LINGUA LATINAE : LATİN DİLİ LATİNCE

Transkript

1 LINGUA LATINAE : LATİN DİLİ LATİNCE Latince adından da anlaşılacağı gibi Latin denilen bir ulusun dilidir. Çağlar boyunca bilim dili olarak kullanılagelmiş ve hala bugün de kullanılmaktadır. Latince, İtalya nın kuzeyinde Latium denilen bölgenin halkının diliydi. Bugün saf Latince yalnız Vatikan da Papalık ta kullanılmakta ve konuşulmaktadır. Buna karşın Latin kökenli ulusların dilleri ki bunlara örnek İtalyanca, İspanyolca, Portekizce, Romence, Latince kökenli dillerdir ve bu dillerin bir çok kelimeleri Latincedir ve bu diller Latince nin izlerini taşırlar. Latince, Tıp ın uluslararası dilidir. Denilebilirki Latincesiz Tıp olmaz, Tıpsız da Latince olmaz. Latince Tıp terimlerini gereği gibi anlayıp kavrayabilmek için hiç kuşkusuz ki genel bir Latince dilbilgisine gereksinim vardır. Bu konuyu göz önüne alarak biz burada daha çok Tıpta kullanılan Latince terimlerin okunup Türkçe karşılıklarının öğrenilebilmesi, anlaşılabilmesi için Latince dilbilgisi bakımından gerekli gördüğümüz konular üzerinde durmak istiyoruz. LATİNCE ALFABE : Latin alfabesi, 24 harften oluşur. Bunlar ; a, b, c, d, e, f, g, h, i, k, l, m, n, o, p, r, q, s, t, u, v, x, y, z harfleridir. Latin alfabesinde görüldüğü gibi Türk alfabesini oluşturan alfabeden çok az değişiklik vardır. 24 harften oluşan Latin alfabesinde bulunmayan j harfi sonradan Latincede kullanılan bu kelimelerdeki i harfi yerine girmiş olup, Türkçedeki y harfi gibi okunur. Örneğin: Jejenum ( yeyunum ) : Boş barsak Latin alfabesinin okunuşu Türkçe gibidir ancak Türk alfabesinde bulunmayan q : ku ve x : iks gibi okunurlar.

2 Latince kelimeler Türkçede olduğu gibi genellikle yazıldıkları gibi okunurlar ancak vurgular iki heceli kelimelerden ilk hecede örneğin bulla : kabarcık, caput : baş, üç heceli kelimelerde orta hecede örneğin ; thalamus : tepe, habena : dizgin, kayış ve çok heceli kelimelerde ise sondan bir önceki hece üzerindedir. Örneğin ; latissimus : en geniş, longissimus : en uzun gibi. Latince alfabedeki harfler de Türkçe alfabede olduğu gibi sesli ve sessiz harfler olmak üzere 2 grupta toplanırlar. 1 Sesli Harfler : a, e, i, o, u, y harfleri olup hemen hepsi de Türkçedeki gibi okunurlar. Yalnız y harfi i gibi u harfi de ng ve q harflerinden sonra gelirse v gibi okunurlar. Bunlardan başka sesli harflerin ikisi yan yana gelerek oluşturdukları sesli harfler vardır ; ae e gibi okunur. Örnek : Caecum : Çekum au av gibi okunur. Örnek : Auricula :Avrikula oe ö gibi okunur. Örnek : Coeliacus :Çöliyakus eu ö gibi okunur. Örnek : Neuron : Nöron :Nöyron 1- v harfi ile u harfi arsında bir durum söz konusudur. 2- Tam ö gibi değilde biraz da y harfi gibi okunur. 2 Sessiz Harfler : b, c, d, f, g, h, k, l, m, n,p, q, r, s, t, v, x, y, z harflerinden oluşur. Okunuşları Türkçedeki gibidir. Ancak : c genellikle k gibi okunur. Yalnız kendisinden sonra e, ae, i, oe ve y gibi harfler gelirse o zaman da s harfi gibi okunur. Yalnız başka bir durum vardır ki bu Latincenin kendine

3 özgü kuralsız bir kuralıdır. Bazı kelimeler bu s gibi okunmaları gerekmelerine karşın ç gibi okunurlar. Bu Latincenin kendine özgü bir kuralıdır ve kulağa hoş da gelir. Örnek : 1- caput: kaput k okunur. calcar : kalkar k okunur. canis : kanis k okunur. 2 - centrum : sentrum s okunur. cervix : serviks s okunur. cilium : silium s okunur. 3 caecum : çekum ç okunur. coeliacus : çöliyakus ç okunur. Bundan başka aşağıda gösterildiği gibi 2 sessiz harf de yan yana gelerek Türkçedeki tek sessiz harf gibi okunurlar. ch harfleri k gibi okunur. Örnek : choana koana chole kole chorda korda bronchus bronkus ph harfleri f gibi okunur. Örnek : pharynx - farinks phallus-fallus phalanx-falanks philtrum-filtrum th harfleri t gibi okunur. Örnek : thalamus-talamus thenar-tenar theca teka thorax-toraks

4 rh harfleri r gibi okunur. Örnek : rhomboidea romboidea rhesus-resus rhino rino rhomboncephalon - rombonsefalon Dilbilgisi bakımından Latince kelimeler Türkçede olduğu gibi isim, sıfat, zamir, fiil ( yüklem ), zarf vb. sınıflara ayrılırlar. Biz burada bunları ayrı ayrı ele alarak derinliğine görmek yetkisini kendimizde görmediğimiz gibi konu bizim konumuz dışındadır. Ancak hemen çoğunu isim ve sıfattan oluştuğu Latince Tıp terimlerinin anlamı ve kavranmasını kolaylaştırmak için gerekli gördüğümüz isim ve sıfatlar hakkında kısaca bir bilgi vermeyi yararlı buluyoruz. İSİMLER : NOMİNA Latincede İsimlerin ; 1- Genus : Cins 2- Numerus : Sayı 3- Casus : Durum olmak üzere 3 şekli vardır. 1-Genus (Cins ) : Latincede isimler Türkçeden farklı olarak cinsiyete sahiptirler ki Şöyle ki ; genus masculinus : erkek cinsi genus femininus : dişi cinsi genus neutrum : nötr cins

5 Örneğin erkekler,nehirler ve uluslar erkek cinsine, kadınlar,ağaçlar da dişi cinsine aittirler. 2-Numerus (sayı ) : Türkçede olduğu gibi Latincede de Singular (Tekil ) ve Plural(Çoğul ) olmak üzere 2 ayrı sayı niteliğine sahiptirler. 3-Casus ( Durum ) : İsimlerin 6 durumu vardır. 1- nominativ (us) : yalın hali 2- genitiv (us) : in hali 3- dativ (us) : e hali 4- akkusativ (us) : i hali 5-ablativ (us ) : den hali 6- vokatif (us) : hitap, söylev hali Tıp terimlerinde kullanılan ve isim olan Latince terimler genellikle nominativ (us) =yalın ve genetiv (us) =in halinde olup Singular (tekil ) ve Plural (çoğul ) olarak geçerler. Bu nedenle bu isimlerin yalnız nominativ ve genetiv hallerinin tekil ve çoğullarının cinsine göre nasıl şekil değiştirdiklerini vebunların nasıl yapıldıklarını anlatmaya çalışacağız. Latincede her ismin bir kökü olup, buna eklenen bir veya birden fazla hecelerede de o kelimenin açıklamak istediği asıl kelime türer. Öreneğin : Lup- köküne a eklenirse Lupa =dişi kurt anlamına gelen kelime, -us eklenirse Lupus = erkek kurt anlamına gelen gelen asıl kelime oluşmuş olur. Bu kelimelerin de sonlarına isimlerin çoğul ve durum durumunu gösteren sonek lerini getirmek suretiyle isimlerin çeşitli durumları olan çekimleri yapılır. Örneğin : Lupa (dişi kurt) kelimesin ele alırsak - TEKİL - : lupus : kurt

6 : lupae :kurdun - ÇOĞUL : lupae : kurtlar : lporum : kurtların Gösterilen şekilde e ve rum sonekleri eklenerek tekil ve çoğulların yalın ve in hallerine ilişkin çekimleri yapılır. Bu ilk açıklama ve örnekten sonra isimlerin çekimleri aşağıdaki asıl prensiplere uyularak yapılabilir. Kelimelerin her ne kadar istisnaları varsa da genellikle son heceleri a, us, um, is, in, r, t veya x gibi hece veya sessiz harflerle yapılır. Böyle olunca bu şekilde sonlanış gösteren kelimelerin çekimleri için bazı genel kurallar ortaya konulabilir.her şeyden önce isimlerin cinslerini tanımak gerekir,bunun içinde genel olarak kelimenin son hecesine bakılır. Şöyleki ; 1- Sonu r ile biten bazı kelimelerle sonu a ve e ile biten kelimeler femininum =dişi (f) dirler. Ancak Ulus ve nehir adları masculinus =erkek (m) olup bu kuralın dışında kalırlar. 2- Sonu us ile biten kelimelerle sonu r ile biten bazı kelimeler masculinus=erkek (m) dirler.ancak ülke,kent ve ağaç gibi kelimeler ise femininum =dişi (f) olup istisna oluştururlar. 3- Sonu um ve u ile biten isimlerde genellikle neutre = nötr = cinssiz (n ) dirler. Kelimelerin cinslerini de tanımladıktan sonra bunların çekimlerine geçelim. Bu çekimleri gruplar halinde yaparsak daha didaktik (öğretici) olacağı kanısındayız. 1.GRUP Sonu a ile biten bir isim bu haliyle tekil yalın = singular nominativ olup bunun tekil in durumu = singular genitiv kelimenin sonuna e getirmek,çoğul, yalın = plural nominativ ise aynı şekilde e harfi eklenerek, çoğul in durumu = plural genitiv de rum soneki eklenmesiyle oluşturulur.

7 ÖRNEKLER : TEKİL =SİNGULAR sutura : diki ş suturae :dikişin suturae : dikişler suturarum :dikişlerin arteria : atardamar arteriae :atardamarın arteriae : atardamarlar arteriarum :atardamarların vena : toplardamar venae : toplardamarın venae : toplardamarlar venorum : toplardamarların II.GRUP : Sonu us ile biten erkek ve dişi isimlerin çekimlerinde, tekil in hali =singular genitiv yapmak için us yerine i harfi getirerek, çoğul

8 yalın =plural nominativ de ise us yerine i koymak ve sonunda çoul in hali =plural genitiv halinin de us yerine arum soneki konulmak suretiyle yapılır. ÖRNEKLER : nervus :sinir nervi : sinirin nervi : sinirler nervorum : sinirlerin sulcus : oluk sulci : oluğun sulci : oluklar sulcorum : olukların caecus : kör caeci : körün caeci :körler caecorum : körlerin III.GRUP :

9 Sonu er ile biten erkek (m ) isimlerin çekimleri singular genitiv = tekil in hali yapmak için er yerine i harfi konarak plural genitiv = çoğul in hali yapmak için de i harfi yerine orum soneki getirilerek yapılır. ÖRNEKLER: liver : kitap livri : kitabın livri :kitaplar livrorum :kitapların lacer : yırtık laceri :yırtığın laceri : yırtıklar lacerum : yırtıkların puer : oğlan pueri :oğlanın pueri :oğlanlar puerorum : oğlanların

10 NOT : Sonu r ile biten isimlerin çekimleri de tekil in hali = singular genitiv yapmak için r harfi yerine ris çoğul yalın halinde = plural nominativ de ise r harfi yerine res ve çoğul in halinde =plural genitiv ise r harfi yerine rum soneki getirilerek yapılır. IV.GRUP : Sonu um ile biten nötr = cinsisiz ( n ) isimlerin çekimlerini yapmak içinde singular genitiv halinde = tekil yalın halinde um yerine i plural nöminativ = çoğul yalın halinde um yerine a ve plural genitiv halinde = çoğul in halinde um yerine arum soneki getirilir. ÖRNEKLER : : ligamentum = bağ : ligamenti = bağın : ligamenta = bağlar : ligamentorum = bağların : tuberculum = tümsekcik : tuberculi = tümsekciğin : tubercula = tümsekcikler : tubercularum = tümsekciklerin : jugulum = boyunduruk

11 : juguli = boyunduruğun : jugula = boyunduruklar : jugularum = boyundurukların V. GRUP : Sonu us la biten ve istisna = ayrıcalık gösteren bazı isimler vardır ki, bunların çekimlerinde ise sadece plural genitiv halinde = çoğul in halinde değişiklik olup us yerine uum soneki getirilir. Diğer halleri ise hiç değişmez aynı kalır. ÖRNEKLER: : ductus = kanal : ductus = kanalın : ductus = kanallar : ductuum = kanalların : manus = el : manus = elin : manus = eller : manuum = ellerin

12 : sinus = boşluk : sinus = boşluğun : sinus = boşluklar : sinuum = boşlukların VI. GRUP : Sonu u ile biten isimlerin çekimlerinde ise singular genitiv halinde = tekil in halinde u yerine us, plural nominativ halinde = çoğul yalın halinde u yerine ua ve plural genitiv hali = çoğul, in halinde uum soneki getirilerek yapılır. ÖRNEKLER : : cornu = boynuz : cornus = boynuzun : cornua = boynuzlar : cornuum = boynuzların : geni = diz : genu = dizin : genua = dizler

13 : genuum = dizlerin VII. GRUP : Sonu es ile biten isimlerin çekiminde singular genitiv halinde = tekil in halinde es yerine ei getirilir ; plural nominativ halinde = çoğul yalın halinde değişmez ve plural genitiv = çoğul in halinde es yerine erum soneki getirilmek suretiyle yapılır. ÖRNEK : : facies = yüz : faciei = yüzün : facies = yüzler : facierum = yüzlerin VIII. GRUP : Sonu is le biten sözcükler tekil yalın = singular nominativ ve tekil in halleri = singular genitiv halleri ayrı olup, çoğul yalın = plural nominativ halinde is yerine es veya ia al ır. Çoğul in halinde = plural genitiv halinde ise is yerine ium soneki alır. ÖRNEKLER: : auris = kulak : auris = kulağın

14 : aures = kulaklar : aurium = kulakların : muris = fare : muris = farenin : mures = fareler : murium = farelerin IX. GRUP : Sonları g, c, d, l, n, r, t ve s gibi sessiz harflerle biten isimlerin çekimlerinde şöyle yapılır. Genellikle bu sessiz harflerin sonuna masculin = erkek ( m ) ve femininum = dişi ( f ) sözcüklerin çekimleri için tekil için halinde = singular genitiv de is, çoğul yalın da = plural nominativ de es çoğul in halinde = plural genitiv halinde de um soneki getirilmek suretiyle yapılır. Cinssiz = neutre ( n ) sözcüklerin çekimleri ise sözcüğün sonuna tekil in hali için = singular genitiv hali için is, çoğul yalın = plural nominativ hali için a ve çoğul in hali = plural genitiv hali için de um soneki getirilir. ÖRNEKLER: (m) : venter = karın : venteris = karnın

15 (m) : dolor = ağrı : doloris = ağrının : dolores = ağrılar : dolorum = ağrıların (n) : caput = baş : capitis = başın : capita = başlar : capitum = başların (n) : tuber = tümsek : tuberis = tümseğin : tubera = tümsekler : tuberum = tümseklerin (m) : vomer = saban : vomeris = sabanın : vomeres = sabanlar

16 : vomerum = sabanların (n) : abdomen = karın : abdominis = karnın : abdomina = karınlar : abdominum = karınların (n) : foramen = delik : foraminis = deliğin : foramina = delikler : foraminum = deliklerin (f) : regio = bölge : regionis = bölgenin : regiones = bölgeler : regionum = bölgelerin (f) : sanguis = kan

17 : sanguinis = kanın : sanguines = kanlar : sanguinum = kanların : corpus = cisim : corporis = cismin : corpora = cisimler : corporus = cisimlerin Bu genel kurallara uymayan bazı sözcükler de vardır fakat bunların Tıp terimlerinde kullanılanların sayısı pek az olduğundan bizim için büyük bir önem taşımazlar. Onun için burada bunlardan söz edilmeyecektir. Ancak bunlardan bazıları Tıp Terimlerinde sadece TEKİL, YALIN = SİNGULAR NOMİNATİV ve TEKİL, İN DURUMU = SİNGULAR GENİTİV hallerinde kullanılırlar ki bunlardan bazıları şunlardır : : apex = uç : apicis = ucun : mater = ana

18 : matris = ananın : femur = uyluk : femoris = uyluğun : os = ağız : oris = ağzın : origo = çıkak, başlangıç : originis = başlangıcın : mons = tepe : montis = tepenin : pes = ayak : pedis = ayağın : atlas = ilk boyun omuru,atlas : atlantis = ilk boyun omurunun,atlasın : larynx = gırtlak : laryngis = gırtlağın

19 X. GRUP : Tıp Terimlerinde bazen özel adlarda terim olarak kullanılabilirler. Örneğin : Meckel, Corti, Sylvius, Galenos birer özel isimdir. Bunların genitiv hali = in hali kullanılarak sıra ile ansa Galeni = Galenos kangalı, organon Corti = Corti organı, aquaductus Sylvii : Sylvius un su kanalı, diverticulum Meckeli = Meckel çıkmazı terimleri yapılmıştır. Bunun gibi daha bir çok örnek vardır. Bununla birlikte özel isimlerden anatomik terimler oluşturma eğilimi gittikçe zayıflamaktadır ; hatta bugün tamamen terk edilmiş gibidir. Fakat biz yine de Literatürsel bir bilgi taşıması açısından bu ünlü kişilerin adlarını vermeyi uygun gördük. Achilles : Mitolojik kişi adı Tendo Achilles : Aşil kirişi, Aşil tendonu Alcock : ( ) Londralı ( İngiliz) Cerrahı. Canalis Alkocki : canalis pudendalis Ammon : Eski Mısır Tanrısı cornu Ammonis : Ammon boynuzu Angström : ( ) :Upsalalı Fizikçi Ölçü birimi : A o = 10 üzeri -7 Arantius, J.c. ( ) : İtalyan Anatomist ductus Arantii : Aranti kanalı Aschoff : ( ) : Freiburglu Patalog Tawara ( ? ) : Fukuoka lı ( Japon ) Patalog Auerbach, P ( ) : Breslau lu Anatomist plexus Auerbachi : Auerbach ağı : plexus myentericus Bartholin G. ( ) : Kopenhagl ı ( Danimarkalı ) Anatomist ductus Bartholini : Bartolin kanalı glandulae Bartholini : glandulae vestibularis majores : Bartholin bezleri : Vagina büyük dudağı bezleri

20 Bechterew W. ( ) : St.Petersburg lu (Rus) Anatomist nuncleus Bechterewii : nucleus vestibulavis superior : Bechterew çekirdeği Bertin, e.j. ( ) : Parisli (Frans ız ) Anatomist columna Bertini : columna renalis : Bertin uzantıları Bochdalek, V.A. ( ) : Praglı ( Çek ) Anatomist Trigonum Bochdaleki : trigonum lumbocostale : Bochdalek üçgeni Botallo, L : ( ) İtalyan Hekimi lig. arteriosum Botalli : atardamarın Botallo bağı Bowman W. ( ) : İngiliz Hekimi capsulae Bowmani : Bowman kapsülü Broca, P. ( ) : Parisli ( Fransız ) Cerrah ve Antropolog. Centrum Brocae : Broca merkezi : motor konuşma merkezi Brunner, J.C. ( ) : Alman Anatomist gil, Brunneri : gll. düodenalis : Brunner bezleri. Buradach, K.F. ( ) : Doğu Prusyalı Anatomist fasciculus buradachi : fasciculus cuneatus : Burdach demeti Cajal, Y. ( ) : 1906 Nobel Ödülünü kazanmış İspanyol Anatomist Camper, P. ( ) : Amsterdamlı ( Hollandalı ) Anatomist fascia Camperi : Camper fasiyası Clark J.A.L. ( ) Londralı ( İngiliz ) Anatomist Stilling Clark sütunu Cooper A.P. ( ) : İngiliz Hekimi fascia Cooperi : fascia cremasterca : Cooper fasiyası Corti A. ( ) : Hekim organon Cortii : Corti organı Douglas J. ( ) : İskoçyalı Anatomist Excavatio Douglasi : excavatio rectouterina : Douglas çıkmazı Linea semicircularis : linea Douglasi : Douglas çıkmazı

21 Ebner V. ( ) : Viyanalı ( Avusturyalı ) Anatomist gll. Enberi : gll. linguales : Ebner bezleri Eustachio, B. ( ) : İtalyan hekimi tuba Eustachio : tuba anditiva ossea : Eustachio borusu Falloppio, G. ( ) : İtalyan Cerrahı canalis Fallopi :canalis n. facialis : Fallopia kanal ı tuba uterina : ductus Fallopia : Fallopia tübü Glisson, F. ( ) : Londralı ( İngiliz ) Hekim capsulea Glissoni : capsula hepatis : Glisson kapsülü Golgi C. ( ) : İtalyan Anatomist apparatus Golgi : Golgi cihazı Goll F. ( ) : İsveçli Anatomist fasciculus Golli :Goll demeti : fasciculus lateralis posterior. Graaf R. ( ) : Fransız Anatomist Graff follikülü ( yumurtada ) Gratiolet L. ( ) : Parisli ( Frans ız ) Anatomist. Haller A. ( ) : İsviçreli Bilim Adamı diverticulum Halleri : Haller çıkmazı : sinus obliquus pericardii Circulus arteriosus Halleri : Hallerin atardamar dönencesi lamina vasculosa chorioidea Halleri : Hallerin zarsı damar yaprağı rete testis Halleri : Hallerin testis ağı Harder J. J. ( ) : Basel li ( İsviçreli ) Anatomist glandulae Harderi : Harder bezleri Hasner, J. ( ) : Praglı ( Çek ) Bilim Adamı Hasner kapağı : plica ductus nasolacrimalis Hassal, A.H. ( ) : Londralı (İngiliz ) Hekim corpusculus Hassali : Hassal cisimcikleri Havers C. ( ) : Londralı ( İngiliz ) Anatomist canalis Haveri : Havers kanalları Helleweg H.C. ( ) : Vedinburglu Psikiyatrist,ruh hekimi Henle F. ( ) : Göttingenli Anatomist

22 Henle kulpu = Henle kangalı = Henle kavsi = Henle kanalcığı Hesselbach, F.K : ( ) : Alman Cerrahı lig.hessalbachi : Hesselbach bağı : lig. interfoveolare Hessl, R. ( ) : Avusturyalı Patalog ve Anatomist gyrus Hessli : Hessl kıvrımı : gyri temporales transversi : kabuksal işitme merkezi Higmore, N. ( ) : İngiliz Cerrahı sinus ( cavum ) Higmori : Higmore boşluğu ( : sinus maxillaris ) His W. ( ) : Alman hekimi His demeti. Hortega, del R.H.P. ( ) : Arjantinli Histolog. Houston J. ( ) : Dublinli ( İrlandalı ) Hekim. Houston kapakları : plicae transversales recti Hunter, John ( ) : İngiliz Hekim, Anatomist ve Cerrah. canalis Hunteri : Hunter kanalı : canalis adductorius Jakobson. L.L. ( ) : Kopenhaglı ( Danimarkalı ) Anatomist organon Jakobsoni : Jakobson organı : organon vomeronasale Keith J.A. ( ) Flack, M.F.( ) Keith Flack düğümü : nodus sinoatrialis ( : auricularis ) Kohlrausch O.I.B. ( ) : Alman hekimi plica Kohlrauschi : Kohlrausch kapağı : plica transversa recti dexter Labbe. L. ( ) : Fransız Cerrahı trigonum Labbe : Labbe üçgeni : midenin karın ön duvarına değen kısmı Langerhans. P. ( ) : Freiburglu Anatomist insula Langerhansi : Langerhans adacıkları ( pankreas dokusundaki insulin salgılayan hücre odacıkları ) Lieberkühn, J.N. ( ) : Alman hekimi gll. Lieberkühni : Lieberkühn bezleri : ince barsak (onikiparmak barsağındaki özel bezler ) Lietaud.J. ( ) Fransız Hekimi

23 trigonum Lietaudi : Lietaud üçgeni : trigonum vesica Littre.A. ( ) : Parisli (Fransız) Anatomist ve Cerrah gll.littrei : Litre bezleri : gll.urethralis Malpighi. Marcello ( ) İtalyan Anatomist corpusculus Malphighi :Malphigi cisimciği : glomerulus pyramides Malphighi : Malphighi piramidleri : pyramydes renales Meckel.J.F. ( ) : Alman Anatomist diverticulum Meckeli : Meckel diveriticulumu : diverticulum ilei ganglionum Meckeli : meckel ganglionu : ganglion pterygopalatinum : ganglion submandibulare Meibom. Lt.( ) :Alman Anatomist gll.meibomi :Meibom bezleri : gll.tarsales Morgagni.Giovanni Batista ( ) : Padual ı (İtalyan ) Anatomist ve Patolog appendix testis Morgagni sinus rectales Morgagni bulbus olfactorius Morgagni locunde urethrales Morgagni foramen caecum linguae Morgagni concha nasalis suprema Morgagni columnae anales Morgagni ventriculus laryngis Morgagni Oddi.R. (?-1887 ) : İtalyan Anatomist sphichter Oddi : Oddi sifinkteri Pacchioni.A. ( ) : İtalyan Anatomist granulationes Pacchionini : Pacchioni taneciklenmesi Passavant Ph.G. ( ) : Alman Cerrahı papillae pharyngeus Passavanti : yutaktaki Passavant kabartısı Pecquet.J.( ) : Fransız Anatomist ve Cerrah cisterna Pecqueti : Pecquet sarnıcı : cisterna chyli ductus Pecqueti : Pecquet in lenf kanalı : ductus thoracicus Pertik.O.( ) : Budapeşteli (Macar ) Anatomist

24 diverticulum Pertiki : Pertik çıkmazı : processus pharyngeus Petit. F.P. ( ) : Fransız cerrahı canalis Petiti : Petit kanalı : spatium apparatus suspensorii lentis Petit.J.K.( ) : Parisli (Fransız ) cerrah trigonum Petiti : Petit üçgeni : trigonum lumbale Peyer.J.K. ( ) : İsvçreli Anatomist nodi lympatici Peyeri : Peyer lenf düğümleri : nodi lympathici solitarii Pirogoff.N.İ. ( ) : St.Petersburglu (Rus ) Anatomist angulsu Pirogoffi :Pirogoff açısı : angulus venosus Poupart.F.( ) : Parisli (Fransız) Anatomist ve Cerrah lig.pouparti : Poupart bağı : lig. inguinale Ranvier.L.A.( ) : Fransız Anatomist plexus Ranvieri : Ranvier ağı Remak.R.( ) : Alman Nörolog plexus Remaki : Remek ağı : plexus submucosus Meisneri Retzius.M.G.( ) : İsveçli Histolog spatium Retziusu :Retzius aralığı : spatium praevesicale Riolan.J. ( ) : Fransız Fizyolog Riolan demeti : ( m.styloglossus, m.stylohyoideus,m.stylopharyngeus,lig.stylomandibulare,lig.stylohyoideum dan oluşan demet ) Rivinus.A.Q. ( : Bachmann E. ) ( ) : Alman Anatomist ve Fizyolog ductus Rivini : Rivinus kanalı : ductus sublinguales minores incisura Rivini : Rivini kertiği : incisura tympanica Rolando.L.( ) : İtalyan Anatomist substantia Rolandi : Rolando maddesi : substantia gelatinosa sulcus Rolandi : Rolando oluğu : sulcus centralis Rosenmüller.J.C.( ) : Alman Anatomist

25 nodi lympo Rosenmülleri : Rosenmüller lenf düğümü recessus Rosenmülleri : Rosenmüller çıkmazı : recessus pharyngeus Sondström.İ.V.( ) : Upsalalı Histolog gll.sondstömi : Sondström bezleri : glandulae parathyreoidea Sartorini.G.D. ( ) : Venedikli (İtalyan ) Anatomist cartilago Sartorini : Sartorini kıkırdağı : cartilago corniculatio concha Sartorini : Sartorini konkası : concha nasalis suprema ductus Sartorini : Sartorini kanalı : ductus pancreaticus accessorius incisura Sartorini : Sartorini kertiği : incisura cartilaginis meatus acustici Scarpa.A. ( ) : İtalyan Anatomist nervus Scarpa : Scarpa siniri : nervus nasopalotinus trigonum Scarpa : Scarpa üçgeni : trigonum femorale Schlemm.F. ( ) : Alman Anatomist canalis Schlemmi : Schlemm kanalı : sinus venosus sclerae Sertoli. ( ) : Mailand lı Fizyolog cellulae Sertoli : Sertoli hücreleri Sibson.F.( ) : İngiliz Anatomist apaneurosium Sibsoni : Sibson akzarı Stenon.(Stensen veya Stenosis ) N. ( ) : Kopenhag lı (Danimarka lı ) Anatomist ductus Stenosis : Stenon kanalı : canalis parotideus canalis Stenosis : Stenon kanalı : canalis incisivus Sylvius.F. ( ). Amsterdem lı (Hollanda lı ) Hekim aquaeductus Sylvii :Sylvius sukanalı : aquaeductus mesencephali cisterna Sylvii:Sylvius sarnıcı : cisterna valeculae lateralis cerebri cerebri fissura Sylvii :Sylvius çatlağı : fosso Sylvii : fissura cerebri lateralis

26 Tarinus (Tarin) P. ( ) : Fransız Anatomist fossa Tarini :Tarinus çukuru : fossa intercruralis hiatus Tarini :Tarinus gireği,açıklığı :hiatus Fallopia velum Tarini : Tarinus yumuşakçası :velum medullare posterior Tenon.J.R. ( ) : Fransız Hekimi fascia Tenoni : Tenon akzarı : capsula bulbi spatium Tenoni : Tenon aralığı : spatium circumbulbare Thebesius.A.C. ( ) : Hirschberg li Hekim valvula Thebesii :Thebesius kapakçığı :valvula sinus coronarii vena Thebesi : Thebesius toplardamarı : venae cordis minima Thomson.F.H. ( ) : İngiliz Hekimi fascia Thomsonii :Thomson akzarı Tiedemann.F. ( ) : Alman Anatomist gll. Tiedamanni : Tiedemann bezleri : glandulae Bartholini Treitz.W. ( ) : Prag lı (Çek) Anatomist musculus Treitzi :Treitz kası : m.suspensorius duodeni Tyson.E. ( ) : İngiliz Anatomist gll.tysoni :Tyson bezleri : glandulae preaputii Valsalva.A.M. ( ) : Bologna lı (İtalyan ) Anatomist sinus Valsalvae :Valsalva boşluğu : sinus aortae Waldeyer-Hartz.W. ( ) : Alman Anatomist anulus lynphaticus Waldeyeri: Waldeyerin lenfatik halkası Walther.A.F. ( ) : Alman Anatomist ductus Waltheri ganglion cocygeum : Walther kanalı : ductus sublinguales minores Weber. M.I. ( ) : Alman Anatomist organon Weberi : Weber organı : utriculus prostaticus Wharton.T.H. ( ) : İngiliz Anatomist ductus Whartoni : Wharton kanalı : ductus submandibularis gll. Whartoni : Wharton bezleri : glandulae vestibulares majores Willis.T.H. ( ) : İngiliz Cerrahı ve Anatomist poligonum Willisi : Willis poligonu : circulus arteriosus cerebri

27 nervus Willisi :Willis siniri : nervus accessorius Winslow. J.B. ( ) : Fransız Anatomist foramen Winslowi : Winslow deliği : foramen epiploicum : foramen bursa omentalis Wrisberg. H.A. ( ) : Alman Anatomist cartilago Wrisberge : Wirsberg kıkırdağı :cartilago cuneiformis ganglionum Wrisbergi :Wrisberg ganglionu :ggl.cardiacum Zinn.J.G. ( ) : Alman Anatomist arteria Zinni : Zinn atardamarı : arteria centralis retinae SIFATLAR : ADJECTİVA İsimlerin vasıf ve karakterlerini tanımlayan kelimeler olan Sıfatları, NİTELEME SIFATLARI SAYI SIFATLARI İŞARET SIFATLARI SORU SIFATLARI MÜLKİYET SIFATLARI na ayırabildiğimiz gibi TEKİL SIFATLAR ve ÇOĞUL SIFATLAR olarak da ayırabiliriz. Yine isimlerde olduğu gibi masculin : erkek (m ), femininus : dişi (f) ve cinsiz : nötr (n) ye sahip olan sıfatlarında değişik durumları mevcuttur ve bu üç cinsinde isimlerde olduğu gibi çekimleri yapılır. Örneğin : Longus : uzun sıfatının üç cinsine ait tekil ve çoğulları aşağıdaki gibi çekilir. TEKİL : SİNGULAR Masculinus (m ) longus ( : uzun ) Yalın Femininus (f ) longa Neutre ( n ) lonum

28 ÇOĞUL :PLURAL Masculinus (m ) longi ( : uzunlar ) Yalın Femininus (f ) longae Neutre ( n ) longa magnus : büyük sıfatının üç cinsine ait tekil ve çoğulları ise ; TEKİL : SİNGULAR Masculinus ( m ) magnus : büyük Yalın Femininus (f ) magna Neutre ( n ) magnum ÇOĞUL : PLURAL Masculinus (m ) magni Yalın Femininus (f ) magnae Neutre (n ) magna lateralis : yan, yanda sıfatının üç cinsine göre tekil ve çoğulları, TEKİL : SİNGULAR Masculinus (m ) lateralis Yalın Femininus (f ) lateralis Neutre (n ) laterale ÇOĞUL : PLURAL Masculinus (m ) laterales Yalın Femininus (f ) laterales Neutre (n ) lateralis

29 alveolaris : boşluklu sıfatının üç cinsine göre çekimleri ise, TEKİL : SİNGULAR Masculinus (m ) alveolaris Yalın Femininus (f ) alveolaris Neutre ( n ) alveolare ÇOĞUL : PLURAL Masculinus ( m ) alveolares Yalın Femininus ( f ) alveolares Neutre ( n ) alveolaria şeklinde yapılır. Sıfatlar, vasıf ve karakterlerlerini tanımladıkları isimlerin cinslerine uyarlar.yani bir tamlamada isim hangi cinste ise onu tanımlayan sıfat da o cinstendir. Örneğin : Caput longum :uzun baş Latince Tıp Terimleri arasında kullanılan sıfatların hemen çoğunlukla Niteleme ve Sayı Sıfatları olması nedeniyle bizde yalnız bu 2 çeşit sıfat ; 1- NİTELEME SIFATLARI (QUALİFİCATİF ) 2- SAYI SIFATLARI ( NUMERAL ) sıfatlar üzerinde duracağız. 1- NİTELEME SIFATLARI (QUALİCİFATİF ) Niteleme sıfatlarının bilinen 3 derecesi vardır. Bunlar, a- POZİTİF : Normal durumu niteleyen b- KOMPERATİF : Karşılaştırmalı durumu niteleyen c- SUPERLATİF : Mübalağalı, abartmalı durumu niteleyen sıfatlardır. ÖRNEKLER : 1. Longus : uzun sıfatını ele alırsak,

30 Pozitif : Normal Longus : uzun Comperativa :Karşılaştırmalı Longior : daha uzun Superlativ :Abartmalı Longissimus : en uzun 2. Superius : üst sıfatını ele alırsak, Pozitif : Normal Superus : üst Comperativa :Karşılaştırmalı Superior : daha üst Superlativ : Abartmalı Supremus : en üst 3.Magnus : büyük sıfatını ele alırsak, Pozitif : Normal Comperativa :Karşılaştırmalı Superlativ :Abartmalı Magnus : büyük Major : daha büyük Maximus : en büyük 4.Parvus : küçük sıfatını ele alırsak, Pozitif : Normal parvus : küçük Comperativa : Karşılaştırmalı minor : daha küçük Superlativ : Abartmalı minimus : en küçük 5.inferus : alt sıfatını ele alırsak, Pozitif : Normal inferus : alt Comperativa : Karşılaştırmalı inferior : daha alt Superlativ :Abartmalı infimus : en alt Bu sıfatların üç niteleme derecesinden ( 1- Normal:pozitiv, 2- Karşılaştırmalı :comperativa, 3- Abartmalı : superlativ ) başka bir de yukarıda işaret edildiği gibi cinslerini de unutmamak gerekir. ÖRNEKLER : 1- Superior :üst sıfatı, Masculinus ( m ) erkek superior Femininus ( f ) dişi superior Neutre ( n ) cinssiz superius 2- Longus : uzun

31 Masculinus ( m ) erkek longus Femininus ( f ) dişi longa Neutre ( n ) cinssiz longum 3- anterior : ön Masculinus ( m ) erkek anterior Femininus ( f ) dişi anterior Neutre ( n ) cinssiz anterius 4- magnus : büyük Masculinus ( m ) erkek magnus Femininus ( f ) dişi magna Neutre ( n ) cinssiz magnum 5- major : büyük Masculinus ( m ) erkek major Femininus ( f ) dişi major Neutre ( n ) cinssiz majus 6- minor : küçük Masculinus ( m ) erkek minor Femininus ( f ) dişi minor Neutre ( n ) cinssiz minus Böylece üç ayrı cins gösteren niteleme sıfatlarının (Qualificativ ) çekimi de her üç cins için ayrı ayrı ve isimlerde olduğu gibi yapılır. Tıp terimleri arasında yer alan bu tür sıfatlar yalnız tekil ve çoğul yalın halleri ile geinitiv ( - in halinde ) halinde olduğundan burada yalnız bununla ilgili örnekler vereceğiz. Longus Longa Longum un çekimi şöyledir. 1- TEKİL : SİNGULAR longus longi ÇOĞUL : PLURAL longi