THE IMPORTANCE AT THE ANATOLİAN HİSTORY OF TURK- CRUSADE STRUGGLE İN THEYEAR OF 1101 A.D.

Transkript

1 THE IMPORTANCE AT THE ANATOLİAN HİSTORY OF TURK- CRUSADE STRUGGLE İN THEYEAR OF 1101 A.D YILINDATÜRK-HAÇLI MÜCADELELERİNİN ANADOLU TARİHİNDEKİ ÖNEMİ Gürhan BAHADIR Özet Papa II. Urban ın 27 Kasım 1095 tarihinde Clermont Konsilinde yaptığı konuşmadan sonra kutsal yerleri Türklerden almak için Avrupa da büyük Haçlı ordusu kurulmaya başlandı. Bu tarihten sonra iki yüzyıl devam eden Haçlı seferleri hem dünya tarihi hem de Anadolu tarihi bakımından önemli sonuçlar oluşturdu. Bununla beraber, Haçlı seferleri ve Anadolu tarihi açısından büyük öneme sahip olan 1101 Haçlı seferleri doğuda kurulan Haçlı devletlerinin ihtiyacı olan insan gücü ve askerî desteği sağlamak için gerçekleştirildi yılında Papa II. Pascalis in çağrısıyla yukarıdaki amaçlar doğrultusunda Avrupa da büyük Haçlı ordusu kurulmaya başlandı yılı başlarında Avrupa dan yola çıkan üç Haçlı ordusu ard arda İstanbul a geldiler ve Bizans İmparatorunun yardımıyla Anadolu ya geçirildiler. Bu büyük Haçlı ordusuna karşı Anadolu daki milletlerinde katılımıyla Türk beyleri komutasında Anadolu ordusu oluşturuldu. Anadolu da ittifakla kurulan bu ordu, 1101 yılının Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında ard arda üç Haçlı ordusunu mağlup etti. Böylece Anadolu dan Türkleri tamamen çıkarmak maksadıyla gelen Haçlı ordularının bu topraklarda mağlup edilmesiyle Anadolu nun Türkleşmesinde önemli bir aşamaya geçilmiş oldu. Bu makalede 1101 Haçlı seferleri hakkında Albert Aachen ve Prof. Dr. Işın Demirkent in yazdıkları ile diğer eserlerdeki bilgilerden de istifade edilerek bu seferlerin Anadolu Türk tarihindeki önemi ortaya çıkarılmaya çalışıldı. Anahtar Kelimeler: Haçlılar, Türkler, Anadolu, Bizans İmparatorluğu, Selçuklular. Yrd.Doç.Dr.,Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü. 77

2 Abstract After Papa Urban II had made speech at the Clermont Council on 27th November 1095 A.D., the Crusades army was began to establish in Europein order to capture the sacred places from Turks. Thereafter the Crusades gained importance with regards to both the World History and Anatolia History. On the other hand the 1101 Crusades were fulfilled the because of providing with manpower and military forces founded in the eastin 1100 the huge Crusade army was established in Europe due to Papa Pascalis II s speechin the beginning of 1101 three Crusade armies set on a journey from Europe and came to Contantinople one by one and then were crossed over Anatolia by the assistance of Byzantine Empire. Thus, Anatolian army, which consisted of joinning the Anatolian citizen sunder Turks commanders was established against of the huge Crusade army. The Anatolian army defeated the three Crusades armies, which came succession in the months of July, Augustand September of The Crusades armies which came to Anatolian land had aspired to take out the Turks from Anatolian land. But the searmies were defeated by Turkarmy. Thus at the turkization of Anatolian was gone through an important phase. At this article weutiuzated the written on 1101 Crusades by Albert of Aachenand Işın Demirkent and other sources which involved the knowledge of 1101 Crusades. Thus wetried to emerge the importance at the Anatolian history of 1101 Crusades. Key words: Crusades, the Turks, Anatolia, the Byzantine Empire, the Seljuks. Giriş Anadolu tarihi genel olarak incelendiğinde bu coğrafya da etnik yapının değişikliğe uğramasına sebep olan önemli dönüm noktaları olduğu görülür. Bunlardan biri M.S. 636 yılında İslâm ordularının Anadolu ya girmesidir. Bu tarihten sonra Bizans ile mücadeleye başlayan İslâm orduları Anadolu nun doğusunu hâkimiyetleri altına aldılar. Diğer bir olay ise 1071 Malazgirt Savaşı ndan sonra Büyük Selçuklu Devleti nin desteği ile çok sayıda Türkmen in Anadolu yu yurt edinmek amaçlı gelmesidir. İslâm ordularının Anadolu da Bizans a karşı başlattıkları, fakat bir süre ara verdikleri akınları Malazgirt Savaşından sonra Türkler devam ettirmişlerdir. Bu mücadelede Türkler, Anadolu da ilerleyerek Bizans Devleti nin başkenti Konstantinopolis (İstanbul) in yakınlarına kadar geldiler. Hatta Selçuklu hanedanlarından Kutalmışoğlu Süleymanşah, 1075 yılında İznik i Bizans tan alarak başkent 78

3 yapmak kaydıyla Anadolu Selçuklu Devleti ni kurdu. Bu devlet Bizans için büyük bir tehdit olurken, İznik ise Anadolu da Türk fetihlerinin merkezi konumuna geldi. 1 XI. yüzyıldan itibaren Anadolu ya yerleşmeye başlayan Türkler, Anadolu yu Türk- İslâm Medeniyetinin merkezi konumuna getirmek için faaliyet gösterdiler. Ancak, bu dönemde bir taraftan Bizans ile mücadele ederken, XI. yüzyılın sonunda Haçlı seferlerinin başlaması ile bir de Batı dan Anadolu ya gelen Haçlılar ile mücadele etmek zorunda kaldılar.xi. ve XIII. yüzyıllar arasında devam eden Haçlı seferlerinde 1101 yılında yapılan sefer Anadolu nun Türk vatanı haline gelmesinde bir dönüm noktasıdır. I. Kılıç Arslan ve Danişmend Gazi ittifakı ile oluşturulan Türk ordusu, 1101 yılı Haçlı seferinin ordularını Anadolu da imha etmeyi başardı. Türk ordusunun Haçlı ordusuna karşı kazandığı bu başarı Anadolu nun Türk yurdu olmasında çok büyük bir öneme sahiptir. Eğer ki bu zafer kazanılmamış olsaydı, Anadolu tarihi farklı yazılabilirdi. Bu zafer sayesinde Türklerin Anadolu dan atılamayacağı kesinleşti. Bu çalışmayı yapmaktaki amacımız 1101 yılı Haçlı seferlerinin Anadolu Türk tarihindeki önemini ortaya çıkarmaktır. J.L. Cate, The Crusade of 1101 makalesinde yılının Eylül ayında Haçlı ordusunun İtalya dan yola çıkması ile başlayan 1101 yılı Haçlı seferinin kaynakları hususunda izahatta bulunmuştur. I. Haçlı seferine şahit olup gördüğü olayları yazan Fulcher of Chartes, Gesta Francorum Hierusalem Peregrinantium, kitabında 1101 Haçlı seferine sadece çok kısa bir şekilde değinmiştir. Haçlı seferine katılan ve I. Haçlı seferinin şahidi olan diğer bir kişi Radulf [Ralp] of Caen, Gesta Tancredi adlı kitabında 1101 Haçlı seferi hakkında bilgi bulunmaktadır. Ayrıca 12. yüzyılda İngiltere de yaşayan William of Malmesbury, Gesta Regum Anglorum, adlı kitabında 1101 Haçlı seferine İngiltere den katılan Lordlar, Dükler ve Haçlı askerleri hakkında bilgi vermektedir.1101 Haçlı seferine katılıp olaylara şahit olanların yazdıkları kitapların yanında Haçlı seferine katılıpta Avrupa ya dönen Haçlılardan duyduklarını yazan Haçlı tarihçileri de bulunmaktadır. Bu yazarların en önemlilerinden biri olan Albert of Aachen, Haçlı seferlerine katılmak istediği halde katılamamıştır. Buna rağmen Haçlı seferinden Avrupa ya dönen Haçlılardan duyduklarını, Historia Ierosolitana, History of The Journey to Jerusalem adlı 12 bölümden oluşan kitabında yazmıştır. Bu kitabın bir bölümünü 1101 Haçlı seferine ayırmış olup Haçlı kaynaklarının içinde 1101 Haçlı seferini detaylı anlatan tek Haçlı kaynağıdır. Albert of Aachen nin kitabında 1101 Haçlı seferine bir 1 Cladue Cahen, Türklerin Anadolu ya ilk Girişi, (Çev. Yaşar Yücel-Bahaeddin Yedi Yıldızlı) TTK Yay. Ankara. 1988, s J.L. Cate, The Crusade of 1101, A History of The Crusades, Edited by Marshall W. Baldwin and Kenneth M. Setton), C.I., The University of Wisconsin Press, London, 1969, s

4 bölüm ayırırken diğer Haçlı tarihinin kaynaklarını yazan Haçlı tarihçileri sadece 1101 Haçlı seferine ya birkaç cümleyle ya da birkaç sayfayla değinmişlerdir. Bu sebepten Albert of Aachen in yazdığı kitabı tahlil etmeden 1101 Haçlı seferinin Anadolu ya etkisi konusuna açıklık getirmemiz mümkün değildir. Haçlı seferlerine katılan veya katılanlardan duyduklarını yazan Haçlı tarihçilerinin yazdıkları Haçlı kaynaklarının dışında bir de bu Haçlı kaynaklarına dayalı olarak yazılan çağdaş Haçlı tarihi kitapları bulunmaktadır. Çağdaş Haçlı tarihçileri Haçlı seferlerindeki bir detayı bile sayfalarca ele alırlarken 300 bin Haçlı askeri ile art arda üç Haçlı ordusunun katıldığı 1101 yılı Haçlı seferlerine sadece iki makale ile değinmişlerdir. Steven Runciman ve J.L. Cate1101 yılı Haçlı seferleri konusunda birer makale yazmışlardır. Ayrıca Haçlı tarihi konusunda Türkiye nin en önemli tarihçisi olan Prof. Dr. Işın Demirkent, 1101 yılı Haçlı seferlerini detaylı yazarak her iki yazarında bu seferleri sadece Haçlılar açısından değerlendirdiklerini ve o yıllarda Anadolu da yaşanan olayların Anadolu tarihine etkisi üzerinde durmadıklarını belirtmiştir. Haçlı kaynakları ile çağdaş Haçlı eserlerinde yazılanlardan başka Bizans, Süryani, Ermeni ve Arapça kaynak eserlerde de 1101 yılı Haçlı seferi konusunda bilgiler bulunmaktadır. Haçlı tarihi konusunda önemli bir Bizans Kroniği olan Anna Komnena nın ALEXIAD adlı kitabında 1101 yılı Haçlı seferlerine birkaç sayfa ile değinmiştir. Bunun yanında Ermeni kaynağı olan Urfalı Mateos un yazdığı Urfalı Mateos Vekâyinâmesi ( ) ve Papaz Grigor un Zeyli ( ) ile Süryani Mikhail Vekâyinâmesinde1101 yılı Haçlı seferine genel olarak değinilmiştir. Prof. Dr. Işın Demirkent, Haçlı seferleri döneminde yazılan Arapça kaynaklarda 1101 Haçlı seferleri hakkında yeterince bilgi bulunmamasını Müslüman dünyasının Haçlı vakasının önemini o yıllarda hâlâ kavrayamamış olmasıyla açıklar. 3 Bununla beraber Haçlı seferlerinin olduğu dönemde Dımaşk (Şam) da yaşamış olan İbnü'l Kalanisi nin Zeylu Tarih-i Dımaşk ( ) adlı kitabında Şam bölgesinde yapılan Haçlı akınları ve bu bölgede Haçlıların Müslüman emirliklerle yaptıkları savaşlar hakkında detaylı bilgi vermektedir. Fakat İbnü'l Kalanisi, kitabında 1101 yılı Haçlı seferlerine hiç değinmemiştir. Haçlı seferleri döneminde Halep te yaşamış diğer Arap tarihçi Azimi, Tarihu l-azimi adlı eserinde 1101 Haçlı seferlerine birkaç cümleyle değinmiştir. Bunun yanında 12. yüzyılda Bağdat ta yaşamış olan Sıbtibnu l-cevzi, Mir'atu'z-Zaman fî Tarihi'l-a'yan adlı kitabında Irak ve Şam bölgesindeki olayları genel olarak değerlendirmiştir. Ayrıca kitabında Şam bölgesinde Haçlı akınları 3 Işın Demirkent, 1101 Yılı Haçlı Seferleri Prof. Dr. Fikret Işıltan a 80. Doğum Yılı Armağanı, İstanbul, 1995, s

5 hakkında bilgi bulunurken Anadolu da yapılan 1101 Haçlı seferleri hakkında bilgi bulunmamaktadır. Haçlı seferlerinin son döneminde Halep te yaşamış olan ibnadim (D. 1192/ Ö. 1262) yazdığı, Zubdetu l-halebmintarihi l-haleb, adlı kitabında Şam ve Halep bölgelerinde Haçlıların yaptıkları akınlar hakkında bilgi verirken o da 1101 yılı Haçlı seferleri hakkında bilgi vermemiştir. Ayrıca İbnu l-esîr, 1230 yıllarında tamamladığı ve İslâm tarihinin temel kaynaklarından biri olan el-kâmil fî t Târihadlı kitabında 1101 Haçlı seferlerine bir, iki sayfayla değinmiştir. Bunlarla beraber Aksarayî nin yazdığı Farsça bir eser olan Musemeretu l-ahbar adlı kitapta 1101 Haçlı seferine birkaç cümleyle değinilmiştir. Anadolu da Yapılan İlk Türk-Haçlı Mücadeleleri Selçuklu Devletlerinin yardımıyla hareket eden Türkmenler, Anadolu nun nerdeyse tamamına yakınını kendi hâkimiyetleri altına alarak aynı zamanda Hristiyanlar için Kutsal olan Kudüs ü ve yine patriklik merkezleri olan Antakya yı ele geçirdiler.bu olaydan sonra kutsal toprakları ziyaret için gelen Hristiyan hacılar, hac ziyaretlerini yapıp Avrupa ya döndüklerinde Türklerin kutsal toprakları ele geçirdiklerini ve Hristiyanlara zulüm yaptıklarını hikâye olarak anlattılar. Avrupa daki Hristiyan halk arasında yayılan bu hikâyeler sayesinde oluşan ortamı değerlendiren Bizans İmparatoru Alekseios Komnenos, Türklerin tamamını Anadolu dan çıkarttıktan sonra aldıkları toprakları Bizans a vermek şartıyla PapaII. Urban dan ümitsizce yardım talebinde bulundu. Bu talep üzerine Papa II.Urban, 27 Kasım 1095 tarihinde Clermont Konsilinde yaptığı konuşmada Avrupa halkına seslenerek Doğu Hristiyanlarını Türklerin sözde baskı ve zulmünden kurtararak kutsal toprakları tekrar ele geçirmek için büyük bir Haçlı ordusunun kurulması çağrısında bulundu. Bu çağrıya olumlu cevap veren Avrupa daki Hristiyanlar, keşiş Pierre L Ermitte komutasında toplanarak oluşturdukları ilk Haçlı ordusu ile 1096 yılında Avrupa dan Anadolu topraklarına doğru yola çıktılar. 4 Bizans İmparatoru Alekseios Komnenos un Avrupa dan Konstantinopolis (İstanbul) e gelen bu ilk Haçlı ordusunu 6 Ağustos 1096 tarihinde Anadolu ya geçirmesiyle bu topraklarda yaklaşık 200 yıl sürecek Türk-Haçlı mücadelesi başlamış oldu. Anadolu ya gelen ilk Haçlı ordusunun Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan komutasındaki Selçuklu ordusu tarafından 21 Ekim 1096 tarihinde bertaraf edilmesinden sonra Avrupa da Lordlar ve Dükler 4 Sydney Nettleton Fisher, The Middle East A History, Alfred A. Knopf Press, New York, 1979, s

6 komutasında büyük bir Haçlı ordusu oluşturulmaya başlandı yılının yaz aylarına doğru yaklaşık yüz bin civarında askerden oluşan Haçlı ordusu, Balkanlar üzerinden Konstantinopolis e (İstanbul)geldi. 5 Bu büyük Haçlı ordusu Konstantinopolis te fazla bir süre kalmadan Bizans İmparatoru Alekseios Komnenos tarafından Anadolu ya geçirildi. Anadolu ya geçen Haçlı ordusunun ilk hedefi Anadolu Selçuklu Devleti nin başkenti İznik oldu ve İznik,4 Temmuz 1097 tarihinde Haçlılar tarafından alındı. 6 Böylece başkentini Haçlılara bırakan Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan, Haçlı ordusunun ilerlemesini durdurmak için Anadolu içlerine doğru çekildi. Anadolu içlerinde ilerleyen Haçlı ordusunun esas amacı Hristiyanlar için kutsal topraklar olan Antakya ve Kudüs ü almaktı. Bu sebepten Haçlı liderleri, Haçlı ordusunun Antakya ya ulaşması için geçecekleri yol güzergâhı konusunda yaptıkları toplantıda Anadolu yu çaprazlama geçerek Antakya ya ulaşmayı planladılar. Ayrıca bu toplantıda Haçlı ordusunun Konya dan Kilikya bölgesine geçmek için Pozantı geçidini kullanmasının çok tehlikeli olacağı kararını da verdiler. Bunun üzerine Haçlı ordusunun Maraş üzerinden Amanos geçidini kullanarak Antakya ya ulaşması üzerinde karar kılındı. Zira Konya dan Maraş a giden yol üzerinde Bizans Devleti nin vassalı olan Ermeniler bulunduğundan Haçlı ordusu bu yolu daha güvenli buldu.bizans İmparatoru Alekseios Komnenos un Haçlı ordusuna yol göstermek için görevlendirdiği Bizans Generali Tatikios ve Bizanslı kılavuzların bu yolun Haçlı ordusunun geçmesi için uygun bir güzergâh olduğunu onaylamalarından sonra Haçlı ordusu, Konya, Ereğli, Niğde üzerinden Maraş a doğru hareket etti. 7 Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan ordusu ile Anadolu içlerine çekildiğinde Haçlı ordusunun Anadolu topraklarında ilerlemesini durdurmak için Danişmend Gazi de askerleriyle I. Kılıç Arslan a destek oldu. Bu şekilde oluşan Türk ordusu, Anadolu da ilerleyen Haçlı ordusunu yıpratmak için akınlar yaptı. Haçlı ordusu kayıplar vererek Anadolu topraklarında ilerlemesine devam etti ve Maraş a ulaştı. Böylece I. Kılıç Arslan, Haçlı ordusunun Anadolu yu çaprazlama geçmesine izin vererek, onlarla meydan savaşına girmemeyi tercih etti. Kadınlar, çocuklar ve Haçlı askerleri dâhil 300 bin kişiden oluşan bu Haçlı ordusu, Maraş tan Amanos geçidini kullanarak 18 Ekim 1097 tarihinde Antakya surlarının önüne geldiler ve Selçuklu Valisi Yağısıyan dan Antakya yı almak için şehri 5 Jonathan Rıley-Smith, The First Crusaders , Cambridge University Press, Cambridge, 1997, s H.A.R. Gibb, The Damascus Chronicle of the Crusaders, ( Translated from the Chronicle of ibn El-Kalanisiby H.A.R. Gibb), Luzac Company, London, 1932, s Steven Runcıman, Haçlı Seferleri Tarihi,(Çev. Fikret Isıltan), C. I., TTK. Basımevi, Ankara,1998,s

7 kuşattılar. 8 Antakya kuşatması devam ederken Haçlı liderlerinden Baudouin, Urfa Ermeni Baronu Thoros un yardım istemesi üzerine Urfa ya doğru hareket etti. Urfa ya gelen Baudouin komutasında Haçlı ordusu, Urfa ya ulaşmasından birkaç hafta sonra Urfa Baronu Thoros bir suikast sonucu öldürüldü. Bunun üzerine Haçlı Lideri Baudouin, Urfa daki yönetimi ele geçirerek 10 Mart 1098 tarihinde Anadolu da ilk Haçlı devleti olarak Urfa Haçlı Kontluğu nu kurdu. 9 Antakya surlarının önünde yaklaşık yedi ay boyunca Antakya kuşatmasına devam eden Haçlılar, H. 491 yılının Cemâziyelâhir / M yılının Haziran ayında bir burcun savunmasından sorumlu Ermeni dönmesi Firuz un ihanetiyle surları aşarak şehre hâkim oldular. 10 Böylece Urfa ve Antakya yı hâkimiyetlerine alan Haçlılar, Antakya da bir süre bekledikten sonra esas amaçları olan Kudüs ü almak için 24 Aralık 1098 tarihinde Antakya dan Kudüs e doğru yola çıktılar. Suriye sahil yolunu takip eden Haçlı ordusunun 1099 yılının Temmuz ayı başlarında Kudüs e ulaştığında Kudüs Fatimi Valisi İftiharuddevle, Kudüs ü Haçlılara karşı savunmak için hazırlıklarını tamamlamıştı. Fakat Haçlıların Kudüs kuşatması çok uzun sürmeden 14 Temmuz gecesi surları aşan Haçlı askerleri Kudüs e girdiler. Böylece 15 Temmuz 1099 tarihinde Kudüs Haçlıların eline geçmiş oldu. 11 Bu şekilde esas amaçlarına ulaşan Haçlılar, Anadolu da iki, Orta Doğu da ise bir Latin Haçlı Devleti ni kurdular. Bu tarihten sonra ise Avrupa daki Hristiyanlar, Doğu da kurulan üç Haçlı devletinin kutsal şehirleri muhafaza ederek Hac güzergâhını hâkimiyetleri altında tutabilmeleri için gerekli olan finansal ve askeri desteği sağlamakla uğraştı Haçlı Seferlerinin Başlaması Kudüs ün Haçlılar tarafından alınması Avrupa da büyük bir heyecanla karşılandı. Böylece I. Haçlı seferi amacına ulaşmış oldu ve artık doğu da üç Latin Haçlı devleti kurulmuştu. Bunun yanında Haçlı seferini başlatan Papa II. Urban, Kudüs ün Haçlıların eline geçmiş olması haberini alamadan 29 Temmuz 1099 tarihinde vefat etti. Papa II. Urban, vefatından birkaç ay önce Haçlı seferlerine destek olması ve aynı zamanda doğuda ki Haçlılara liderlik yapması için Milan Başpiskoposu Anselm Buis e haber göndermişti. Fakat 8 William Tyre, A History of Deeds Done Beyond the Sea, (Translated Emily At water Babcockand A.C. Krey), C.I. Columbia University Press, New York, 1943, s Fulcher of Chartes, The First Crusade, The Chronicle of Fulcher of Chartresand Other Sources Materials, (Editedby Edward Peters), University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 1998, s İbnu l-esîr, el-kâmil fî t -Târih, C. 10, Dar Sader Yayınevi, Beyrut, 1979, s Peter Tudebode, Historia de Hierosolymitano Itinere, (Translated with Introduction and notes by John Hugh Hill and LauritaL. Hill),American Philosophical Society Press, Philadelphia, 1974, s.120, Ayrıca bkz. Runcıman, a.g.e. s

8 Milan Başpiskoposu, Papa II. Urban ın bu isteğini kabul ettiğinde Papa II. Urban ın ölüm haberini aldı. Papa II. Urban ın vefatından hemen sonra onun yerine seçilen Papa II.Pascalis, Haçlı seferini devam ettirerek doğu da bulunan Haçlıların daha da güçlenmesi için politikalar izlemeye başladı. 12 PapaII. Pascalis ın politikasını oluşturmasını sağlayan sebep ise 1099 yılının Temmuz sonlarında Papa nın Doğu temsilcisi Daimbert in Kudüs ün Haçlılar tarafından alınmasını müjdelediği mektupta Haçlıların başarıya ulaşması için insan gücü ve askerî desteğe ihtiyaçları olduğunu yazması idi. O dönemde Haçlıların durumunun rapor edildiği bu mektup Robert Flanders tarafından yeni Papa ya ulaştırıldı. Papa II. Pascalis, bu mektubun cevabını Papa nın elçisi olarak görevlendirdiği Kardinal-Piskopos Maurice Porto aracılığıyla 28 Nisan 1100 tarihinde doğu daki Haçlılara gönderdi. Bu mektupta doğu da bulunan Haçlıların orada kalmaları ve görevlerini tamamlamaları yazılıydı. 13 Papa II. Pascalis, uzunca bir süre doğu da savaşmış Haçlıların ailelerini özlediklerini ve batıya, evlerine gelmek istediklerini biliyordu. Bu sebepten bir önceki Papa II. Urban ın doğuda bulunan Haçlılara takviye güç ve moral desteği sağlamak içinyeni bir Haçlı ordusunun oluşturulması ile bu Haçlı ordusuna Milan Başpiskoposu Anselm Buis in liderlik yapması kararını uygun buldu. Bununla beraber, Haçlı seferine katılmayan Hristiyanların doğu da kurulan Latin Haçlı devletlerine destek olmalarının gerektiği çağrısını da yaptı. Bunun üzerine Milan Başpiskoposu, yeni büyük bir zaferin kazanılacağını vaaz ederek ULTREJA, ULTREJA! nidalarıyla yeni bir Haçlı ordusunun kurulması çağrısında bulundu. 14 Milan Başpiskoposu nun bu çağrısına Piskoposlar William Pavia ve GuidoTortona da destek olarak onlarda İtalya daki bütün halkı yeni oluşturulacak Haçlı ordusuna katılmaya çağırdılar. Özellikle Lombardia bölgesinden kadınlar, çocuklar ile çok sayıda Haçlı askeri yeni oluşan bu Haçlı ordusuna katıldılar yılında bu şekilde oluşmaya başlayan Haçlı ordusunun amacı, doğu da yeni kurulmuş olan Latin Haçlı devletlerine insan gücü ve askerî destek sağlamak idi. Bu şekilde güçlenecek Haçlı devletleri, hem Hac güzergâhındaki yolu emniyet altına alacaktı hem de Türkleri tamamıyla Anadolu dan söküp atacaklardı. Bunun yanında bu Haçlı ordusuna katılan Avrupalı Hristiyanların çoğu doğu da bulunan Müslüman topraklarını ve 12 Zoe Oldenbourg, The Crusades ( Translated from the French by Anne Carter), Phoenix Press, London, 1966, s. 173, Ayrıca bkz. Cate,a.g.m. s Cate, a.g.m. s Jonathan Rıley-Smith, s , Ayrıca bkz. Cate, a.g.m. s Cate, a.g.m. s

9 mallarını alarak zengin olmayı da hedeflediler. Bu amaçlar doğrultusunda bir araya gelen Haçlılar, doğu da yeni kurulmuş olan Haçlı devletlerine insan gücü ve askerî destek sağlamak için büyük bir Haçlı ordusu meydana getirdiler. I. Haçlı seferinde olduğu gibi bu çağrıya olumlu cevap veren İtalya, Fransa ve Almanya bölgelerinden Lordlar, Kontlar ve din adamları Haçlılara öncülük ettiler. 16 Bu bölgelerden 1101 Haçlı seferlerine Haçlılar katılırken İngiltere Kralı I. Henry, bu sefere asker desteği gönderemedi. Çünkü bu yıllarda İngiltereliler, Danimarka, İrlanda ve Normanlarla mücadele ettiklerinden dolayı bu seferlere asker desteği yerine İngiliz kilise adamları, para toplayıp finansal olarak Haçlı ordusuna destek oldular. 17 Papa II. Pascalis in 1100 yılında Latin Haçlı devletlerine takviye güç sağlamak için bir Haçlı ordusunun oluşturulması çağrısına başta Milan başpiskoposu Anselm Buis olmak üzere İtalya dan birçok soylu olumlu cevap verdi. Böylece, Kon talbert Biandrate ve onun kardeşi Guido, ünlü şövalye Hugo Montebella, Kont Albert Biandrate nin kızkardeşinin oğlu Otto Altaspata ile Parma Kontu Guibert öncülüğünde İtalya nın Lombardia bölgesinde bir araya gelen kişiden oluşan Haçlı ordusu,13 Eylül 1100 yılında İtalya dan İstanbul a hareket etti Haçlı seferlerine katılan birbirinden ayrı üç Haçlı ordusunun birincisi, İtalya dan yola çıktıktan sonra Macar Krallığı nın topraklarını geçerek Bulgar Krallığı nın topraklarına girdi Oldenbourg, a.ge. s William Malmesbury, Gesta Regum Anglorum, The History of the English Kings, (Edited and Translated R.A.B. Mynors), Volume I, Oxford UniversityPress, Oxford, 1998, s Haçlı Seferlerine katılan Haçlıların sayısı hususunda bkz. Cate, a.g.m s. 351 de Albert of Aachen kitabında 1101 Haçlı seferlerine katılan Lombardların sayısının olduğunu yazarken Lombardlar ile Kuzey Fransızların sayısının toplam den ibaret olduğunu belirttiğini yazmıştır. Ayrıca, Anadolu da yapılan bu Haçlı seferlerinde öldürülenlerin sayısının Aquitaine ve Bavyeralılar Neverslilerden , Conrad ın Almanlarından 2000 olduğunu da eklediğini belirtmiştir. Bununla beraber, Ekkehardus un Lombardanlardan Aquitaine ve Bavyeralılardan ve toplam Haçlının 1101 Haçlı seferlerine katıldığının yazıldığını belirtmiştir. Bunun yanına William Malmesbury nin kitabında 1101 Haçlı seferlerine katılanların sayısı hakkında Aquitaine ve kuzey Fransızların süvari ile bu seferlere katıldığını yazarken bu sayıdan çok fazla piyadenin de bu seferlerde yer aldığını yazdığını eklemiştir. Ayrıca Anna Komnena nın kitabında 1101 Haçlı seferlerine Lombardlardan süvari ile Haçlı piyadenin katıldığının yazıldığını belirtmiştir. Bu kaynaklara ek olarak Ordericus Vitalis in kitabında 1101 Haçlı seferlerine Aquitaine Haçlı askeri ile Fransız Haçlılarının katıldığı ve bu ordu da Lombard ın da bulunduğu bilgisini yazdığını eklemiştir. Fulcher Chartes ise kitabında 1101 Haçlı seferlerinde Anadolu da Haçlı askerinin öldürüldüğünün yazıldığını belirtmiştir. Ayrıca, 1101 Haçlı seferlerine katılan Haçlı askerlerinin sayısı hakkında bilgi bulunan tek Arapça kaynağın yazarı İbnu l-esir in kitabında Haçlı askerinin bu seferlere katıldığının yazıldığını da eklemiştir. Demirkent, s. 25 te 1101 Haçlı seferlerine katılanların sayısı hususunda kaynakların birbirinden farklı rakamlar verdiğini yazmıştır. Buna ek olarak kaynaklar incelendiğinde 1101 Haçlı seferlerine katılan Haçlıların sayısının hiç küçümsenmeyecek sayıda olduğunu da belirtmiştir. Buradan birbirinden ayrı üç Haçlı ordusunun yer aldığı 1101 Haçlı seferlerine e yakın Haçlının katıldığı sonucunu çıkarabiliriz. 19 Cate a.g.m, s. 352, ayrıca bkz. Demirkent, a.g.e.,s

10 Milan başpiskoposu Anselm Buis in liderliğinde hareket eden bu Haçlı ordusu, Bulgar Krallığı topraklarında bir süre konakladıklarında Macar ve Bulgarlardan da Hristiyan kardeşlerine destek olmak için katılanlar oldu. Çoğunluğu Lombardlardan oluşan Haçlı ordusu, bir süre Bulgar Kralı tarafından misafir edildikten sonra Bizans a tabi olan Bulgar Krallığı nın topraklarından çıkarak Bizans Devleti nin toprağına girdi. Haçlı ordusu Bizans Devleti nin toprağına girince Milan başpiskoposu, Bizans İmparatoru Aleksios Komnenos abu bölgede ihtiyaçları olan erzakları, yiyecek, içecekleri onun izniyle alabilmelerini içeren mesaj gönderdi. Böylece yolculuk barışçıl bir şekilde devam edecekti. Bu mesaj üzerine Bizans İmparatoru, şartlarının kabul edilmesi koşuluyla Haçlı ordusunun erzak ihtiyacının karşılanması talimatını verdi. 20 Aleksios Komnenos I. Haçlı seferi sırasında Bizans topraklarından geçen Haçlı ordularının verdikleri zarardan ders almıştı. O nedenle bu sefer sırasında Haçlılara daha cömert davrandı.bizans İmparatoru, hemen Haçlı ordusuna erzak yardımının yapılması talimatını verdi. Böylece, Haçlıların yerleştiği bölgede herhangi bir kargaşanın çıkmamasını ve yağma yapmamalarını umuyordu. Ayrıca Haçlı ordusu Bizans bölgesine geldiğinde Rossa (Keşan), Panedos (Barbaros 21 ), Rostha (Tekirdağ), Damis (Dimetoka 22 ), Natura (Büyükçekmece),Salabria (Silivri), Adrianople (Edirne) ve Philippopolis (Filibe), bu bölgede bulunan şehirler ekmek, şarap, et ve neredeyse her türlü yiyecek bakımından çok zengindi. Fakat imparatorun bu cömertliğine karşılık bölgeye gelen Haçlı askerleri barbarlıklarını bir kez daha göstermekten geri kalmadılar, bu yerleşim yerlerinde yağmaya ve talana başladılar. Hatta küçük kiliseler, mabetler, bile bu yağmadan zarar gördü.bizans İmparatoru Alekseios Komnenos, bu gelişmeleri duyunca Haçlı liderlerine bölgeyi hızlı bir şekilde terk etmeleri gerektiği haberini gönderdi Albert of Aachen, Historia Ieroso limitana, History of the Journey to Jerusalem( Edited and Translated By Susan B. Edgington), Clarendon Press, Oxford, 2009, s Ayrıca bkz. William Malmesbury,a.g.e. s.623 de Avrupa da oluşan Haçlı ordusunun Trakya üzerinden İstanbul a geldiğinde bu yolculuk sırasında hastalıktan veya açlıktan kimsenin ölmediğini yazıyor. 21 Barbaros, günümüzde Tekirdağ ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. 22 Dimetoka, günümüzde Trakya bölgesinde bir kasabadır. Türkiye sınırına uzaklığı 12 km dir. 23 Albert of Aachen, a.g.e., s. 589, ayrıcabu hususta bkz. Demirkent, a.g.e., s. 26 da Bizans İmparatorunun Haçlılar ülkesinden huzuru bozmadan geçtikleri takdirde, onlara ekmek, şarap, et ve diğer yiyecek maddelerini satın almaları için Rossa (Keşan), Panedos, Rostho (Tekirdağ), Dedamis (Dimetoka), Natura, Salabriis (Silivri), Andronopolis (Edirne), ve Phinepopolis (Filibe) şehirlerini açık pazar ilan ettiğini yazmıştır. Ayrıca Lombardların böylesine sorumsuz davranışı üzerine İmparator Alekseios un bunların derhal İstanbul a getirilmesi gerektiği emrini verdiği ve olanlardan üzgün fakat aciz Lombard reisleri de bu emre hemen uydukları yazılıdır. 86

11 Bu olaylar üzerine Bizans İmparatoru, Konstantinopolis (İstanbul) Sanctus Georgius (St. George) boğazı 24 yakınında Haçlı ordusu için özel bir kamp yeri hazırlattı. Çoğunluğu Lombardlardan oluşan Haçlı ordusu, İstanbul boğazı kenarında kurulan kamp yerine geldi ve burada konakladı yılının Mart ayı başlarında kampa yerleşen Haçlı ordusu, Fransa ve Almanya dan gelecek Haçlı ordularını beklemeye başladı. Haçlı ordusunun İstanbul yakınında kampta beklediği sırada Bizans imparatoru, Haçlı liderlerin bahane bulup İstanbul a saldıracakları endişesi içindeydi. Bundan dolayı biran önce Haçlı ordusunun Anadolu ya geçip Türklerle savaşması isteğini Haçlı liderlerine söyledi. Bunun üzerine Haçlı liderleri, bir araya gelerek toplantı yaptılar ve kendi aralarında oy birliğiyle aldıkları karar ile Fransa ve Almanya dan gelmekte olan Haçlı ordularının kendilerine katılmadan boğazdan Anadolu ya geçmeyecekleri kararlarını Bizans imparatoruna ilettiler. 25 Lombardlardan bu inatçı cevabı alan Bizans İmparatoru, Haçlı liderlerinin bu kararına karşılık İstanbul da Haçlılara daha önce vermiş olduğu alış veriş yapma hakkı ile erzak istihkaklarını kaldırıp, yasakladı. Bizans İmparatorunun emri sebebiyle üç gün aç kalan çoğunluğu Lombardlardan oluşan Haçlı askerleri, St. Argent 26 denen yerden kancalar ve çekiçlerle surda delik açıp İstanbul a girdiler ve burada birçok Bizanslıyı öldürüp yağma yaptılar. Hatta Bizans imparatorluk sarayı Blakhernae ye de saldırdılar. Ancak Haçlı ordusunun Lombardlı liderleri, bu durumun daha fazla ileri gitmesine izin vermeyerek Haçlı askerlerinin Haçlı kampında toplanmaları çağrısında bulunarak yağma ve talanı durdurdular. Böylelikle İstanbul da Haçlı-Bizans savaşı da engellenmiş oldu. 27 İstanbul da çıkan bu kargaşanın 1101 Haçlı seferlerine zarar vermemesi için Haçlı ordusunun manevi lideri Milan başpiskoposu Anselm Buis, Aleksios Komnenos ile görüşmek üzere Blakhernae sarayına doğru hareket etti. Milan başpiskoposu, Bizans imparatoru ile yaptığı görüşmede yağma ve talanı kendini bilmez Haçlı askerlerinin çıkardığını söyleyerek imparatora olan sadakat yemininin halen arkasında olduklarını açıkladı. Ancak Bizans imparatoru sinirliydi ve yapılan kötülükleri bir bir saymaya başladı. Bu durum karşısında Milan başpiskoposu, çok kurnazca ve akıllıca cevaplar vererek Bizans imparatorunun sakinleşmesini sağladı. Ancak Bizans imparatoru Alekseios Komnenos, artık Haçlılara hiç güvenmiyor ve Anadolu da alacakları toprakları Bizans Devleti ne geri vereceklerine de 24 Haçlı savaşları sırasında Batılılar, Sanctus Georgius(St. George) Boğazı adını kullanmışlardır. Ortaçağ da İstanbul Boğazına verilen isimler Çanakkale Boğazı içinde kullanılmıştır. 25 Albert of Aachen, a.g.e., s , ayrıca bkz. Runciman, C. II. s St. Argent, Bizans imparatorluk sarayı Blakhernae ye yakın bölgedeki surlara verilen isimdir. 27 Cate,a.g.m. s. 353; Runciman, a.g.e.,c. II., s. 16; Albert of Aachen, a.g.e., s

12 inanmıyordu. 28 Fakat Bizans imparatorunun Türkleri Anadolu dan tamamıyla çıkarıp tekrar Anadolu da Bizans hâkimiyetini kurması için tek ümidi vardı o da Haçlılar idi. Bu sebepten Milan başpiskoposu ile anlaşma yaptı. 29 Bizans imparatoru Alekseios Komnenos, Milan başpiskoposu ile yaptığı anlaşmada Haçlıların kendisine itaat edeceklerine dair yemin aldıktan sonra biran önce gemilere binip Anadolu ya geçmelerini şart koştu. Ayrıca Haçlıların bu şartı kabul etmeleri karşılığında altın ve gümüşlerden oluşan çok değerli hediyeler ile on at verdi. Fakat Milan başpiskoposu kurnazca hareket ederek bu hediyeleri kabul etmedi. Bu hediyeler yerine Bizans imparatorundan Türkleri Anadolu dan tamamıyla çıkaracakları savaşlarda yardımcı olacak Bizanslılardan destek olarak askeri kuvvetler istedi.bizans imparatoru, Milan başpiskoposunun bu azmini görünce ona yeniden yiyecek tedariki konusunda garanti verdi. Böylece bu anlaşmadan birkaç gün sonra Haçlı ordusu boğazı geçerek Anadolu topraklarına ayak bastı Haçlı Seferlerinin Birinci Ordusunun Anadolu da Mağlup Edilmesi Lombardlardan oluşan birinci Haçlı ordusu, Paskalya Bayramından 21 Nisan 1101 tarihinden birkaç gün sonra Bizans imparatorunun Nikomedia (İzmit) da hazırlatmış olduğu kamplara yerleşti. 31 Birinci Haçlı ordusu 1101 yılının Nisan ayı sonlarında İzmit teki kamplara yerleştiğinde I. Haçlı seferinin meşhur liderlerinden Saint-Gilles (Raymond), Lazkiye den çıkıp İstanbul a doğru hareket etmişti. Bu olaydan birkaç gün sonra Kutsal Roma-Cermen İmparatoru III. Henry nin koruyuculuğunu üstlenen Mareşal Konrad, 2000 Haçlı şövalyesi ile İstanbul a ulaştı. Bizans imparatoru, Mareşal Konrad ı hediyelerle karşılayarak onun da gemilerle Anadolu ya geçmesini sağlayıp birinci Haçlı ordusuna katılmasına yardımcı oldu. 32 İki Haçlı ordusunun Anadolu ya geçmesinden sonra Burgundy Dükü Stephen Blois, Bray Dükü Wiles, yine kızıl saçlı Guy, Broyes Dükü, Büyük Hugh 33,Bardulf Mount,Loan Piskoposu Engelrand, Reinonld, Soissons Piskoposu, Grandpre Dükü Baldwin, Clermont tan 28 Runciman, a.g.e,c. II., s , ayrıca bkz. Albert of Aachen, a.g.e.,s Albert of Aachen,a.g.e., s Albert of Aachen,a.g.e, s , ayrıca Bizans İmparatoru Alekseios Komnenos un Anadolu ya Haçlılar geldiğinde izlediği politika hususunda bkz. Mustafa Demir, Selçuklular Tarihi, Değişim Yay. İstanbul, 2015, s.195 de Bizans ın Haçlıları kendi toprağına salarken, Anadolu da yitirdiği kentleri onların eliyle Selçuklulardan geri almak istediğini yazıyor. 31 Albert of Aachen, a.g.e, s. 593, ayrıca bkz. Demirkent, a.g.e., s Oldenbourg, a.g.e., s William Malmesbury, a.g.e., s. 611 de Büyük Hugh un Fransa Kralı Filip in kardeşi olduğunu yazıyor. 88

13 Dodo ve Loan kale muhafızı Walbert, Haçlı liderleri, Batı Fransa Krallığı ndan İstanbul a geldi. Fransa dan gelen Haçlı ordusu, 1101 Haziran ayı başlarında İstanbul a ulaştığında Pentekost 34 günü yaklaşıyordu. 35 Bizans imparatoru, Fransa dan gelen bu Haçlı ordusunu hediyelerle karşıladığında Saint-Gilles (Raymond) de İstanbul da bulunmaktaydı. Fransa dan gelen Haçlı liderleri, Bizans imparatorundan Haçlı seferleri için yardım ricasında bulundular. Haçlı liderlerinin bu ricası karşısında Bizans imparatoru, I. Haçlı seferlerine katılmış ve büyük başarılar kazanmış olan Saint-Gilles (Raymond) den Haçlı ordularına yardım etmesini istedi. Ayrıca bu isteğini kabul eden Raymond a 500 Peçenek askerini destek olarak verdi. Böylece Haçlı orduları onun rehberliğinde ve refakatinde ilerleyeceklerdi. 36 Bizans İmparatoru Alekseios Komnenos, Alman ve Fransız Haçlı ordularını Anadolu ya geçirerek 3 Haziran 1101 tarihinde İzmit te bekleyen Haçlı ordusuna katılmalarını sağladı. 37 Böylece 1101 yılı Mart ayı başlarında Lombardlardan oluşan ilk Haçlı ordusunun İstanbul a gelmesinden yaklaşık üç, dört ay sonra birbirlerini takip eden Haçlı orduları İstanbul boğazını geçerek İzmit te buluştular Haçlı seferlerinin birinci ordusu, hem doğu da yeni kurulan Latin Haçlı devletlerine destek olmak hem de Türkleri Anadolu dan tamamıyla söküp atmak maksadıyla Anadolu ya geçmiş oldu. Ayrıca Bizans İmparatoru Alekseios Komnenos, Avrupa dan gelen Haçlı ordularının İstanbul da uzun süre kalmamaları için özel bir çaba sarf etti. Bu şekilde hareket etmesindeki sebep ise Haçlıların İstanbul u işgal etmelerinden endişe duymuş olmasıdır. Fransa dan yola çıkan Haçlı ordusu, İzmit te kampta 34 Pentekost günü: Şavout, Musevilerin bayramı, Tevrat ın verildiği gün olarak geçmekte Hristiyanlarda ise, Hamsin yortusu, yani Paskalyanın elli gün sonrasının bayramı olarak geçmekte. Bu sebepten birinci Haçlı ordusu, İzmit kampına Paskalya bayramı yerleşmiş olduğundan yaklaşık elli gün sonra Fransa dan gelen Haçlı ordusunun İstanbul a ulaşmış olması gerekir. 35 Albert of Aachen, a.g.e., s. 595, ayrıca bkz. William Malmesbury, a.g.e., s. 683 de 1101 Haçlı seferlerine Avrupa da 300 bin kişinin katıldığını yazarken bu seferlerde 100 bin Haçlının öldüğünü de belirtir. 36 Albert of Aachen, a.g.e., s. 595, ayrıca Saint-Gilles (Raymond) in 1101 Haçlı ordularına rehberlik yapması hususunda bkz. Demirkent, s. 28 de Bizans İmparatoru Alekseios Komnenos un Haçlı liderlerine Saint-Gilles (Raymond) i danışman olarak almalarını tavsiye ettiğini ve iyi niyetinin bir işareti olarak kumandanlarından Tzitas ı 500 kişilik bir Peçenek birliği ile onların yanına verdiğini yazıyor. Fakat, Albert of Aachen, s. 595 de Bizans Kumandanı Tzitas tan hiç bahsetmezken Bizans imparatorunun 500 Peçenek askerini Raymond un komutasına vererek Raymond un Haçlı ordusuna rehberlik yapmasını istediğini yazıyor. Anna Komnena, The Alexiad,( Translatedby E.R.A. Sewter), Penguinbooks, London, 2009, s. 319 da Bizans imparatorunun İstanbul a gelen süvari ile piyade den oluşan Norman Haçlı ordusuna Anadolu da izleyecekleri yol hakkında tavsiyede bulunduğu yazılıdır. Ayrıca İstanbul a gelen Norman Haçlı liderlerinin Bizans imparatorunun tavsiyesini dinlemediklerinden dolayı zarara uğramamaları için Bizans imparatorunun Saint- Gilles (Raymond) ile 500 paralı askerin başında Bizans kumandanı Tzitas ı Haçlı ordusuna rehberlik yapması için görevlendirdiği de belirtmiştir. Burada Albert of Aachen, Bizans imparatorunun Saint-Gilles (Raymond) i Fransa dan gelen Haçlı ordusuna rehberlik yapması için görevlendirdiğinin yazıldığı görülürken Anna Konnena nın ise Bizans imparatorunun Norman Haçlı ordusuna rehberlik yapması için Saint-Gilles (Raymond) ile Bizans kumandanı Tzitas ı görevlendirdiğinin yazıldığı görülmektedir. 37 Oldenbourg, a.g.e., s , ayrıca bkz. Cate, a.g.m., s

14 bekleyen Haçlı ordularına katılmasıyla 1101 yılı Haçlı seferlerinin birinci Haçlı ordusu meydana gelmiş oldu. İzmit teki kampta bir araya gelen Haçlı liderleri, kendi aralarında yaptıkları toplantıda kimin Haçlı ordularına kumandanlık ve rehberlik edeceği ile hangi yolları kullanacaklarını kararlaştırdılar. Muhtemelen Bizans imparatorunun tavsiyesine uyarak Saint-Gilles (Raymond) in 1101 Haçlı seferlerine kumandanlık etmesine karar verdiler. Ayrıca, 1101 Haçlı seferlerinin esas amacı Anadolu yu çaprazlama geçerek Suriye üzerinden Kudüs e ulaşmak ve böylece hem Hac güzergâhı yolunu açarak bu yolun güvenliğini sağlamış olmak hem de Latin Haçlı devletlerine destek sağlamaktı. Bu doğrultuda birinci Haçlı seferine katılmış olan Etienne de Blois, birinci Haçlı ordusunun izlediği yol olan Eskişehir-Konya üzerinden Kilikya bölgesine inmeyi tavsiye etti. Fakat İtalya dan gelen Lombardlar, I Haçlı seferinde Haçlı ordularının izlediği yoldan farklı bir yol izleyeceklerini söylediler. Bu kararı almalarındaki sebep ise I. Haçlı seferinde İtalya dan gelen Norman Haçlı lideri Bohemund un 1100 yılının yaz ayında Danişmend Gazi tarafından hapsedilmiş olmasını İstanbul da öğrenmiş olmaları idi. Böylece Lombardlardan oluşan Haçlı ordusu, Danişmend Gazi nin hâkimiyetinde bulunan Sebastia (Sivas) ı ve Pontic Neocaesarea (Niksar) ı alarak Bohemund u esaretten kurtarmayı hedeflemiş olduklarından İzmit ten çıktıktan sonra doğuya doğru yönelerek Ankara yolundan hareket ettiler. Fransız ve Alman Haçlı orduları da ana Haçlı ordusunun güçsüz kalmaması için onlarda Lombardlardan oluşan Haçlı ordusunu takip ettiler.burgundy Dükü Stephen Blois ve Saint-Gilles (Raymond) her ne kadar Haçlı ordusunun bu yolu takip etmesinin uygun olmadığı söyledilerse de Lombardları yollarından döndüremediler. 38 İzmit ten yola çıkan 1101 yılı Haçlı seferlerinin birinci ordusu, İznik ten geçerek Bizans hâkimiyetindeki şehirleri takip etti ve Ankara ya ulaştı. Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan ın hâkimiyetinde bulunan Ankara nın 23 Haziran 1101 tarihinde önüne gelen Haçlı ordusu, bu şehri güçlü bir mukavemetle karşılaşmadan ele geçirdi. Haçlı ordusu, 38 Albert of Aachen, a.g.e., s. 595; Anna Komnena, a.g.e., s.319; Runciman, a.g.e., C. II., s ; Demirkent,a.g.e., s. 28; Cate, a.g.m., s

15 Ankara yı ele geçirdikten sonra güney Paphlagonia 39 da bulunan Gangra (Çankırı) ya doğru hareket etti. 40 İtalya dan gelen Lombardlar ın birinci hedefi Danişmend Gazi nin hâkimiyetinde bulunan Sebastia (Sivas) ı ve PonticNeocaesarea (Niksar) ı alarak Bohemund u esaretten kurtarmaktı. Albert Aachen, Lombardların bu yolu izlemelerindeki amaçlarının Bohemund u kurtararak Danişmend Gazi nin hâkimiyetindeki toprakları alıp burada yeni Latin Haçlı devletini kurmak olduğunu belirtiyor. Buna ek olarak Haçlıların Anadolu nun ortasında Latin Haçlı devletini kurduktan sonra Irak bölgesine ilerleyerek Halifeliğin merkezi Bağdat ı ele geçirip Halifeliği ortadan kaldırmanın da hedefleri içinde olduğunu yazıyor. 41 Buradan 1101 Haçlı seferlerine katılan liderlerinin Anadolu dan Türkleri tamamen attıktan sonra Halifeliğin merkezi Bağdat ı ele geçirip İslâmiyeti tamamen ortadan kaldırmayı hedeflediklerini de anlayabiliriz.1101 Haçlı seferlerine katılan liderlerin amaçlarına ulaşamamaları için bütün Türklerin ve Arapların bir araya gelerek Anadolu da güçlü bir ordu kurmaları gerekiyordu. Bu doğrultu da Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan, 1101 yılında büyük bir Haçlı ordusunun Anadolu ya gelmiş olduğunu haber almış olduğundan Danişmend Gazi ve diğer Türk beylerine ittifak yapmak için mektuplar gönderdi. 42 Anadolu Selçuklu Sultanı, 1097 yılında başkentinin Haçlılar tarafından alınmasından sonra dört yıl boyunca Anadolu da Haçlılarla mücadele ettiğinden bu sefer Haçlı tehlikesini 39 Paphlagonia bölgesinin bulunduğu yer hususunda bkz. John Haldon, Bizans Tarih Atlası,( Çev. Ali Özdamar), Kitap Yayınevi, İstanbul, 2007, s. 209 da Konstantinopolis (İstanbul) in 1261 yılında Latinlerden geri alınmasından hemen önceki, Bizans Devleti nin sınırlarının en geniş olduğu yıllarda yedi kadar thema (basitçe vilayet diyebiliriz). Paphlagonia nın bu vilayetlerden biri olduğu yazıyor yılında Haçlılar Anadolu ya geldiklerinde Paphlagonia theması Anadolu nun kuzey bölgesi, sınırları doğu da Kızılırmak, batı da Sakarya Nehri Güney de Frigya ile çevrili idi. Günümüzde Kastamonu, Sinop, Bartın, Çankırı ve Karabük e kadar uzanan bölgeye verilen addı. Ayrıca, Zonguldak, Samsun, Çorum, Bolu illerinin de bir bölümü bu sınır içine girer. 40 Cate, ag.m.,. s. 354, ayrıca bkz. Runciman, a.g.e., C. II., s Albert of Aachen, a.g.e., s. 595 de Sebastia (Sivas) ı ve Pontic Neocaesarea (Niksar) bölgesini Khorassan olarak isimlendirirken Bağdad şehrini de Baldac olarak isimlendirmektedir. Ayrıca Albert of Aachen, a.g.e. s. 595 de Lombardların Paphlagonia bölgesine geldiklerinde Haçlı ordusundan ayrıldıklarını yazıyor. Fakat bu bilgiyi başka hiçbir Haçlı kaynağı vermiyor Haçlı seferlerinin birinci Haçlı ordusuna karşı Anadolu da oluşturulan ittifak ordusu hususunda bkz. Kerîmüddin Mahmud-i Aksarayî, Müsâmeretü l-ahbâr, (Çev. Mürsel Öztürk), TTK Yay. Ankara, 2000, s de Bizans İmparatoru Ermiyanos komutasında 120 bin askerden oluşan ordunun I. Kılıç Arslan üzerine İslam beldelerine saldırdığını yazıyor. Muhtemelen Aksarayi nin yazdığı Bizans imparatoru yanlış olmalıdır. Çünkü, Bizans ordusu, I. Kılıç Arslan döneminde 120 bin askerden oluşan orduyla Anadolu da saldırıya geçmedi. Bu ordu 1101 yılında Anadolu ya gelen Haçlı ordusu olmalı. Ayrıca Niksar, Sivas, Tokat, Elbistan ve başka yerlerin meliki olan Danişmend in üzerine 120 bin askerden oluşan ordunun geldiğinde Melik Danişmend, Mardin, Meyyafarikin (Silvan), Amid, Harput, Erzincan ve Divriği meliklerine adam göndererek, büyük bir düşmanın Müslümanların üzerine geldiğini, eğer hep birlikte yardıma gelmezlerse bu fitnenin uzaklaştırılamayacağı gibi fazlalaşacağını, İslam a büyük zarar vereceğini bu zararın her tarafa yayılacağını dediği yazılıdır. Ayrıca I. Kılıç Arslan a da birini göndererek, Kürtlerin de harekete geçip yardıma geleceğini; Yüce Tanrı nın kendisine zafer bağışlaması durumunda masraflarının karşılığında ona, ganimetin beşte birinden (hums) başka 100 bin dinar (altın para) ödeneceğini, bunun yanında Elbistan ile birlikte kızını ona vererek akrabalık bağını yenileyebileceğini söylediği yazılıdır. 91

16 daha iyi kavradı. Bu sebepten 1101 yılı Haçlı seferlerine katılan büyük Haçlı ordularına karşı tek başına mücadele edemeyeceğinden diğer Türk beyleri ile ittifak kurarak Anadolu da Haçlılarla mücadele etme yolunu izledi. 43 Bu doğrultu da Aksarayî,I. Kılıç Arslan ın din gayreti ile İslam ı korumak için o bölgenin diğer melikleriyle etrafına toplanan 40 bin kişiyle kâfirlere karşı gazaya çıktığını yazmıştır. 44 Ayrıca, 1101 yılında Anadolu ya gelen Haçlı ordularının hedefinde sadece Anadolu da bulunan Türkler yoktu, 1101 Haçlı seferlerinde Anadolu da ilerleyen birinci Haçlı ordusu, Bagdat ı almak ve bütün Irak ile Horasan ı ele geçirmek iddiasındaydı. Ayrıca, Anadolu dan Türkleri tamamen çıkarttıktan sonra Bağdat ı da alarak İslamiyet i de ortadan kaldırmayı da hedeflemişlerdi. Muhtemelen bu durum karşısında I. Kılıç Arslan, Danişmend Gazi ve Türk beyleri Anadolu da bir araya gelerek büyük Türk ordusunu meydana getirdiler. 45 Albert Aachen in verdiği bilgiye göre bu ordu, Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan, Danişmend Gazi, Halep Meliki Rıdvan, Hıms Emiri Hayırhan b. Karaca 46 ile diğer Türk beyleri komutasında birliklerin katılımıyla meydana gelmiştir. 47 Anadolu da Türk beylerinin ittifakıyla büyük Türk ordusunun meydana getirilmiş olması 1101 Haçlı seferlerinin Türkler açısından başarıya ulaşmasında temel unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Haçlı liderleri, 1101 yılı Haziran ayında Ankara yı aldıktan sonra I. Haçlı ordusunun izlediği Konya-Niğde üzerinden Antakya ya ulaşma yolunu tercih etmedi. Lombardların bu yolu tercih etmemeleri Antakya Haçlı Prensliği ne gelmeden önce Niksar Kalesinde esarette olan Bohemund u kurtarmak istemeleriydi. İtalya dan yola çıkan Kont Albert Biandrate, Haçlı liderlerine Niksar a gidip Bohemund u esaretten kurtarmak ve Haçlı ordusunun kuzeye yönelmesi için ısrar etti. 48 Ankara dan Niksar a gitmek için Haçlıların izleyeceği iki yol bulunmaktaydı. Birinci yol Çankırı, Merzifon, Amasya üzerinden Niksar a ulaşmak iken ikinci yol ise Kırıkkale üzerinden Selçukluların ülkesinden geçip Danişmendlilerin arazisine girip Nisar a ulaşma yolu idi. 43 Urfalı Mateos, Urfalı Mateos Vekâyinâmesi ( ) ve Papaz Grigor un Zeyli ( ) (Türkçe terc. Hrant D. Andreasyan, Notlar: Edouard Dulaurer-M. Halil Yinanç), TTK. Yay., Ankara, 2000, s Aksarayi, a.g.e., s Mükremin Halil Yınanç, Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, TTK Yay. Ankara, 2013, s Albert of Aachen, s. 603 de bu kişinin adını Karageth olarak yazarken Işın Demirkent, s. 31 de ve Cate, s. 356 da, bu kişinin Harran Hâkimi Karaca olduğunu yazmışlardır. Muhtemelen bu kişi İbn Kalanisi nin, Zeylu Tarih-i Dımaşk (Neşr. H. F. Amedroz), Beyrut, 1908, s. 228 de yazdığı Hıms Emiri Hayırhan b. Karaca olmalıdır. 47 Albert of Aachen, a.g.e., s. 603 de Turk Danişmend, Süleyman (Albert of Aachen, I Kılıç Arslan yerine Suleyman yazmıştır. ), Karageth, ve Halep Emiri Rıdvan ın ittifakıyla Türk ordusunun kurulduğunu yazıyor. 48 Oldenbourg, a.g.e., s

17 Muhtemelen Haçlı ordusuna rehberlik yapan Bizans Kumandanı Tzitas, Selçuklu ülkesinden geçmenin Haçlı ordusu için tehlikeli olacağından kuzey de Bizans arazisinden geçerek Niksar a ulaşılacak yolun daha güvenli olacağı tavsiyesinde bulundu. Bu tavsiyeyi dinleyen Haçlı liderleri, Haçlı ordusunun Ankara dan kuzeye doğru hareket etmesini istediler Haziran 1101 tarihinden sonra kuzeye yönelen Haçlı ordusu, yol boyunca yiyecek sıkıntısı çekti ve yorgun olarak 2 Temmuz da İsmail b. Danişmend in bulunduğu Gangra(Çankırı) Kalesinin önüne gelerek şehri kuşattı. Fakat burada Danişmend Gazi ve I. Kılıç Arslan, daha önceden tedbirlerini almış kaleyi tahkim ettirmiş ve çok sayıda asker yerleştirmişti. Bu durum karşısında Haçlı ordusu, şehri kuşatıp hem zaman hem de asker kaybedeceğinden kuşatmadan vazgeçerek tarlalardaki ekinleri yakıp çevreyi yağmaladılar. Buradan Merzifon a hareket eden Haçlı ordusunu Türk kuvvetleri takip etmeye başladı Temmuz 1101 tarihinde Çankırı da bulunan Haçlı ordusu, buradan Merzifon a doğru hareket etti. Haçlı ordusu yürüyüşüne devam ederken I. Kılıç Arslan, onlar için önceden tuzaklar hazırlamıştı. Türk birlikleri, Haçlı ordusuna devamlı saldırarak ordunun kayıplar vermesini sağladılar. 51 Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan, 1101 yılının Mayıs ayında Haçlı ordusunun Anadolu ya geçtiğini haber almıştı, ancak tam olarak nerelerden geçeceklerini kestiremiyordu. Hatta Haçlıların Ankara Kalesi önünde olduğunu haber aldığında Haçlı ordusuna karşı hazırlıklar yapmaya başladı. Fakat Haçlı ordusunun güneye inmek yerine kuzeydoğuya yönelmesi ve Niksar Kalesi istikametinde ilerlemeleri üzerine I. Kılıç Arslan, artık Haçlıların amacının Bohemund u kurtarmak olduğunu anladı ve bu gelişme I. Kılıç Arslan ı oldukça rahatlattı. Çünkü artık Haçlıların izleyeceği güzergâhı ve yolları biliyorlardı. Bu durum karşısında I. Kılıç Arslan, Haçlı ordusunun geçeceği tüm yollarda pusu kurup kullanılacak su kuyularını imha ettirip ve ekinleri ateşe verdirdi. Bu hazırlıklara ek olarak, vur-kaç taktiğiyle Haçlı ordusuna büyük zayiatlar verdi diye moral men yıpranmalarını 49 Albert of Aachen, a.g.e., s. 597; Runciman, a.g.e., C. II., s. 18; Demirkent, a.g.e., s. 32; Cate, a.g.m., s. 356 da Haçlı ordusunun Gangra (Çankırı) dan sonra Neocaesarea (Niksar) ya doğru hareket ettiğini yazıyor. 50 Albert of Aachen, a.g.e., s. 597, ayrıca I. Kılıç Arslan ın Çankırı dan hareket eden Haçlı ordusuna karşı izlediği savaş taktiği hususunda bkz. Demirkent, s. 33 de I. Kılıç Arslan ın Çankırı ya kadar Haçlıları takip ettiği ile büyük bir mukavemetle karşı koymayarak Haçlı ordusuna karşı sadece birkaç saldırı gerçekleştirdiğini yazıyor. Ayrıca çok sayıda Haçlı askerinin oluşturduğu büyük Haçlı ordusu ile karşılıklı meydan savaşına girmek istemediğini de ekliyor. Bunun yerine Haçlı ordusu ilerlerken yol güzergâhındaki yürüyüş koşullarını zorlaştırarak geçitlerde pusu kurarak okçularla Haçlı ordusunu yıpratma yolunu tercih ettiğini de belirtiyor. 51 İbnu l-esîr, el-kâmil fî t -Târih, C. 10, Dar Sader Yayınevi, Beyrut, 1979, s. 300 de 1101 yılında beş Haçlı kontunun Bohemund u kurtarmak için Anadolu da ilerlediğini ve bu Haçlı ordusunun Ankara yı aldıktan sonra İsmail b. Danişmend in bulunduğu başka bir kaleyi kuşattığını yazıyor. Muhtemelen bu kale Çankırı Kalesi olmalıdır. 93

18 sağladı. Haçlı ordusunun Ankara dan sonra kuzeye doğru güzergâhının belli olması hadisesi durumu tamamen Türklerin lehine çevirmiş olup stratejik kararlar almalarını sağlamıştı. Ankara dan kuzeye ilerleyen Haçlı ordusu izlediği güzergâhta Türk askerlerin ve okçuların saldırılarına maruz kalıyorlardı. Bu ani saldırılara karşı Haçlı Liderleri, 700 Fransız Haçlı askerini öne koyarlarken 700 Lombard Haçlı askerini arkaya koydular. Bu şekilde ilerleyen Haçlı ordusunun arkasında küçük bir Haçlı birliğinin olduğunu fark eden Türk süvarileri saldırıya geçtiler ve Lombard Haçlı birliğini ok yağmuruna tuttular. Bunun üzerine Lombardlar, büyük bir korkuyla kaçmaya başladıklarında Türk askerleri, Haçlı ordusuna saldırdılar ve binlerce Haçlı askerini öldürdüler. Bu olayı takip eden günlerde binlerce Haçlı askerinin Türk askerleri tarafından öldürülmüş olması haberi diğer Haçlı orduları tarafından duyuldu. Haçlılar, Lombardlar kaçtığı için onları suçladılar ve bu olaydan sonra sürekli nöbet tutma kararı aldılar. Yorgun olan nöbeti bırakacak ve onun yerine yenileri nöbeti devir alacaktı. Bu şekilde ilerleyen Haçlı ordusu, çok dar bir geçitten geçerken şiddetli bir ok yağmuruna tutuldu. 52 Saint-Gilles (Raymond), savaşın daha da güç bir hal aldığını görüyordu. Türklerin sayısı gittikçe artmaktaydı. Türklerin Haçlı ordusuna yaptığı saldırılar sebebiyle Haçlılar, bir daha ne olursa olsun birbirlerinden ayrılmama, bir arada kalma sözü verdiler. Çünkü Türkler, sürekli saldırı düzenliyorlardı ve oldukça fazla sayıdaydılar. Yolculuk 15 gün daha bu şekilde devam etti. Çok dar olan geçitlerden geçiliyordu ve bu geçitler oldukça engebeliydi. Burada ne bir insana ne de bir hayvana dahi rastlamadılar. Şiddetli açlık çekilmeye başlandı. Haçlılar, pek çok altın ve gümüşe sahiptiler, ancak bu hiçbir işe yaramıyordu. Çünkü satın alınacak hiçbir şey yoktu. Yiyecek bulmak için gruplar halinde ordudan ayrılan askerler, anında Türkler, tarafından yok ediliyordu. Hâlbuki Haçlılar, İzmit teki kampa giderken Kivitot (Yalova) limanından gemiye bindiklerinde yanlarında yiyecekleri etler, ekmekler, domuz pastırmaları vardı. Fakat bunlar yalnızca parası olan zengin Haçlılar içindi. Şiddetli açlıktan dalları kemirmeye başlayanlar, ağaçların kabuklarını, bitkilerin köklerini yiyenler oluyordu. Tek dertleri midelerini doyurmaktı. 53 Aç harap, bitap bir halde ilerleyen Haçlılar, Kastamonu ya ulaştılar. Fakat burada pek çok mısır ve arpa vardı, ancak olgun değillerdi. Yenilebilecek olanların hepsi ateşe verilip yakılmıştı. Ayrıca Haçlı orduları Kastamonu 52 Albert of Aachen, a.g.e., s.599 ve sonraki sayfalarda Haçlı ordusunun ilerleyişini gün gün yazarak Türk askerleri ile yaptıkları savaşları kitabında detaylı olarak belirtmiştir. 53 Albert of Aachen, a.g.e., s.601, ayrıca bkz. Yınanç, a.g.e., s

19 civarında yiyecek aradığı sırada Haçlı ordularının büyük zayiatlar verdiği haberleri Haçlılar arasında konuşuluyordu. Bu haberler duyulduğu andan itibaren 6 gün boyunca Haçlılar bir arada yürüyüşe devam etme kararı aldılar. Böylelikle herhangi bir saldırıya karşı birlikte savunma yapabileceklerdi. Altıncı günün sonunda Haçlı ordusunun tamamı, Paphlagonia dağlarında dar bir geçitten geçtikten sonra 2 Ağustos 1101 Cuma gününün dokuzuncu saatinde Merzifon yakınlarında bir ovaya geldiler ve kamp kurup dinlenmeye başladılar. 54 Haçlı ordusunun aynı gün öğle vakti kampta dinlendikleri bir sırada Danişmend Gazi, I. Kılıç Arslan, Hıms Hâkimi Hayırhan b. Karaca ile Halep Hâkimi Rıdvan komutasında Türk ordusu, bir ay süren yürüyüş sonucunda Haçlı ordusunun yorgun, harap ve bitap bir halde olduğunu gördüler ve Haçlı kampına saldırma kararı aldılar. Bu karar üzerine Türk ordusu, birdenbire ortaya çıkarak naralar atarak her iki taraftan Haçlı kampına saldırıya geçti. Hızlı bir şekilde hareket ederek Haçlı kamp alanına girdiler, Gaullar ve Lombardlar yolculuğun getirmiş olduğu yorgunluk ve bitkinliğe rağmen Türk askerlere meydan okumaya çalıştılar. Sürekli bir arada duran orduyu Türkler, dağıtmayı başaramıyorlardı. Türkler baktılar ki Haçlı ordusunu dağıtamıyorlar, bu defa Haçlı askerlerinin hepsini öldürmek için saldırıya geçtiler, ancak bu defa da çok asker kaybetmeye başladılar. Böylece büyük bir üzüntüyle kampı terk edip geri çekildiler. Bu geri çekilmeden sonra Haçlı liderleri, kampı gözetlemeleri için kampın etrafına muhafızlar yerleştirdiler. Gece olunca savaşın tüm şiddeti dinmişti. 55 Cumartesi günü Mareşal Konrad ve kız kardeşinin oğlu Bruno nun komutasında üç bin Haçlı askerinden oluşan Haçlı ordusu, kamptan ayrılıp Türk ordusunu üzerlerine çekmek için Maresch (Merzifon) a gittiler. İki millik bir yolculuğun ardından Türk askerlerini üzerlerine çektikten sonra saldırmayı planladılar. Fakat Merzifon a ulaştıklarında burayı savunan büyük bir kuvvet olmadığını gördüklerinden hızlıca hareket ederek müdafaayı kırıp içeri girdiler ve yiyecek ne varsa hepsini, ellerine geçen her şeyi topladılar. Haçlılar, büyük bir sevinç yaşıyorlardı. Daha sonra yanlarına aldıklarıyla birlikte burayı terk ettiler. Ancak Türkler, tuzak kurmuşlardı ve Haçlı ordusunun etrafını sardılar.haçlı askerleri karşılık veremiyor ya da küçük çaplı girişimlerde bulunabiliyorlardı. Çünkü yorgunluk ve taşımış oldukları ganimetler onları yavaşlatıyordu. Ayrıca, arazinin durumu da ağırdı. Böylelikle tüm 54 Albert of Aachen, a.g.e., s.603 Haçlı ordusunun tamamının Merzifon yakınındaki ovaya hangi gün ve saatte geldikleri huşunda bkz. Demirkent, a.g.e., de Albert of Aachen nin Merzifon a Haçlıların yiyecek aramak için gittiklerini yazdığından dolayı savaşın yapıldığı yerin Merzifon yakınında bir ova da olması gerekir şeklinde yazıyor. Ayrıca Albert of Aachen, Türk ordusunun Cuma gününün (2 Ağustos) dokuzuncu saatinde saldırıya geçtiğini yazdığından o devirde Roma ve Avrupa da kullanılan saat birimlerine göre yaz ayları için dokuzuncu saati öğleden sonra 2.31 ile 3.46 arasına rastladığını da belirtiyor. 55 Albert of Aachen, a.g.e,. s.603 ayrıca bkz. Demir, s. 195 de 1101 Haçlı ordusunun Merzifon yakınlarında Türkler tarafından imha edildiğini yazıyor. 95

20 yağma ganimetlerini orada, Türklere bırakıp kaçmaya başladılar. Sonuçta 700 ye yakın Haçlı askeri öldürüldü. Perişan bir halde, sağ kalmayı başaranlar kamp yerine döndü. O günden itibaren ordu her hangi bir girişimde bulunmadı ve çadırlarında, kamp yerinde sessizce beklemeye koyuldular. 56 Pazar günü iki tarafta bir birlerine en ufak bir saldırıda bulunmadı.pazartesinin ilk ışığıyla birlikte 1101 Haçlı seferlerinin birinci ordusunun manevi lideri Milan başpiskoposu Anselm Buis, Haçlı kampında Haçlı ordusunun toplanmasını istedi. Toplanan Haçlı ordusunun ortasında yüksek bir şeyin üstüne çıkarak bugün büyük bir savaş olacağını önceden gördüğünü söyleyerek Haçlı askerlerinin günah çıkarmalarına yardımcı oldu. Sonra orduya vaaz vererek Hz. İsa nın ve havarilerin onların yanında olduğunu ve bu güçle savaşı kazanacaklarını söyledi. Ayrıca Milan başpiskoposu, Saint-Gilles (Raymond) dan aldığı kutsal mızrak ile Haçlı askerlerini kutsamaya başladı. Kutsanma ve arınmadan sonra Blois Kontu Stephen, kendi bölüğünü kurdu.haçlı ordusu beş Haçlı lideri komutasında beşe ayrıldı. Haçlı ordusunun çoğunluğunu Lombardlar oluşturduğundan sağ ve sol kanatlar onların kontrolündeydi. Türk askerleri saldırıya geçtiklerinde onları ortalarına alacak ve yüz yüze savaşacaklardı ve arkadan devamlı yeni kuvvetler gelecekti. Böylelikle Türk ordusuna karşı aşılmaz bir düzen aldılar. Fakat Türkler, savaş taktikleri konusunda oldukça deneyimliydiler. Önce kaçar gibi yaptılar, ancak bu kısa kaçışın ardından aniden dönerek okçularla güçlü bir saldırıya geçtiler. 57 Savaş taktikleri konusunda oldukça deneyimli olan Türkler, aşılması güç olan düşman ordu dizilimini bozmak için ric at taktiğini kullandılar. Böylece Türk ordusu kaçıyormuş gibi geriye doğru çekilirken, düşmanın savaş düzenini ve dizilimini bozuyor bu şekilde düşmanı farkında olmadan çemberin ortasına çekmiş oluyordu. Bu taktiğe kurt oyunu veya Türk yurdunun adından dolayı Turan taktiği verilmiştir. Pusu saldırılarıyla sürekli gafil avlanan Haçlı ordusu, meydan savaşında bile Türklerin savaş taktikleri neticesinde yine, gafil duruma düşmekten kendilerini kurtaramadılar. Böylelikle Haçlıların savunmasını yıkıp yok ettiler.bu sırada Lombardların öncü keşif kolları da savaşa dâhil oldular. Ancak, 96 savaş karşılıklı akınlarla devam ediyordu ve Türk süvarilerin yaptığı akınlar karşısında Haçlı ordusu zorlanıyordu. Özellikle Haçlıların atları açlıktan zayıf düşmüş olduğundan Haçlı şövalyeleri Türk askerlere karşı fazla mukavemet gösteremediler. Böylece sağ ve sol kanatlarda bulunan 56 Albert of Aachen, a.g.e., s.605, ayrıca bkz. Yınanç, a.g.e., s. 212 de Hristiyanlar, yollarına devam ettikleri esnada Konrad ın yeğeni Berino üç bin kadar Salibiyyûn ile Merzifon a doğru gitmek istediği ve burada bir kaleyi zapt ederek muhafızları öldürdükleri yazılıdır. Ayrıca bu Haçlılar, buradan çıktıktan sonra kuşatılarak Türkler tarafından öldürüldükleri de belirtilmiştir. 57 Albert of Aachen, a.g.e., s.605.

21 Lombardların liderleri geri çekilip kaçmak zorunda kaldı. Mareşal Konrad, ise Lombardların kaçtığını görünce ve kendi bölüğüyle Türklere üzerine karşı atağa geçerek saldırdı. Günün ilk saatlerinde başlayan bu çarpışma öğleden sonraya kadar sürdü. Haçlı askerleri aç olduklarından Türk askerlerinin saldırıları karşısında Haçlı ordusu büyük zayiat verdiler. Bu savaşta neredeyse Haçlı ordusunun tamamı yok olacaktı. Bu durum karşısında Haçlı liderleri, Haçlı askerlerini geri çekip kamp yerlerine döndüler. 58 Blois Kontu Stephen, baktı ki herkes geri çekilip kaçıyor, o bu durumu kabullenemedi ve kardeşlerine yardım etmek için akşama kadar savaşmaya devam etti. Fakat uzun mücadeleden sonra ordusu ile o da çekilmek zorunda kaldı. Böylece Türkler, kendi topraklarında gün boyu süren bu savaşta galip geldiler. 59 Bu savaşta pek çok Haçlı soylusu, asil lider savaşçısı öldü.türk askerlerden yaklaşık 3 bin savaşçı ölürken Haçlı askerlerinden 60 bin Haçlı askeri öldü. 60 Böylece Türkler, oldukça kanlı bir zafer kazanmış oldular. Türk kuşatmasından kaçan Saint-Gilles (Raymond) aynı gece Blois Kontu Stephen in yardımıyla yanındaki Peçenek askerleriyle birlikte sarp kayalık bölgeden inip kamp bölgesine geldi. Binlerce Haçlı askerinin ölümüne şahit olan Haçlı askerleri, kampa geldiklerinde Saint- Gilles (Raymond) in kaçış haberini duydular. Zaten binlerce Haçlı askerinin Türkler tarafından öldürülmesine şahit olan Haçlı askerleri Saint-Gilles (Raymond) in kaçtığını duyunca daha da büyük bir korkuya kapıldılar ve Haçlı kampından kaçtılar. Prensler ve asiller ise sadece ailelerini yanlarına alıp Bizans ın Sinop taki kalesine çekildiler.bu zaferden sonra Türklerde kendi kamp bölgelerine çekildiler. Onlarda vücutlarını dinlendirip, açlıklarını giderip, uykularını almak istiyorlardı. Türkler, Haçlı ordusundaki askerleri öldürmekten yorgun düşmüşlerdi. Bunlara rağmen günün ilk ışıklarıyla birlikte yeniden harekete geçtiler. Haçlı ordusunun kaçtığını haber alan Türkler 61, Haçlı kampına baskın yaparak orada kalan 58 Fulcher of Chartes, A History of the Expedition to Jerusalem, , (Translated to English by Frances Rita Ryan), Tennessee University Press, 1969, s Albert of Aachen, a.g.e., s.607 ayrıca 1101 Haçlı seferlerinin birinci ordusunun Anadolu da mağlubiyete uğratılması hususunda bkz. Yınanç, a.g.e., s. 213 de Lombardların firarı üzerine Almanların, Saksonların, Bavyeralıların ve Lorenlilerin reisi Konrad, Lombardlıların yerine geçip bir müddet mukavemet edebildiyse de nihayet o da kaçmaya mecbur oldu ve onun maiyeti de Anadolu da mahvolduğu yazılıdır. Ayrıca Blois Kontu Etienne ( bu kişi Stephen olmalıdır.) Fransızlarla birlikte ilerledi ve kendisine taarruz eden Anadolu askerleriyle akşama kadar harp ettikten sonra karargâha döndüğü de belirtilmiştir. 60 Albert of Aachen, a.g.e. s.611 de bu savaşın belki de Haçlı müşrikler ve günahkâr erkekler için ilahi bir adalet, ilahi bir ceza olduğunu yazıyor. 61 Albert Aachen, a.g.e., 613 de Türk savaşçıların Haçlı kampına girdiklerindeki durumu ve Türk savaşçılarını şu şekilde tasvir ediyor; Türk askerinin Haçlı kampına saldırdığında Haçlıların onların dilini anlamadığı ile Türk savaşçıların saçları önden ve arkadan kesilmiş, sağ ve sol taraflarda ise saçlarının seyrek olduğunu boyunlarından sakallarının sarktığını kitabında yazıyor. 97

22 Haçlıları esir aldılar.haçlı kadınlarının iniltileri, bağırışları duyuluyordu, bunların kocaları ya öldürülmüş ya da kaçmış olan kişilerin eşleriydi. 62 Haçlı kampından Sinop a doğru kaçan Haçlı askerlerinin yürüdükleri yol o kadar çok dağlık ve engebeliydi ki buradan kurtulmanın tek yolu ölümdü. Ordunun kaçışı sırasında her yer inanılmaz derecede Bizans altınları ve gümüşleriyle kaplandı. Üç mil kadar bir alana yayılmışlardı. 63 Ayrıca değerli kıyafetler, ipek giysiler her yerdeydi. Kaçış yolu boyunca kaçanların ölü bedenleri vardı. 60 bine yakın kişi ölmüştü. Bu saldırılarda çoğu ceset parça parça olmuştu. Paphlagonia da fiyatlar bu savaş durumu nedeniyle büyük artış göstermişti. Bir öküz 20 şilin fiyatındaydı. Avuç içine sığacak kadar küçük bir ekmek parçası bile 3 şilin ediyordu. Ölü atların katırların eşeklerin bile eti çok değerli hale gelmişti. I. Kılıç Arslan, Danişmend Gazi, Belek b. Bahramise Sinop a kaçan Haçlı liderlerinin peşine düştüler.ancak Salı ve Çarşamba günlerine kadar takip ettikten sonra Bizans imparatorunun nüfuzundaki bölgeye ulaştıklarında geri döndüler. Kaçmayı başaranlar perişan halde Sinop şehrine vardı. Burada Bizans imparatorunun koruması altına girdiler ve Bizans askerleri ile imparatorluk şehri olan İstanbul a bir kısmı döndü. 64 Haçlı liderleri İstanbul a geldiklerinde Bizans İmparatoru Alekseios Komnenos, onları büyük bir nezaketle karşıladı ve onları İstanbul da ağırladığında Saint-Gilles (Raymond) ile imparatorun görevlendirdiği Peçenek birliğinin savaş alanından gizlice kaçtıklarını söylediler. 65 Fakat Saint-Gilles (Raymond), kendini savunma fırsatı bulduğunda imparatora ait orduların ilk kaçışında kendisi de onlarla birlikte gittiği için, bu durum neticesinde kendisine tepki gösterileceği gerekçesiyle korktuğunu ve kaçmaya devam ettiğini Bizans imparatoruna söyledi. Haçlı liderleri ise Bizans imparatorunun tavsiyesi üzerine kaçtığını düşünüyorlardı. Bunun üzerine Bizans imparatoru hiddetlenmeye başladı. Fakat İmparator, Haçlı liderlerini acınası halde görüyordu, tüm altınları, gümüşlerini silahlarını her şeylerini kaybetmiş elde avuçta hiçbir şeyleri kalmamıştı. Haçlı liderlerine kendisinin yanında 62 Albert of Aachen, a.g.e., s de kaçan Haçlı askerlerini kadınlar gibi kaçtılar diyerek eleştiriyor. Ayrıca bkz. Ralph Caen, The Gesta Tancredi of Ralph of Caen, A History of the Normans on the First Crusade, (Translated and with Introduction by Bernard S. Bachrachand David S. Bachrach), Ashgate Publishing Company, USA, 2005, s. 163 de Milan başpiskoposu Anselm Buis ve Aquitaine Dükü IX. William ın öncülüğünde oluşturulan Haçlı ordularının Danişmend Gazi nin ordusu tarafından mağlubiyete uğratıldığı yazılıdır. 63 Oldenbourg, s Albert ofaachen, a.g.e., s ; Anna Komnena, a.g.e., s ; İbnu l-esîr, a.g.e., s. 300 de 300 bin Haçlı askerinden oluşan büyük Haçlı ordusunun Anadolu da Danişmend Gazi nin çok sayıda askeri toplayarak oluşturduğu ordu tarafından bozguna uğratıldığını yazıyor. 65 Anna Komnena, a.g.e., s. 320, Ayrıca bkz. Azimî, Azimî Tarihi, Selçuklularla İlgili Bölümler (H M ), ( Yayınlayan, Ali Sevim), TTK, Ankara, 1988, s. 33 de I. Kılıç Arslan ve Danişmend Gazi nin Avrupa dan gelen Haçlı ordusunu yenip bozguna uğrattığı yazılıdır. 98

23 sonbahar ve kışı geçirebileceklerini teklif etti. İhtiyaç duydukları her şeyi onlara sunacağının sözünü onlara verdi. Bazı Haçlı liderleri kalırken Milan başpiskoposu Anselm Buis, ayrılma yola çıkma kararı aldı. Ölen piskoposlar ve sadık Hristiyanlar için cenaze törenleri, ayinler düzenledi Haçlı Seferlerinin İkinci ve Üçüncü Ordusunun Anadolu da Mağlup Edilmesi Lombard-Fransız-Almanlardan oluşan 1101 yılının birinci Haçlı ordusu, Anadolu da Türk beylerinin ittifakıyla oluşturulan Türk ordusu tarafından bertaraf edildi. Bu olaydan önce Nevers Kontu II. William komutasında çoğunluğu doğu Fransızlardan oluşan Haçlı ordusu İstanbul a gelmişti. Birinci Haçlı ordusunun hezimete uğramasından sonra Ankara üzerinden Konya ya doğru hareket eden Haçlı ordusu, Heraklea (Ereğli) yakınlarında yakın bir yerde kamp kurdu. 3 gün boyunca su sıkıntısı çektiler ve üç yüz Haçlı askeri büyük bir acıyla öldü. Yiyecek ve içecek eksikliğinden zayıf düştüler ve dirençleri azaldı. Susuzluk dayanılmaz bir işkenceye dönüştü, ancak yerleşim yerlerinde su olabilirdi ve görünürde bir şehir yoktu, var olan kuyularda yok edilmişti. Türkler, Haçlı ordusunun zayıf düştüğünü biliyorlardı. Derhal Haçlı ordusuna karşı okçularıyla saldırıya geçtiler ve tüm gün savaştılar. Her yer cesetlerle doldu. Bu savaş Ağustos ayında yazın inanılmaz sıcaklığın ve kuraklığın olduğu günlerde gerçekleşti. Susuzluğun üstüne birde bu savaş Haçlıları oldukça yıpratmıştı ve kaçmaktan başka seçenekleri kalmamıştı. 67 Nevers Kontu II. William ve beraberindeki Haçlı askerleri savaş alanından kaçarak Germanikople (Ermenek) şehrine ulaşmaya çalıştılar. Bu şehrin surlarını yalnızca 12 Bizans askeri korumaktaydı. Buraya şans eseri büyük bir bedel ödeyerek gelebildiler. Bizans askerleri rehberliğinde St. Andrew Kalesinden Antakya ya bir rota çizildi. Bu rotanın seçiminin amacı Antakya dan geçip Kudüs e gitmek olabilirdi. Ancak Albert Aachen, Bizans askerlerinin zor durumda olan Haçlılara saldırmalarını şu şekilde anlatmıştır; imparatorluk muhafızları Bizanslı askerler, hain çıktılar. Sadakatlerini unuttular, aç gözlülükleri onları kör 66 Albert of Aachen, a.g.e., s Albert of Aachen, a.g.e., s , ayrıca bkz. Demirkent, a.g.e., s.43 de Albertus Aquensis, Liber Clıristianae Expedition is proereptione, Emundatione et Restitutione Sanctae Hierosolymitanae Ecclesiae, Recueildes Historunsdes Croisades, Historiens Occidentaux,terc. Hefele, H.,Albert von Aaclım.Fransızca tercümesini kullandığından 1101 Haçlı seferlerinin ikinci ordusu Nevers Kontu II. Guillaume un kumandasındaki Fransızlardan oluşmakta olduğunu yazmaktadır. Bu sebepten burada Demirkent, Nevers kontunun ismini Guillaume olarak yazmıştır. Susan B. Edgington un Latince den İngilizceye tercümesinde Albert of Aachen, s. 618 de Latince Quodu ulgodicitur Nauers Willelmus şeklinde yazmış olup bu sayfanın dipnotunda bu kişinin William II, count of Nevers olduğu yazılıdır. 99

24 etti. Refakat ettikleri Haçlılara saldırdılar ve sayısız miktarda yağma ganimetine sahip oldular. Dindaşları olan Haçlıları öylece yolda bıraktılar. Haçlılar ise berbat, sefil bir halde üzerindekiler parçalanmış, büyük bir meşakkat çekmiş olarak Antakya ya ulaştılar. Antakya Haçlı Prensliği nin naibi Tankred, bu asilzade adamların düştükleri durumu görünce iç çekti ve üzüldü. Onları büyük bir hürmetle karşıladı, onure etti, yedirdi, lüks ve pahalı hediyeler ve kıyafetler verdi, dinlenmeleri için onları istedikleri kadar Antakya da ağırladı yılının Temmuz ve Ağustos aylarında I. Kılıç Arslan, Danişmend Gazi ve Türk beyleri komutasında Türk ordusu, Anadolu da iki Haçlı ordusunu arka arkaya mağlup etti. Bu sırada Aquitaine Dükü IX. William, Bavyera Dükü Welfve Büyük Hugh komutasında 1101 Haçlı seferlerinin üçüncü ordusu İstanbul dan Anadolu ya geçmiş Anadolu topraklarında ilerliyordu Haçlı seferlerinin bu son ordusu, Salimia ve Philomelium 70 şehirlerini alarak buradaki Türklerin hepsini öldürdü. Ancak burada durmadılar, çünkü beklemeye tahammülleri yoktu yılının Eylül ayında Heraclea (Ereğli) yakınlarına gelen Haçlı ordusu, Türk ordusunun saldırıya geçmesiyle büyük bir darbe aldı ve Haçlı askerleri kaçmaya başladı. Aquitaine Dükü IX. William, Bavyera Dükü Welf ve Clermont piskoposu Auvergne William ile yanındaki askerler dağlara doğru kaçtıklarında zırhlarını, yeleklerini, atlarını bıraktılar. Ancak dağlara çıkanların binlercesi bu dağlarda öldü. Dağ boyunca ilerleyenler Tarsus yakınında Longinat 72 denen bir kasabaya vardılar. Bu dönemde Tarsus, Antakya Haçlı Prensliği ne bağlıydı ve Tarsus Valisi Bernard Foreigner tarafından yönetilmekteydi. Antakya naibi Tankred, Haçlıların başına gelenleri duyunca Tarsus valisi Bernard a haber gönderip onları ağırlayıp, değerli kıyafetler, hediyeler verip onların adına şölenler düzenlenmesini istedi Albert of Aachen, a.g.e., s.625 ; Demirkent, a.g.e., s. 47; Urfalı Mateos, a.g.e., s. 219; Oldenbourg, a.g.e., s Oldenbourg, a.g.e., s Albert of Aachen, a.g.e., s. 629 da bu şehirlerin adlarını verirken, Demirkent, a.g.e., s. 50 de Philomelium, un günümüzde Akşehir e Salimia nın ise İsmil e tekabül ettiğini yazmıştır Haçlı seferlerinin üçüncü ordusunun Anadolu da yaptığı savaşlar hakkında bkz. Albert of Aachen, s ve Demirkent, s de detaylı bilgi vermektedir. Ayrıca bu hususta bkz. Runciman, C. II.,s Demirkent, a.g.e., s. 54 te Longinat ın Tarsus çayı (Kydnos) nın denize döküldüğü yerdeki liman şehri olduğunu yazıyor. 73 Albert of Aachen, a.g.e., s. 631; Ralph Caen, a.g.e., s.163 de Aquitaine Dükü IX. William ve Bavyera Dükü Welf in 1101 yılının Eylül ayında Heraclea (Ereğli) yakınlarında Türkler tarafından bozguna uğratıldıklarını kaçarak Tarsus a geldiklerini yazıyor. Ayrıca Tankred in adamı Bernard the Strager in onlara yardım ettiğini de belirtiyor. Bununla beraber Büyük Hugh un Tarsus da öldüğünü de belirtiyor. Ayrıca bkz.william Malmesbury, a.g.e., s. 683 de 1101 Haçlı seferlerine katılan Fransa Kralı I.Filip in kardeşi Büyük Hugh untarsus da öldüğünü yazıyor. 100

25 1101 Haçlı Seferlerine Katılan Liderlerin Antakya da Buluşup Kudüs e Geçmeleri 1101 yılı Haçlı seferlerine katılan üç ordu da arka arkaya Türk ordusu tarafından Anadolu da mağlup edildi. Savaşlardan sonra Haçlı liderlerinin bir kısmı İstanbul a sığınırken bir kısmı Anadolu nun güneyine ilerleyerek Antakya Haçlı Prensliği ne sığınmıştı yılının Aralık ayında İstanbul da bulunan Haçlı liderleri, Bizans İmparatoru Alekseios Komnenos dan Antakya dan Kudüs e gidip Hac vazifelerini yerine getirmek amacıyla bir gemi istediler. Bizans İmparatoru, Haçlıların Kudüs e ne kadar bağlı olduklarını ve bu uğurda kendilerini adadıklarını biliyordu. Onlardan sadakat yemini aldıktan sonra istedikleri gemiyi Haçlı liderlerine verdi.haçlı liderlerinin amacı ilk önce Antakya ya gidip buradan Kudüs e geçerek Hac vazifelerini yerine getirmekti. Haçlı liderleri ile haçlıların bazıları gemiyle bazıları kara yoluyla Antakya ya ulaştılar.ayrıca İtalya dan deniz yoluyla Symeon (Samandağ) limanına gelip buradan Antakya ya geçen piskoposlar da oldu Haçlı seferlerine katılan Haçlı liderlerinin büyük çoğunluğu, Kont Albert Biandrate, Mareşal Konrad, Blois Kontu Stephen, Burgundy Dükü Stephen, Kont Saint-Gilles (Raymond), Nevers Kontu William, Kont Poitiers, Bavyera Dükü Welf, Piskopos Engelrand Laon, Piskopos Manasses Barzenona ve diğer prensler 1102 yılının Mart ayı başlarında Antakya ya gelip burada buluştular. 75 Tarsus Valisi Bernard Foreigner,Saint-Gilles (Raymond) un gemisi diğer gemilerden ayrılarak Tarsus a yakın limana geldiğinde Antakya Hâkimi Tankred in emriyle Saint-Gilles (Raymond) i tutukladı. Çünkü Tankred, Saint-Gilles (Raymond) i Lombardların ölümünden sorumlu tutuyor ve onu günahkâr olarak görüyordu. Bu sebepten Haçlı liderleri Tankred ile işbirliği içerisinde oldular. Antakya ya getirilen Saint-Gilles (Raymond) Tankred tarafından teslim alınıp zincire vuruldu. Bu durum karşısında kutsal yolculuğa çıkmış Haçlılar, Antakya Latin Patriği Bernard ın yanına giderek Saint-Gilles (Raymond) in serbest bırakılmasını istediler. Bunun üzerine Patrik Bernard, Tankred in yanına giderek Saint-Gilles (Raymond) i serbest bırakmasını söyledi. Tankred de Saint-Gilles (Raymond) den Kuzey Suriye işlerine hiçbir suretle karışmayacağına dair söz aldıktan sonra onu serbest bıraktı. 76 Yeniden toparlanan Haçlı asilleri,antakya naibi Tankred e beraberindekilere baharın gelmesiyle 74 Albert of Aachen, a.g.e., s , ayrıca bkz. Runciman, a.g.e., C. II., s Albert of Aachen, a.g.e., s de 1101 Haçlı seferlerine katılan Haçlı liderlerinin Antakya da buluştuğunu yazmıştır. Ayrıca bkz. Demirkent, s de Haçlı liderlerinin Antakya da topladığını yazarken Haçlı liderlerinin adlarını belirtmemiş ve sonrasındaki gelişmeleri yazmamıştır. 76 Albert of Aachen, a.g.e., s. 633, Ralph Bailey Yewdale, Bohemund I. Prince of Antioch, Princeton University Press, 1943, s ; Runciman, a.g.e., C. II. s

26 birlikte Kudüs e gideceklerinin sözünü verdiler. Antakya da misafir edildikten sonra Nevers Kontu II. William ve diğer Haçlı liderleri, 1102 yılının İlkbaharında Antakya dan Kudüs e doğru hareket ettiler Haçlı seferlerine katılan binlerce Haçlı askerinden sadece birkaç bini Antakya ya ulaşabilmişti. Haçlı liderleri komutasında Haçlı birliği, Antakya dan Kudüs e kara yoluyla hareket ettiğinde Trablusşam şehrine geldi ve burada Trablusşam Hâkimi Fahrulmülk b. Ammar ile Şam Meliki Dukak ın gönderdiği ordu ile karşılaştı. Trablusşam ı almayacağını anlayan Saint-Gilles (Raymond), Trablusşam Hâkimi Fahrulmülk b. Ammar ile anlaşma yaptıktan sonra Kudüs e doğru hareket etti. Kudüs e doğru hareket eden Haçlı birliği, Tartus 78 şehrine geldi ve bu şehri kuşattı. 79 Tartus u kuşatan Haçlı ordusu, H. 495 yılının Cumadelahir ayında / M yılının Mart ayında şehri ele geçirdi Haçlı seferlerinin birliği, bu şehrisaint-gilles (Raymond) e bırakmakta bir sakınca görmedi. Çünkü onların hedefi Kudüs e yürümekti. Ayrıca 1101 Haçlı seferlerine katılan Haçlılar, Tartus u ele geçirerek bu seferlerde bir başarı kazanmış da oldular. Tartus tan yola çıkan Haçlılar, Kudüs e doğru yol alırken Bavyera Dükü Welf, Kudüs e gitmeyerek gemiye bindi ve Kıbrıs adasına gitti. Kıbrıs a gelen Bavyera Dükü çok hasta olduğundan öldü ve buraya gömüldü. 81 Saint-Gilles (Raymond), Tartus u almasından sonra bölgede hâkimiyetini genişletmek için 10 bin adamıyla birlikte Beyrut üzerine yürüdü. Bu haberi alan Kudüs Haçlı Kralı Baudouin de Boulogne, elçiler aracılığıyla Saint-Gilles (Raymond) i uyardı ve büyük bir orduyu onun üzerine gönderdi. Çünkü Kudüs Haçlı Kralı, bölgede huzur ve barışın korunmasından sorumlu olduğundan Yahudi olmayan yerli halkın koruyuculuğunu üstlenmişti Haçlı seferlerine katılan Haçlılar, kutsal Paskalya gününe 15 gün kala 21 Mart 1102 tarihinde Yafa ya ulaştılar. Burada Pazar gününe kadar sekiz gün kaldıktan sonra Yafa dan ayrılıp Kudüs e doğru hareket ettiler Albert of Aachen, a.g.e., s yılında Tartus, Trablusşam a bağlı bir şehirdi. 79 İbnu l-esîr, a.g.e., C. 10, s de 1101 yılında Anadolu da I. Kılıç Arslan komutasında ordunun Saint- Gilles (Raymond), komutasında Haçlı ordusu ile karşılaştığında I. Kılıç Arslan nın Haçlı ordusunu mağlup edip zaferle döndüğünü yazıyor. Ayrıca Saint-Gilles (Raymond) üç yüz kişiyle mağlup bir vaziyette Suriye ye geçtiğinde bu durum karşısında Trablusşam Hakimi Fahrulmülk b. Ammar ın Hıms taki vekili Yahız ve Şam Meliki Dukak a Saint-Gilles (Raymond) böylesine az bir kuvvetle dönerken üzerine yürümek için acele etmenin doğru bir hareket olacağı hakkında haber gönderdiğini de belirtiyor. Ayrıca bkz. Azimî, a.g.e., s.33 de Saint- Gilles (Raymond), komutasında Haçlı ordusunun Trablusşam ı kuşattığını yazıyor. 80 Azimî, a.g.e., s Albert of Aachen, a.g.e., s. 633; Cate, s. 365; William Tyre, a.g.e., Volume I. s Fulcher of Chartes, A History of the Expedition to Jerusalem, , s. 166, ayrıca bkz. William Malmesbury, a.g.e., s. 683 de 1101 yılı Haçlı seferlerine katılan Haçlı liderlerinin Paskalya günü Kudüs te buluştuklarını yazıyor. 102

27 Mareşal Konrad ve Loan Piskoposu Engelrand, gecikmeli olarak Yafa ya geldiler ve buradan hareket ederek kardeşlerini takip ettiler. 6 Nisan 1102 tarihinde Paskalya günü 1101 Haçlı seferlerine katılan bütün Haçlı liderleri ve geriye kalan Haçlılar, Kudüs te bir araya geldiler. Kudüs Haçlı Kralı, 18 gün boyunca Haçlıların Kudüs e gelmesini bekledi ve bu bekleyiş sonunda Kudüs e gelen Haçlılarla birlikte Paskalya gününü kutladı. Haçlı liderleri, bu kutlamalarda, günah çıkardılar ve hatalarını anlattılar. Burada Haçlı liderleri, 1101 Haçlı seferlerinde binlerce Haçlı askerinin öldürülmesini ve bu seferlerin başarısızlığa uğramasını Bizans imparatorunun hainlik yapmasına bağladılar. Ayrıca Lombardların Türklerle olan savaşında Saint-Gilles (Raymond) un beraberinde olduğu imparatorun askerlerinin onları savaş alanında terk edip gitmesinin Bizans imparatorunun isteğiyle olduğunu da vurguladılar. Ancak o sırada orada bulunan Saint-Gilles (Raymond), bunların bir iftira olduğunu Kudüs Haçlı Kralına söyledi. 83 Saint-Gilles (Raymond), Kudüs Haçlı Kralının bulunduğu ortamda söz alarak kendisinin onları, arazinin yapısı, kuraklıklar ve Türklerin tuzakları hakkında sık sık uyardığını anlattı. Ayrıca, Haçlı ordusunun kuzeye doğru hareket ettiğinde bu yolun güvenli olmadığını vurguladığını da ekledi. Kudüs Haçlı Kralı Baudouin de Boulogne, tüm bu anlatılanları dinledikten sonra Bizans İmparatoru Alekseios Komnenos a elçi gönderme kararı aldı. 84 Ayrıca Haçlı liderleri, 1101 Haçlı seferlerinin başarısızlığını Bizans imparatoruna yükledikten sonra 1102 yılının Mayıs ayında gemilerle Avrupa ya geri döndüler. 85 Kudüs Haçlı Kralı, Bizans imparatoruna elçi olarak Piskopos Gerard ile Manasses Barzeona yı gönderirken nezaket gereği hediye olarak evcilleştirilmiş iki aslan ile büyük hayvanları da yanlarında götürmelerini istedi. Kudüs ten yola çıkan elçiler İstanbul a geldiklerinde Bizans imparatoru tarafından merasimle karşılandıklarında hediyeleri ona takdim ettiler. Bizans İmparatoru Alekseios Komnenos, elçilerle yaptığı konuşmada Lombardların kendisinin yüzünden öldürüldükleri şüphesinin Kudüs Haçlı Kralında olmadığını anladı. Ayrıca elçilere Kudüs Haçlı Kralı ve Haçlı liderlerini İstanbul a davet edip 83 Albert of Aachen, a.g.e., s. 635, ayrıca bkz. Fulcher of Chartes, A History of the Expedition to Jerusalem, , s Albert of Aachen, a.g.e., s. 637, Ayrıca bkz. Runciman, a.g.e., C.II. s. 28 de Kudüs Haçlı Kralı nın 1101 Haçlı seferlerinde uğranılan başarısızlık hakkında Bizans İmparatoru Alekseios Komnenos a hediyelerle elçiler aracılığıyla mektup gönderdiğini yazıyor. 85 Fulcher of Chartes, A History of the Expedition to Jerusalem, , s

28 onları onure etmek istediğini de söyledi. 86 Böylece, Kudüs Haçlı Kralı, bu hediyeleşmeyle Bizans imparatoru ile Haçlılar arasında dostluk bağını da perçinlemiş oldu. Muhtemelen Bizans ile Haçlılar arasında dostluk bağını perçinlemesi bundan sonraki Anadolu ve Orta Doğu ya yapılacak Haçlı seferlerinde Bizans Devleti nin desteğini kaybetmemek istemesindendir. Kudüs Haçlı Kralı Baudouin de Boulogne, Bizans İmparatoru Alekseios Komnenos ile dostluk bağı sağlamlaştırmaya çalıştığı sırada Türk ordusunun 1101 yılında bir biri arkasına Haçlılara karşı kazandığı zaferler İslâm dünyasında sevinçle karşılandı. İttifakla kurulan bu ordu, Anadolu ya gelen Haçlı askerlerinin yüz binlercesini birkaç ay içinde öldürdü ve böylece Anadolu yu Haçlıların istilasından kurtarmış oldu. Bu zaferlerden sonra Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan a Ebu l-megazî unvanı verildi. 87 Sonuç 15 Temmuz 1099 tarihinde Haçlıların Kudüs ü ele geçirmelerinden sonra I. Haçlı seferi esas amacına ulaşmış oldu. Bundan sonra önemli olan ise I. Haçlı seferinden sonra Doğu da kurulan Latin Haçlı Devletlerinin burada varlığını devam ettirerek Kudüs ün Haçlıların elinde kalmasıydı. Bunun için Anadolu Türk tarihi açısından büyük öneme sahip olan 1101 Yılı Haçlı Seferleri I. Haçlı seferi sonunda Doğu da kurulmuş olan Haçlı devletlerine yardım götürmek, onları ekonomik ve askeri açıdan takviye etmek amacıyla gerçekleştirildi. Ancak Doğu da ki Latin Haçlı Devletlerinin güçlenmesi daha Anadolu ya yeni yerleşen ve amaçları buraları yurt edinmek olan Türklerin, Anadolu da Bizans ın dışında bir de Haçlılarla zorlu bir mücadeleye başlaması demek oluyordu. Albert Aachen in de belirttiği gibi bu amaçlara ek olarak Anadolu ya gelen 1101 yılındaki Haçlı orduları, Bağdat a kadar ilerleyerek Abbasi Halifeliği nin merkezini ele geçirip İslamiyeti ortadan kaldırmayı da hedeflemişlerdi. Anadolu ya yerleşmek ve İslamiyeti korumak için Türklerin, Arapların ve Anadolu milletlerinin Haçlı ordularına karşı bir araya gelmeleri gerekiyordu. Bu doğrultuda I. Kılıç Arslan ve Danişmend Gazi başkanlığında Türk beyleri ve Anadolu milletleri, 1101 Haçlı ordularına karşı ittifak oluşturdular. Böylece birlik ve beraberlik içerisinde 1101 yılı Haçlı ordularının Anadolu da Türk beyleri başkanlığında 86 Albert of Aachen, a.g.e., s. 637, ayrıca bkz. Cate, a.g.m., s. 366 da Kudüs Haçlı Kralının Bizans imparatoruna elçi olarak Manasses Barzeona yı gönderdiğini yazarken Albert of Aachen, a.g.e,. s. 637 de Piskopos Gerard ile Manasses Barzeona yı birlikte gönderdiğini yazıyor. 87 Yınanç, a.g.e., s

29 oluşan ordu tarafından imha edilmesi ile Türkler, hem vatan toprağını savunmuş hem de İslam halifeliğini bir kere daha büyük bir tehlikeden kurtarmışlardır. Tabi ki buradan Anadolu da ne zaman Anadolu milletleri ve Türkler ittifak içinde olmuşlarsa her zaman dış güçlere karşı zafer kazanmış, ne zamanki bir birleriyle çatışmışlar işte o zaman da dış güçler Anadolu da gücü ele geçirmiş oldukları sonucunu çıkarabiliriz yılında Haçlı orduları esas amaçlarına ulaşmış olsalardı, belki de Anadolu nun Türkleşmesi hiçbir zaman gerçekleşmeyecekti. Bunun yanında 1101 Haçlı seferlerine katılan Haçlı liderlerinin amacı, Anadolu yu çaprazlama geçip Antakya ya oradan da Kudüs e giden Hac yolunu Haçlıların hâkimiyetine almaktı. Fakat Anadolu askeri ve Türk beylerinin 1101 yılında Haçlılara karşı zaferinden sonra bırakın Anadolu daki Hac yolunu açmayı Haçlılar, bir daha kara yoluyla Anadolu topraklarına bile giriş yapamadılar. Böylece Anadolu da Türk beyleri ve milletlerin ittifakıyla oluşan ordunun bir biri arkasına gelen üç Haçlı ordusunu da bertaraf etmesiyle Anadolu nun Türk vatanı haline gelmesinde önemli bir dönem aşılmış oldu yılı Haçlı seferinde Haçlı ordularının uğradığı hezimet bundan sonra yapılan seferlerdeki ordulara da örnek olmuştur. Haçlıların artık Anadolu daki Türk varlığını ya da İslâm halifeliğini ortadan kaldırmak gibi imkânsız hayalleri kapılmamış sadece bölgedeki Haçlı varlığını devam ettirebilmek için seferler düzenlemişlerdir. Düzenlenen bu seferlerde de bir iki ordu dışında kara yoluyla Anadolu üzerinden değil deniz yoluyla doğuya gelmeyi kendileri için daha güvenli bulmuşlardır. 105

30 HARİTA: 1. Haçlı seferinin ve 1101 Haçlı seferlerinin güzergâhlarını gösteren harita. Bu harita, J.L. Cate, The Crusade of 1101, A History of The Crusades, (Editedby Marshall W. 106