HAFTALIK KÜRESEL DEĞERLENDİRME BÜLTENİ

Transkript

1 HAFTALIK KÜRESEL DEĞERLENDİRME BÜLTENİ Aralık 2012

2 21. YÜZYIL TÜRKİYE ENSTİTÜSÜ HAFTALIK KÜRESEL DEĞERLENDİRME BÜLTENİ İçindekiler AB Gündemi... 1 Rusya Gündemi... 2 ABD Gündemi... 5 Orta Doğu Gündemi..6 Güney Kafkasya-İran-Pakistan Gündemi... 8 Türkistan Gündemi AB Gündemi AB Zirvesi nin sonuç bildirgeleri açıklandı. Bu zirvede Gazze Şeridi nde yaşanan son gelişmelere de paralel olarak Ortadoğu Barış Süreci ne ayrı bir önem atfedildi. Zirvenin ana gündem maddelerinden birinin barış süreci olması bunu açıkça gösterdi. Zirve nin sonuç bildirgesine göre AB nin Ortadoğu barışı için somut ve cesur adımlar atmanın zamanı geldi. İki devletli çözüm dışındaki seçenekler ise söz konusu dahi değildir. Zirveyle AB, İsrail in Batı Şeria daki yerleşim yerlerini genişletme çalışmalarını yasal görmediğini ve reddettiğini açıkladı. Bu gibi çalışmaları barış çabalarını baltalayan girişimler olarak değerlendirdiğini ifade etti. AB 1967 öncesi sınırları tanıdığını bir kez daha tekrarladı. Hamas liderlerinin İsrail karşıtı söylemlerini ise kabul edilemez bulduğunu belirtti. Toplumların birbirlerine karşı toleranslarını sarsan terör eylemleriyle mücadele edileceğini vurguladı. Zirve nin bir diğer gündem maddesini de Suriye oluşturdu. AB, muhalif Ulusal Koalisyon hareketini Suriye halkının temsilcisi olarak tanıdı. Koalisyon Başkanı Moaz Al-Khatib de toplantıya katıldı ve AB dışişleri bakanlarıyla görüş alışverişinde bulundu. Ülkedeki insan hakları ihlallerine dikkat çekilerek, demokratik geçişin sağlanmasının gözetildiğine işaret edildi. Bu zirvenin genel çerçevesi 19 Kasım daki AB Zirvesi nde belirlenmişti. İlk gündem maddesini Gazze olaylarının oluşturduğu bu Zirve de, Mısır ın kendi bölgesindeki arabuluculuk işlevinin desteklenmesi, sivil kayıpların önüne geçilmesi, ateşkesin sağlanması ve İsrail-Filistin-Arap Birliği- Mısır-BM ve Türkiye yle bağlantıda kalınması üzerinde durulmuştu. Esad rejimine karşı oluşturulan Koalisyon un Suriye de siyasi geçişin sağlanmasına katkıda bulunmasının beklendiği ifade edilmişti. 1

3 AB nin güvenlik ve savunma politikalarının da güçlendirilmesine dönük görüşmelerin yapıldığı Zirve de, Avrupa nın askeri kapasitesinin geliştirilmesi gerektiğinin altı çizilmişti. Uluslararası düzeyde üstlenilen askeri misyonlar tartışılmış, uluslararası güvenliği tehdit eden terör odaklarıyla mücadele için anında müdahale sorumluluğu üstlenilmesinin önemine işaret edilmişti. Gündeme alınan tüm bu konular, AB nin önümüzdeki dönemde nasıl bir dış politika izleyeceğini göstermesi açısından dikkate değerdir. Önümüzdeki dönemde Suriye deki geçişin, Ortadoğu Barış Süreci nin ve Ortak Dış ve Güvenlik Politikası nın AB nin dış politika gündeminde önde gelen konular olmasını beklemek gerekir. Bu başlıklar AB nin yakın çevresinde oluşturmaya çalıştığı güvenlik alanının tehlikeden uzak tutulmaya çalışıldığına işaret etmektedir. Diğer Gelişmeler: - Brüksel'de AB-Azerbaycan, AB-Ermenistan İşbirliği Konseyi gerçekleştirildi. AB Ermenistan ile yaptığı toplantıda vize kolaylığı ilgili bir anlaşma imzaladı. Ermenistan bunun üzerine AB vatandaşlarına vizeyi kaldırdı. - AB Ticaret Bakanları Konseyi, Avrupa Komisyonu na Japonya ile serbest ticaret anlaşması müzakerelerine başlanması için yetki verdi. Rusya Gündemi Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Barack Obama nın, insan hakları ihlalleri nedeniyle Rusya yı cezalandıran Magnitsky tasarısını imzalaması sonrasında Rusya-ABD ilişkileri gerildi. Yasayı iç işlerine karışmak olarak gören Moskova Ne yazık ki Amerikan makamları herhangi bir mahkeme prosedürü olmadan herhangi bir kişinin suça karışıp karışmadığını belirleyebilirken, Amerika Birleşik Devletleri bir kez daha tek uluslararası yargıç rolünü ve görevlerini tekeline almaya çalışıyor. açıklamasında bulundu. İki ülke arasındaki ilişkilerin gerginleşmesine yol açan yasa onaylanırken Soğuk Savaş döneminden bu yana yürürlükte olan 1974 Vanik-Jackson kararı da iptal edildi. Amerika tarafından alınan 1974 tarihli Vanik Jackson kararı Sovyet Ülkeleri ile ticareti ve göç konusunu sınırlandırırken, bu ülkelere Pazar-dışı ekonomiler sıfatını vermişti dan itibaren her yıl Jackson Vanik düzenlemesine moratoryumlar koyan ABD, Soğuk Savaş bittikten sonra da düzenlemeyi resmi olarak iptal etmemişti. Amerika yönetimi düzenlemenin 2

4 iptali için birçok kez söz vermişse de bu konuda somut adım Eylül 2012 de ABD nin Rusya Büyükelçisi Michael McFaul un Rusya ile ilişkilerde Jackson Vanik düzenlemesinin iptalinin öncelik taşıdığını açıklaması ile ortaya konulmuştur. Fakat burada da Magnitsky konusu sorun yaratmaya başlamıştır. Rusya hükümeti içinde bazı bürokratların büyük yolsuzluklara imza attıkları iddialarını ortaya atan muhalif bir isim Sergey Magnitsky, Moskova'da, İngiltere merkezli Hermitage yatırım fonu için çalışmakta idi. Magnitsky, Hermitage adına vergi kaçırdığı suçlamasıyla gözaltına alınmış ve bir yıl kaldığı hapiste kalmıştı. Magnitsky 16 Kasım 2009 da hücresinde ölü bulunmuştu. Bu olay sonrasında Batı nın Rusya ya karşı tepkisi artmış ve sonunda ABD nin Magnitsky listesini kabulü ile son noktaya gelinmiştir. Diğer taraftan Avrupa Parlamentosu da şüpheli ölümle ilişkisi bulunan ve kara listeye alınan 60 Rus yetkiliye vize sınırlaması getirilmesini öngeren yasayı Ekim ayı içerisinde onaylamıştı. ABD senatosu, 1974 Jackson-Vanik yasasını yürürlükten kaldırırken aslında farklı isimle benzer bir yasa kabul etmiştir. Sergei Magnitsky nin ölümünden sorumlu kişilerin ABD ye girişlerini yasaklayan ve mal varlıklarını donduran bu yasaya karşı Rusya tüm açıklamalarında ABD ye karşılık vereceklerini söylemişti. Rusya, yasanın kasım ayında Senato da kabul edilmesinden sonra sert açıklamalar yapmış. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Aleksandr Lukaşeviç, Ülkemize karşı vize yaptırımı ve mali yaptırımlar getiren Rus düşmanı bu girişime karşı sessiz kalmayacağımızdan emin olabilirsiniz açıklamasında bulunmuştu. Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev bu kararın büyük bir hata olduğunu ifade ederken, Başkan Putin ise tamamen politik bir hamle olarak değerlendirdiği karara karşılık Rusya nın aynı şekilde cevap vermesi gerektiğini açıklamıştı. Ayrıca Rusya Dış işleri Bakanı Sergey Lavrov da Magnitksy kararına karşılık Rusya nın da insan haklarını ihlal eden Amerikalıları ülkeye sokmayacağını belirtmişti. Konu ile ilgili olarak Büyükelçi McFaul ise Maagntisky kararsının Ruslara karşı bir düşmanlık içermediğini açıklamıştır. Nitekim Temmuz 2012 de Rusya da dış yardım alan STK ların yabancı ajan olarak sınıflandırılmasını öngören yasayı Putin, Amerikan senatosunun Magnitsky kararını onaylamasından sonra Kasım 2012 de hızlı bir şekilde onaylamıştır. Ayrıca Başkan Obama nın tasarıyı onaylamasından sonra ise Rusya ABD ile aralarında imzalanmış olan evlat edinme anlaşmasını da iptal edeceklerini açıklamıştır. Öne Çıkan Haberler 3

5 Dün Suriye de fidye için kaçırılan Rus vatandaşlarının durumu açıklama yapan Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Moskova nın, kaçırılan kişileri kurtarma sorununun çözümü için çaba gösterdiğini belirtti. Diğer taraftan Kasım ayı içerisinde Suriye Özgür Ordusu olarak kendini tanıtan muhalif militanlar tarafından kaçırılan Ukraynalı gazeteci Anhar Koçneva için de 50 milyon dolarlık fidye istendiği açıklandı. Rusya Acil Durumlar Bakanlığı, Rusya Dışişleri Bakanlığı ve Rusya Savunma Bakanlığı Rus vatandaşlarının Suriye den tahliye edilmesi için çalışmalara başladı. Hazırlanan bu plana göre, güvenlik güçleri birkaç gün içerisinde tehlikeli bölgeden uçak ve gemiyle yaklaşık 30 bin kişinin tahliye edilmesini düşünüyor. Moskova da yapılan Gümrük Birliği Zirvesinden sonra konuya ilişkin gazetecilere bilgi veren Putin, en önemli vazifenin, 1 Ocak 2015 tarihine kadar Avrasya Ekonomik Birliğinin kurulması olduğunu belirtti.ayrıca Rusya Devlet Başkanı, Beyaz Rusya, ve Kazakistan Cumhurbaşkanları 1 Mayıs 2013 e kadar Avrasya Ekonomik Birliği kurulmasına ilişkin Anlaşmanın hazırlanması için Hükümetlerini görevlendirdiler. Rusya'da ABD'nin Magnitski yasası na misilleme niteliğindeki ABD vatandaşlarının Rusya'ya girişinin ve Rusyalı çocukları evlat edinmesinin yasaklanmasını öngören tasarı, Duma'da dün ikinci oturumda 400 milletvekilinin oyuyla onaylandı. Tasarının bu hafta içinde nihai olarak kabul edilmesi bekleniyor. Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev, ülkede Rusya ya ait askeri hava üssünün kullanım süresinin 2032 ye kadar uzatılmasına ilişkin anlaşmayı onayladı. 29 Ocak 2017 de yürürlüğe girecek anlaşma, askeri hava üssünün görev süresinin 2032 ye kadar geçerli olmasını ve sürenin her beş yılda bir uzatılabilmesini öngörüyor. Daha önce Ortak Güvenlik Anlaşması Örgütü üyeliğini askıya aldığını duyuran Özbekistan, Rusya ya Özbekistan da Amerikan üssünün bulunmayacağı konusunda güvence verdi. Özbekistan, Rus NATO'su olarak bilinen Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü üyeliğinden ayrıldı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in ev sahipliğinde Moskova'da yapılan Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü Liderler Zirvesi'nde Özbekistan'ın üyeliği askıya alma isteği onaylandı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in 30. AB-Rusya Zirvesine katıldı. AB diplomatları, görüşmelerin AB ve en büyük komşusu arasında 'olumlu bir karşılıklı bağlılık' ortamı oluşturmaya dönük olduğunu söyledi. AB-Rusya zirveleri yılda iki kez 4

6 düzenleniyor. Rus diplomatlar da, görüşmelerin devrim niteliğinde sonuçlara yol açmadığını, ancak her birinin dönüm noktası olduğunu söyledi. Bu zirvenin 'yüzleşme değil, işbirliği zirvesi' olması umuluyor. Rusya, Kafkasya'daki direnişçilere yardım ettiği iddiasıyla yasaklı listesine aldığı İhvan hakkındaki yasağı kaldırmayı planlıyor. Rusya'nın Mısır'da iktidara gelen Müslüman Kardeşler Teşkilatı'na uyguladığı yasağı kaldırabileceği bildirildi. Rusya 2003 yılında aldığı kararla İhvan-ı Muslimin'i terör listesine almıştı. İhvan'ın Mısır'da iktidara gelmesiyle Rusya, bu ülkeyle ilişkilerini sağlam tutabilmek adına bu yasağı kaldırmayı planlıyor. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, RT'ye yaptığı özel açıklamada Türkiye'ye yerleştirilecek Patriot füzelerinin İran'a karşı olma ihtimali olduğunu söyledi. Rusya'da kadınlar için askerlik uygulamasına geçilmesi gündemde. Duma'da sunulan tasarı kabul edilirse, ülkede 18 yaşını dolduran her kadın askerlik görevine çağrılacak. ABD Gündemi 11 Eylül de Bingazi deki Amerikan konsolosluğuna düzenlenen ve büyükelçi Christopher Stevens dahil dört Amerikalı elçilik personelinin ölümüyle sonuçlanan saldırıyı soruşturan bağımsız komisyon, güvenlikte ciddi eksiklikler olduğu sonucuna vardı. Komisyon, Dışişleri Bakanlığı ndaki iki dairede üst düzey sistematik başarısızlıklar ve yönetimdeki eksikliklerin güvenlikte ciddi gedikler açtığını, bu nedenle Bingazi deki konsolosluğa düzenlenen terör saldırısına yeterli yanıtın verilemediğini bildiriyor. Komisyon ayrıca saldırı sırasında Bingazi deki konsoloslukta bulunan güvenlik görevlisi sayısının, Libya daki diplomatların üst üste ek eleman talep etmesine rağmen yetersiz olduğu sonucuna vardı. Komisyon üyelerinden emekli büyükelçi Thomas Pickering ve eski Genelkurmay Başkanı Oramiral Mike Mullen bugün, Temsilciler Meclisi ve Senato dış ilişkiler komisyonlarındaki kapalı oturumda, elde edilen bulgulara ilişkin açıklama yapacak. Öte yandan Dışişleri Bakanı Hillary Clinton komisyonun önerilerini kısa süre içinde tam olarak yerine getirmek için gereken adımları attığını söyledi. Komisyonun önerileri arasında riskli bölgelerdeki geçici tesis ve binalarda güvenliği arttırmak ve bu bölgelerde görev yapanların görev sürelerinin uzatılması bulunuyor. Komisyon, raporunda, Bingazi deki personelin, geçici olması nedeniyle yeterli kurumsal bilgiye sahip olmadığı belirtildi. Bakan Clinton, özellikle riskli bölgelerde güvenlik durumunun gözden geçirilmesi için girişim 5

7 başlattığını, Dışişleri Bakanlığı nın ek güvenlik personeli alımına ve eğitimine başladığını söyledi. Amerika gündeminde, Susan Rice ın dışişleri bakan adaylığından çekilmesiyle senatör John Kerry nin adının gündeme gelmesi var. Susan Rice geçen hafta Obama ya bakanlığa aday olmayacağını bildirmişti. Bundan sonra ABD Dışişleri Bakanlığı için adaylardan biri olan John Kerry nin adı öne çıkmaya başladı. Amerikan basını John Kerry i Obama nın iyi bir askeri olarak değerlendiriyor. Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ın rahatsızlığı gündemdeki yerini koruyor. Clinton ın bir çeşit mide virüsünden dolayı aşırı su kaybı yaşadığı belirtildi. Doktorlar Clinton ın gelecek haftaki programını iptal etmesi gerektiğini tavsiye ettiler. Clinton ın sağlık durumu yeni dışişleri bakanının atanmasını hızlandırabilir. Temsilciler Meclisi Sözcüsü Joe Boehner ile Obama arasında devam eden görüşmelerin olumlu bir sonuç doğruma ihtimalinin olduğu belirtiliyor. Ekonomi alanında ki bu çekişmeler Amerikan ekonomisinde önemli sorunlar doğurabilir. Bundan dolayı ne Cumhuriyetçilerin ne de Demokratların sorumluluk üstlenmek istememesi görüşmelerin olumlusonuçlanma ihtimalini artıran bir etken. Ancak, Cumhuriyetçiler ve Demokratların kamu harcamalarındaki kesintiler ve vergi oranları konusunda tam bir anlaşmaya varmadıkları da ortada. Kuzey Kore nin yörüngeye oturttuğu uyduyla ilgili tartışmalar devam ediyor. Çin in ABD ile ilişkilerine rağmen, Kuzey Kore nin yanında bulunduğu ve bu durumun Kuzey Kore nin faaliyetlerine zemin hazırladığı Amerikalı dış politika uzmanları tarafından dile getiriliyor. Orta Doğu Gündemi - Mısır'da geçtiğimiz ilk turu yapılan anayasa referandumunun resmi olmayan ilk sonuçlarına göre 'evet' oyları, 'hayır' oylarından fazla çıktı. Mısır Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'nin ertelemeye yanaşmadığı referanduma katılım ilk turda yüzde 32'de kaldı. referandumunun resmi olmayan ilk sonuçlarına göre sandıktan yüzde 56.5 evet, yüzde 43.5 hayır çıktı. Anayasa Yargıçların referandumu denetlemeyeceklerini açıklayarak boykota gitmesi nedeniyle referamdum iki turda yapılmak zorunda kalmıştı. Referandumun ilk turunda Mısır nüfusunun yaklaşık yarısının oy kullanması gerekiyordu. Ancak ilk turda oy kullanması gerekenlerin sadece yüzde 32'si sandığa gitti. İlk turda "evet" diyenlerin oranı Mısır nüfusunun yüzde 9'una denk geliyor. Bu 85 milyonluk Mısır halkının sadece yüzde 8 inin olumlu oy kullanması anlamına geliyor. Referanduma katılım 2011 yılı Mart ayında, Yüksek Askeri Konsey'in anayasal düzenlemelerle ilgili referandumundan dahi daha düşük oranda kaldı. 22 6

8 Aralık tarihindeki ikinci tur ise çoğu kırsal kesimdeki dini açıdan muhafazakar illerde yapılacak. Bazı gözlemciler bu nedenle ikinci turda evet oylarının oranının artmasını bekliyor. Öte yandan referandumun adil yapılmadığına ve Müslüman kardeşlerin çeşitli "hilelere başvurduğuna ilişkin güçlü iddialar bulunuyor. Referandum için oy kullanan bazı Mısırlılar sandıkların gerekenden önce kapatıldığı, seçim kuyruklarının halkı caydırmak için uzun tutulduğu görüşünü dile getirdiler. İddialara cevap vermek zorunda kalan Müslüman Kardeşler Teşkilatı (İhvan) Genel Sekreteri Mahmud Hüseyin, kurumun referandumun icrasıyla bir ilgisinin olmadığını savunarak, muhalefetin referandumda yolsuzluk yapıldığına ilişkin suçlamalarının yargı makamlarını ilgilendirdiğini ve referandumun eşi görülmemiş bir şeffaflık içinde yapıldığını iddia etti. Mısır'da liberal ve sol muhalefeti bir araya getiren Ulusal Kurtuluş Cephesi lideri George İshak, referandum sonuçlarına güvenmediklerini belirterek ''Hürriyet ve Adalet Partisi'nin ilan ettiği sonuçlar resmi olmayan sonuçlardır. Biz Yüksek Seçim Kurumunun nihai sonuçları açıklamasını bekliyoruz. Bağımsız kaynaklardan edindiğimiz bilgilere göre Mısırlıların çoğu referandumda anayasaya ''hayır'' dedi şeklinde konuştu. Oylama süreci sakin geçerken, Mısır'da Liberal Vefd Partisi'nin başkent Kahire'deki merkezi, kalabalık bir grup tarafından saldırıya uğradı. Parti kaynakları, eski cumhurbaşkanı adaylarından Selefi Hazim Salah ebu İsmail'in taraftarları olduğunu söyledikleri grubun, parti binasına saldırıp binanın bazı bölümlerini ateşe, araçlara da zarar verdiğini belirtti. - Mısır Başsavcısı Talat İbrahim Abdullah görevi devraldıktan bir ay sonra istifasını sundu. Talat İbrahim, selefinin görevine son verilmesinin ardından geçen ay Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi tarafından atanmıştı. Atama, yargı üyeleri arasında öfkeye neden olmuş, bazı yargı mensupları Abdul Maguid Mahmud'un görevden alınmasının yargı bağımsızlığına saldırı olduğunu savunmuştu. - Kuzey Irak ta meydana gelen çeşitli saldırılarda toplam 15 kişi yaşamını yitirirken 77 kişi de yaralandı. - Bağdat'ta hastaneye kaldırılan Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani'nin komada olduğu iddia ediliyor. Cumhurbaşkanlığı ise, Talabani'nin durumunun 'kontrol altında olduğunu' duyurdu. 7

9 - Tunus Cumhurbaşkanı Munsif Marzuki 2 nci yıldönümünde devrimin doğum yeri olan Sidi Buzid de konuşmacı olarak katıldığı mitingde taş ve domatesli saldırıya uğradı. - Suriye 'nin BM Daimi Temsilcisi Beşşar Caferi, BM Güvenlik Konseyi ve BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun'a gönderdiği mektupta muhaliflerin kimyasal silah kullanıp suçu hükümete atabileceğini öne sürdü. - BM Suriye Araştırma Komisyonu yayınladığı bir raporda, Suriye de mezhep savaşının derinleştiğini söyledi. Ülkedeki bütün toplulukların, ülkeden sürülme ya da öldürülme tehlikesi ile karşı karşıya olduğu söylenen raporda, Ermeni, Hıristiyan, Dürzi, Filistinli, Kürt ve Türkmen azınlıkların taraflarını seçmeye zorlandıklarını belirtti. - İsrail İçişleri Bakanlığı, Kudüs kentindeki Ramet Şalomu köyünde 1,500 yeni yerleşim biriminin imarına onay verdiğini açıkladı. İsrail Hükümeti'nin, yaklaşık bir hafta önce aldığı Doğu Kudüs'teki E-1 yerleşim yerinde 3 bin yeni bina inşa etme kararı pek çok ülke tarafından kınanmıştı. Güney Kafkasya-İran-Pakistan Gündemi Geliştirdiği nükleer program nedeniyle ABD ve AB nin ekonomik yaptırımları; İsrail in ise örtülü operasyonlarıyla uzun soluklu bir soğuk savaşın içine sürüklenen İran, NATO üyesi sınır komşusu Türkiye ile olan ilişkilerinde çok ciddi politik kırılmalar yaşamaktadır. Tahran ve Ankara ilişkilerinde 2002 den bu yana her ne kadar bazı konularda ortak paydanın varlığından söz edilse de son bir yıl içinde belirginleşen şekilde bir o kadar ayrılığın ve menfaat çatışmasının olduğu da yadsınamaz bir gerçektir. İki ülke arasındaki gerilimin ise özellikle Suriye, Irak ve Füze Kalkanı konuları üzerinde odaklandığı görülmektedir. İran ve Türkiye, söz konusu siyasi ayrılıklarını açıkça çatışma aracı haline dönüştürmese de uzun süredir devam eden adı konulmamış siyasi krizin adı patriot füzeleri oldu. Suriye sınırına altı Patriot bataryası yerleştirilmesi konusunda NATO dan onay alan Türkiye, füze savunma sistemlerinin konuşlandırılmasını bekliyor. Alman Meclisi nin geçen hafta onayladığı iki Patriot bataryası, 2 Şubat ta Türkiye ye yerleştirilecek. Teknik çalışmalar 8

10 için Kahramanmaraş a gelen Alman heyeti, Gazi Kışlası nda incelemelerde bulundu. Almanya dan gelecek Patriotlar ın bu kente kurulması bekleniyor. Patriotlar, Türkiye nin güney komşuları tarafından ise pek sıcak karşılanmadı. Türkiye nin Suriye krizindeki pozisyonundan rahatsızlık duyduğunu dile getiren İran Genelkurmay Başkanı Hasan Firuzabadi, Patriot füzelerinin her biri, dünya haritası üzerinde kara bir lekedir ve bunların getirilmesi yeni bir dünya savaşına zemin hazırlamak anlamına gelmektedir. Bu insanlığın geleceği ve aynı zamanda Avrupa'nın kendi geleceği için çok tehlikeli dedi. Firuzbadi nin bu açıklamasının ardından Konya'da düzenlenecek Şeb-i Arus törenine katılması beklenen İran Cumhurbaşkanı Ahmedinejad, Türkiye ziyaretini iptal etti. Genelkurmay başkanına paralel bir başka ifade ise İran Dışişleri Bakanı Ali Ekber Salihi den geldi. Salihi, Türkiye'de yerleştirilecek olan Patriot füzelerine işaret ederek, bu füzelerin provokasyon niteliğinde olduğunu ifade etti. Konuşmasının devamında patriot füzelerinin yerleştirilmesinin caydırıcılıktan çok kışkırtıcı etkisi olacağını belirterek, füzelerin bölgede güvenliğin sağlanmasına yardım etmeyeceğini vurguladı. Türkiye nin bu açıklamaya yanıtı ise gecikmedi. Kosovalı mevkidaşı Enver Hoca yla birlikte basın toplantısında bu konudaki soruları yanıtlayan Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Türkiye nin kendi toprakları korumak için her türlü tedbiri alabileceğini söyledi.iran ın yaklaşımını eleştiren Dışişleri Bakanı, bizim İran dan beklediğimiz bu tür açıklamalar yapmak yerine Suriye rejimine çok açık ve net mesaj vererek Suriye de zulmün durmasını temin etmektir dedi. Davutoğlu, tüm bölgede barışı tehdit edenin Türkiye değil Suriye olduğunun da altını çizerken Başbakan Recep Tayip Erdoğan ise İran Genelkurmay Başkanı nın açıklamalarını muhatap almayacağını açıkladı. Patriotlar ın bir yıllığına Türkiye ye getirileceğini hatırlatan Başbakan Erdoğan, Suriye nin süt liman olması halinde hava savunma sistemlerinin geri gönderileceğini söyledi. İran ın patriot füzeleri konusundaki sert tavrının aksine batı, bu endişelerin esassız olduğunu söylüyor. NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen, Patriot füzelerinin konuşlandırılmasıyla ilgili Tahran ın suçlamalarını kesinlikle reddederek bu adımın sadece savunma amaçlı olduğunu iddia etti. Ama bazı politikacılar, bu iddiaların pek de inandırıcı olmadığını düşünüyor. Türkiye ve İran arasındaki gerilimin uzun vadeli olacağı söylenemez, İran ın patriot füzeleri konusunda geleneksel kontrollü gerilim politikasını uyguladığı görülmektedir. Nitekim Malatya Kürecik e füze radarı yerleştirilmesi sürecinde de sert 9

11 açıklamalarda bulunan İran ın, söylemlerini kademeli olarak yumuşattığı görülmüştü, patriot füzeleri İran ın toprak bütünlüğünü hedef alacak bir menzile sahip olmadığından ve zaten İran ı da doğrudan hedef almadığından ötürü söylemlerini süreç içerisinde yumuşatması beklenmektedir. Güney Kafkasya gündeminde Gürcistan ve Rusya nın uzun bir aradan sonra görüşmesi öne çıkıyor. Gürcü ve Rus yetkililer 2008 yılındaki savaştan sonra ilk kez İsviçre nin Cenevre şehrinde bir araya geldi. Görüşmede Gürcistan ı Başbakan Bidzina İvanişvili nin özel temsilcisi Zurab Abashidze temsil ederken, Rusya dan Dışişleri Bakan Yardımcısı Gregory Karasin başkanlığındaki heyet katıldı. Görüşme sonunda Zurab Abashidze, iki ülke arasında çıkmaza giren ilişkileri düzeltmek için çaba sarf ettiklerini belirterek, İlk etapta kültürel, ticari ve direkt uçuşların başlatılması konularını görüştük. Düzenli olarak diyalog içerisinde bulunma konusunda anlaştık ifadesini kullandı. Rusya temsilci Gregory Karasin ise yaptığı açıklamada, Gürcistan ve Rusya nın ilişkileri düzeltme imkânına sahip olduklarını söyledi. Beklenen görüşme gerçekleşti, ancak iki ülke arasında sorun teşkil eden Güney Osetya ve Abhazya meselesi netliğe kavuşmuş değil, kısa vadede bunun aşılması güç, İvanişvili nin Rusya hamleleri iç politikada tepkiyle karşılaşabilir, Gürcistan halkındaki Rus algısı değişmeden ve Güney Osetya ve Abhazya sorunları aşılmadan Gürcü-Rus ittifakı zor gibi gözüküyor. Neticede İvanişvili Rusya için Güney Osetya ve Abhazya nın bağımsızlığını tanımak zorunda kalabilir bu durum ise İvanişvili nin siyasi kariyerini henüz yeni başlamışken bitirebilir. Diğer önemli gelişme ise Azerbaycan ile İran arasında yaşandı. Azerbaycan ile İran arasında daha önce imzalanan sınır şehirlerinde yaşayan iki ülke vatandaşlarının karşılıklı vizesiz geçişi ile ilgili anlaşma sona erdi. Azerbaycan Milli Meclisi 11 Aralık'ta söz konusu anlaşmanın lağvedilmesi yönünde karar almış ve onaylanması için Cumhurbaşkanlığı'na göndermişti. Cumhurbaşkanlığı'nın onayı ile söz konusu iki ülke arasında imzalanan anlaşma iptal edildi. Bakü ile Tahran arasında 2005 yılında imzalanan anlaşmaya göre, iki ülke sınırının 45. kilometre mesafesine kadar yaşayan halk vizesiz giriş yapama hakkını elde etmişti. Bu gelişme ise soğuk rüzgarların estiği Azerbaycan-İran arasında yeni bir gerilim noktasını oluşturmaktadır. İki ülke arasında her ne kadar olumlu açıklamalar yapılmaya çalışılsa da gerginlik artarak devam etmektedir. Güney Kafkasya-İran ve Pakistan da öne çıkan diğer gelişmeler: Washington Post gazetesi, Amerika yönetimi dünyanın diğer beş büyük devleti ile birlikte İran ile muhtemel müzakerelere alelacele hazırlandığını yazdı. Gazete, İranlı yetkililerin önümüzdeki günlerde yaptırımların hafifletilmesine karşı nükleer faaliyetlerini azaltma konusunu görüşmeye hazır olduğuna dair bazı işaretlerin bulunduğunu ileri sürdü. 10

12 Türkiye'de yerleştirilecek olan Patriot füzelerine işaret eden İran Dışişleri Bakanı, bu füzelerin yerleştirilmesinin provakasyon nitelikte olduğunu söyledi. Hamanay in Danışmanı Tümgeneral Yahya Rahim Safevi, bölgedeki asıl aktörlerin İran, Türkiye, Suudi Arabistan ve Irak olduğunu ifade ederek, Türkiye gibi bazı ülkeler Suriye de güvensizlik çıkarıdığını açıkladı. İran İslam Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Suriye krizinin çözümü için 6 maddeli plan önerdi. Bu çerçevede, öncelikle, BM denetiminde silahlar susmalı, şiddet ivedilikle durdurulmalı. İkinci olarak, Suriye halkına özellikle de şiddetten zarar görmüş muhtelif bölgelerdeki halka insanı yardımların ulaştırılması, ateşkesin sağlanarak, eş zamanlı olarak ulusal barış görüşmelerinin başlatılması, barışçıl siyasi faaliyetlerden dolayı tutuklu bulunan kişilerin, ister muhalifler isterse de hükümet tarafından tutuklanan kişilerin serbest bırakılması, Suriye'de yaşanan gelişmeler hakkında doğru olmayan enformasyon bilgilerin akışının önlenmesi ve zarar gören bölgelerin imar ve onarımı için komite kurulması öngörülüyor. Türkiye, Pakistan ve Afganistan Cumhurbaşkanı üç ülke arasında gerçekleşen 7. üçlü zirvede Ankara'da bir araya geldi. Ankara zirvesinin amacı Afganistan ile Pakistan arasında terörle mücadele gibi konularda yaşanan anlaşmazlıkları bertaraf etme şeklinde açıklandı. Pakistan dışişleri bakanlığı yayınladığı bildiride, Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai'nin İslamabad'a yönelik suçlamalarına cevap verdi. Bildiride Karzai'nin milli güvenlik kurumu başkanı Esedullah Halid'e yönelik suikast planının Pakistan'ın Kuveyt'e kentinde hazırlandığı suçlaması reddedildi. Pakistan 'da Birleşmiş Milletler destekli proje kapsamında yürütülen çocuk felci aşı kampanyası, ülkede sağlık çalışanlarına yönelik saldırılar nedeniyle durduruldu. CIA, El-Kaide lideri Usame Bin Ladin'in öldürüldüğü 2011'deki operasyon öncesinde sahte bir aşı kampanyası düzenleyerek Ladin'in ailesinin kimliklerini tespit etmişti. Taliban militanlarının etkin olduğu bölgelerde halk, bu nedenle devlet tarafından yürütülen aşı kampanyalarına şüpheyle bakıyor. Avrupa Birliği, vize kolaylığı müzakereleri yürüttüğü iki ülke Azerbaycan ve Ermenistan a çifte standart uyguladı. Ermenistan'la vize kolaylığı hususunda anlaşma imzalarken, Azerbaycan ile münasebetlerde sadece geleceğe yönelik söylemlere yer verildi. Azerbaycan ın, bölgenin istikrarı için çok önemli bir ülke olduğunun altı çizilirken, Ermenistan ve Avrupa Birliği arasında vize kolaylığı ve geri kabul anlaşması imzalandı. Azerbaycan Savunma Sanayi Bakanı Yaver Camalov basına yaptığı açıklamada Azerbaycan'ın bu yıl içerisinde 22 milyon manat (yaklaşık 22 milyon Euro) değerinde savunma sanayinde yerli üretim ürününü ihraç ettiği belirtildi. Azerbaycan Devlet İstatistik Komitesi açıklamarına göre, Azerbaycan da bu yılın ilk 11 ayında kişi başına düşen milli gelirin(gsmh) geçen yılın aynı dönemine oranla yüzde 12,2 artarak 3260,5 manat (yaklaşık 3350 Euro) olduğu bildirildi. 11

13 Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, Suriye'de bulunan Ermenilere yardım edeceklerini açıkladı. Sarkisyan, "Afganistan, İran'da artan tansiyon ve Suriye'deki durum bizlere durumun iyimser olmadığını gösteriyor. Suriye'de yaşayan büyük bir Ermeni toplumu var. Binlerce Ermeni, Suriye toplumunun ayrılmaz bir parçası. Orada bulunan Ermenilere yardım edeceğiz" değerlendirmesinde bulundu. Gürcistan eski Enerji ve Finans Bakanı Aleksandr Ketaguri ile eski Adalet Bakanı Nika Gvaramia'nın tutuklandığı bildirildi. Gürcistan'da eski Enerji Bakanı olan Aleksandr Ketaguri, hükümette görev aldığı dönemde yolsuzluk yaptığı gerekçesiyle tutuklandı. Ketaguri'nin yanı sıra yılları arasında Ekonomi Bakan Yardımcılığı görevinde bulunan Kakha Namenia ile eski Adalet Bakanı ve Rustavi 2 adlı televizyon kanalının genel direktörü Nika Gvaramia'nın da aynı soruşturma kapsamında tutuklandığı açıklandı. Gürcistan Cumhurbaşkanı Saakaşvili'nin Birleşik Ulusal Hareket Partisi Genel Sekreteri ve Eski Başbakan Vano Merabaşvili, düzenlenen basın toplantısında partinin iş rejiminin yönünü değiştirdiğini ifade etti. Basın toplantısının ardından düzenlenen eylemde, üst düzey yetkililerin tutuklanması protesto edildi. AB Genişleme Komiseri Stefan Füle, "Gürcistan ile ilişkilerimize çok önem veriyoruz dedi. Gürcistan Dışişleri Bakanı Maia Panjikidze ve AB Genişleme Komiseri Stefan Füle, Brüksel'deki AB-Gürcistan İşbirliği Konseyi toplantısının ardından ortak basın toplantısı düzenledi. Toplantıya, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi Dışişleri Bakanı Erato Kozakou-Markulli de katılarak bir konuşma yaptı. AB nin Gürcistan ı desteklemeye devam ettiğini söyleyen Markulli, Gürcistan, 2011 de gerçekleşen son Konsey toplantısından beri pek çok değişikliğe tanık oldu. Ekim ayındaki parlamento seçimleri, Gürcistan demokrasisi için; bir partiden diğerine barışçıl bir güç değişimiyle birlikte, bir mihenk taşı oldu. Gürcistan, demokratik güçlenme yolunda önündeki daha önemli engellerle karşılaşarak ilerliyor. AB, bu çabalarında Gürcistan ı desteklemeye devam edecektir dedi. Türkistan Gündemi Kazakistan ın bağımsızlığının 21. yılını kutlamak için 16 Aralık ta Akorda da düzenlenen toplantı esnasında ulusa sesleniş konuşması yapan Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kazakistan-2050 konulu konuşmasında ülkesinin 2050 yılı stratejisini açıklamıştı. Birçok önemli konuya değinen Nazarbayev, 2025 yılına kadar Kazak alfabesinin, Kiril yerine Latin alfabesi ile değiştirilmesi gerektiğini dile getirdi. Nazarbayev, Kazakça nın Kiril yerine Latin alfabesi ile yazılması sürecinin 2025 yılına kadar tamamlanması için şimdiden çalışmaları başlatmalıyız. Bu süreç sadece Kazak dilinin geliştirilmesi açısından değil dilimizin çağdaş iletişim kaynağına dönüşmesini de sağlayacaktır, dedi. 12

14 Öte yandan Nazarbayev ülkede yaşayan başta Ruslar olmak üzere farklı ana dilli grupları da rahatlatmak üzere, Latin alfabesine geçiş sürecinde ülkede yaşayan ve diğer farklı dillerde konuşan yurttaşların de temel haklarının korunmasına önem gösterileceğine vurgu yaptı. Nazarbayev in, Kazakistan ın Latin alfabesine geçmek için verdiği talimat Kırgızistan da da yankı buldu. Kazakların cesaretine hayran kaldığını açıklayan Türk- Kırgız Manas Üniversitesi Filoloji Fakültesi Üyesi Zamira Derbişeva, Kazakistan Latin alfabesine geçişi başarabilir. Kırgızistan ise bunu göze alamaz, dedi. Derbişeva ya göre, Latince Kazak dilinin fonetiğine uyuyor. Derbişeva, Kazakistan, Kırgızistan a göre daha gelişmiş ekonomiye sahip ve ayrıca Kırgızistan a göre, Kazakistan Rusya ya daha az bağımlı ve bu tür bir girişimi başarabilir. Kırgızistan ın durumu ise farklı. Rusya ya ekonomik açıdan oldukça fazla bağımlı olan ülkede bu tür geçiş olumsuz siyasi bir renk alacak. Ayrıca, Kırgız dilinin Latin alfabesine geçiş süreci oldukça büyük maddi kaynakları gerektiren bir süreçtir. Bizim için fazlasıyla büyük masrafları getirecek, dedi. Kazakistan ın bu kararı diğer Türk Cumhuriyetlerinde de heyecanla karşılanabilir. Çünkü Kültürün temel taşıyıcısı olan dildir ve dilde bütünlüğü sağlayan alfabenin ortak hale getirilmesi kültürel bütünleşmeyi hızlandıracaktır. Bu bütünlük tek alfabeden ziyade farklılıkların en aza indirgendiği birkaç alfabe şeklinde de gerçekleştirilebilir. Böylece halklar arasındaki iletişim zorluğu ortadan kalkacaktır. Hatırlamak gerekirse Azerbaycan, Türk Cumhuriyetleri arasındaki dil toplantılarında alınan kararlardaki 34 harfli alfabeye uygun olarak 1991 de, Özbekistan ve Türkmenistan ise toplantılarda belirlenen alfabeden farklı harflerle 1993 te Latin alfabesine geçmiştir. Kazakistan ve Kırgızistan ın da Latin alfabesine geçmesiyle birlikte Türk dünyasındaki dilde birlik ve bütünlük konusunda önemli bir süreç tamamlanmış olacaktır. Burada yapılan açıklamalar 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsüne değil, sadece yorumda bulunan 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü araştırmacılarına aittir. 13