International Chambers of Commerce (ICC) 1 Milletlerarası Ticaret Odası

Transkript

1 DIŞ TĐCARETTE TESLĐM ŞEKĐLLERĐNĐN ÖNEMĐ Teslim Şekilleri dış ticaretin A-B-C sidir. Đhracatta ve ithalatta birçok ödeme ve istatistik teslim şekilleri üzerinden yürütülmektedir. Yıllık ihracat istatistikleri, beyanname bazında ihracatçı birlik ödemeleri, yıllık ithalat istatistikleri, gümrük vergileri, damping vergileri, gözetim ve referans fiyat hesaplamalarında hareket noktasıdır. O halde dış ticaretle iştigal eden firmaların bu temel kavramları bilmeleri, bu kavramlardaki revizyonları takip etmeleri karşılaşılması muhtemel sorunların giderilmesi açıdan önem arz etmektedir. Çalışmamızda teslim şekillerinin çıkış noktası, zaman içerisinde uluslararası ticarette kabul görüşü, standart hale gelişi, revizyonları, revizyonların gerekçeleri irdelenip ithalatçı ve ihracatçı firmaların dikkat etmeleri gereken nüanslar tablolar halinde verilmiştir. Ayrıca uygulamada yapılan yanlışlıklar, teslim şekillerinin bağlayıcılık durumu, anlaşmazlıklar halinde çözüm mercileri, en çok kullanılan INCOTERM 2000 ve INCOTERM 2010 kapsamında değerlendirilerek tanımlamalar yapılmıştır. Bu tanımlamalar yapılırken de özellikle yabancı terimler birebir Türkçe karşılıkları ile birlikte verilerek bilgilerin daha iyi anlaşılması ve kalıcı olması amaçlanmıştır. Đlk olarak bir dizi kelimenin kısaltılması ile oluşan teslim şekillerinin hangi kelimelerden oluştuğunu ve bunların Türkçe karşılıklarının belirtilmesi ile konuya başlayabiliriz. International Chambers of Commerce (ICC) 1 Milletlerarası Ticaret Odası International Commercial Terms Uluslarası Ticari Terimler INCOTERM International Commercial Terms kelimelerinin kısaltılması(teslim Şekilleri) Alongside (edat) yanında,hizasında Board (isim) güverte Carriage (isim) taşıma Carrier (isim) taşıyıcı Cost (isim) maliyet,masraf,fiyat Delivered (isim) teslim Duty (isim ) gümrük vergisi Free (isim) masrafsız,ücretsiz Freight (isim) navlun Frontier (isim) sınır Insurance (isim) sigorta Paid (sıfat) ödenmiş Quay (isim) rıhtım Ship (isim) gemi Unpaid (sıfat) ödenmemiş Works (isim) işyeri-fabrika Teslim Şekilleri yabancı ifadeyle INCOTERMS uluslararası ticarete konu olan mal ve hizmetlerin teslimat ve sorumluluk mahiyetinin belirlenebilmesi ve bu kapsamdaki yorum farklılıklarının önüne geçilebilmesi adına Milletlerarası Ticaret Odası (International Chambers of Commerce ICC) tarafından oluşturulmuş ve dünya çapında kabul görmüş bir standarttır 2. Bir dizi kurallar bütünü olan INCOTREMS terim olarak International Commercial Terms kelimelerinin kısaltılmasından oluşup uluslararası ticari terimler anlamına gelmekte 3 ülkemizde ise teslim şekilleri tanımlaması ile karşılığını bulmaktadır. Milletlerarası Ticaret Odası tarafından ilk olarak 1936 yılında tanıtılarak INCOTERMS başlığı altında standart hale getirildikten sonra zaman içerisinde dünya ticaretindeki gelişmelere paralel olarak taşıma ve lojistik alanındaki gelişmeler ve dış ticarete konu olan eşya çeşitliliğin artması gibi nedenler INCOTERMS kurallarının revizyonunu gerekli kılmıştır. 4 Takip eden yıllarda 1953 ve daha sonra da 1

2 sırasıyla 1967, 1976, 1980, 1990, 2000 ve 2010 yıllarında ICC tarafından güncellenerek 7 defa revizyona tabi tutulmuştur. 5 INCOTERMS 2000 de yer alan terimler temelde birbirinden farklı 4 ana kategoride ele alınmış ve bu kategoriler C, D, E, F olarak sınıflandırılmışlardır. INCOTERMS 2000 e göre teslim şekillerini ifade edecek olursak; 1.E Grubu EXW (Ex Work) Đşyerinde-fabrikada teslim 2.F Grubu a-fca (Free Carrier) Ana taşıma ödenmemiş olarak taşıyıcıya teslim b-fas (Free Alongside Ship) Gemi hizasında teslim c-fob (Free on Board) Gemi güvertesinde teslim 3.C Grubu a-cfr (Cost and Freight) Varış Limanına kadar navlun ödenmiş olarak teslim b-cif (Cost Insurance and Freight) Varış Limanına kadar navlun ve sigorta ödenmiş olarak teslim c-cpt (Carriage Paid to Named Place of Destination) 6 Belirlenen varış yerine kadar taşıma ücreti ödenmiş olarak teslim d-cip (Carriage and Insurance Paid to Named Place of Destination) 7 Belirlenen varış yerine kadar taşıma ücreti ve sigorta ödenmiş olarak teslim 4. D Grubu a-daf (Delivered at Frontier) Sınırda Teslim b-des (Delivered Ex Ship) Varış Limanında Gemide Teslim c-deq (Delivered Ex Quay) Varış Limanında Rıhtımda Teslim d-ddu (Delivered Duty Unpaid) Belirlenen Varış Yerinde Gümrük Vergileri Ödenmemiş Olarak Teslim e-ddp (Delivered Duty Paid ) Belirlenen Varış Yerinde Gümrük Vergileri Ödenmiş Olarak Teslim Yukarıda belirtilen teslim şekillerini kullanım alanlarına göre bir tabloda gösterecek olursak; 1-E GRUBU GRUP GRUP TANIMI KISA TANIMI İNGİLİZCE AÇILIMI TÜRKÇE AÇILIMI TAŞIMACILIK TÜRÜ E Satıcı malı alıcının emrine kendi fabrikasında EXW Ex Work Ticari İşletmede teslim eder Teslim Karayolu Tablo1: INCOTERMS 2000 de Belirtilen E Grubu Teslim Şekilleri E grubunun en belirgin özelliği, malın teslim yerinin ihracatçının ülkesi olması nedeniyle 8 diğer teslim şekillerine göre satıcının yükümlülüklerinin en alt ithalatçının yükümlülüğünün ise en üst düzeyde olmasıdır. Alıcı malları satıcının mahalinde teslim alması ile ilgili bütün hasar ve masrafları üstlenir. Şayet satıcı yüklemeyi; hasar ve masrafları kendine ait olmak üzere üstlenirse EXW yerine FCA kullanılmalıdır. 9 Ayrıca EXW teslim şekli herhangi bir taşıma türü ile sınırlı olmayıp tüm taşıma türlerinin kullanılabildiği bir teslim şeklidir. 2

3 2-F GRUBU GRUP GRUP TANIMI KISA TANIMI İNGİLİZCE AÇILIMI TÜRKÇE AÇILIMI TAŞIMACILIK TÜRÜ FCA Free Carrier Taşımacıya F Satıcı malı alıcının belirttiği taşıyıcıya teslim eder. FAS Free Alongside Ship Teslim Gemi Yanında, HizasındaTeslim Karayolu FOB Free on Board Gemi Bordasında Teslim Tablo2: INCOTERMS 2000 de Belirtilen F Grubu Teslim Şekilleri F grubunda ihracatçının sorumluluğu E grubuna göre bir miktar daha artmıştır. Çünkü ihracatçı malları taşıyıcıya teslim edene kadar oluşacak taşıma ücreti vs giderler daha sonra ithalatçıdan tahsil edilmek üzere ihracatçı tarafından karşılanır. Dolayısıyla Đhracatçı faturasını keserken EXW bedeline bu masrafları ilave etmelidir. 3- C GRUBU GRUP GRUP TANIMI KISA TANIMI İNGİLİZCE AÇILIMI C CFR ve CPT de varış limanına kadar navlun ödenmiş, CIF ve CIP de ise hem navlun hem de sigorta ödenmiş olarak teslim CFR CIF CPT CIP TÜRKÇE AÇILIMI Cost And Freight Mal Bedeli ve Cost, Insurance And Freight Carriage Paid to named place of destination Carriage and Insurance Paid to named place Taşıma Mal Bedeli, Sigorta ve Taşıma Belirlenen Yere Kadar Taşıma Ücreti Ödenmiş Belirlenen Yere Kadar Sigorta Dahil Taşıma Ücreti of destination Ödenmiş Olarak Tablo3: INCOTERMS 2000 de Belirtilen C Grubu Teslim Şekilleri TAŞIMACILIK TÜRÜ Denizyou Karayolu Karayolu C grubunda ise; F grubundakine ilaveten ihracatçının sorumluluğu biraz daha artmıştır. Đhracatçı navlun ve sigorta ile ilgili işlemleri kendisi yürütmekte bunlarla ilgili oluşacak masrafları ise daha sonradan tahsil etmek üzere kendisi karşılamaktadır. Böylece ihracatçı kesmiş olduğu faturanın içersinde malın bedeline ilaveten sigorta ve navlun giderlerini de ilave etmiş olmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta ise, ihracatçıların ihracat faturalarını keserken taşımacılık 3

4 türüne dikkat ederek teslim şekillerine atıf yapmalarıdır. Örneğin karayolu ile yapılacak ihracatta taşıma ücreti ve sigorta kıymete dahil edilmişse teslim şekli olarak CIF değil de CIP kullanılmalıdır. 4-G GRUBU GRUP GRUP TANIMI KISA TANIMI İNGİLİZCE AÇILIMI TÜRKÇE AÇILIMI TAŞIMACILIK TÜRÜ D Malın gönderildiği ülkeye kadar yaptığı yolculukta maruz kalacağı bütün harcamalar DAF DES DEQ DDU Delivered at Frontier ve rizikolar satıcının DDP Unpaid Delivered Duty Paid yükümlülüğüne bırakılır. Tablo:4: INCOTERMS 2000 de Belirtilen G Grubu Teslim Şekilleri Sınırda Teslim Delivered Ex Ship Gemide Teslim Delivered Ex Quay Delivered Duty Rıhtımda Teslim,, Karayolu (yalnızca) (yalnızca) Vergileri Ödenmemiş, Halde Teslim,Karayolu Vergileri Ödenmiş Halde Ha, Teslim,Karayolu Son olarak D Grubu teslim şekilleri ise ihracatçının sorumluluklarının en yoğun olduğu buna makabil ithalatçının sorumluluğunun en az olduğu teslim şeklidir. Buraya kadar anlatılanlar teslim şekillerinin genel özelliklerinin INCOTERMS 2000 kapsamında değerlendirilmesiydi. Bundan sonra ise INCOTERMS 2010 ile getirilen değişiklikler ve 2000 ile 2010 arasındaki farklılıklara değinilecektir. INCOTERM 2010 VE GETĐRĐLEN DEĞĐŞĐKLĐKLER 1-INCOTERMS 2010 ile getirilen en büyük değişiklik eski versiyonun D Grubu teslim şekillerinde kendini göstermektedir yayını ile birlikte kullanımda olan 4 teslim şekli geçerliliğini yitirirken 2 yeni kural, daha geniş kapsamıyla birlikte INCOTERMS te yerini almıştır. Böylece INCOTERMS 2010 yeni versiyonda DAT, DEQ klozunun yerini alırken, DAP klozu ise; DAF, DES, ve DDU nun yerini almıştır. 10 Incoterm 2010 ile Incoterm 2000 de yer alıp ilave olanlar geçerliliğini yitirenler DAT DEQ DAF DAP DES DDU Tablo5: INCOTERMS 2010 Đle Yürürlüğe Giren ve Geçerliliğini Kaybeden Teslim Şekilleri DAT (Delivered at Terminal) Terminalde teslim DEQ teriminin yerini alan bu teslim şekli, DEQ e göre daha geniş kapsamlı olup tüm taşıma şekillerini kapsamaktadır. Nakil vasıtasından boşaltılan eşya, alıcının belirlediği bir terminale, limana veya varış yerine getirildiğinde, satıcının eşyayı teslim etmesi anlamına gelir ve ihracatçının sorumluluğu bu noktada tamamlanır. DAP (Delivered at Place) Yerinde Teslim DAF, DES ve DDU terimlerinin yerine getirilen bu teslim şeklinde satıcı, mallar belirlenen yere getirilinceye kadar ki bütün maliyetlere (gümrük işlemleriyle 4

5 ilgili olanlar hariç) ve risklere katlanmaktadır. INCOTERMS kurallarının gereği DAT ve DAP kuralı bir " D serisi kuralı, " başka bir deyişle varış yerinde teslim şartını içeren bir kural olduğundan, ihracatçının malları, belirlenen varış yerinde veya limanında, getiren taşıma aracından boşaltılmış bir vaziyette alıcının tasarrufuna bırakmasıyla teslim sorumluluğu tamamlanmış olur. Bu noktaya kadar yapılacak bütün masraflar ve bu süreç içerisinde olabilecek tüm riskler satıcının üzerindedir. Bu nedenle de "terminal" tanımının biraz daha detaylandırılması " DAT / Gemlik Limanı BURSA/ INCOTERMS 2010 " gibi uyuşmazlık halinde çözüme yardımcı olacaktır. Eğer mallar terminalden öte bir yere taşınmak veya elleçlenmek zorunda ise DAP (Belirlenen Yerde Teslim) veya DDP (Gümrük resmi Ödenmiş olarak teslim ) kurallarının kullanılması tavsiye edilmektedir INCOTERMS 2010 da getirilen bir diğer önemli değişiklik, teslim şekillerinin sınıflandırılmasında görülmektedir. INCOTERMS 2000'de teslim şekilleri E,F,C ve D Grubu olarak sınıflandırılırken INCOTERMS 2010'da yeni bir sınıflandırma tarzı ortaya konulmuştur. Buna göre teslim şekilleri "Tüm taşıma biçimlerine ilişkin kurallar" ve "Deniz ve iç karasuları taşımacılığına ilişkin kurallar" olarak ikiye ayrılmıştır. 12 SINIFLANDIRMA KISA TANIMI ĐNGĐLĐZCE AÇILIMI TÜRKÇE AÇILIMI EXW Ex Work Ticari Đşletmede Teslim Her taşıma şekline ait olanlar FCA CPT Free Carrier Carriage Paid to named place of destination Taşımacıya Teslim Belirlenen Yere Kadar Taşıma Ücreti Ödenmiş Carriage and Insurance Paid Belirlenen yere kadar Sigorta dahil CIP to named place of Taşıma ücreti ödenmiş olarak Destination DAT De Delivered at Terminal Terminalde Teslim DAP Delivered At Place Belirlenen Yerde Teslim DDP Delivered Duty Paid Vergileri Ödenmiş Halde Teslim Sadece deniz ve iç karasuları taşımacılığına ilişkin kurallar FAS FOB CFR Free Alongside Ship Free on Board Cost And Freight Gemi Yanında, Hizasında Teslim Gemi Bordasında Teslim Mal Bedeli ve Taşıma CIF Cost, Insurance And Freight Mal Bedeli, Sigorta ve Taşıma Tablo 6:Sınıflandırılmış INCOTERMS 2010 Teslim Şekilleri 3-Risk transferi açısından FOB, CFR ve CIF teslim şekilleri modernize edilmiştir. INCOTERMS 2000 de yer alan bu klozlarda, malların geminin küpeştesini geçmemiş olması kaydıyla, mallardaki tüm zarar ve ziyanı satıcının yükümlülüğünde iken; INCOTERMS 2010 ile risk transferi ancak malların gemide doğru bir biçimde yüklenmesinden sonra gerçekleşecektir. 4-INCOTERMS 2010 klozlarında, sigorta konusu da yeniden yorumlanmıştır. CIF ve CIP teslim şekilleri satıcının malları sigortalamasını öngörmektedir. Malların nakliyesi esnasında alıcının karşılaşacağı zarar ve ziyana karşılık satıcının sigorta sözleşmesi yaptırması gerekmektedir. CIF ve CIP klozlarında alıcı, 5

6 satıcının minimum kapsamlı bir sigorta yapmakla yükümlü olduğunun bilincinde olmalıdır. Bunun nedeni ise, belirli, özellikle dökme mallar için minimum kapsamın mümkün olabilmesidir. Müşteri daha geniş kapsamlı bir sigorta ya da kendisi ekstra sigorta istiyorsa gerekli düzenlemeleri yerine getirmelidir. 5-Incoterms 2010 hem iç hem de dış ticareti kapsayacak şekilde düzenlenmiştir. 6-Incoterms 2010 alıcı ve satıcının temin etmekle yükümlü olduğu belgelerin tarafların anlaşması sonucunda elektronik kayıt olarak sağlanması yönünde yeni bir düzenleme getirmiştir. Böylelikle zaman kaybı daha da aza indirgeneceği düşünülmüştür. ICC tarafından ihracatçılar ve ithalatçıların işlemlere başlamadan önce aralarında bir sözleşme yapmaları ve sözleşmede standart tahkim şartı olarak kabul edilmiş: Đşbu sözleşmeden doğacak veya bu sözleşmeyle ilgili bütün anlaşmazlıklar, Milletlerarası Ticaret Odası Uzlaştırma ve Tahkim Kuralları uygulanarak, bu kurallar dairesinde tayin edilen bir veya birden fazla hakem tarafından kesin olarak karara bağlanacaktır. ibaresine yer verilmesinin sonradan doğabilecek sıkıntıların önüne geçilmesi açısından önemli olduğu ifade edilmiştir. 13 Ayrıca firmaların sözleşmelere INCOTERMS in hangi versiyonunun kullanılacağını ek bir varyant eklemek istemeleri halinde bunları açıkça belirtmeleri gerektiği ifade edilmektedir. 14 Buraya kadar anlatılanlardan sonra bir dış ticaret işleminde hangi teslim şeklinin kullanılacağına karar vermek aşamasına gelinmiş olunuyor. Burada muhakkak ki ihracatçı kendisinin sorumluluğunun en az olduğu teslim şekli olan EXW teslim şeklini isterken; ithalatçı ise benzer şekilde kendisinde en az sorumluluğun olduğu DAP veya DDP teslim şeklini kendisine uygun bulacaktır. Kuşkusuz bu seçimi ihracatçı ve ithalatçı karşılıklı anlaşarak yapacaklardır. Ancak seçimde çeşitli faktörlerin varlığı bilinmektedir. Bunlardan en önemlisi ise malın arz ve talep koşulları olarak karşımıza çıkmaktadır. 15 Eğer ilgili malın talebi arzından fazla ise, yani mala duyulan talebin şiddeti yüksekse ihracatçı güçlü bir konumda demektir ve ihracatçının isteğinin ağır bastığı bir sözleşme ortaya çıkacaktır. Ya da tersi bir durumda ithalatçıyı düşünebiliriz. Diğer taraftan teslim şekillerinin uygulamada eksik kaldığı bazı noktalar vardır. Örneğin EXW teslim şekli ile ihracat yapılan işlemlerde mallar ihracatçının fabrikasında hazır hale getirildiğinde ihracatçının sorumluluğu bitmektedir. Ancak uygulamada açılan ihracat beyannamesinin gümrük müşavirlik ücretleri, birlik ödemeleri, gümrük idarelerinde mesai doğması halinde mesai ücretleri, şayet havayolu ile giden ihracatlarda eşyalara tahakkuk ettirilen ve azımsanmayacak miktarlardaki ardiye ücretleri ihracatçı tarafından ödenmekte ve büyük bir çoğunluğu ithalatçılar tarafından karşılanmamaktadır. Benzer bir durumu ithalat işlemlerinde de görebiliriz. Örneğin DDP teslim şeklinde eşyalar ithalatçının ülkesinde vergi ödemesi dahil tüm işlemlerin ihracatçı tarafından yapılarak alıcıya teslim edilmesi gerekiyor. Ancak burada da ithalatçı adına açılacak bir ithalat beyannamesi ve işlemlerin takibi gerekiyor. Türkiye de yapılan gümrük işlemlerinin % 91 i gümrük müşavirleri tarafından gerçekleştirildiği düşünüldüğünde bu tür işlemlerde de ithalatçı firmaların, ihracatçının belirleyeceği bir gümrük müşaviriyle değil de genel olarak kendi inisiyatiflerindeki bir müşavir ile çalıştıkları görülmektedir. Bu da sorumluluğun ve beraberinde masrafların ihracatçıda olması gerekirken ithalatçıya devri gibi düşünülebilir. Sonuç olarak bu anlatılan bilgiler doğrultusunda ithalatçı ve ihracatçı firmaların teslim şekillerini uygulamadaki eksiklik ve farklılıkları ile birlikte bilip değerlendirmeleri, ürün fiyatlandırması ve maliyet hesaplamaları bakımından önemli iken; sözleşmeye ilave edilecek birkaç ifadeyle de ileride karşılaşılması muhtemel sorunların önüne geçilmesi açısından faydalı olacağı kanaatindeyim. ĐLHAN BULUT Ekonomist / Gümrük Müşaviri ilhan.bulut@demirlergumruk.com.tr 6

7 1 2 Halil Seyidoğlu, Ekonomi ve İşletmecilik Terimleri Açıklamalı Sözlük, Güzem Can Yayınları:17,İstanbul,S Sedef Burçin Kazma, Incoterms 2000 Incoterms 2010 Değişiklikler ve Türk Ticaret Hukuku nda Incoterms,İstanbul,2011,S and services/trade facilitation/incoterms 2010/history of the incotermsrules/ Sedef Burçin Kazma,a.g.ç,S Osman Barbaros Kemer,Pratik dış Ticaret Teknikleri Teori Uygulama,Alfa Yayınları,İstanbul,2003,S Abdurrahman Özalp, Dış Ticarette Teslim ve Ödeme Şekilleri,Türkmen Kitabevi,İstanbul 2004,S trade/incoterms 2010.pdf 11 Şefik Ergönül, INCOTERMS 2010 DAT (Terminalde Teslim),Dünya Gazetesi, Abdurrahman Özalp,INCOTERMS 2010 ICC Yayın No:715, httpxa.yimg.comkqgroups nameao INCOTERMS+k%C4%B1sa2.pdf 13 Abdurrahman Özalp, Dış Ticarette Teslim ve Ödeme Şekilleri,Türkmen Kitabevi,İstanbul 2004,S.9 14 Sibel Saraç,İhracatta Mal Teslim Yöntemleri ve Ödeme Şekilleri,httpwww.adam europe.euprj4681prj INCOTERMS_2000.pdf Osman Barbaros Kemer,a.g.e,S.166 7