MALİ PİYASALARDA GELİŞMELER

Transkript

1 T.C. BAŞBAKANLIK DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI MÜSTEŞARLIĞI MALİ PİYASALARDA GELİŞMELER YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MALİ PİYASALAR DAİRESİ BAŞKANLIĞI MAYIS 00

2 İÇİNDEKİLER ÖZET...iii I. PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER... 1 a. Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri... 1 b. Parasal Hedeflerde Gelişmeler... c. Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler... 5 II. BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER... 7 III. DÖVİZ KURLARINDAKİ GELİŞMELER IV. SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER... 1 a. İMKB Hisse Senedi Piyasası... 1 b. Tahvil ve Bono Piyasası... 1 c. Repo-Ters Repo Piyasası d. Altın Borsası V. BANKACILIK SİSTEMİNDE GELİŞMELER a. Mevduat Gelişmeleri b. Krediler... 1 c. Alım Satım Amaçlı Ve Satılmaya Hazır Menkul Değerler ve.. 5 Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler... 5 VI. HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER... 9 TABLOLAR Tablo.1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu... Tablo.. Merkez Bankası Analitik Bilançosu... Tablo.. Niyet Mektubunda Hedef Olarak Verilen Parasal Büyüklükler...5 Tablo.. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler...6 Tablo.5. Hazine İç Borç İhaleleri...7 Tablo.6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı...9 Tablo.7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı...10 Tablo.8. Kurlardaki Gelişmeler...1 Tablo.9. İMKB de Çeşitli Göstergeler...1 Tablo.10. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı...15 Tablo.11. Repo-Ters Repo Piyasası...16 Tablo.1.Yatırım Fonları Getirileri...17 Tablo.1. Bankacılık Sisteminde Kredi ve Mevduatların Gelişimi...18 i

3 GRAFİKLER Grafik. 1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi... 1 Grafik.. Para Tabanı Gelişimi... Grafik.. Reel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler (1998=100)... 5 Grafik.. Para Çarpanları... 6 Grafik. 5. Faiz Oranlarında Gelişmeler Bileşik Faizler (Yüzde)... 8 Grafik. 6. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/MY) (Yüzde) Grafik. 7. TL/Dolar Gelişimi Grafik. 8. A ve B Tipi Fonları Portföy Büyüklüğü / M Para Arzı Grafik. 9. DTH / Toplam Mevduat Grafik.10. Üç ay ve daha kısa vadeli TL Mevduat / Toplam TL Mevduat... 0 Grafik.11. Zorunlu karşılığa tabi TL Mevduatların ortalama vadesi (Ay)... 0 Grafik.1. Müşterilerle yapılan repo / Yurtiçi Yerleşikler TL Mevduat... 1 Grafik.1. Mevduat Bankaları YP Kredi / Toplam Kredi... Grafik.1. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri / Toplam Mevduatlar... Grafik.15. Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları / Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri... Grafik.16. TGA / Krediler... 5 Grafik.17. Menkul Değerler Cüzdanı... 7 Grafik.18. Bağlı Menkul Değerler... 8 Grafik.19. Mevduat Bankaları Menkul Değerleri/Toplam Mevduatları... 8 EKLER 1. Merkez Bankası Analitik Bilançosu : Bankacılık Sistemi Mevduat Hacmi : Bankacılık Sistemi Kredi Hacmi : Devlet İç Borçlanma Faiz Oranları : 5. Mali Tasarruf Araçları Ağırlıklı Faiz Oranları : 6. Bankacılık Sistemi Menkul Değerler : ii

4 Mali Piyasalarda Gelişmeler YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MALİ PİYASALAR DAİRESİ BAŞKANLIĞI ÖZET Nisan ayı içinde Net Dış Varlıklar hesabı, 0, milyon dolar azalırken; İç Döviz Yükümlülükleri hesabı IMF ile yapılan. gözden geçirme sonrası 700 milyon dolarlık kredi diliminin Hazine hesaplarına girmesinin etkisi ile 666 milyon dolar artış göstermiştir. Net Döviz Pozisyonu, söz konusu gelişmeler neticesinde 696 milyon dolar azalarak milyon dolara gerilemiştir. Net İç Varlıklar hesabı ay sonu itibariyle Kamuya Açılan Krediler hesabındaki artışa bağlı olarak 0,5 katrilyon TL artış göstermiştir. Merkez Bankası Parası (MBP) kaleminde Nisan ayında bir önceki aya göre 5 trilyon TL azalış gerçekleşmiştir. Söz konusu azalışın en önemli belirleyicisi, APİ den Borçlar hesabının 1.57 trilyon TL azalmasıdır. 5 Nisan 00 tarihli ek Niyet Mektubunda belirtilen parasal hedeflere ulaşılmıştır. Hazine borçlanma ihaleleri aylık ortalama faiz oranları, Irak savaşının bitmesi ile bekleyişlerde meydana gelen olumlu gelişme ile Mart ayı seviyesi olan yüzde 59,7 düzeyinden, Nisan ayındaki yüzde 57,0 düzeyine inmiştir. Aylık ortalama vade ise, bir önceki aydaki seviyesini koruyarak 5 gün olmuştur. TEFE de yıllık oranda değişme yaşanmazken, Hazine borçlanma maliyetinde yaklaşık puan civarında düşüş gerçekleşmiştir. Merkez Bankası tarafından 5 Nisan tarihinde kısa vadeli faiz oranlarında puanlık indirime gidilmiştir. Nisan ayında, iç borç stokunda bir önceki aya göre artış gözlenmiş, iç borç stoku 170,1 katrilyon TL olmuştur. Nisan ayında, TL karşısında hem dolar, hem de euro değer kaybederken euro/dolar paritesi euro lehine artmaya devam etmiştir. Euro/dolar paritesi ay içinde euronun TL karşısında dolardan daha az değer kaybetmesi ile 1,08 oranından 1,11 oranına yükselmiştir. Aylık ortalama dolar kuru değerine bakıldığında, Nisan ayı itibariyle düzeyinde gerçekleşerek TL olan Mart ayı ortalamasına göre yüzde,0 değer kaybettiği gözlenmektedir. iii

5 Nisan ayında, Irak ta yaşanan savaşın bitmesi ile birlikte çıkış trendine giren İMKB Ulusal 100- Bileşik Endeksi, Mart ayına göre yüzde 8, oranında değer kazanarak puan düzeyine yükselmiştir. Endeksin işlem hacmi aynı dönemde önceki aya göre yüzde 75,9 oranında artarak 1.877,1 trilyon TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Nisan ayında, Tahvil ve Bono Piyasasında işlem hacmi önceki aya göre yaklaşık aynı düzeyde kalırken, faiz oranları Irak savaşının bitmesiyle birlikte düşme trendine girmiş ve aylık ağırlıklı ortalama basit faiz yüzde 5,1 düzeyinde gerçekleşmiştir. Mart ayında 8,9 katrilyon TL işlem hacminin gerçekleştiği Repo-Ters repo pazarında, Nisan ayı itibarıyla bu tutar 78,5 katrilyon TL düzeyine düşmüştür. Söz konusu kısa vadeli portföy tercihi olarak Repo-Ters Repo Piyasası işlem hacmindeki azalış için; yatırımcıların faizlerin düşme ihtimali beklentisi ile daha uzun vadeli pozisyon almalarından kaynaklanmaktadır. Ocak ayından itibaren, bankalar arası hariç toplam mevduatlarda, YP mevduatlardaki çözülmenin etkisiyle görülen düşüş, Nisan ayında da sürmüştür. Ancak, Nisan ayında YP mevduatların TL değerindeki düşüş kur etkisinden kaynaklanmıştır. TL mevduatlara da belirgin bir yöneliş olmakla birlikte, YP mevduatların ağırlığı devam etmiştir. Nisan ayında, uzun vadeli TL mevduatların ağırlığında nisbi bir artış görülmektedir. Kredi piyasasında önemli bir canlanma görülmemektedir. Kredilerde, YP kredilerin payı azalmıştır. Tüketici kredilerinde 00 yılının ikinci yarısından itibaren görülen canlanma 00 yılı başında sınırlı bir şekilde sürmüştür. 00 yılı boyunca artış gösteren mevduat bankalarının Tahsili Gecikmiş Alacaklar (TGA)/Toplam Krediler rasyosu, 00 yılı başından itibaren düşüş göstermektedir. 00 yılı Nisan ayında nominal olarak mevduat bankaları alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerleri azalırken, vadeye kadar elde tutulacak menkul değerler kalemi artmıştır. iv

6 Mali Piyasalarda Gelişmeler YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MALİ PİYASALAR DAİRESİ BAŞKANLIĞI I. PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER a. Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri Nisan ayı içinde Net Dış Varlıklar hesabı, 0, milyon dolar azalırken; İç Döviz Yükümlülükleri hesabı IMF ile yapılan. gözden geçirme sonrası 700 milyon dolarlık kredi diliminin Hazine hesaplarına girmesinin etkisi ile 666 milyon dolar artış göstermiştir. Net Döviz Pozisyonu, söz konusu gelişmeler neticesinde 696 milyon dolar azalarak milyon dolara gerilemiştir. Grafik.1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi 0 18 Milyar Dolar Eylül 01 Ekim 01 Kasım 01 Aralık 01 Ocak 0 Şubat 0 Mart 0 Nisan 0 Mayıs 0 Haziran 0 Temmuz 0 Ağustos 0 Eylül 0 Net Rezervler Net Döviz Pozisyonu Ekim 0 Kasım 0 Aralık 0 Ocak 0 Şubat 0 Mart 0 Nisan 0 00 yılı Nisan ayı Merkez Bankası analitik bilançosu döviz hesapları incelendiğinde; Mart ayı sonunda 6.5 milyon dolar düzeyinde bulunan Net Rezervler hesabının 5 milyon dolar artarak Nisan ayında milyon dolar düzeyinde 1

7 gerçekleştiği görülmektedir. Merkez Bankası nezdinde döviz mevduatları olan KMDTH VE SDMH hesapları, 6 milyon dolar artarken; Diğer Dış Varlıklar hesabı 19 milyon dolar artmıştır. Söz konusu alt hesapların netleştirilmesi ile bulunan Net Dış Varlıklar hesabında bu gelişmeler sonucu Nisan ayında 0, milyon dolar azalış meydana gelmiştir. İç Döviz Yükümlülükleri hesabına bakıldığında ise, 666 milyon dolar arttığı görülmektedir. Söz konusu artışın temel nedeni IMF dördüncü gözden geçirme sonrası serbest bırakılan 700 milyon dolarlık tutarın Hazine hesaplarına girmesidir. Merkez Bankasının döviz varlıkları ile döviz yükümlülüklerini karşılayıp karşılayamadığını gösteren Net Döviz Pozisyonu, Net Dış Varlıkların 0, milyon dolar azalmasına karşın İç Döviz Yükümlülüklerinin 666 milyon dolar artması sonucu milyon dolar seviyesine gerilemiştir. Tablo.1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu (Milyon Dolar) Haziran Eylül Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Net Döviz Pozisyonu(NDP) -.816, , ,9-66,7-96,6-91, ,6 - Net Dış Varlıklar 5.85, , ,6 10.0, 8.617,8 8.0, 7.99,0 Net Rezervler 1.89,5.77,9 6.18,6 8.76,7 7.67,5 6., ,9 KMDTH ve SDMH(-) 1.07, ,0 1.98, ,6 1.65, , 1.9,1 Diğer -.85, -.777,0 -.5,9 -.90, -.996,6 -.6, ,8 - İç Döv. Yük. 8.65, , , ,9 8.71, 8.96,5 9.60,6 Döv. Olarak T.Mev..070,9.9,.669,9.91,.1,.89,7.978,8 Hazine Mevduatı 1.6,.0,.715,8.99,7 1.17, 1.1, 1.896, Bankaların Döviz Mev ,9 6.5, 6.85,6 6.67,7 6.58,1 6.66,9 6.6,8 Kaynak: Merkez Bankası. Net İç Varlıklar hesabı ay sonu itibariyle Kamuya Açılan Krediler hesabındaki artışa bağlı olarak 0,5 katrilyon TL artış göstermiştir. Kamuya Açılan Krediler hesabı, alt kalemlerinden olan Hazinenin Borçları hesabının 111 trilyon azalmasına karşılık; döviz kurlarında yaşanan düşüş sonucu diğer alt kalem olan Değerleme Hesabının 85 trilyon TL artmasının netleştirilmesi sonucu 7 trilyon TL artış gerçekleşmiştir. Net İç Varlıklar hesabının diğer alt kalemleri olan Diğer İç Varlıklar hesabındaki 85 trilyon TL azalma ve TMSF ye Açılan Krediler hesabında ise TMSF nin Merkez Bankasına kalan borcu olan 19 trilyon TL yi ödemesi ile sıfırlanması sonucu toplam olarak 77 trilyon azalmıştır. Yukarıda zikredilen gelişmelerin sonucu olarak Net İç Varlıklar hesabı, 59 trilyon TL artış göstererek trilyon TL düzeyine yükselmiştir.

8 Tablo.. Merkez Bankası Analitik Bilançosu (Ayın Son Cuma günü -Trilyon TL) Haziran Eylül Aralık Ocak Şubat Mart Nisan NDP+Net İç Varlıklar = MBP 18.86, , ,5.759,6.97,7.86,7.9, Net Döviz Pozisyonu(NDP) -.51,7 -.87, ,5-7,9-15, ,1 -.56,6 - Net Dış Varlıklar 9.5, 1.8, 1.871, ,5 1.81,5 1.68, ,0 - İç Döviz Yükümlülükleri 1.868, , 16.8, , , 15.1, ,6 Net İç Varlıklar (I+II+III+IV).51,6.67,9.5,0.197,5.55,5 5.05, ,0 I- Kamuya Aç. Krd. (1++) 7.76, ,1 9.98, 0.78, ,6 1.01, 1.77, 1- Hazinenin Borçları 9.7,9 9.1,1 0.75,0 1.9,6 1.60,8.,7.11,9 a.dibs 0.06,9 19.9, , 1.66,6.0,.095,5.59, b.dövize Endeksli DİBS 9.7,6 9.55, , ,7 9.67,0 10.0,1 9.69, c.diğer -60, ,89-9, -7,6-66,5-5,9-6,8 - Değerleme Hesabı ,9-1.6,0-75,7-961,0-618, -1.11, -57,6 - IMF Acil Yardımı II - Bankalara Açılan Krd. 1,6 15,9 1,8 16,0 15,0 1, 7,6 III- TMSF'na Kullan. Krd. 750,0 750,0 50,0 50,0 191,6 191,6 0,0 IV- Diğer -5.17,9 -.76,1-6.7,1-6.57,1-6.69, ,5-6.77,0 REZERV PARA 9.19, 10.9, ,1 11.1, , , 1.156,5 Emisyon 6.591,5 6.9, ,1 7.6,5 8.75,5 8.77,9 8.7, Bankalar Zor. Karş. 1.89, 1.58, , , ,9 1.87, ,1 Bankalar Serbest Mevduat 1.07,9 1.6,7 1.0, 1.69, ,6 1.71, 1.787,9 Diğer 110, 15, 59,0 109,6 16,1 7, 1,1 PARASAL TABAN 17.79, , 19.11,0 1.85, , 1.818,0 0.98,5 APİ den Borçlar 8.85, , 8.51,9 10.6, , 9.798,8 8.1,9 MERKEZ BANKASI PARASI 1886, , ,5.759,6.97,7.86,6.9, Kamu Mevduatı 1.0,9 1.8, 85, 1.90,9.86, 1.668,5.,9 Kaynak: TCMB günlük vaziyet (1)Rakamlar ayın son cuma günü itibariyledir. Toplamlar yuvarlama sonucu tutmayabilir. () MBP: Merkez Bankası Parası Merkez Bankası Parası (MBP) kaleminde Nisan ayında bir önceki aya göre 5 trilyon TL azalış gerçekleşmiştir. Söz konusu azalışın en önemli belirleyicisi, APİ den Borçlar hesabının 1.57 trilyon TL azalmasıdır. Merkez Bankası pasif hesapları incelendiğinde, Rezerv Paranın en önemli alt kalemi olan emisyon hacmi büyüklüğü, Nisan ayı içinde Mart ayına göre 9 trilyon TL artış göstermiştir. Mart ayı içinde başlayan Irak savaşı nedeniyle finansal kurumların portföy tercihlerinde meydana gelen likit kalma eğilimi, Merkez Bankasının para piyasasından borçlandığı miktarı gösteren APİ den Borçlar hesabında atış meydana getirmiştir. Ancak, Nisan ayı başında savaşın bitmesi ile söz konusu tutarda çözülme yaşanmış ve ay sonu itibariyle 1.57 trilyon TL azalma gerçekleşerek 8.1 trilyon TL seviyesine inmiştir. Diğer

9 bir TL yükümlülük kalemi olan Kamu Mevduatı hesabı, ay sonu itibarıyla 776 trilyon TL azalış göstermiştir. Bu gelişmeler neticesinde, Merkez Bankasının TL cinsinden yükümlüklerini gösteren Merkez Bankası Parası söz konusu ayda 5 trilyon TL azalarak,9 katrilyon TL düzeyine gerilemiştir. b. Parasal Hedeflerde Gelişmeler Nisan ayında parasal hedefler tutturulmuştur. Merkez Bankası 00 yılı Nisan ayı itibarıyla para politikası uygulamasında, Para Tabanı nominal çapa özelliğini korumuş ve örtük enflasyon hedeflemesi stratejisine devam etmiştir. Enflasyonla mücadelede kısa vadeli faiz oranları temel politika aracı olmayı sürdürmüştür. Grafik.. Para Tabanı (PT) Gelişimi Katrilyon TL Mar 0.Nis 01.May 9.May 6.Haz.Tem 19.Eyl 17.Eki 15.Kas 17.Ara 15.Oca 19.Mar 16.Nis PT (5 işgünü ortalaması) PT (işgünü değeri) Merkez Bankasının Nisan-Aralık 00 dönemini kapsayan bilanço büyüklüklerine ilişkin hedefleri 5 Nisan 00 tarihli ek niyet mektubu ile belirlenmiştir. 00 yılı Nisan ayı sonu itibarıyla Para Tabanı 11,8 katrilyon TL, Net İç Varlıklar 1,0 katrilyon TL ve Net Uluslararası Rezervler 6,0 milyar dolar gerçekleşerek Nisan ayı sonu için verilen hedeflere ulaşılmıştır.

10 Tablo.. Niyet Mektubunda Hedef Olarak Verilen Parasal Büyüklükler (1) Parasal Taban (1) (Üst Sınır) (Katrilyon TL) NİV () (Üst Sınır) (Katrilyon TL) (1) () NUR (Alt Sınır) (Milyar Dolar) TCMB NUR (1) (Alt Sınır) (Milyar Dolar) 1 Aralık 00 10,85,1-9,7 10,0 1 Aralık 00 () 10,7 8,6 -,6-0 Nisan 00 1,8,8-6,5 8,8 0 Nisan 00 () 11,8 1,0-6,0 9, 0 Haziran 00 1,,1-7,0 8,8 0 Eylül 00 1,1,8-6,0 10, 1 Aralık 00 1,, -6,0 10,6 (1) Aralık 00, Nisan 00 ve Haziran 00 değerleri performans kriterleri olarak takip edilirken diğer tarihler gösterge niteliğinde takip edilmektedir. () NİV büyüklüğüne ait değerler gösterge niteliğinde takip edilmektedir. () Net Uluslar arası Rezervler, Merkez Bankası nın Net Uluslar arası Rezervlerinden Hazine nin IMF ye olan yükümlülükleri ve orijinal vadesi 1 yıldan kısa döviz cinsinden borçlarının çıkarılması ile oluşan rakam olarak tanımlanmaktadır. c. Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler 150 Grafik.. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100 ) Emisyon Rezerv Para M MY Çizgi 6 Nisan ayında geniş tanımlı para arzlarında reel olarak daralma gözlenmiştir. Nisan ayında emisyon ve rezerv parada artış gözlenmiştir. M para arzında sınırlı bir artış görülürken; MY para arzı da döviz tevdiat hesaplarındaki azalma sebebiyle azalış göstermiştir. Ayrıca, geniş tanımlı para arzlarında reel olarak azalma gözlenmiştir. Nitekim, Nisan ayında Mart ayı sonuna göre 1998 Aralık ayı bazlı endekse göre geniş tanımlı para arzlarından M reel olarak 1, puan, MY ise reel olarak yüzde,6 puan azalmıştır. Bu dönemde döviz tevdiat hesaplarındaki çözülmeye paralel olarak, DTH ların MY içindeki payı 00 yılı Aralık ayında yüzde 5,1 iken, 00 yılı Mart ayında yüzde 5, e ve Nisan ayı itibarıyla da yüzde 50,9 a gerilemiştir. 5

11 Tablo.. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler (trilyon TL) (1) 00 Nisan/ Mart Aralık Aralık Ocak Mart Nisan % Değişim Dolaşımdaki Para.801, 7.08, , ,7 7.87,7-0,5 TL Vadesiz Mevd. 6.7, , , 6.71,0 7.67,8 1,8 M , 1.58,9 1.50,5 1.61, ,5 6,1 TL Vadeli Mevd. 5.91,7 6.96, 6.85, ,7 8.16,6-1, M 6.986, , 61.65,6 6.1, ,1 0, Yurtiçi Yer. DTH 57.16,8 7.55,0 7.78, 69.65, ,0 -,9 MY 10.1,8 1.50, 1.19, , ,1 -, TEFE.951,7 6.78,8 6.80,7 7.81,8 7.10,0 1,8 Kaynak: Merkez Bankası, DPT, DİE. (1) Ayın son Cuma günü itibarıyla. 15 Grafik.. Para Çarpanları Ara.01 Oca.0 Mar.0 Nis.0 May.0 Haz.0 Tem.0 Eyl.0 Eki.0 Kas.0 Ara.0 Oca.0 Mar.0 Nis.0 Cogaltan (M/RP) Coğaltan (MY/RP) Nisan ayında Rezerv Parada gözlenen artışın, para arzlarında gözlenen artıştan daha az olması sebebiyle Para Çoğaltanlarında azalma gözlenmiştir. MY para arzında düşüş gözlenmesi MY/RP çoğaltanında daha fazla değişime yol açmıştır. Söz konusu para çoğaltanı Mart ayında 11,1 iken, Nisan ayı sonunda 10,7 düzeyine inmiştir. M/RP para çoğaltanı ise 5, düzeyinden 5, düzeyine gerilemiştir. 6

12 II. BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER Nisan ayında Hazine borçlanma ihaleleri aylık ortalama faiz oranları, Irak savaşının bitmesi ile bekleyişlerde meydana gelen gelişme ile Mart ayı seviyesi olan yüzde 59,7 düzeyinden yüzde 57,0 düzeyine inmiştir. Aylık ortalama vade ise bir önceki aydaki seviyesini koruyarak 5 gün olmuştur. Tablo.5. Hazine İç Borç İhaleleri Vade (Gün) Net Borç. (Milyar TL) İtfa (Milyar TL) Borçl/İtfa Oranı Yıllık Bileşik Faiz (Yüzde) 1 Aylık TEFE Değişim (Yüzde) 00 Ocak , 7,9 9,0 Şubat ,0 75,5 91,8 Mart ,8 71,0 77,5 Nisan ,8 60,61 58,0 Mayıs ,6 56,57 9, Haziran , 7,08 6,8 Temmuz , 7,10 5,9 Ağustos ,0 6,9,9 Eylül ,1 6, 0,9 Ekim ,0 6,96 6,1 Kasım , 5,69, Aralık ,9 50, 0,8 Oc. -Aralık ,1 6,79 0,8 00 Ocak , 56,69,6 Şubat ,9 55,0, Mart , 59,69 5, Nisan ,9 57,0 5,1 Kaynak: Hazine, DPT (1) Net borçlanma rakamlarına 00 yılında düzenlenen dövize endeksli ihale rakamları ve faiz oranları katılmamıştır. İtfa rakamları piyasaya yapılan ödemeleri göstermektedir. () Piyasaya yapılan itfa = ihale + TAP + halka arz+doğrudan satış. 00 Mart ayında Irak ta yaşanan savaş nedeni ile yüzde 59,7 düzeyinde gerçekleşen Hazine ihaleleri ortalama bileşik faiz oranları, Nisan ayında yüzde 57 düzeyine inmiştir. Aylık ortalama vade ise Mart ayına göre 1 gün değişerek, 5 günden 5 güne yükselmiştir. Hazine, Nisan ayında piyasadan TL bazında net 7,9 katrilyon TL borçlanılırken; piyasaya 7, katrilyon TL itfada bulunulmuştur. Böylece, Hazine söz konusu ayda itfasından daha fazla borçlandığı için borçlanma/itfa rasyosu 105,9 düzeyinde gerçekleşmiştir. 7

13 Nisan ayında TEFE de yıllık oranda değişme yaşanmazken, Hazine borçlanma maliyetinde yaklaşık yüzde civarında düşüş gerçekleşmiştir. Mart ayında yüzde 5, seviyesine yükselen 1 aylık TEFE artış oranı Nisan ayında aynı seviyesini korumuştur. Nisan ayında Hazine ihaleleri ortalama bileşik faiz oranı Mart ayındaki yüzde 59,7 seviyesinden yüzde 57,0 seviyesine düşmesi, ex-ante reel faiz hesabına göre reel faizlerde düşüş göstermektedir. Bu gelişmede Mart ayı sonuna doğru savaşın sona ermesiyle piyasalardaki belirsizliğin azalması etkili olmuştur. Nisan ayında kısa vadeli faiz oranlarında indirime gidilmiştir. Merkez Bankasının Bankalararası Para Piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Repo Ters Repo Pazarı nda uyguladığı kısa vadeli faiz oranlarının 5 Nisan 00 tarihinden itibaren düşürülmesine karar verilmiştir. Bu çerçevede, gecelik ve bir haftalık faiz oranlarında borçlanma faiz oranı yüzde ten yüzde 1 e düşürülürken, borç verme faiz oranı yüzde 51 den yüzde 8 e düşürülmüştür. Geç Likidite Penceresi uygulaması çerçevesinde, Bankalararası Para Piyasası nda saat 16:00 16:0 arası gecelik vadede uygulanan borç verme faiz oranı yüzde 56 dan yüzde 5 e düşürülmüştür. Bu gelişmede Irak savaşının sona ermesi etkili olmuştur. 10 Grafik.5. Faiz Oranlarında Gelişmeler Bileşik Faizler (Yüzde) May.01 Haz.01 Tem.01 Eyl.01 Eki.01 Kas.01 Ara.01 Oca.0 Mar.0 Nis.0 May.0 Haz.0 Tem.0 ihale DIBS interbank TEFE Eyl.0 Eki.0 Kas.0 Ara.0 Oca.0 Mar.0 Nis.0 8

14 Nisan ayında iç borç stokunda artış gözlenmiştir. Mart ayı itibariyle 16,6 katrilyon TL olan iç borç stoku Nisan ayı itibariyle yüzde,6 artış göstererek 170,1 katrilyon TL ye ulaşmıştır. Borcun kompozisyonu itibariyle nakit dışı stokta azalma ve sabit getirili kağıtlardaki artış devam etmiştir. Ortalama vade 9,0 aydan 9, aya yükselmiştir. Mart ayında 57,1 milyar dolar olan dış borç stoku ise dolar bazında yüzde 1,8 artarak Nisan ayında 58,1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Tablo.6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı 001 Aralık Miktar (Milyar TL) Yüzde Ort. Vadeye Kalan Süre (Ay) Genel Top ,0 8,5 Nakit , 19, Tahvil ,9 6, Bono ,5, Nakit Dışı ,6 55,9 00 Aralık Miktar (Milyar TL) Yüzde Ort. Vadeye Kalan Süre (Ay) Genel Top ,0,1 Nakit ,6 1,8 Tahvil ,9 18,9 Bono ,7, Nakit Dışı , 69, 00 Mart Miktar (Milyar TL) Yüzde Ort. Vadeye Kalan Süre (Ay) Genel Top ,0 9,0 Nakit , 11,5 Tahvil , 15,5 Bono ,1,6 Nakit Dışı ,6 58,0 00 Nisan Miktar (Milyar TL) Yüzde Ort. Vadeye Kalan Süre (Ay) Genel Top ,0 9, Nakit ,6 1,1 Tahvil ,5 19,8 Bono ,0, Nakit Dışı , 58,5 Kaynak: Hazine 9

15 Tablo.7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı (Trilyon TL) Aralık 00 Yüzde Nisan 00 Yüzde Sabit getirili Değişken faizli Döviz cinsinden Dövize endeksli IMF kredisi Takas Diğer Nakit Dışı Sabit getirili Değişken faizli Döviz cinsinden Dövize endeksli Toplam Stok Kaynak: Hazine Grafik.6. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/MY) (Yüzde) Nisan ayında mali baskınlık oranında artış gözlenmiştir. Nisan ayında iç borç stok rakamındaki gözlenen artış ve MY para arzındaki azalmanın etkisi ile mali baskınlık oranını artırmıştır. Kamunun mali piyasalardaki ağırlığının bir göstergesi olan iç borç stokunun MY ye oranı Mart ayında yüzde 1, oranında iken; Nisan ayında 11,1 oranında gerçekleşmiştir. 10

16 III. DÖVİZ KURLARINDAKİ GELİŞMELER Nisan ayında TL karşısında hem dolar ve hem de euro değer kaybederken euro/dolar paritesi euro lehine artmaya devam etmiştir. Mart ayı sonu itibariyle Merkez Bankası gösterge dolar kuru alış fiyatı TL olurken; Nisan ayı sonu itibariyle yüzde 8,5 değer kaybederek TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Aylık ortalama dolar kuru değerine bakıldığında ise, Nisan ayı itibariyle düzeyinde gerçekleşerek TL olan Mart ayı ortalamasına göre yüzde,0 değer kaybettiği gözlenmektedir. Aynı dönemde, Merkez Bankası gösterge euro kuru alış fiyatı TL seviyesinden TL seviyesine düşerek yüzde 5,8 lik değer kaybına tekabül etmektedir. Euro aylık ortalama kuru TL düzeyinde gerçekleşerek TL düzeyinde gerçekleşen Mart ayı rakamına göre yüzde, oranında değer kaybettiğini göstermektedir. Söz konusu kurların ay içinde TL ye karşı değer kaybetmesinde Irak savaşının kısa sürede bitmesi ile ekonomik bekleyişlerin olumlu yönde değişmesi ve buna bağlı olarak söz konusu döviz talebinin azalması etkili olmuştur Grafik.7. TL/Dolar Gelişimi Mar 05.Nis 0.May 1.May 8.Haz 6.Tem.Eyl 1.Eki 0.Kas.Ara 1.Oca 5.Mar.Nis Euro/dolar paritesi ay içinde euronun TL karşısında dolardan daha az değer kaybetmesi ile 1,08 oranından 1,11 oranına yükselmiştir. Parite, euro lehine yükseliş trendini sürdürmüştür. 11

17 00 yılının ortalarından itibaren euro lehine değer kazanmaya başlayan euro/dolar paritesi, 00 yılı Nisan ayında da yükselmeye devam etmiştir. Mart ayı sonunda 1,08 düzeyinde olan parite, Nisan ayı sonunda 1,11 seviyelerine yükselmiştir. Tablo.8. Kurlardaki Gelişmeler (Aylık Ortalama) Dolar Euro Euro/Dolar Paritesi Aralık ,88979 Ocak ,8811 Şubat ,86988 Mart ,8751 Nisan ,889 Mayıs ,9199 Haziran ,9567 Temmuz ,9967 Ağustos ,9770 Eylül ,98088 Ekim ,98155 Kasım ,0007 Aralık ,0171 Ocak ,06 Şubat ,07778 Mart ,08080 Nisan ,0869 Kaynak:TCMB (1)Döviz kuru ve Parite değerleri aylık ortalamalardır. TCMB gösterge döviz alış kurları kullanılmıştır. 1

18 IV. SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER a. İMKB Hisse Senedi Piyasası Nisan ayında Irak ta yaşanan savaşın bitmesi ile birlikte çıkış trendine giren İMKB Ulusal 100- Bileşik Endeksi, Mart ayına göre yüzde 8, oranında değer kazanarak puan düzeyine yükselmiştir. Endeksin işlem hacmi aynı dönemde önceki aya göre yüzde 75,9 oranında artarak 1.877,1 trilyon TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Mart ayında Irak savaşının başlaması ve piyasalardaki bekleyişlerin olumsuz yönde etkilenmesi ile 9.75 puan düzeyine gerileyen Endeks, Nisan ayı başından itibaren başladığı yükseliş trendini ay sonuna kadar sürdürmüş ve önceki aya göre yüzde 8, düzeyinde değer kazanarak puan düzeyinden kapanmıştır. Endeksin dolar bazında değeri ise;,55 dolar düzeyinde gerçekleşen Mart ayına göre Nisan ayı içinde hem Endeksin değerindeki yükselme hem de dolar kurunun düşmesinin etkisiyle 7,65 dolar düzeyine yükselmiştir. Endeksin işlem hacmine bakıldığında, 7, katrilyon TL gerçekleşen Mart ayına göre yüzde 75,9 oranında artış göstererek 1,9 katrilyon TL düzeyine yükseldiği görülmektedir. İşlem hacmi dolar bazında ise, Mart ayına göre yüzde 80, oranında artarak,.1 milyon dolar düzeyinden milyon dolar düzeyine yükselmiştir. 0 günlük hareketli ortalama bazında ise, Endeks Mart ayına göre yüzde 9 oranında artarak puan düzeyinden Nisan ayında puan düzeyine yükselmiştir. 1

19 Tablo.9. İMKB de Çeşitli Göstergeler(1) İMKB 100 İMKB 100 Ulusal Pazar Dönemler Dönem Ort 0 Günlük HO. İşlem Hacmi 00 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Nisan Nisan Nisan Nisan Kaynak: İMKB Aylık Bülten (1) İMKB 100 Endeks Değerleri, 0 günlük Hareketli Ortalama, İşlem Hacmi Milyar TL b. Tahvil ve Bono Piyasası Nisan ayında Tahvil ve Bono Piyasasında işlem hacmi önceki aya göre yaklaşık aynı düzeyde kalırken, faiz oranları Irak savaşının bitmesiyle birlikte düşme trendine girmiş başlamış ve aylık ağırlıklı ortalama basit faiz yüzde 5,1 düzeyinde gerçekleşmiştir. Mart ayında 16.6 trilyon TL işlem hacminin gerçekleştiği kamu menkul kıymetleri kesin alım-satım pazarında, Nisan ayında da yaklaşık aynı seviyesini koruyarak 16.1 trilyon TL düzeyine gerçekleşmiştir. Söz konusu piyasadaki ağırlıklı ortalama faiz oranları Nisan ayında bekleyişlerde yaşanan olumlu gelişmelerin etkisiyle risk priminin düşmesi sonucu azalmıştır. Nitekim, Mart ayında yüzde 5,6 olan ağırlıklı ortalama basit faiz oranı Nisan ayında yüzde 5,1 seviyesinde gerçekleşmiştir. 1

20 Tablo.10. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı İşlem Hacmi Faiz Oranı DÖNEMLER (TRİLYON TL) (YÜZDE) 00-OCAK.78 58, ŞUBAT.8 66,78 MART ,7 NİSAN ,8 MAYIS ,50 HAZİRAN ,79 TEMMUZ ,6 AĞUSTOS ,5 EYLÜL ,1 EKİM ,86 KASIM 1.0 8,09 ARALIK ,7 00- OCAK ,01 ŞUBAT ,5 MART ,6 NİSAN ,1 Kaynak: İMKB Aylık Bülteni c. Repo-Ters Repo Piyasası Mart ayında 8,9 katrilyon TL işlem hacminin gerçekleştiği Repo-Ters repo pazarında, Nisan ayı itibarıyla bu tutar 78,5 katrilyon TL düzeyine düşmüştür. Söz konusu kısa vadeli portföy tercihi olarak Repo-Ters Repo Piyasası işlem hacmindeki azalış için; yatırımcıların faizlerin düşme ihtimali beklentisi ile daha uzun vadeli pozisyon almalarından kaynaklandığı söylenebilmektedir. Mart ayında 8,9 katrilyon TL seviyesinde gerçekleşen işlem hacmi, Nisan ayında ise kısa vadeli fonlamanın daha az tercih edilmesinin etkisiyle yüzde 6,5 oranında azalarak 78,5 katrilyon seviyesine gerilemiştir. Repo Ters repo piyasası faiz oranları, yüzde,10 düzeyinde gerçekleşen Mart ayına göre düşüş göstererek,59 seviyesine gerilemiştir. Söz konusu gerilemede en önemli etken Merkez Bankası tarafından 5 Nisan 00 tarihinde kısa vadeli borçlanma faiz oranlarının puan düşürülerek yüzde 1 seviyesine çekilmesi olmuştur. 15

21 Tablo.11. Repo-Ters Repo Piyasası İşlem Hacmi Faiz Oranı DÖNEMLER (TRİLYON TL) (YÜZDE) 00-OCAK.05 59,80 ŞUBAT ,1 MART ,86 NİSAN ,90 MAYIS , HAZİRAN ,1 TEMMUZ ,1 AĞUSTOS , EYLÜL ,0 EKİM ,0 KASIM 8.88,57 ARALIK 76.5,0 00-OCAK 99.19,01 ŞUBAT 6.655,0 MART 8.9,10 NİSAN 78.59,59 Kaynak: İMKB Aylık Bülteni d. Altın Borsası Mart ayı içinde Irak savaşının başlaması ile düşmeye başlayan altın fiyatları, düşüş eğilimini Nisan ayında da sürdürmüştür. İstanbul Altın Borsası bir ons altının ağırlıklı fiyatı, Mart ayında,87 dolar düzeyinde iken; Nisan ayında yüzde oranında azalarak,87 dolar düzeyine gerilemiştir. Aynı dönemde, dolarla yapılan işlem hacmi ise Mart ayına göre düşüş göstererek 0,6 milyon dolardan 16,5 milyon dolar seviyesine gerilerken; TL ile yapılan işlem hacmi 0 trilyondan trilyon TL düzeyine yükselmiştir. Aynı dönemde toplam işlem miktarı ise, 0 ton düzeyinden 15 ton düzeyine düşmüştür. e. Yatırım Fonları Kolay likiditeye dönüşebilme özelliğinden dolayı likit olarak tutulabilecek mali varlıklar için temel alternatiflerden birisi olan yatırım fonları son yıllarda artış göstermektedir. Yatırım fonları portföy büyüklüğü Aralık 00 dönemine göre Ocak 00 döneminde 1 katrilyon TL artarak 9, katrilyon TL den 10, katrilyon TL ye yükselirken, Şubat ayında 0, katrilyon TL artarak 10,5 katrilyon düzeyinde gerçekleşmiştir. 00 yılı Ocak ayı itibariyle yatırım fonlarının mali sistem içinde bulunduğu ağırlık oranını yansıtan Yatırım Fonları Toplam Portföy Büyüklüğü/ M Para Arzı oranı, yüzde 16, düzeyinde gerçekleşirken, Şubat ayı itibarıyla yüzde 16,6 düzeyine yükselmiştir. Irak savaşının yarattığı belirsizlik ortamı sonucu mevduatlarda nisbi bir daralma yaşanarak getirisi kısmen daha yüksek ve likit özelliği olan yatırım fonlarına talebin arttığı gözlenmektedir. 16

22 Grafik.8. A ve B Tipi Fonları Portföy Büyüklüğü/M Para Arzı 17,00 15,00 1,00 11,00 9,00 7,00 5, Daha çok faiz geliri içeren mali araçları bünyesinde bulunduran B tipi yatırım fonlarının Şubat ayı itibariyle ortalama getirisi,5 olurken; hisse senedi gibi menkul kıymetlerden de portföyünde bulundurabilen A tipi yatırım fonlarının ortalama getirisi,1 düzeyinde olmuştur. Tablo.1. Yatırım Fonları Getirileri A Tipi Yatırım Fonları Aylık Ortalama Getiri Yılbaşına göre Ortalama Getiri B Tipi Yatırım Fonları Aylık Ortalama Getiri Yılbaşına göre Ortalama Getiri 001 Kasım 6,6,66,1 8, Aralık 1,8 6,58,19 89,1 00 Ocak -0,9-0,9,88,88 00 Şubat -7,9-7,6,0 7,5 00 Mart,5 -,9,57 10,50 00 Nisan -0,6-5,,8 1,10 00 Mayıs -, -9,50,5 17,1 00 Haziran -1,6-10,88,6 0,08 00 Temmuz 7,79 -,8,56,1 00 Ağustos -, -5,7, 8,7 00 Eylül -,10-9,,6 1,10 00 Ekim 9,6-0,81, 5,6 00 Kasım 17,0 15,8,9 1,0 00 Aralık -1,89-0,10,,8 00 Ocak,91,91,11,11 Şubat,1 7,5,5 5,7 Kaynak: SPK. 17

23 V. BANKACILIK SİSTEMİNDE GELİŞMELER a. Mevduat Gelişmeleri Ocak ayından itibaren, bankalar arası hariç toplam mevduatlarda, YP mevduatlardaki çözülmenin etkisiyle görülen düşüş Nisan ayında da sürmüştür. Ancak, Nisan ayında YP mevduatların TL değerindeki düşüş kur etkisinden kaynaklanmıştır. 00 yılı Mart ayında 10,6 katrilyon TL olan toplam mevduat, Nisan ayında yüzde 1,9 oranında azalarak 18, katrilyon TL ye gerilemiştir. Mevduattaki bu gelişme 00 yıl sonuna göre yüzde, azalışı ve önceki yılın aynı ayına göre yüzde,1 artışı ifade etmektedir. Toplam mevduat TL bazında gerilemesine karşın dolar bazında, Nisan ayında Irak savaşının sonuçlanmasının etkisiyle döviz kurlarının düşüşü nedeniyle artış göstermiştir. Nitekim, 00 yıl sonunda 80, milyar dolar olan mevduatlar, 00 yılı Mart ayında 76,6 milyar dolara gerilemiştir. Nisan ayında Mart ayına göre yüzde 5, oranında artarak tekrar 80,6 milyar dolara yükselmiştir. Tablo. 1. Bankacılık Sisteminde Kredi ve Mevduatların Gelişimi Nisan 0/ Mart 0 Nisan 0/ Aralık 0 Nisan 0/ Nisan 0 Toplam Mevduat (Bankalararası Hariç) -1,9 -,,1 Yurtiçi Yer. Toplam TL Mevduat 1,6 5,9, Yurtiçi Yer. Toplam YP Mevduat ($),0-6,1,7 Toplam Krediler 0, 18,, Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri 1,1 16,1 18,6 Mevduat Bankaları Yurtiçi TL Kredileri 7,5 18, 1,0 Mevduat Bankaları Yurtiçi YP Kredileri -5,9 1,5,9 Kalkınma Yatırım Bankaları Kredileri -,1 5,8 7,9 Kaynak: TCMB Haftalık Bültenleri Nisan ayında mevduatlarda TL-YP portföy tercihinde, YP mevduatların TL değerinde kurun gerilemesinin etkisiyle düşüş görülmüştür. TL mevduatlara da belirgin bir yöneliş olmakla birlikte, YP mevduatların ağırlığı devam etmiştir. 00 yıl sonunda yurtiçi yerleşikler YP Mevduatlar/TL Mevduatlar oranı yüzde 18, iken, 00 yılı Nisan ayında YP mevduatın ağırlığı korunmakla birlikte, tasarruf 18

24 sahiplerinde TL mevduata daha fazla yöneliş olmuş ve söz konusu oran Mart ve Nisan aylarında sırasıyla yüzde 118,5 ve yüzde 110,9 olarak gerçekleşmiştir. Nisan ayında YP Mevduat/Toplam Mevduat rasyosu değerlendirildiğinde; savaş sonrasında kurların gerilemesinin etkisiyle TL mevduatların artması ve YP mevduatların TL değerinin azalması sonucu söz konusu oranda Mart ayına göre düşüş yaşanarak yüzde 5, olmuştur. Grafik.9. YP Mevduat/Toplam Mevduat Trilyon TL YP Mevduat Toplam Mevduat DTH/Toplam Mevduat Yüzde 00 yılı Nisan ayında uzun vadeli TL mevduatların ağırlığında nisbi bir artış görülmektedir. Zorunlu karşılığa tabi TL mevduatlar incelendiğinde ay ve daha kısa vadeli mevduatların payının 00 yıl sonunda yüzde 88,1 iken, 00 yılı Nisan ayında yüzde 87,8 olduğu gözlenmektedir. Uzun vadeli mevduatların payında 00 yılı Mayıs ayından itibaren görülen azalma Ekim ayına kadar sürmüş, izleyen aylarda artışa dönüşmüştür. Zorunlu karşılığa tabi mevduatların vadelerinin ağırlıklı ortalaması alındığında, 00 yıl sonunda yaklaşık,6 ay olan ortalama vadenin, 00 yılı ilk aylarında değişmeyerek Nisan ayında da aynı seviyeyi koruduğu görülmektedir. (Vadesiz mevduatların vadesi sıfır alınmıştır) 19

25 Grafik.10. Ay ve Daha Kısa Vadeli TL Mevduat/Toplam TL Mevduat Grafik.11. Zorunlu Karşılığa Tabi TL Mevduatların Ortalama Vadesi (Ay) Vadesiz mevduatların vadesi sıfır alınmıştır. 1 yıldan uzun vadeli olan mevduatların vadesi 1 yıl kabul edilmiştir. Döviz tevdiat hesaplarında ise ters yönde bir gelişim yaşanmıştır. Nitekim, döviz tevdiat hesapları içinde ay ve daha kısa vadeli mevduatların payı 00 yıl sonunda yüzde 85,1 iken, 00 yılı Mart ayında yüzde 8,6 e gerilemiş, Nisan ayında ise tekrar yüzde 85, ye yükselmiştir. 0

26 5 Grafik.1. Müşterilerle Yapılan Repo/Yurtiçi Yerleşikler TL Mevduat Bankaların müşterileriyle yaptıkları repo hacmi 001 yılında TMSF bankaları ve kamu bankalarının gecelik finansman ihtiyacının azalması ve repo faiz gelirlerindeki stopaj oranlarının artmasıyla düşüş eğilimine girmiştir. Ancak, piyasalarda belirsizliğin artmasına paralel olarak tasarruflar kısa vadeye yönelmiş ve repo, 00 yılının ikinci yarısında nominal olarak yeniden artmıştır. 00 yılı Kasım ayında oluşan olumlu havanın etkisiyle kısa vadeye olan talebin azalmasıyla repo/mevduatlar oranı düşüş göstermiştir. 00 yılı Mart ayında, Irak savaşının oluşturduğu belirsizlik ortamının etkisiyle kısa vadeye yönelen talep, Nisan ayında savaşın sona ermesiyle uzun vadeye yönelmiş ve söz konusu oran Mart ayına göre 1, puan azalarak yüzde 5, olmuştur. b. Krediler 00 yılı Nisan ayında kredi piyasasında önemli bir canlanma görülmemektedir. Bankaların kredi hacminde 00 yılı boyunca TL bazında artış görülmemiş, dolar bazında gerileme yaşanmıştır. Ancak, 00 yılı Aralık ayında kredilerde artış görülmüş ve bu artış 00 yılı başında da devam etmiştir. 00 yılı Mart ayında kredilerde görülen sıçrama, Yapı Kredi Bankasının yurtdışı şubelerindeki kredilerin, katrilyon TL lik bir kısmının yurtiçi hesaplara alınarak kredi kalemi içinde gösterilmesinden kaynaklanmaktadır. Nisan ayında ise kredilerde küçük bir artış görülmektedir. Nitekim, 00 yıl sonunda 1,8 katrilyon TL olan mevduat bankaları yurtiçi kredileri, 00 yılı Mart ayında 6,6 katrilyon TL ye yükselmiştir. Nisan ayında ise Mart ayına göre yüzde 1,1 oranında ve 00 yıl sonuna göre de yüzde 16,1 oranında artarak 6,9 katrilyon TL ye 1

27 yükselmiştir. Dolar bazında ise, bankaların yurtiçi kredi hacmi 00 yıl sonunda 19,5 milyar dolar iken, 00 yılı Mart ayında 1, milyar dolar ve Nisan ayında döviz kurlarının gerilemesinin etkisiyle, milyar dolar olmuştur. 00 yılı Nisan ayında, kredilerde, YP kredilerin payı azalmıştır. 00 yılı Nisan ayında kredilerde görülen artış, kurun etkisiyle azalan YP kredilere karşın, özellikle yurtiçi TL ticari kredilerin ve tarımsal kredilerin artışından kaynaklanmıştır. Nitekim, 00 yıl sonunda mevduat bankaları yurtiçi kredilerinin yaklaşık yüzde 5, ünü YP krediler oluşturmaktayken, 00 yılı Mart ayında bu oran yüzde 7,6 ya, Nisan ayında yüzde, e gerilemiştir. Grafik.1. Mevduat B. YP Kredileri/Toplam Kredileri Trilyon TL Yüzde YP Krediler Toplam Krediler YP Krediler/Toplam Krediler Nisan ayında krediler/mevduatlar rasyosunda hem kredilerdeki artışa hem de mevduattaki düşüşe bağlı olarak artış görülmüştür. Kredilerdeki artışa karşılık mevduatlarda daralma yaşanması sonucu, Mevduat Bankaları Kredileri/Bankalararası Hariç Toplam Mevduatlar oranı 00 yılı Aralık ayı sonundaki yüzde,6 seviyesinden, 00 yılı Mart ayında yüzde 9,5 seviyesine, Nisan ayında da yüzde 0, seviyesine yükselmiştir. Aynı gelişme para birimleri bazında inceleme yapıldığında da görülmektedir. Nitekim, Mevduat Bankaları Yurtiçi TL Krediler/TL Mevduatlar oranı 00 yılı Aralık ayında yüzde 0,9 iken, 00 yılı Nisan ayında yüzde,5 e yükselmiştir. Aynı dönemlerde Mevduat Bankaları Yurtiçi YP Kredileri/YP

28 Mevduatları rasyosu da yüzde 0 seviyesinden, yüzde,8 seviyesine yükselmiştir. Son iki ayda kredilerde görülen bu artış oranı Yapı Kredi Bankası hesaplarında gerçekleştirilen düzeltmeden kaynaklanmaktadır. Grafik.1. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatları Trilyon TL Yüzde Krediler Mevduatlar Krediler/Mevduatlar 0 Tüketici kredilerinde 00 yılının ikinci yarısından itibaren görülen canlanma 00 yılı başında sınırlı bir şekilde sürmüştür. 00 yılının Mayıs ayından itibaren tüketici kredileri ve kredi kartlarında görülen artış 00 yılı Nisan ayında sınırlı bir şekilde sürmüştür. Nitekim, 00 yıl sonunda 7 katrilyon TL seviyesinde olan tüketici kredileri ve kredi kartları, 00 yılı Mart ayı sonunda 7,8 katrilyon TL, Nisan ayında 8,1 katrilyon TL seviyesinde gerçekleşmiştir. Tüketici kredileri ve kredi kartları/ mevduat bankaları kredileri oranı, Mart ayında kredilerin hesaplararası transferden kaynaklanan, katrilyon TL lik artış sonucu büyük bir oranda artış göstermesi neticesinde gerilemiştir. Nitekim, söz konusu rasyo, 00 yılı sonunda yüzde iken, 00 yılı Mart ayında yüzde 1,6 ya gerilemiş, Nisan ayında ise yüzde 1,9 a yükselmiştir.

29 Grafik.15. Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları / Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri yılı boyunca artış gösteren mevduat bankalarının Tahsili Gecikmiş Alacaklar (TGA)/Toplam Krediler rasyosu, 00 yılı başından itibaren düşüş göstermektedir. Bankacılık sektörü yeniden yapılandırma programı çerçevesinde çıkarılan 7 sayılı Kanunun uygulanması ve sistemde denetim ve gözetimin arttırılması ile bilançolarda gizlenmiş kötü kredilerin muhasebeleştirilmesi sonucu 00 yılı boyunca artan TGA/Krediler rasyosu, 00 yılı başında düşme eğilimine girmiştir. Mevduat bankaları için söz konusu oran, 00 yıl sonunda yüzde 1, iken, 00 yılı Mart ayında yüzde 5, e, Nisan ayında da yüzde 1,9 a gerilemiştir. Gruplar bazında incelendiğinde, kamu mevduat bankaları TGA/Krediler rasyosu 00 yılındaki yüzde 6,8 olan seviyesinden, 00 yılı Mart ayında yüzde 58,9 a, Nisan ayında da yüzde 55, e düşmüştür. Söz konusu rasyonun TMSF hariç özel mevduat bankalarında Aralık ayındaki yüzde 17,5 seviyesinden, Mart ve Nisan aylarında yüzde 1, e gerilediği görülmektedir. 00 yılı Haziran ayında Pamukbank ın TMSF kapsamına alınmasıyla yükselen TMSF kapsamındaki bankaların TGA/ Krediler rasyosu da 00 yılı başında gerilemiş, ancak Nisan ayında yeniden artmıştır. Nitekim, 00 yıl sonunda yüzde 0,7 olan TMSF Bankaları TGA/Krediler oranı 00 yılı Mart ayında yüzde 151,1, Nisan ayında yüzde 158 olarak gerçekleşmiştir.

30 Grafik.16. TGA/Krediler mevduat bank.tga/kredi özel mevduat bank.tga/kredi (tmsf hariç) tmsf bank.tga/kredi kamu mevduat bank.tga/kredi yabancı bank.tga/kredi c. Alım Satım Amaçlı Ve Satılmaya Hazır Menkul Değerler ve Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler 00 yılı Nisan ayında nominal olarak mevduat bankaları alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerleri azalırken vadeye kadar elde tutulacak menkul değerler kalemi artmıştır. Mevduat bankalarının likit aktifleri içinde yer alan ve tamamına yakını DİBS lerden oluşan alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerleri, 00 yılı Şubat ayından itibaren artarak yıl sonunda 8,5 katrilyon TL ye, 00 yılı Mart ayında 0, katrilyon TL ye yükselmiş, Nisan ayında ise 7,8 katrilyon TL ye gerilemiştir. 00 yılı Nisan ayındaki düşüş hem TL hem de YP menkul değerlerin gerilemesinden kaynaklanmıştır. Nitekim, YP menkul değerler 00 yılı Nisan ayında, Mart ayına göre yüzde 8 oranında azalarak 17,9 katrilyon TL olmuştur. TL menkul değerler ise Nisan ayında Mart ayına göre yüzde, oranında azalarak 19 katrilyon TL ye düşmüştür. Böylece, alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerler portföyünde TL menkul değerlerin ağırlığı artmıştır. Gruplar bazında incelendiğinde kamu bankaları alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerlerinin 00 yılı Mart ayında Nisan ayı sonundaki 6,8 katrilyon TL lik seviyesini koruduğu, özel mevduat bankaları alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerlerinin Mart ayındaki 5

31 ,8 katrilyon TL seviyesinden Nisan sonunda 0,1 katrilyon TL seviyesine gerilediği görülmektedir. Mevduat bankaları alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerlerinin toplam mevduatlara oranı incelendiğinde, söz konusu oranın, menkul değerlerin mevduatlardan daha fazla gerilemesi sonucu 00 yılı Mart ayındaki yüzde 0,8 olan seviyesinden, Nisan ayında yüzde 9,5 seviyesine indiği görülmektedir. Bankaların duran aktifleri içinde yer alan 1 yıldan fazla ellerinde tutacakları menkul değerleri gösteren vadeye kadar elde tutulacak menkul değerler kaleminde Nisan ayında nominal bazda artış görülmüştür. Nitekim, 00 yılı Mart ayında 6, katrilyon TL olan mevduat bankaları vadeye kadar elde tutulacak menkul değerleri Nisan ayında yüzde, oranında artarak 8, katrilyon TL seviyesine yükselmiştir. Gruplar bazında incelendiğinde bu artışın özel mevduat bankalarından kaynaklandığı görülmektedir. Özel mevduat bankaları vadeye kadar elde tutulacak menkul değerleri 00 yılı Mart ayındaki 10,5 katrilyon TL lik seviyesinden Nisan ayında 1,7 katrilyon TL ye yükseldiği görülmektedir. Aynı dönemlerde kamu mevduat bankaları vadeye kadar elde tutulacak menkul değerlerinin ise,9 katrilyon TL den,8 katrilyon TL ye gerilediği görülmektedir. Mevduat bankaları menkul değerleri toplam olarak incelendiğinde (alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerler+ vadeye kadar elde tutulacak menkul değerler), 00 yılı Nisan ayında 00 yıl sonuna göre yüzde, oranında artış, 00 yılı Mart ayına göre yüzde 0, oranında azalış göstererek 86,1 katrilyon TL olmuştur. Nisan ayında, toplam menkul kıymet stokları içinde, duran aktif olan vadeye kadar elde tutulacak menkul değerlerin payının arttığı, likit aktif olan alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerlerin payının azaldığı görülmektedir. Nitekim, 00 yılı Mart ayında menkul kıymet stoklarının yüzde 6,5 ini alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerler, yüzde 5,5 ini vadeye kadar elde tutulacak menkul değerler oluşturmaktayken, 00 yılı Nisan ayında alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerlerin payı yüzde,9 a gerilemiş, buna karşılık vadeye kadar elde tutulacak menkul değerlerin payı yüzde 56,1 e yükselmiştir. Dağılımın bu şekilde değişmesi bankacılık sisteminde likidite riskini artırıcı etkide bulunmuştur. Gruplar bazında bakıldığında; aynı tarihlerde kamu mevduat bankaları menkul kıymetleri içinde alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerlerin payının yüzde 16, lük seviyesini koruduğu, özel mevduat bankaları menkul kıymetleri içinde yüzde 75,7 den yüzde 70, e düştüğü görülmektedir. 6

32 Bankacılık sistemi toplam menkul kıymetlerinin gruplara göre dağılımı incelendiğinde; 00 yılı Mart ayında toplam menkul kıymetlerin yüzde 7,7 si kamu bankalarının portföyünde bulunmaktayken, bu oran Nisan ayında çok az artarak yüzde 7,8 e yükselmiştir. Aynı dönemlerde özel mevduat bankalarının payının azaldığı görülmektedir. Nitekim, 00 yılı Mart ayında toplam menkul kıymetlerin yüzde 9,5 i özel mevduat bankalarında bulunmaktayken bu oran Nisan ayında yüzde 9, e gerilemiştir. Grafik.17. Alım Satım Amaçlı Ve Satılmaya Hazır Menkul Değerler(Katrilyon TL) Mevduat Bankaları Kamu Mevduat Bankaları Özel Mevduat Bankaları Yabancı Mevduat Bankaları 7

33 Grafik.18. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler (Katrilyon TL) Mevduat Bankaları Kamu Mevduat Bankaları Özel Mevduat Bankaları Yabancı Mevduat Bankaları Grafik.19. Mevduat B. M. Değ./Top. Mev Trilyon TL Menkul Değerler M evduatlar Menkul Değerler/Mevduatlar Yüzde

34 VI. HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER Mali sektöre olan borçların yeniden yapılandırılması kapsamında, Nisan ayında Finansal Yeniden Yapılandırma Programı kapsamına 1 firma alınmış, bu ay içinde 6 firma ile anlaşma bağıtlanarak 1,8 milyon dolarlık borç yeniden yapılandırılmıştır. Toplam olarak incelendiğinde ise, firmanın anlaşma kapsamına alındığı ve bu firmaların 11 tanesi ile anlaşma bağıtlanarak,8 milyar dolarlık borcun yeniden yapılandırıldığı görülmektedir. Nisan 00 tarihinde, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Yönetim Kurulu tarafından, hisselerinin tamamı Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna ait olan Pamukbank T.A.Ş. nin ikinci kez satışa sunulmasına karar verilmiştir tarihli ve 5071 sayılı Resmi Gazete de yayımlananan BDDK kararıyla, Finansbank A.Ş. ve Fiba Bank A.Ş. Genel Kurullarının devre dair kararlarının tescil edilmesine onay verilmesi uygun görülmüştür. Böylece sistemde bulunan banka sayısı 1 adet azalmıştır. 5 Nisan 00 tarihinde Merkez Bankasının Bankalararası Para Piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Repo Ters Repo Pazarı nda uyguladığı kısa vadeli faiz oranlarının 5 Nisan 00 tarihinden itibaren düşürülmüştür. Gecelik ve bir haftalık faiz oranlarında borçlanma faiz oranı yüzde ten yüzde 1 e düşürülürken, borç verme faiz oranı yüzde 51 den yüzde 8 e düşürülmüştür. Geç Likidite Penceresi uygulaması çerçevesinde, Bankalararası Para Piyasası nda saat 16:00 16:0 arası gecelik vadede uygulanan borç verme faiz oranı yüzde 56 dan yüzde 5 e düşürülmüştür. 9