Bu Rehbere elektronik ortamda internet sayfasından ula abilirsiniz.

Transkript

1

2

3

4

5 Bu Rehbere elektronik ortamda internet sayfasından ulaabilirsiniz. Ayrıntılı bilgi için Kurumumuz Sosyal Güvenlik Merkezlerine bavurabilirsiniz. Her türlü hakkı Sosyal Güvenlik Kurumu na aittir. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. Bu Rehber basım tarihinde yürürlükte olan mevzuat dikkate alınarak hazırlanmıtır. Rehberi Hazırlayan Birim Sosyal Güvenlik Kurumu Sigorta Primleri Genel Müdürlüü Sigortalı Tescil ve Hizmet Daire Bakanlıı Ankara, Mayıs 2013

6

7 SUNU Tüm çalıma hayatından sonra sosyal güvenlik kanunlarında emekli olabilmek için öngörülen belirli bir ya, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı artını yerine getirerek emeklilik ve yalılık aylıını hak etmi kiilerin almakta oldukları aylıklarını kestirmeksizin yeniden çalıma hayatına katılmak suretiyle kendi nam ve hesabına çalıanlar için kendileri, hizmet akdine tabi çalıanların ise iverenleri tarafından Kuruma ödenen prim sosyal güvenlik destek primi olarak tanımlanmaktadır. Sosyal Güvenlik Destek Primi Rehberi; çalıanlar ve iverenler açısından büyük önem arz eden ve bir sigortalılık türü olan sosyal güvenlik destek primi uygulaması hakkında yol gösterici olduu kadar bu sigorta koluna tabi olanlar açısından 5510 sayılı Kanunda salanan haklar yönünden bilgilendirme amacıyla hazırlanmıtır. Çalımayı gerçekletiren Kurumumuz Sigorta Primleri Genel Müdürlüü Sigortalı Tescil ve Hizmet Daire Bakanlıı na teekkür eder, tüm okuyucular için yararlı olmasını dilerim. Yadigar GÖKALP LHAN Sosyal Güvenlik Kurumu Bakanı ve Yönetim Kurulu Bakanı

8

9 T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu M SYONUMUZ Kaliteli, adil, kolay eri ilebilir, insan odaklı hizmet veren, aktüeryal ve mali açıdan sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemini yürütmek ve geli tirmektir. V ZYONUMUZ Vatanda odaklı hizmet anlayı ı içinde etkin, süratli ve kaliteli sosyal güvenlik hizmeti sunan, toplumun güvenine sahip ve aktüeryal dengeleri sa lanmı, saygın bir kurum olmak

10 ÇNDEKLER 1-Sosyal güvenlik destek primi (SGDP) nedir? SGDP uygulamasına ne zaman balanmıtır? SGDP primini kim öder, SGDP prim oranı nedir? SGDP yönünden yapılan yardımlar nelerdir? yılı Ekim ayı baından itibaren ilk defa çalımaya balayıp emekli olacakların durumu? Emeklilik ve yalılık aylıı balandıktan sonra kamu sektöründe çalımaya balayanlardan SGDP kesilir mi? Emeklilik ya da yalılık aylıı kamu sektöründe çalımaya balaması nedeniyle kesilenlerin bu ilerden ayrıldıktan sonra kesilen aylıı nasıl balanır? SGDP kimlerden kesilmez? Avukat ve noterler hakkında SGDP yönünden nasıl ilem yapılır? Banka sandıklarından emekli olup (4/b) kapsamında çalıanlar hakkında ne yapılır?... 6

11 sayılı Kanuna göre yurtdıı hizmet sürelerini borçlanarak aylık balananlardan Türkiye de çalımaya balayanlar hakkında ne yapılır? SGDP çakımalarında ne yapılır? Kendi nam ve hesabına çalıması bulunanların SGDP borçları nasıl yapılandırılır? SGDP primi alınması Anayasaya aykırı deil midir?... 8

12

13 1-Sosyal güvenlik destek primi (SGDP) nedir? SGDP belirli ya, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı artını yerine getirip emeklilik ve yalılık aylıı balanan sigortalıların yalılık aylıı kesilmeden hizmet akdine tabi çalımaları halinde iverenlerinden, kendi nam ve hesabına tabi çalımaları halinde kendilerinden alınan primdir. 2-SGDP uygulamasına ne zaman balanmıtır? (4/a) (SSK) sigortalıları yönünden SGDP uygulamasına 6/5/1986 tarihinden itibaren balanılmı olup bu tarihten sonra yalılık aylıı balanan SSK sigortalılarının yeniden çalımaya balayıp istekte bulunmaları halinde SGDP ödenmesi imkan salanmıtır. Ba-Kur, Emekli Sandıı ya da banka sandıklarına göre emekli olup (4/a) kapsamında çalımaya balayanlar da 6/5/1986 tarihinden itibaren SGDP ye tabi tutulmulardır. 1/10/1999 tarihinden itibaren (4/a) kapsamında yalılık aylıı balandıktan sonra serbest avukat veya noter olarak çalımalarını sürdürenlerin aylıklarından sosyal yardım zammı dahil % 15 oranında SGDP kesilmeye balanmıtır. (4/b) (Ba-Kur) sigortalılarından emekli olduktan sonra Ba- Kur kapsamında çalıması olanlar hakkında SGDP uygulamasına ilk defa 8/9/1999 tarihinden itibaren balanılmıtır. Ba-Kur sigortalılarının aylıklarından % 10 oranında SGDP kesintisi yapılmıtır. SSK, Emekli Sandıı ya da banka sandıklarına göre aylık alıp (4/b) kapsamında çalımaya balayanlardan ticari kazanç veya serbest meslek kazancı dolayısıyla gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlardan 2/8/2003, gelir vergisinden

14 muaf olup esnaf ve sanatkar sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kuruluuna usulüne uygun olarak kayıtlı olanlar ve irket ortaklarından 28/1/2004 tarihinden itibaren 12 nci gelir basamaının % 10 u oranında SGDP alınmaya balanmıtır. Bu kiiler SGDP prim tutarını Ba-Kur a ödemilerdir. 3-SGDP primini kim öder, SGDP prim oranı nedir? verenler sigortalılara ödedikleri ücretten sigortalıya ilikin SGDP hissesini kesip Kuruma bildirim yaparlar. (4/a) sigortalılarının yalılık aylıklarından SGDP kesilmez.2008 yılı Ekim ayı baından sonra emekli olup (4/a) kapsamında çalıması olanlardan kısa vade sigorta prim oranına % 30 ilave edilerek SGDP alınır. 1/10/ /8/2013 tarihleri arasında SGDP oranı % 31,5 ile 36,5 arasında deimekte olup 1/9/2013 tarihinden sonra bu oran % 32 olacaktır. % 30 oranındaki SGDP nin ü sigortalı, ü iveren hissesi olup iveren kısa vade primini de ilave ederek Kuruma bildirim yapar yılı Ekim ayı baından sonra yalılık ve emeklilik aylıı balanıp (4/b) çalıması olanların aylıklarından 2008 yılında % 12, 2009 yılında % 13, 2010 yılında % 14 ve 2011 yılından itibaren de % 15 oranında SGDP kesilmektedir. 4-SGDP yönünden yapılan yardımlar nelerdir? (4/a) sigortalıları yönünden SGDP ödenmi sürelerde sigortalılar, i kazası ve meslek hastalıkları sigortası yönünden salanan haklardan yararlandırılmakta olup, bu süreler malullük, yalılık ve ölüm sigortaları yönünden sigortalılık süresi sayılmamakta, primler toptan ödeme olarak iade edilmemekte ve hizmet birletirilmesinde dikkate alınmamaktadır. (4/b) sigortalıları yönünden SGDP ödenmi süreler sigortalılık süresi sayılmamakta, primler toptan ödeme

15 olarak iade edilmemekte ve hizmet birletirilmesinde dikkate alınmamaktadır yılı Ekim ayı baından itibaren ilk defa çalımaya balayıp emekli olacakların durumu? 5510 sayılı Kanunun yürürlüe girdii 2008 yılı Ekim ayı baından sonra (4/a) ve (4/c) sigortalısı olup yalılık aylıı balananlardan yeniden çalımaya balayanlardan kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyete tabi çalıanlar haricindeki sigortalıların balanan yalılık aylıkları kesilecektir. Aylıkları kesilen sigortalılardan kısa vade, uzun vade ve genel salık sigortası primi alınacak, bu çalımaları sona erdikten sonra yeni aylıkları bu hizmetleri de dahil edilerek yeniden hesaplanacaktır. Bunlardan SGDP kesilmeyecektir yılı Ekim ayı baından sonra ilk defa (4/a), (4/b) ve (4/c) ye tabi çalııp yalılık aylıı balanan kiilerden kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyeti olanlar dıında (4/b) sigortalıları bulunanlardan Kuruma yazılı istekte bulunanların yalılık aylıkları kesilmeyecek ancak bunların aylıklarından % 15 oranında SGDP kesilecektir. 6- Emeklilik ve yalılık aylıı balandıktan sonra kamu sektöründe çalımaya balayanlardan SGDP kesilir mi? (4/a), (4/b) ve (4/c) kapsamında emeklilik ve yalılık aylıı balananların kamuya ait ilerde (genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar, belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve iletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kurulular ile özel kanunla kurulmu dier kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluları, kamu iktisadi teebbüsleri ve bunların balı ortaklıkları ile müessese ve iletmelerinde ve sermayesinin % 50 sinden fazlası kamuya ait

16 olan dier ortaklıklarda) (4/a) ya da (4/c) yönünden yeniden çalımaya balamaları halinde emeklilik ve yalılık aylıkları kesilmekte olup bunlar hakkında SGDP hükümleri uygulanmamaktadır. 7- Emeklilik ya da yalılık aylıı kamu sektöründe çalımaya balaması nedeniyle kesilenlerin bu ilerden ayrıldıktan sonra kesilen aylıı nasıl balanır? (4/a) kapsamında çalııp yalılık aylıı balandıktan sonra kamu sektörüne ait ilerde (4/a) kapsamında çalıanlar hakkında uzun vade, kısa vade ve genel salık sigortası primi alındıından bu çalımalar dahil edilerek yalılık aylıı yeniden balanmaktadır. (4/a) ve (4/b) kapsamında yalılık aylıı balandıktan sonra kamu sektörüne ait ilerde (4/c) kapsamında çalıanların hizmet birletirme kapsamında deerlendirilmeyerek bu çalımalara ait kesenek ve karılıklar toptan ödeme olarak iade edilmekte, (4/a) ve (4/b) kapsamında kesilen yalılık aylıı güncellenerek sigortalılara ödenmektedir. (4/c) kapsamında çalııp emekli aylıı balandıktan sonra kamu sektörüne ait ilerde (4/c) kapsamında çalıanların aylıkları gerek 5434 sayılı Kanunun 99 uncu maddesine gerekse 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesine göre kesildiinden emekli aylıının yeniden balanmasında bu çalımalar da dahil edilerek emeklilik aylıı yeniden hesaplanmaktadır.

17 8- SGDP kimlerden kesilmez? - Kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyette bulunup bu kapsamdaki çalımaları nedeniyle emekli olanlarla, hizmet akdine tabi çalıması dolayısıyla, kendi nam ve hesabına baımsız çalıan ya da devlet memuru olarak emekli olduktan sonra kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyette bulunanların aylıkları kesilmez, bunlar hakkında SGDP hükümleri uygulanmaz. - Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözlemesi olmayan ülkelerde i üstlenen iverenlerce yurt dıındaki iyerlerinde çalıtırılmak üzere götürülen Türk içilerinden yalılık ve emekli aylıı alanlardan SGDP kesilmez. Bunlar hakkında iverenleri tarafından kısa vadeli sigorta kolları ile genel salık sigortası primleri ödenir. - Cumhurbakanlıına seçilenler, dıarıdan Bakanlar Kurulu üyeliine atananlar, yasama organı üyeliine seçilenler, mahalli idareler seçimleri sonucuna göre görev alanlar, sadece toplantı veya huzur ücreti ya da hakkı ödenen görevleri yürütenler ile yönetim ve denetim kurulu üyelii ücreti karılıında görevlendirilenler, ya haddini amamı olmaları kaydıyla her derece ve türdeki örgün ve yaygın eitim kurumlarında ders ücreti karılıı ders görevi verilenler, vakıf üniversitelerinde görev alanlar, özel kanunlarında emeklilik veya yalılık aylıı kesilmeksizin çalıtırılma veya görev yapma hakkı verilenlerden Cumhurbakanı tarafından atananlar, Babakan tarafından atananlar, Bakanlar Kurulu kararı veya müterek kararname ile atanan veya görevlendirilenler ve Türkiye Büyük Millet Meclisince yapılan seçimler sonucunda görev verilenler ile 2547 sayılı Yükseköretim Kanununun 60 ıncı maddesinin (a) fıkrası uyarınca Yasama Organı üyeliinin bitiminden sonra öretim üyesi olarak atanmı olanlar

18 9- Avukat ve noterler hakkında SGDP yönünden nasıl ilem yapılır? 2008 yılı Ekim ayı baından önce (4/a) kapsamında yalılık aylıı balandıktan sonra serbest avukat olarak çalıan ya da noterlik yapanların aylıklarından % 15 oranında sosyal güvenlik destek primi kesilmitir. (4/a) ya da (4/c) kapsamında çalıanlar hariç avukatlık ve noterlik meslei gelir vergisi mükellefiyetine tabi olmayı gerektirdiinden, bu çalımalar (4/b) kapsamında çalıma olarak deerlendirilmektedir yılı Ekim ayı baından sonra yalılık ve emekli aylıı balanıp avukatlık ve noterlik yapanların aylıklarından 2008 yılında % 12, 2009 yılında % 13, 2010 yılında % 14 ve 2011 yılında itibaren de % 15 oranında SGDP kesilmitir yılı Ekim ayı baından önce (4/c) den emekli aylıı alıp avukatlık ya da noterlik yapanlardan 1/2/2012 tarihinden itibaren SGDP kesintisi yapılmaya balanmıtır. 10- Banka sandıklarından emekli olup (4/b) kapsamında çalıanlar hakkında ne yapılır? 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesine tabi banka sandıklarından emekli olanlar hakkında Sosyal Güvenlik Kurumuna devredilinceye kadar sandık mevzuatı dorultusunda ilem yapılmakla birlikte sandık emeklilerinin kendi nam ve hesabına çalımaları halinde bankalarca aylıklarından SGDP kesilerek Kurumumuza bildirilmektedir.

19 sayılı Kanuna göre yurtdıı hizmet sürelerini borçlanarak aylık balananlardan Türkiye de çalımaya balayanlar hakkında ne yapılır? Yurtdıı hizmet borçlanması yaparak emekli olanlardan Türkiye de çalımaya balayanların aylıkları 19/6/2010 tarihine kadar kesilmekte, bunlar hakkında SGDP hükümleri uygulanmamakta iken bu tarihten itibaren yurtdıı hizmetleri borçlanarak aylık balananların Türkiye de sigortalı olarak çalımaya balamaları halinde SGDP ye tabi olmalarına imkan salanmıtır. 12- SGDP çakımalarında ne yapılır? Hizmetlerin birletirilmesine yönelik yapılan ilemlerde sigortalının aynı anda birden fazla statüye tabi olması mümkün olmadıından yalılık aylıı balandıktan sonra özel sektöre tabi ilerde iveren yanında çalııp SGDP ye tabi olanlar ile kendi nam ve hesabına çalıması olup aylıından SGDP kesintisi yapılanlar hakkında 1/3/2011 tarihine kadar önce balayan sigortalılık statüsüne göre ilem yapılmakta, 1/3/2011 tarihinden sonra ise hizmet akdine tabi sigortalılık geçerli sayıldıından aynı anda kendi nam ve hesabına çalıması bulunanların aylıından yapılan SGDP kesintisi kaldırılmaktadır. 13- Kendi nam ve hesabına çalıması bulunanların SGDP borçları nasıl yapılandırılır? 25/2/2011 tarihinden önceki aylara ilikin SGDP borçları 6111 sayılı Kanunla; /Ocak ayından 2004/Aralık ayına kadar toptan eya fiyatları endeksi (TEFE) aylık deiim oranları,

20 - 2005/Ocak ayından 2011/ubat ayına kadar (bu ay dahil) üretici fiyatları endeksi (ÜFE) aylık deiim oranları, basit usulde uygulanmak, gecikme cezası ve gecikme zammı yerine tahsil edilmek, pein ya da 6, 9, 12 ve 18 eit taksitte ödenmesi halinde taksitlendirme farkı ilave edilmek suretiyle ve ikier aylık taksit süresi içinde ödenmek kaydıyla yapılandırılmıtır sayılı Kanunla kendi nam ve hesabına tabi çalıması bulunanlardan 2013 yılı Mart ayı sonuna kadar olan SGDP ye ait borçlarını 1/2/2013 tarihinden itibaren dört ay içinde (30/5/2013 tarihine kadar) bavurmaları halinde 6111 sayılı Kanunla getirilen artlarla taksitlendirebileceklerdir. 14- SGDP primi alınması Anayasaya aykırı deil midir? Kendi nam ve hesabına çalıması bulunanlardan alınan SGDP karılıında herhangi bir sosyal sigorta yardımı yapılmaması, bu kesintinin herhangi bir nedeninin bulunmadıı, Devletin otoritesine dayanarak vatandaından karılıksız olarak aldıı her türlü vergi, resim, harç ve benzerlerinin hukuk devleti ilkesi ile badamaması gerekçe gösterilerek Anayasaya aykırılıı nedeniyle itiraz bavurusu yapılmı, Anayasa Mahkemesi 5/11/2008 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan kararıyla Anayasanın 2 nci maddesindeki hukuk devleti ilkesiyle toplum yaamında eitlik temeline dayanan adil bir hukuk düzeni kurulması amaçlandıı; SGDP uygulamasıyla, çalımaya devam ederek kazanç salayanlarla salamayanlar arasında adil bir dengenin kurulmasının salandıı, sosyal güvenlik destek priminin, sosyal güvenlik kurumlarının mali yapılarının güçlendirilmesi ve böylece sosyal sigortacılık faaliyetinin sürdürülebilmesi amacına yönelik olduu, bu uygulamanın sosyal güvenlik sistemi çerçevesinde

21 deerlendirilmesi yapıldıında, emekli olan bir sigortalının iine devam etmesinin, hem istihdamı menfi yönde etkiledii, hem de sigortalı sayısının artmasını engelledii, dolayısıyla, emekli olan kiilerin ilerini bakalarına devretmek suretiyle genç sigortalıların sisteme dahil olmalarını tevik etmenin, bu mümkün olmadıı takdirde, alınacak SGDP ile sisteme katkılarının salanmasının hedeflendiinin anlaıldıı, Anayasanın 60 ıncı maddesinde yer alan Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenlii salayacak gerekli tedbirleri alır ve tekilatı kurar. eklindeki anayasal düzenleme çerçevesinde deerlendirildiinde; herkesin sosyal güvenlik hakkından yararlanabilmesi bakımından sosyal güvenlik kurumlarının mali yapılarının güçlendirilmesine ihtiyaç bulunduu; bu balamda, itiraz konusu kuralın, Anayasanın 60 ıncı maddesinde sözü edilen tedbirler kapsamında deerlendirilmesi gerektii, ayrıca, sosyal ve ekonomik haklar alanında Devlete yüklenen görevlerin, Anayasanın 65 inci maddesinde belirtildii biçimde mali kaynakların yeterlilii ölçüsünde yerine getirilebileceinden SGDP uygulamasının Anayasa ya aykırı olmadıına karar vermitir.

22

23

24