TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI. Global Danışmanlık Global Consulting

Transkript

1 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI Global Danışmanlık Global Consulting

2

3 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI Basım Global Danışmanlık Global Consulting

4 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI Ö N S Ö Z Küresel rekabette ayakta kalabilmek için, ucuz iş gücüne değil, verimliliğe dayanan bir rekabet üstünlüğünün hedeflenmesinin gerekliliği göz önüne alındığında, teknoloji geliştirme bölgelerinin önemi çok daha rahat kavranabilecektir. Gelişmiş ülkelerin uzun yıllar teknoloji geliştirme bölgelerini etkin şekilde kullanarak, özellikle bilgisayar teknolojisinde ve savunma sanayinde rekabet gücünü artırdığı bilinmektedir. Ayrıca son yıllarda dünyanın dikkatini üzerine çeken Çin de de teknoloji geliştirme bölgelerine verilen önem giderek artmaktadır. Çin de ilk olarak 1985 yılında Shengzhen Bilim ve Teknoloji Parkı (Teknopark) kurulmuş olup bugün çok sayıda teknoloji geliştirme bölgesi bulunmaktadır. Ar-Ge faaliyetleri ile ilgili; ülkemizde ilk olarak tarihinde 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanun u yasalaşmış ve akabinde tarihinde 5228 sayılı bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanunla, Kurumlar Vergisi Kanunu nun Diğer İndirimler kısmına Ar-Ge indirim müessesesi getirilmiş ve yürürlüğe girmiştir. Esasında Türkiye de de dünyada olduğu gibi Ar-Ge nin öncelikle teknoparklarda yapılması öngörülmüştür. Ancak Ar-Ge konusundaki ihtiyaçların hız kazanması ile son olarak 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesine ilişkin Kanun tarihinde yürürlüğe girmiş olup, bu yasa ile Ar-Ge destekleri konsepti çeşitlendirilmiş, teknoloji geliştirme bölgeleri dışında geliştirilen ve TÜBİTAK tarafından desteklenen Ar-Ge faaliyetlerinin de destek kapsamında alınması sağlanmıştır sayılı Kanun ile Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından firmalara Ar-Ge Merkezleri oluşturma izni verilmesi ve Ar-Ge Merkezi ndeki Ar-Ge çalışmalarının da desteklenmesi öngörülmüştür Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu 5746 sayılı kanunla paralellikler sağlamak ve gelişen ihtiyaçlara cevap verebilmek için yenilenmiştir. Yenilenen Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu 12 Mart 2011 de yürürlüğe girmiş ve devamında uygulama yönetmeliği 12 Mart 2014 teresmi gazetede yayınlamıştır. Bu çalışmamızı Teknoloji Geliştirme Bölgesinde yaşamak için gerekliliklerin neler olduğu ve bunların mali uygulamalar kapsamında nasıl değerlendirilmesi gerektiği konusunda sizlere yardımcı olması amacıyla hazırladık. Çalışmamızın sonuna da 4691 Sayılı Kanunu eski ve yeni 4 Sistem Global Danışmanlık Global Consulting

5 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI yönetmelik karşılaştırma ve yorum tablosunu ekledik. Bu kitap çalışmamızın dışında 5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ile Türkiye de tüm Ar-Ge çalışma ve mevzuatlarının yer aldığı bir kitap çalışmamızın da devam etmekte olduğunu ve siz değerli yatırımcılara kısa süre içerisinde sunmayı planladığımızı belirtmek isteriz. Sistem Global Danışmanlık Sistem Global Danışmanlık Global Consulting 5

6 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI B İ Z Geleceğe yön verebilmek için, geleceğin inşa edilmesinde aktif rol almak gerektiğine inanıyoruz yılından beri süregelen tüm faaliyetlerimizde, bu inanışı esas aldık. Kendi alanlarında uzman, deneyimli ve her şeyden önemlisi sektöre yön veren bir bilgi birikimine sahip Sistem Global Danışmanlık ekibi, ülkemizi yarına taşıyacak gelişim faaliyetlerinin tamamında aktif rol alıyor. Kurumsal performansı artırmaya odaklı, danışmanlık, yeminli mali müşavirlik, hukuk, vergi, denetim, muhasebe operasyonları, teknik bordrolama ve eğitim çözümlerimizin tümü, müşterilerimizle yarattığımız sinerji sayesinde gelişiyor. Bu ana başlıkların yanı sıra, bizi girişim faaliyetlerinin en önemli adreslerinden biri konumuna getiren Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Mevzuat Danışmanlığı, Ar-Ge Mevzuat Uygulamaları ve ilgili Devlet Destek ve Teşvik Danışmanlığı (TEYDEB gibi) alanlarında da büyük bir titizlikle çalışıyor, kurumlara fayda yaratacak çözümlerin oluşmasında kamu kuruluşlarıyla omuz omuza çalışıyoruz. Türkiye de yatırım yapmayı planlayan uluslararası firmaların tüm operasyonlarında, mevzuata ve işleyişe kusursuz derecede hakim bir ekip olarak görev başındayız. Ankara merkez ofisi ile kamuyu yakından takip eden, İstanbul yapılanmasıyla aktif iş dünyasının kalbinde yer alan Sistem Danışmanlık, 2014 yılı itibariyle Gaziantep şubesini de operasyona katarak, tüm müşterileri ve çalışanları için geleceğe yönelik, etik değerlere sıkı sıkıya bağlı ve yenilikçi bir bakış açısıyla çalışmayı sürdürüyoruz. 6 Sistem Global Danışmanlık Global Consulting

7 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI Hizmetlerimiz Danışmanlık Ar-Ge Danışmanlığı Ulusal Ve Uluslararası Fon Kaynakları Yönetimi Şirket Satın Alma-Birleşme Ve Bölünme Yatırım Planlama Destek Ve Teşvik Danışmanlığı Risk Yönetimi Melek Yatırımcı I şbirliği Ve Kümelenme Platformu Serbest Bölge Danışmanlığı YMM (Vergi-Denetim) Hukuk Bağımsız Denetim Ar-Ge Mali Müşavirlik Bordrolama Global Danışmanlık Global Consulting Sistem Global Danışmanlık Global Consulting 7

8 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI I. BÖLÜM; TEKNOPARK MEVZUAT HARİTASINI ÖNÜMÜZE SEREBİLMEK 11 I.1. GÜNCEL MEVZUATA BAKIŞ 11 I.1.1. TEKNOPARK TANIMI 11 İÇİNDEKİLER I.1.2. TEKNOPARK HEDEFLERI 11 I.1.3. DÜNYADA TEKNOPARK 12 I.1.4. TÜRKI YE DE TEKNOPARK 12 I.1.5. TÜRKI YE DE TEKNOPARK MEVZUATI 13 II. BÖLÜM; HARİTAYI OKUYABİLME 14 II.1 KANUNDA YER ALAN TANIMLAR 14 II.2 TANIMLARDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER; 14 II.3 TANIMLAR 15 III. BÖLÜM: EN KISA YOL HER ZAMAN DOĞRU YOL MU? 18 III.1 BÖLGEDE YER ALMA VE OLUŞUMLAR 18 III.1.1. Bölgede Yer Alma ve I stisnaya Başlama Sistemi 18 III.1.2. Münhasıran Ar-Ge Faaliyetleri I çin Yapılan Oluşumlar (MERKEZ) 20 III.1.3. Şube Şeklinde Yapılan Oluşumlar (ŞUBE) 21 8 Sistem Global Danışmanlık Global Consulting

9 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI III.2. İSTİSNA VE TEŞVİKLERDE İŞLEYİŞ VE UYGULAMA 22 III.2.1. Gelir ve Kurumlar Vergisi I stisnası 22 III.2.2. Ücretlere ilişkin istisnalar 26 III.2.3. Katma değer vergisi istisnası 35 III.2.4. Üniversite personeline yönelik imkânlar 37 IV. BÖLÜM: KAPTANIN SEYİR DEFTERİ 38 VI.1. TEKNOPARKLARDA MUHASEBE İŞLEMLERİ ÖRNEK UYGULAMALAR 38 VI.2. HİBE VE GERİ ÖDEMELİ DESTEKLERİN BÖLGE AÇISINDAN UYGULANMASI 44 EKLER Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Yönetmeliği Karşılaştırmalı Değişiklik Tablosu 45 Sistem Global Danışmanlık Global Consulting 9

10 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI 10 Sistem Global Danışmanlık Global Consulting

11 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI I. BÖLÜM TEKNOPARK MEVZUAT HARİTASINI ÖNÜMÜZE SEREBİLMEK I.1 GÜNCEL MEVZUATA BAKIŞ I.1.1 TEKNOPARK TANIMI Teknoparklar, üniversiteler, araştırma kurumları ve sanayi kuruluşlarının aynı ortam içerisinde araştırma, geliştirme ve inovasyon çalışmalarını sürdürdükleri; birbirleri arasında bilgi ve teknoloji transferi gerçekleştirdikleri; akademik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği organize araştırma ve iş merkezleridir. I.1.2 TEKNOPARK HEDEFLERİ 4 Üniversite ve araştırma merkezlerindeki akademik bilgi ve araştırma potansiyelinin teknolojik ürünlere dönüştürülüp ticarileştirilmesi, 4 Teknoloji transferi için uygun ortam yaratmak, 4 Teknoloji odaklı firmaların oluşmasını ve gelişmesini teşvik etmek, 4 Firmalar ve kurumlar arası sinerji ve işbirliği fırsatlarını arttırmak, 4 Nitelikli kişilere iş ve girişimcilik imkânları yaratarak beyin göçünü önlemek Bu bağlamda teknoparklar bölgesel ve ekonomik kalkınmada önemli rol oynamaktadır. Sistem Global Danışmanlık Global Consulting 11

12 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI I.1.3 DÜNYADA TEKNOPARK Gelişmiş ülkelerde, dünya ekonomik dengelerinin 1970 li yıllardan itibaren değişmesi ve sanayi ağırlıklı üretimin azalmasıyla, üretimi arttırmak ve sanayi sektörünü canlandırmak amacıyla Ar-Ge ye ayırılan kaynaklar arttırılmış ve araştırma sonuçlarını sanayiye aktarma mekanizmaları oluşturulmuştur. Bu konuda geliştirilen en etkili mekanizma teknoparklardır li yıllardaki ekonomik krizden kurtulmak isteyen gelişmiş ülkeler, üniversiteler ve araştırma kuruluşlarındaki Ar-Ge sonuçlarını uygulamaya aktararak, bölgesel kalkınma, işsizliğin giderilmesi, arazilerin değerlendirilmesi ve bilime dayalı üretimin sağlanması bakış açıları ile teknopark girişimine önem vermişlerdir li yıllarda bu konuda önemli gelişmeler kaydederek amaçlanan konularda önemli sonuçlar alınmıştır. Dünyada teknopark faaliyetleri 1951 yılında Silikon Vadisi-Stanford Araştırma Parkı ile başlamıştır. Silikon Vadisinin başarısı ve yükselişi, Amerika ve Avrupa da 1970 li yıllarda teknopark faaliyetlerinin yayılmasına ve artmasına yol açmış, 70 lerin sonuna doğru bu hareketlilik Japonya ya ulaşmıştır. Bugün dünyada 900 e yakın teknopark bulunmaktadır. Bu sayı inkübasyon merkezleriyle birlikte 4000 e ulaşmaktadır. I.1.4 TÜRKİYE DE TEKNOPARK Gelişmiş ülkelerde uzun yıllardan beri önemli bir kalkınma aracı olarak kullanılan teknoparklar ülkemizde 90 lı yılların ortalarında gündeme gelmiştir. Teknoparklar konusundaki yasal düzenleme tarihinde yürürlüğe giren 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Yasası ve tarihinde yürürlüğe giren Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği ile sağlanmış ve bu bölgelere yönelik teşvikler getirilmiştir yılında 6170 Sayılı (4691 Sayılı) Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu nda vergisel açıdan getirilen istisnalarda ve bölgenin yapısında bir takım iyileştirmelere gidilmiştir. 12 Sistem Global Danışmanlık Global Consulting

13 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI Bu değişikliklere ilişkin yönetmelik ise tarihinde yayınlanarak tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. I.1.5 TÜRKİYE DE TEKNOPARK MEVZUATI tarihinde yayımlanan 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu (İlk Esaslı Kanun) tarihinde yayımlanan Uygulama Yönetmeliği tarihinde yayımlanan 5035 Sayılı Kanun (Vergisel düzenlemeler kanunu nun esas maddesinden çıkarılıp geçici maddede daha net ifade edildi) tarihinde yayımlanan 5281 Sayılı Kanun (TUBİTAK-Marmara Araştırma Merkezi Teknoloji Serbest Bölgesi kapsama dahil edildi.) tarihinde yayımlanan 6170 Sayılı Kanun (4691 Sayılı kanunda değişiklik yapılmıştır) tarihinde yayımlanan Uygulama Yönetmeliği (Yürürlülük tarihi ) 6170 Sayılı Kanun 2011 yılında, kanuna ilişkin yönetmelik ise tarihinde yürürlüğe girmiş böylelikle kanunla yapılan değişiklikler mükellefler tarafından uygulanabilir hale getirilmiştir. Sistem Global Danışmanlık Global Consulting 13

14 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI II. BÖLÜM HARİTAYI OKUYABİLME II.1 KANUNDA YER ALAN TANIMLAR 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununda yer alan ilgili tanımlar şunlardır; } Ar-Ge Merkez veya Enstitüleri } Üründe Yenilik } Üretim Yöntemlerinde Yenilik } Ar-Ge ye Dayalı Üretim Faaliyetleri } Girişimci BU TANIMLAMALARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMAMIŞ, ESKİ UYGULAMALAR DEVAM ETMEKTEDİR. } Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) } Araştırmacı } Ar-Ge Personeli } Kurucu Heyet } Yazılım } Yazılımcı Personel } Yenilik BU TANIMLAR REVİZE EDİLMİŞTİR VE KAPSAMLARI GENİŞLETİLMİŞTİR. } Teknisyen } Destek Personeli } Kuluçka Merkezi (İnkübatör) } Teknoloji Transfer Ofisi (TTO) } Teknolojik Ürün BU TANIMLAR YENİ EKLENMİŞTİR II.2 TANIMLARDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER Genel olarak tanımlamalar Frascati Klavuzu ve 5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunu nda yer alan terimlerle uyumlu hale getirilmiş, böylelikle uluslararası 14 Sistem Global Danışmanlık Global Consulting

15 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI geçerliliği olan tanımlara yer verilip Ar-Ge mevzuatlarında bir bütünlük oluşturulmak istenmiştir. Yönetmeliğe Kuluçka Merkezi, Teknoloji Transfer Ofisi (TTO) ve Teknoloji İşbirliği Programları terimlerini dahil etmekteki amaç, bu yapıların Türkiye de oluşmalarını, ciddiyetle yürütülmelerini ve bunların ticarileşmesi ve uluslararasılaşmasını sağlamaktır. Destek Personeli ve Teknisyen tanımlamaları, 6170 Sayılı Kanun ile Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB) Kanununda yapılan değişikliklere uyum sağlamak üzere yeni yönetmeliğe eklenmiş, böylelikle 5746 Sayılı Kanun başta olmak üzere diğer Ar-Ge mevzuatlarında yer alan tanımlamalar ve kapsamlar ile bütünlük sağlanmıştır. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu nda yapılan en önemli değişikliklerden biri, bölge içerisinde ÜRETİM yapabilme imkanının getirilmesidir. Teknolojik Ürün tanımı bu kapsamda tanımlara eklenmiştir. Ayrıca Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın adı Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı olmasından kaynaklı değiştirilmiştir. Teknoloji Geliştirme Bölgesi; amacına uygun olarak bünyesinde Teknoloji Transfer Ofisleri ve Kuluçka Merkezlerini de alarak yeniden tanımlanmıştır. II.3 TANIMLAR Bu bölümde kırmızı ile yazılan kısımlar yeni yapılan değişiklikleri içermektedir. ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME (AR-GE): Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yazılım dahil yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları, ARAŞTIRMACI: Ar-Ge faaliyetleri ile yenilik tanımı kapsamındaki projelerde, yeni bilgi, ürün, süreç, yöntem ve sistemlerin tasarım veya oluşturulması ve ilgili projelerin yönetilmesi süreçlerinde yer alan en az lisans mezunu uzmanları, AR-GE PERSONELİ: Ar-Ge faaliyetlerinde doğrudan görevli araştırmacı, yazılımcı ve teknisyenleri, Sistem Global Danışmanlık Global Consulting 15

16 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI DESTEK PERSONELİ: Ar-Ge faaliyetlerine katılan veya bu faaliyetlerle doğrudan ilişkili yönetici, teknik eleman, laborant, sekreter, işçi ve benzeri personeli, KULUÇKA MERKEZİ (İNKÜBATÖR): Özellikle genç ve yeni işletmeleri geliştirmek amacıyla; girişimci firmalara ofis hizmetleri, ekipman desteği, yönetim desteği, mali kaynaklara erişim, kritik iş ve teknik destek hizmetlerinin bir çatı altında tek elden sağlandığı yapıları, KURUCU HEYET: Bölgenin bulunduğu ilde yer alan en az bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü ya da kamu Ar-Ge merkez veya enstitüsü ve diğer kurum ve kuruluş temsilcilerinden oluşan, Bölge yönetici şirketinin kuruluşuna kadar geçen süreçte ilgili kurum ve kuruluşlar nezdinde Bölgenin kurulması ile ilgili tüm iş ve işlemlerden sorumlu heyeti, TEKNİSYEN: Mühendislik, fen ve sağlık bilimleri alanında yüksek öğrenim görmüş ya da meslek lisesi veya meslek yüksekokullarının teknik, fen ve sağlık bölümlerinden mezun, teknik bilgi ve deneyim sahibi kişileri, TEKNOLOJİ TRANSFER OFİSİ (TTO): Teknoloji geliştiricisi Ar-Ge kurum ve kuruluşları ile teknoloji kullanıcısı sanayi şirketleri veya diğer teknoloji ya da Ar-Ge kurum ve kuruluşları arasında bilgilendirme, koordinasyon, araştırmayı yönlendirme, yeni Ar-Ge şirketlerinin oluşturulmasını teşvik etme, işbirliği geliştirme, fikri mülkiyet haklarının korunması, pazarlanması, satılması, fikri mülkiyetin satışından elde edilen gelirlerin yönetilmesi konularında faaliyet gösteren yapıyı, TEKNOLOJİK ÜRÜN: Toplumsal ihtiyaçları karşılamak ve yaşam standardını yükseltmek amacıyla nitelikli işgücü tarafından bilimsel bilgi ve teknolojik araştırmalar kullanılarak ortaya çıkarılan, var olandan belirgin bir şekilde farklılık gösteren, katma değeri ve rekabet edebilirliği yüksek ürünü, ÜRÜNDE YENİLİK: Teknolojik açıdan yeni ürün, önceki ürün kuşağıyla karşılaştırıldığında malzemesi, parçaları ve yerine getirdiği işlevler açısından öze ilişkin, teknolojik farklar gösteren bir ürünü, ÜRETİM YÖNTEMLERİNDE YENİLİK: Geleneksel üretim tesislerinde 16 Sistem Global Danışmanlık Global Consulting

17 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI üretilemeyen, yeni ya da geliştirilmiş ürünlerin üretilmesinde veya halen üretilmekte olan ürünlerin yeni tekniklerle üretilmesinde kullanılan yöntemi, YAZILIM: Bir bilgisayar, iletişim cihazı veya bilgi teknolojilerine dayalı bir diğer cihazın çalışmasını ve kendisine verilen verilerle ilgili gereken işlemleri yapmasını sağlayan komutlar dizisinin veya programların ve bunların kod listesini, işletim ve kullanım kılavuzlarını da içeren belgelerin, belli bir sistematik içinde, tasarlama, geliştirme şeklindeki ürün ve hizmetlerin tümü ile bu ürün ya da mal ve hizmetlerin lisanslama, kiralama ve tüm hakları ile devretme gibi teslim şekillerinin tümünü, YAZILIMCI PERSONEL: Yazılım olarak tanımlanan süreçte çalışıp program geliştiren, üreten, alanında yeterli deneyime veya eğitime sahip nitelikli personeli, YENİLİK: Sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara cevap verebilen mevcut pazarlara başarı ile sunulabilecek ya da yeni pazarlar yaratabilecek; yeni bir ürün ya da mal, hizmet, uygulama, yöntem veya iş modeli fikri ile oluşturulan süreçleri ve süreçlerin neticelerini, ifade etmektedir. Sistem Global Danışmanlık Global Consulting 17

18 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI III. BÖLÜM EN KISA YOL HER ZAMAN DOĞRU YOL MU? III.1 BÖLGEDE YER ALMA VE OLUŞUMLAR III.1.1 Bölgede Yer Alma ve İstisnaya Başlama Sistemi Bünyelerinde Ar-Ge personeli, yazılımcı personel, araştırmacı personel çalıştıran ve Ar-Ge ve yazılım konularında çalışma yapan firmalar, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri nde (TGB) şube veya merkez açarak yer alabilirler. Bölgede Ar-Ge faaliyetinde bulunmak üzere yer almak isteyen girişimcilerin münhasıran Bölgede yürütecekleri her bir Ar-Ge projesinin, yönetici şirketin belirleyeceği, konusunda uzman en az iki üyesi öğretim elemanı, bir üyesi ise öğretim elemanı veya sektör uzmanı olmak üzere proje ile ilişkisi olmayan en az üç üyeli Proje Değerlendirme Komisyonunda incelemeye ve onaya tabi tutulacağı belirtilmiştir. Ayrıca başka bir Bölgede iken Ar-Ge faaliyeti yapan ve nakil talebinde bulunan girişimci firmanın Ar-Ge projesi ile ilgili bilgi ve belgelerinin temin edilmesi ve Ar-Ge projesi ve süreci yönünden bu bent kapsamında yeniden incelenmesi gerek bulunmamaktadır. Teknoloji geliştirme bölgelerinde bulunan, projeleri yönetici şirket tarafından onaylanmış olan firmalar 4691 Sayılı Kanun kapsamında gelir ve kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanılabilmek için Yönetici şirketten aldıkları onaylı firma faaliyet formunu bağlı bulundukları vergi dairesine ibraz etmek zorundadır. Bağlı bulundukları vergi dairesine (eski yönetmelikte bu muafiyetten yararlanılabilmesi için Ma- 18 Sistem Global Danışmanlık Global Consulting

19 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI liye Bakanlığı na başvuru yapılması gerekiyordu) yaptıkları bu ibraz ile birlikte firmalar bölgedeki yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları için, kurumlar vergisi istisnasından tarihine kadar faydalanabileceklerdir. Bölgedeki firmalar Ar-Ge ve yazılım projelerinde çalışacak olan personellerini her ay liste ile yönetici şirkete bildirirler. Yönetici şirket bu personellerin bölgede fiilen çalıştıklarını denetler ve firmaların personel listelerini onaylar. Onaylanmış bu personel listelerinde yer alan personellerin ücretleri tarihinde kadar her türlü vergiden müstesnadır. Bu istisnadan faydalanabilmek için tarihli ne göre Ar-Ge ve yazılım projelerinde çalışan personele dair, yönetici şirkete onaylatır, inceleme ve denetimlerde ibraz edilmek üzere saklar Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu na eklenen Geçici 20. Madde ile bölgede faaliyet gösteren firmaların ürettikleri yazılım programlarının tesliminde katma değer vergisi istisnası uygulanmaktadır. Bu istisnadan faydalanabilmek için bağlı bulundukları vergi dairesine (eski yönetmelikte bu muafiyetten yararlanılabilmesi için Maliye Bakanlığı na başvuru yapılması gerekiyordu) konu ile ilgili dilekçe verilmesi gerekmektedir. Firmaların bölgeye ilk girişlerinde onaylattıkları projelerden başka proje geliştirmeye başladıkları, projeden vazgeçtikleri, belli şartları değiştirdikleri vs durumlarda, yeni projelerini de yönetici şirkete sunup onaylatmaları gerekmekte ve diğer değişiklikleri ise belli (3-6 ay) dönemlerde faaliyet izleme formları ile yine yönetici firmaya sunmalıdırlar. Ayrıca firmaların projelerini faturalandırılması noktasında faturalarında proje isimlerinin belirtilmesi yani istisna olacak kazancın projeye bağlanmış olması önemlidir. Bölgede yer alan ve tüm Ar-Ge projeleri sonuçlanmış olan girişimcilerin üç ay içerisinde yeni bir Ar-Ge projesi sunamamış olması halinde, mevcut kira sözleşmesi süresi dikkate alınmaksızın bölgeden ihraç edilmesini temin edecek gerekli işlemlerin yapılması, tüm projeleri sonuçlanmış girişimcilerin en son projesinin sonuçlanma tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili vergi dairesine ve Sosyal Güvenlik Kurumu na bildirilmesi hususlarında yönetici şirkete görev ve sorumlu- Sistem Global Danışmanlık Global Consulting 19

20 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI luk verilmiştir. Teknoloji geliştirme bölgelerindeki firma ve yönetim arasındaki ilişkinin kira odaklı olmasının önüne geçmek amacıyla bölgede yer alan firmaların sürekli Ar-Ge üretmesini teşvik edecek ve Ar-Ge üretmeye çalışan bölge dışındaki firmaların bölgeye dâhil edilmesini sağlayacak süreçler geliştirilmiştir. III.1.2 Münhasıran Ar-Ge Faaliyetleri İçin Yapılan Oluşumlar (MERKEZ) Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyete geçecek olan firmalar merkezlerini burada oluşturup Ar-Ge ve yazılım faaliyetlerine başlayabilirler. Teknoloji geliştirme bölgelerinde yazılım ve Ar-Ge faaliyetinde bulunan firmaların, bu faaliyetleri sonucunda ulaştıkları ürünleri kendilerinin seri üretime tabi tutarak pazarlamaları halinde, bu ürünlerin satışından elde edilen kazançların lisans, patent gibi gayri maddi haklara isabet eden kısmı, transfer fiyatlandırması esaslarına göre ayrıştırılmak suretiyle istisnadan yararlanabilecektir. Burada özellikle dikkat edilmesi gereken konu; Ar-Ge veya yazılım firmasının grup firmasına (veya direk ilişkili firmasına) Ar-Ge faaliyeti sonuçlarını fatura etmesi noktasında TRANSFER FİYATLAMASI müessesesinin dinamiklerine göre hareket etmesidir. Bu tip durumlarda genel olarak; küçük bir ön satış bedeli devamında ise ciro üzerinden hak bedeli şeklinde (royalty süreli süresiz tip) detaylı bir sözleşme yapılmasını ve kesinlikle emsali ilkesine uyulmasını tavsiye etmekteyiz. Bu tip işlemlerin muhasebeleştirilmesi ile ilgili detaylar çalışmamızın 4. kısmında yer almaktadır. Bu şekildeki merkez yapılanmalarında; ilgili firmanın mali tabloları ilk önce istisna olan ve olmayan olarak iki şekilde düzenlenmeli, sonrasında müşterek giderlerden istisna olan bölüme pay verilerek gelir tablosu netleştirilmeli ve nihai olarak istisna olmayan bölümden vergi matrahı tespit edilmelidir. 20 Sistem Global Danışmanlık Global Consulting

21 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI III.1.3 Şube Şeklinde Yapılan Oluşumlar (ŞUBE) Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyete geçecek olan firmaların faaliyet konuları çeşitli ise şirket merkezlerini burada kurmak yerine bölgede şube oluşturarak Ar-Ge ve yazılım faaliyetlerine başlayabilirler. İstisna uygulaması açısından bölgede şube olarak faaliyet gösterilmesi halinde, şubeye atfedilen kazancın belirlenmesi açısından şube faaliyetlerinin doğru olarak belirlenmesi, müşterek genel giderlerden pay verilmesi gerekmektedir. Bu tip yapılanmalarda vergisel olarak özellikle; merkezde oluşan ve kayıtlanan idari-temsil, organizasyon, pazarlama, danışmanlık vb. dolaylı da olsa ilişkili gider ve maliyetlerden mutlaka şube gelir tablosuna (istisna) pay verilmesi gerekmektedir. Şubede istisna olan ve olmayan faaliyetler birlikte yürütülüyorsa mali tablo ve beyanname işleyişinde aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınmalıdır. 1. İlk önce şube gelir tablosu istisna olan ve olmayan olarak iki grupta yapılmalı, 2. Şube müşterek giderleri, istisna olan ve olmayan şeklinde pay verilerek dağıtıma tabi tutulmalı, 3. Merkezde oluşmuş ama yukardaki paragrafta da izah edilen ilişkili giderlerden de yine istisna olan gelir tablosuna pay verilmelidir. 4. Bu şekilde oluşan merkez gelir tablosu ile şubedeki istisna olmayan gelir tablosu birleştirilerek vergi matrahı tespit edilmelidir. Şubeden merkeze istisnaya konu olacak faaliyetlerle ilgili fatura düzenlenmesi çok riskli sonuçlar doğurabilecektir. Uygulamada şubelerde oluşan, istisna gelir üreten faaliyetlerin belli kar marjı ile merkeze fatura edildiği durumlara rastlanmaktadır. Bu şekilde vergi matrahını arındıracak nitelikte şube merkez arası faturalaşma kesinlikle yapılmamalıdır. Sistem Global Danışmanlık Global Consulting 21

22 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI III.2 İSTİSNA ve TEŞVİKLERDE İŞLEYİŞ VE UYGULAMA III.2.1 Gelir ve Kurumlar Vergisi İstisnası Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin münhasıran bu bölgelerdeki yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır. Kurum kazançlarının kurumlar vergisinden muaf tutulması için Ar-Ge veya yazılım faaliyeti ile ilgisi olması ve bölge içinde gerçekleşmesi gerekmektedir. Kanun ve yönetmelikte Ar-Ge ve yazılım faaliyetleri aşağıdaki gibi tanımlanmıştır; Araştırma Geliştirme (Ar-Ge): Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yazılım dahil yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları, Yazılım: Bir bilgisayar, iletişim cihazı veya bilgi teknolojilerine dayalı bir diğer cihazın çalışmasını ve kendisine verilen verilerle ilgili gereken işlemleri yapmasını sağlayan komutlar dizisinin veya programların ve bunların kod listesini, işletim ve kullanım kılavuzlarını da içeren belgelerin, belli bir sistematik içinde, tasarlama, geliştirme şeklindeki ürün ve hizmetlerin tümü ile bu ürün ya da mal ve hizmetlerin lisanslama, kiralama ve tüm hakları ile devretme gibi teslim şekillerinin tümünü ifade etmektedir. Yeni yönetmelikle birlikte değiştirilen konulardan biri de bu istisnanın uygulanabilmesi için başvurulması gereken kurum olmuştur. Daha önceki yönetmeliğe göre gelir ve kurumlar vergisi istisnasından yararlanılabilmesi için yönetici şirketten onay alındıktan sonra mükelleflerin Maliye Bakanlığı na başvuru yapması gerekmekteydi. Yeni yönetmelikle birlikte yine yönetici şirketten onay alınması sonrasında bağlı bulunulan vergi dairesine başvuru yapılması yeterli hale getirilmiştir. Kapsam dışında olan kazançlar ise şunlardır; 4 Mükelleflerin Ar-Ge ve yazılım faaliyetleri kapsamında elde edecekleri diğer gelirleri ile olağandışı gelirleri, 22 Sistem Global Danışmanlık Global Consulting

23 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI 4 Faiz gelirleri, yabancı para cinsinden hazır değerler dolayısıyla oluşan kur farkları, iktisadi kıymetlerin elden çıkarılmasından doğan gelirler, 4 Yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilmiş olsa dahi bölge dışında gerçekleştirdikleri faaliyetlerinden elde ettiği kazançlar, Mükelleflerin bölgede faaliyete geçtikleri tarih itibariyle tamamlamış oldukları yazılım ve Ar-Ge ye dayalı projelerden elde edecekleri kazançların istisna kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir. Diğer taraftan, mükelleflerin bölgede faaliyete geçmeden önce başlayıp, bölgede faaliyete geçtikten sonrada devam ettirdikleri yazılım ve Ar-Ge ye dayalı projelerden sağladıkları kazancın ancak, projenin bölgede gerçekleştirilen kısmına ilişkin kazanç kısmı istisnadan yararlanabilecektir. Konu ile ilgili önemli bir diğer husus; gerek bölge içerisinde gerekse bölge dışında üretim faaliyeti sonrası verilen kurulum, destek, bakım, onarım, teknik, hizmet ve uygulama danışmanlığı gibi hizmetlerden sağlanan kazançların istisna kapsamında değerlendirilmesinin mümkün olmadığıdır. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında gelir ve kurumlar vergisi istisnasından yararlanırken dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır; 4 Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu nda belirtilmiş olan istisna, bir kazanç istisnasıdır. İstisna kazancın ve bu çerçevede gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespiti açısından, istisna kapsamında olan faaliyetler ile diğer faaliyetlere ilişkin hasılat, maliyet ve gider unsurlarının ayrı ayrı izlenmesi, kayıtların da bu ayrımı gösterecek şekilde yapılması gerekmektedir. Bölgede yer alan ve istisna kapsamında olan faaliyetler için ayrı defter tutulması da mümkündür. 4 İstisna kapsamına giren faaliyetler ile bu kapsama girmeyen işlerin birlikte yapılması halinde, müşterek genel giderlerin cari dönemde oluşan maliyetler oranında, müştereken kullanılan iktisadi kıymetlere ilişkin amortismanların her bir işte kullanıldıkları gün sayısına göre dağıtımının yapılması gerekmektedir. Sistem Global Danışmanlık Global Consulting 23

24 TEKNOPARK MALİ UYGULAMALARINDA YENİ DÖNEM MALİ YOL HARİTASI 4 İstisna olan faaliyetlerin zararla sonuçlanması halinde bu zararların diğer kazançlardan indirilmesi mümkün değildir. 4 Teknoloji geliştirme bölgelerinde yazılım ve Ar-Ge faaliyetinde bulunan firmaların, bu faaliyetler sonucu ulaştıkları ürünleri kendilerinin seri üretime tabi tutarak pazarlamaları halinde, bu ürünlerin pazarlanmasından elde edilen kazançların lisans, patent gibi gayri maddi haklara isabet eden kısmı, transfer fiyatlandırması esaslarına göre ayrıştırılmak suretiyle istisnadan yararlanabilecektir. Üretim ve pazarlama organizasyonu nedeniyle doğan kazancın diğer kısmı ise istisna kapsamında değerlendirilmeyecektir. Ancak, lisans, patent gibi gayri maddi haklara bağlanmamış olmakla birlikte uyarlama, yerleştirme, geliştirme, revizyon, ek yazılım gibi faaliyetlerden elde edilen kazançları da istisna kapsamında değerlendirilecektir. 4 Teknoloji geliştirme bölgesinde yazılım faaliyetinde bulunan şirketin, ürettiği yazılımların lisans satışından veya kiralanmasından elde edeceği kazançlar istisnadan yararlanması mümkünken söz konusu yazılımın disk, CD veya elektronik ortamda pazarlanmasından elde edilen kazançların (lisansa isabet eden kısmı hariç) istisnadan yararlanması mümkün değildir. 4 İstisna uygulaması açısından bölgede şube olarak faaliyet gösterilmesi halinde, şubeye atfedilen kazancın belirlenmesi açısından şube faaliyetlerinin izlenmesine olanak sağlayan bir muhasebe sistemine ihtiyaç bulunmaktadır. Bu çerçevede şube için ayrı defter tutulması ve belge bastırılması mümkündür. 4 İstisna geçici vergi dönemlerinde uygulanmalıdır. İstisna uygulamasına ilişkin olarak yıllık vergilendirme dönemi için yapılmış olan açıklamalar, geçici vergi dönemleri itibariyle hesaplanan istisna tutarı ve matrahı hesaplamaları açısından da geçerlidir. 4 İstisnadan yararlanan şirketlerin, istisna kapsamına giren kazançlarının ortaklara kar payı olarak dağıtılması halinde, Gelir Vergisi Kanunu Madde 94 gereğince kazançtan gelir vergisi tevkifatının yapılması gerekmektedir. 4 Bölgede faaliyet gösteren kurumlardan kar payı elde eden gerçek 24 Sistem Global Danışmanlık Global Consulting