZASYONU Sürekli ekran karşısında çalışmayı gerektiren durumlarda çalışanların yeterli miktarda ara vermesi ya da yapılan işin türünü değiştirmesi mümkün mü? Ekran önünde geçirilen çalışma süresi günlük altı satin altında mı? Çalışanların görevleri çeşitlilik gösteriyor mu? Çalışanlar görevlerini hangi sırayla yapacaklarına kendileri karar verebiliyor mu? Çalışanlar iş hedeflerine ya da süre sonlarına ulaşabilmek için kendilerini aşırı baskı altında hissediyor mu? İşveren bilgisayar kullanımı gerektiren işyerlerini kurarken, bakımını yaparken ve geliştirirken çalışanların görüşlerine başvuruyor ve yeterli düzeyde bilgilendirme ve eğitim olanağı veriyor mu? 32 33

19 Kontrol Listesi: Inşaat 34 Sağlİğİ tehdit eden tehlikeler Çalışanların görüşleriyle ilgili şikayetlerine önem veriliyor mu? Çalışanların görme becerileri düzenli olarak izleniyor mu (ulusal mevzuatta öngörüldüğü şekilde)? Eğer göz doktoru tarafindan yapılan muayene sonrasında çalışanlardan birinin kullandığı gözlük veya kontak lensin Video Gösterim Birimleriyle çalışmak için uygun olmadığı ortaya çıkarsa, söz konusu çalışana hemen net görmesini sağlayacak uygun bir gözlük temin edilir mi? Çalışanlarınız kas iskelet sistemlerinde meydana gelen bir ağrıdan şikayetçi olurlarsa (boyun, sırt, omuzlar, bacaklar) ergonomik bir değerlendirme yapılır mı? İşyeri ortamı Düzenli olarak risk değerlendirmesi yapılması. İşyeri ortamında yapılması gereken değişiklikler konusunda çalışanların fikrinin alınması. Ortamdaki parametrelerin ölçülmesi ve izlenmesi. İşyerlerinin tasarımı yapılırken (ya da işyeri yeniden döşenirken) uzmanların da sürece dahil edilmesi. VİDEO GÖSTERİM BİRİMLERİ (VDU) ve PC'ler Her çalışma türüne uygun bir ekipman kullanılması. İşyerlerinin tasarımı yapılırken (ya da işyeri yeniden döşenirken) ergonominin de dikkate alınması. İŞYERİ EKİPMANLARI Ekipmanların düzenli olarak bakımının yapılması. Çalışma alanının yeniden düzenlenmesi (ergonomik müdahale). KİŞİ MAKİNE ETKİLEŞİMİ (Yazılım ERGONOMİSİ) Yazılımların kullanımı konusunda çalışanlara eğitim verilmesi. Teknik gelişmelerin uygulanması (yazılım güncellemeleri ve yenilikleri) İş ORGANİZASYONU Çalışanlara İG alanında doğru yönlendirme yapılması. Önleyici tedbirlerin etkinliğinin sürekli olarak değerlendirilmesi. İş organizasyonuyla ilgili kararlarda çalışanların fikrinin alınması. Çalışma saatlerinin ve zaman çizelgelerinin sağlık üzerindeki etkilerinin izlenmesi. Sağlığı TEHDİT EDEN TEHLİKELER İşyeri ekipmanlarının, özellikle de masa-monitör-sandalye arasında bırakılan mesafelerin, ergonomik işlevselliklerinin geliştirilmesi. Aydınlatmanın geliştirilmesi, Video Gösterim Birimleri üzerindeki yansıma ve parlamaların ortadan kaldırılması. Çalışanların sağlığının sistemli bir şekilde tıbbi gözetimden geçirilmesi (özellikle göz sağlığı ve kas iskelet sistemi sorunları ile ilgili olarak). EVET eğer en azından bir sorunun cevabını ile işaretlediyseniz Çalışanlar, çalışacakları yere güvenli bir şekilde ulaşabiliyor mu? Halkın girmesini engellemek için inşaat sahasının çevresi çitle/parmaklıkla çevrelenmiş mi? Halkın (örneğin inşaat alanıının yanından geçen insanların) korunmasına yönelik tedbirler alınmış mı? Trafik güzergahları temizlenmiş ve iyi aydınlatılmış mı? Araçların geriye doğru hareket ettiklerinde çalan sirenleri var mı? İnşaat alanı düzenli mi ve iyi tasarlanmış mı? İnşaat alanı iyi aydınlatılıyor mu? Gerekli güvenlik levhaları yerleştirilmiş mi (örn. trafik güzergahları, yetkili personel)? Çalışanlara ayrılan tesisler yeterli mi (soyunma odaları, duşlar, vb.)? Çalışanların yemeklerini yemeleri için ayrılan bir tesis var mı (kantin, vb.)? İlk yardım tesisi var mı, sağlık gözetimi sağlanıyor mu? Güvenli elle taşıma konusunda çalışanlara eğitim verilmiş mi ve gerekli talimatlar veriliyor mu? Ağır yüklerin kaldırılması için uygun kaldırma araçları temin ediliyor mu? Mevcut elektrik hatları (yer altında ya da yukarıda) belirlenmiş mi? Canlı elektrik hatlarıyla ilgilenen bir çalışma sistemi var mı? Elektrikli sistemlerin ve ekipmanların bakımının düzenli olarak yapılması ve yetkili bir kişi tarafindan düzenli olarak denetlemesini sağlamak için gerekli tedbirler alınmış mı? Yapı iskelelerinin kurulması, değiştirilmesi ve sökülmesi yetkili kişiler tarafindan mı yapılıyor? Çalışanlar yapı iskelelerini periyodik olarak kontrol ediyorlar mı? Çalışanlar, taşınabilir merdivenleri sadece hafif işler için, kısa süreliğine ve başka bir seçenekleri olmadığında kullanıyorlar mı? Çalışanlar, güvenli merdivenleri en güvenli şekilde nasıl yerleştireceklerini ve kullanacaklarını biliyorlar mı? Yapı iskelesi üzerindeki çalışma alanının genişliği her zaman asgariden (60 cm) fazla mı? Asansör ve vinçler/palangalar düzgün bir şekilde kurulmuş mu ve yetkili kişiler tarafindan kontrol ediliyorlar mı? Çalışanlar, yüksekte çalışırken uygun koruyucuları veya emniyet kemerlerini kullanıyorlar mı? Çalışanların ya da nesnelerin düşmesini önlemeye yönelik tedbirler alınmış mı? İnşaat alanındaki tüm insanlar uygun koruyucu donanım kullanıyor mu (örn. uygun ayakkabı, kask)? Toz (örn, ağaç, çimento ve silica) maruziyetini önlemek ya da azaltmaya yönelik koruyucu tedbirler alınmış mı? Gürültü ve titreşim maruziyetini önlemek ya da azaltmaya yönelik koruyucu tedbirler alınmış mı? 35