PROGRAMLANABĐLĐR DENETLEYĐCĐLER (PLC) UYGULAMA ÖRNEKLERĐ - 1 UYGULAMA 1

Transkript

1 UYGULAMA 1 Bina Otomasyonu Uygulaması Her türlü güvenlik önlemlerinin alınacağı, evde yaşayan insanların yapacağı işleri minimuma indiren, bu uygulamaları sensör sayesinde gerçekleştirilecektir. Đstenen şartlar aşağıdaki gibidir. 1. Olası bir yangın çıkma ihtimalinde duman dedektörü sayesinde alarm çalacak ve yangın söndürme fıskiyeleri çalışacak 2. Evin sıcaklığı 20 derecenin altında ve üstünde olduğunda klimalar çalışacak 3. Haftanın her günü saat 9:00 da çimler sulanacak 4. Akşam hava karardığında bahçede ki ışıklar yakılacak 5. Hafta sonu veya gece saat 00:00 dan sonra hareket dedöktörü ile alarm çalacak 6. Yağmur yağdığında veya öğlen saat 11:00 ile 14:00 arasında camların panjurları otomatik olarak kapanacaktır. Tüm butonlar basıldığında kontaklarının konum değiştirdiği düşünülecektir. Tüm sensörler nesneyi algılayınca enerjilenmektedir (kontakları konum değiştirmektedir). Herhangi bir çıkış aktif ise o çıkışın enerjilenmesi (kontaklarının konum değiştirmesi) gerekmektedir. Akıllı ev projesinde ilk olarak duman dedektörü seçildi. Burada ki duman algılayıcı dedektör algılanan dumana göre tetiklenir ve yangın söndürme sistemini devreye sokarak işlem gerçekleştirilir. Diğer sistem klima sisteminin devreye girmesi ile alakalı burada evin sıcaklığına göre klima sisteme girerek ortamı soğutmaya yarar. Sisteme girmesi için algılayıcı sensörler ayarlanarak sistem hazır duruma getirilir. Daha sonra hava karardığı zaman ışıklar sensörler sayesinde devreye girerek aydınlatır. Bu sensörler LDR tarzı çalışırlar. Diğer sistem olarak ta hırsız alarmı sistemi burada kullanılan sensörler hareket algılayıcı sensörlerdir. Bunlar gece belli bir saat sonra devreye girer ve algılanan harekete göre sistem çalışır. En son olarak panjur sistemleri vardır. Bunlar her hangi bir vakitte yağmur yağdığı zaman devreye girer. Devreye girmesini sağlayan su algılayıcı sensörlerdir. Bu sensörler suyun oranına göre ayarlanabilir. Đsteğe göre de yukarda belirttiğimiz gibi belirli saatlerde de devreye girmektedir. ÖZER ŞENYURT 1

2 UYGULAMA 2 Taşıma bantları kumandası Bir doldurma tesisinde ardışık olarak çalışan üç bant yardımıyla kamyonlar doldurulacaktır. - Başlatma butonuna basıldığında 3. Bant hemen, 2. Bant 3 sn sonra ve 1. Bant ise 6 sn sonra çalışacaktır. - Durdurma butonuna basıldığında 1. Bant hemen, 2. Bant 5 sn sonra ve 3. Bant 10 sn sonra duracaktır. - Acil durdurma butonuna basıldığında bütün bantlar hemen duracaktır. - Ayrıca her bant birer termikle korunmaktadır. Birinci banda ait termik attığında 1. Bant, Đkinci banda ait termik attığında 1 ve 2. Bantlar, Üçüncü banda ait termik attığında her üç bantta hemen duracaktır. START STOP Bant 1 ĐMDAT Bant 2 F1 Bant 3 F2 F3 START STOP BAND 3 BAND 2 BAND 1 3 sn 3 sn 5 sn 5 sn ĐMDAT SEMBOL OPERAND AÇIKLAMA K1 A Bant motoru K2 A Bant motoru K3 A Bant motoru F1 E Motor için termik (NK) F2 E Motor için termik (NK) F3 E Motor için termik (NK) S0 E ĐMDAT (NK) S1 E Start (NA) S2 E Stop (NK) ÖZER ŞENYURT 2

3 UYGULAMA 3 Trafik ışıkları Bir kavşaktaki trafik ışıkları gündüz aşağıdaki diyagram gibi, gece ise; her iki sarı lamba 0.5 hz lik taktla yanıp sönecektir. Đntern darbelerle bir sayıcı ileriye saydırılacak ve sayıcı lambaların ne zaman yanıp ne zaman söneceği belirlenecektir.. Atama Listesi Sembol Adres Açıklama durumu kıyaslanarak SO E Gece/Gündüz 1L1 A Lamba 1 Kırmızı 1L2 A Lamba 1 Sarı 1L3 A Lamba 1 Yeşil 2L1 A Lamba 2 Kırmızı 2L2 A Lamba 2 Sarı 2L3 A Lamba 2 Yeşil TAKT L A M B A 1 L A M B A 2 KIRMIZI SARI YEŞİL KIRMIZI SARI YEŞİL Uygulama ile ilgili olarak aşağıda iki farklı çözüm verilmiştir. ÖZER ŞENYURT 3

4 UYGULAMA 4 Trafik sinyalizasyon sistemi Yaya geçidindeki trafik ışıkları gece; Kavşakta anayol istikametindeki sarı lamba, tali yol istikametindeki kırmızı lamba 1saniyelik aralıklarla lambanın yanıp sönmesiyle, çalışmaktadır. Gece gündüz ayırımı bir anahtarla sağlanmaktadır. Yayalar 6 numaralı lambada karşıdan karşıya geçmek istediğinde S istek düğmesine basacak, otolar için trafik lambası önce yeşilden sarıya sonra kırmızıya dönecektir. Yaya geçişi için yeşil 10sn süre ile yandıktan sonra trafik akışı için yayaya kırmızı yanacak, otolar için trafik ışığı kırmızı, kırmızı-sarı ve sonra yeşil lamba yanacaktır. ÖZER ŞENYURT 4

5 UYGULAMA 5 Otomatik Kapı Bir otomatik garaj kapısında aşağıda belirtilen şartları sağlayacak PLC programını yazınız. GĐRĐŞ BĐRĐMLERĐ ÇIKIŞ BĐRĐMLERĐ I0.0 ĐLERĐ Q0.0 GERĐ I0.1 GERĐ Q0.1 ĐLERĐ I0.2 S1 I0.3 S2 I0.4 OTOMATĐK MANUEL (PLC ÜZERĐNDEN) I0.5 DIŞ SENSÖR (PLC ÜZERĐNDEN) I0.6 ĐÇ SENSÖR (PLC ÜZERĐNDEN) 1. Đleri butonuna basıldığında kapı ileri doğru hareket edecektir. Đleri butonundan elimizi çektiğimizde veya kapı S2 sınır anahtarına çarptığında kapı duracaktır. 2. Geri butonuna basıldığında kapı geriye doğru hareket edecektir. Geri butonundan elimizi çektiğimizde veya kapı S1 sınır anahtarına çarptığında kapı duracaktır. Đleri ve geri çalışma aynı anda devreye girmeyecektir. 1. Kapı I0.4 giriş sinyali 1 iken otomatik konumda çalışacak ı0.4 giriş sinyali 0 iken manuel konumda çalışacaktır. 2. Kapının manuel konumda çalışması durumunda kapı 1 ve 2 numaralı maddelerde belirtildiği şekilde çalışacaktır. 3. Otomatik konumda çalışmada kapı kapalı konumda kalacaktır. 4. Kapıya dışarıdan araç yaklaştığında dış sensör giriş sinyali verilecek ve kapı açılacaktır. 5. Kapıdan araç geçişi tamamlanıp dış ve iç sensörlerde giriş sinyali kesildiğinde kapı 5 saniye bekleyecek ve bu zaman zarfında bir başka araç yaklaşımı olmazsa kapanacaktır. 6. Kapıya içeriden araç yaklaşımı olduğunda iç sensör giriş sinyali verilecek ve kapı açılacaktır. 7. Kapıdan araç geçişi tamamlanıp dış ve iç sensörlerde giriş sinyali kesildiğinde kapı 5 saniye bekleyecek ve bu zaman zarfında bir başka araç yaklaşımı olmazsa kapanacaktır. ÖZER ŞENYURT 5

6 UYGULAMA 6 Üç Fazlı Asenkron Motora Üç Kademeli Dirençle Yol Verme Merkezi havalandırma sistemi fanı olarak çalışan üç fazlı asenkron motor için aşağıdaki şartları sağlayacak şekilde PLC programını yazınız. GĐRĐŞ BĐRĐMLERĐ ÇIKIŞ BĐRĐMLERĐ I0.0 DURDURMA Q0.1 KM1 I0.1 BAŞLATMA Q0.2 KM2 I0.2 AŞIRI AKIM RÖLESĐ Q0.3 KM3 Q0.4 KM4 Birinci çalışma durumu Başlatma butonuna basıldığında motor şebekeye R1, R2 ve R3 dirençleri ile birlikte girecektir. Sırasıyla 5 er saniye aralıklarla R1, R2 ve R3 dirençleri devreden çıkarılacak ve motor dirençsiz çalışmasını sürdürecektir. Durdurma butonuna basıldığında veya aşırı akım rölesi açma sinyali verdiğinde motor duracaktır. Đkinci çalışma durumu Başlatma butonuna basıldığında motor şebekeye R1, R2 ve R3 dirençleri ile birlikte girecektir. Sırasıyla 5 er saniye aralıklarla R1, R2 ve R3 dirençleri devreden çıkarılacak ve motor dirençsiz çalışmasını sürdürecektir. Durdurma butonuna basıldığında motor sırasıyla 5 er saniye aralıklarla R3, R2 ve R1 dirençlerini devreye alacak ve bütün dirençlerle 5 saniye çalıştıktan sonra duracaktır. Aşırı akım rölesi açma sinyali verdiğinde motor hemen duracaktır. ÖZER ŞENYURT 6

7 UYGULAMA 7 Üç Faz Rotoru Sargılı Asenkron Motora Kademeli Dirençle Yol Verme GĐRĐŞ BĐRĐMLERĐ ÇIKIŞ BĐRĐMLERĐ I0.0 DURDURMA Q0.1 KM1 I0.1 BAŞLATMA Q0.2 KM2 I0.2 AŞIRI AKIM RÖLESĐ Q0.3 KM3 Q0.4 KM4 Birinci çalışma durumu 1. Başlatma butonuna basıldığında motor R1, R2, R3 dirençleri ile birlikte devreye girerek çalışmaya başlayacaktır. 2. Üçer saniye ara ile R3, R2 ve R1 dirençleri devreden çıkacak ve motor dirençsiz çalışmasını sürdürecektir. 3. Durdurma butonuna basıldığında veya aşırı akım rölesi açma sinyali verdiğinde motor duracaktır. Đkinci çalışma durumu Motor rotor dirençlerinin durumuna göre; 1. R1 direnci devrede iken motor 1400 d/dk, R1 ve R2 dirençleri beraber devredeyken 1350 d/dk, R1, R2 ve R3 dirençleri beraber devrede iken 1300 d/dk, dirençlerin hepsi devre dışı iken 1450 d/dk ile dönmektedir. 2. Motor ilk çalışmasında birinci çalışma durumundaki gibi çalışacaktır. 3. Motor devreye girdikten 5 saniye sonra devre 1300 d/dk ya düşecektir d/dk da 10 saniye çalıştıktan sonra devir 1350 d/dk çıkacaktır d/dk da 5 saniye çalıştıktan sonra devir 1400 d/dk ya çıkacaktır d/dk da 5 saniye çalıştıktan sonra devir 1450 d/dk ya çıkacaktır d/dk da 10 saniye çalıştıktan sonra motor duracaktır. ÖZER ŞENYURT 7

8 UYGULAMA 8 Üç Fazlı Asenkron Motora Yıldız Üçgen Yol Verme Havalandırma sisteminde kullanılmakta olan üç fazlı asenkron motorun yıldız üçgen yol verilmesine ait aşağıdaki şartları sağlayacak PLC programını yazınız. GĐRĐŞ BĐRĐMLERĐ ÇIKIŞ BĐRĐMLERĐ I0.0 DURDURMA Q0.1 KM1 I0.1 BAŞLATMA Q0.2 KM2 I0.2 AŞIRI AKIM RÖLESĐ Q0.3 KM3 1. Başlatma butonuna basıldığında KM3 hemen ve bundan 0,5 saniye sonra KM1 devreye girerek motoru yıldız olarak çalıştırmaya başlayacaktır saniye sonra KM3 devreden çıkacak bunda da 0,5 saniye sonra KM2 devreye girecek ve motor üçgen çalışmasını sürdürecektir. 3. Durdurma butonuna basıldığında veya aşırı akım rölesi açma sinyali verdiğinde motor duracaktır. ÖZER ŞENYURT 8

9 UYGULAMA 9 Üç Fazlı Asenkron Motorun Đleri Geri Yıldız Üçgen Çalıştırılması Bir tuz öğütme makinesine ait üç fazlı asenkron motorun aşağıda istenilen şekilde çalışmasını sağlayacak PLC programını yazınız. GĐRĐŞ BĐRĐMLERĐ ÇIKIŞ BĐRĐMLERĐ I0.0 DURDURMA Q0.0 KM1 I0.1 BAŞLATMA Q0.1 KM2 I0.2 AŞIRI AKIM RÖLESĐ Q0.2 KM3 Q0.3 KM4 1. Başlatma butonuna basıldığında motor ileri yönde yıldız üçgen yol alacaktır. Yol alma süresi 3 saniye olacaktır. Yıldız 0,5 saniye önce devreye girecek, üçgen devreye girmeden 0,5 saniye önce devreden çıkacaktır. 2. Motor üçgen çalışmaya geçtikten 5 saniye sonra duracaktır saniye bekledikten sonra ters yönde yıldız üçgen yol alacaktır. Yol alma süresi 3 saniye olacaktır. Yıldız 0,5 saniye önce devreye girecek, üçgen devreye girmeden 0,5 saniye önce devreden çıkacaktır. 4. Geri yönde üçgen çalışmaya geçtikten 5 saniye sonra duracaktır saniye bekledikten sonra motor ileri yönde yıldız üçgen yol alacaktır. 6. Arızasız bir durumda bu periyodik çalışma 4 kez tekrarlanacak ve motor duracaktır. 7. Arıza durumunda bu periyodik çalışma durdurma butonuna basana kadar veya aşırı akım rölesi açma sinyali verene kadar devam edecektir. 8. Đleri ve geri aynı anda devreye girmeyecektir. Yıldız ve üçgen aynı anda devreye girmeyecektir. ÖZER ŞENYURT 9

10 UYGULAMA 10 Kimyasal reaksiyon tank sistemine ait aşağıdaki şartları sağlayacak PLC programını yazınız. GĐRĐŞ BĐRĐMLERĐ ÇIKIŞ BĐRĐMLERĐ I0.0 BAŞLATMA Q0.0 ALARM I0.1 S1 Q0.1 V1 I0.2 S2 Q0.2 V2 I0.3 P Q0.3 M1 I0.5 T Q0.4 M2 Q0.5 G 1. Başlangıç koşullarında S2 ve S1 sıvı seviye sensörleri ile T termik sensör ve P basınç sensörü sıfırdır. 2. Başlatma butonuna basıldığında V1 valfi açma yapacak ve sıvı seviyesi önce S2 sensrünü 1 sonra S1 sensörünü 1 yapacak ve duracaktır. 3. S1 sensörü 1 olduktan 3 saniye sonra M1 mikser tankı karıştırmaya başlayacaktır. M1 motoru sıvı alt seviye düştüğünde ise duracaktır. 4. M1 mikser motoru çalıştıktan 2 saniye sonra G ark generatörü çalışacak ve tankta ısıtma başlayacaktır. 5. T termik sensörü gerekli ısıya ulaşıldığında 1 olacak ve G ark generatörü duracaktır. T termik sensörünü 0 konumundan 1 konumuna çıkışına kadar G ark generatörü devreye girip çıkacaktır. 6. T termik sensörünü 1 olması ile birlikte V2 valfi 2 saniye çaçlışacaktır. Sonra duracak ve hemen arkasından 1 saniye M2 motoru çalışacaktır. V2 valfi ve M2 motoru arasındaki 2+1 saniyelik çalışma periyodik olarak devam edecektir. (V2-M2 periyodik çalışma sırasında S1 seviye sensörü sıvının azalmasından dolayı 0 konumuna düşecektir.) 7. S2 seviye sensörü 0 konumuna düştüğünde V2 valfi dolayısıyla V2-M2 periyodik çalışması duracak V1 valfi tanka sıvı almaya başlayacak ve sistemin çalışması 2. maddesindeki işlem basamağına dönecektir. 8. Tanktaki basınç tehlikeli değere yükselip P basınç sensörü 1 olduğunda alarm lambası ile birer saniye aralıkla yanarak ikaz verecek ve aynı anda V2 valfi devamlı açma yapacaktır. Bu durumda M2 motoru çalışmayacaktır. 9. Tehlikeli durum ortadan kalkıp P basınç sensörü 0 konumuna geldiğinde alarm lambası ve V2 valfi normal çalışmalarına dönecektir. 10. çalışma başlatma butonu 0 olana kadar devam edecektir. ÖZER ŞENYURT 10

11 UYGULAMA 11 Taşıma Asansörü Bir fabrikada koli taşımada kullanılan bant asansör sistemi için aşağıda istenen çalışma şartlarını sağlayacak PLC programını yazınız. GĐRĐŞ BĐRĐMLERĐ ÇIKIŞ BĐRĐMLERĐ I0.0 BAŞLATMA Q0.0 M1 YUKARI I0.1 DURDURMA Q0.1 M1 AŞAĞI I0.2 S1 Q0.2 M2 ĐLERĐ I0.3 S2 Q0.3 M2 GERĐ I0.4 S3 Q0.4 M3 Q0.5 M4 1. Başlatma sinyali verildiğinde asansör aşağıda ise (S2=1) M3 alt bant motoru ve M2 asansör içi motoru ileri olarak çalışacaktır. 2. S1 sensörü 3. koli geçtikten sonra (düşen kenar) M3 ve M2 ileri motorlarını durduracaktır. 3. M2 ileri motoru durduğu anda M1 asansör motoru yukarı çalışmaya başlayacak. 4. Yukarı harekette önce S2 sensörü 0 olacak ardından kabin yukarıya çıktığında S3 sensörü 1 olacaktır. 5. Kabin yukarı çıktığında (S3=1) M1 motoru yukarı çalışmasını durduracak ve M2 asansör motoru ve M4 üst bant motoru 5 saniye süre ile çalışarak asansör içerisindeki kutuları boşalacaktır saniye sonunda kutular boşaldıktan sonra M1 asansör motoru aşağı yönde ve M2 asansör içi motoru geri yönde çalışmaya başlarken M4 üst bant motoru ise duracaktır. 7. Kabin aşağı inerken önce S3 sensörü 0 olacak ve kabin aşağıya indiğinde ise S2 sensörü 1 olacaktır. Kabin aşağı kata indiğinde M1 asansör motoru aşağı ve M2 asansör içi motoru geri çalışmasını durduracaktır. 8. Durdurma butonuna basılana kadar yukarıda işlem basamaklarında verilen döngü devam edecktir. M2 ileri ve geri aynı anda devreye girmeyecektir. M1 yukarı ve aşağı aynı anda devreye girmeyecektir. ÖZER ŞENYURT 11

12 UYGULAMA 12 Bir kömür kırma sistemine ait aşağıdaki çalışma şartlarını sağlayacak PLC programını yazınız. GĐRĐŞ BĐRĐMLERĐ ÇIKIŞ BĐRĐMLERĐ I0.0 DURDURMA Q0.1 M1 I0.1 BAŞLATMA Q0.2 M2 I0.2 AA1 I0.3 AA2 I0.4 S1 I0.5 S2 1. Başlatma butonu sistemi çalıştıran buton olup araba yerinde ise yani S1 sensörü 1 ise M1 ve M2 motorları çalışmaya başlayacaktır. 2. Araba dolduğunda S2 ağırlık sensörü 1 olacak ve M1 motoru hemen M2 motoru 3 saniye sonra duracaktır. M2 motoru da durduktan sonra araba manuel olarak yerinden alınacaktır ve arabanın alınması ile S1 ve S2 sensörleri 0 olacaktır. 3. Araba tekrar yerine getirildiğinde ise çalışma önceki maddeden itibaren tekrarlanacaktır. 4. Durdurma butonuna basıldığında M1 ve M2 motorları hangi çalışmada olursa olsunlar hemen duracaktır. 5. AA1 açma sinyali verdiğinde M1 motoru hemen M2 motoru ise 3 saniye sonra duracaktır. 6. AA2 açma sinyali verdiğinde M1 ve M2 motorları hemen duracaklardır ve AA röleleri eski konumlarına gelmediği sürece motorlar tekrar çalıştırılamayacaklardır. ÖZER ŞENYURT 12

13 UYGULAMA 13 Normal benzin, süper benzin ve kurşunsuz benzine ait bir dolum tesisi için aşağıdaki çalışma şartlarını sağlayacak PLC programını yazınız. Her tankı aşağı tarafında boşaltan manuel vanalar bulunmaktadır. Her tankın dolmasını sağlayan üst tarafında elektrovalfler bulunmaktadır. Her tankın içerisinde alt ve üst seviyeleri algılayan sensörler bulunmaktadır. Benzin boşaldığında alt sınır sensörleri 0 konumuna geçerek o tanka ait doldurma valfi çalışacaktır. Tank doldurmaya başlayacak benzin seviyesi yükseldikçe önce alt seviye sensörleri 1 olacak daha sonra üst seviye sensörleri 1 olduğunda ise tank dolmuş olacağından valf benzin akışını kapatacaktır. Sistem başlatma butonu 1 olduğu sürece çalışacak 0 olduğunda ise duracaktır. GĐRĐŞ BĐRĐMLERĐ ÇIKIŞ BĐRĐMLERĐ I0.0 BAŞLATMA Q0.1 V1 I0.1 S1 Q0.2 V2 I0.2 S2 Q0.3 V3 I0.3 S3 I0.4 S4 I0.5 S5 I0.6 S6 Tanklar boşaldıklarında birbirlerinden bağımsız olarak dolacaklardır. V1 valfi 1kW, V2 valfi 2kW ve V3 valfi 3kW gücüne sahiptir. Tanklar boşaldıklarında bağımsız olarak dolacaklar fakat aynı anda çalışan toplam valf gücü 3 kw gücünü aşmayacaktır. Valf gücünü 3kW ın üzerine çıkaran valfler bekleyerek daha sonra devreye girecektir. Sisteme aynı anda birden fazla valf çalışmayacaktır. Bir tank dolarken boşalan diğer tank veya tanklar sıra bekleyecek ve doluşları ilk boşalan ilk dolacak şekilde olacaktır. ÖZER ŞENYURT 13

14 UYGULAMA 14 Bir otomatik çamaşır makinesinde aşağıdaki çalışma şartları sağlayacak PLC programını yazınız. GĐRĐŞ BĐRĐMLERĐ ÇIKIŞ BĐRĐMLERĐ I0.0 PROGRAM 1 Q0.0 ISITICI I0.1 PROGRAM 2 Q0.1 SAĞ I0.2 S1 Q0.2 SOL I0.3 S2 Q0.3 SIKMA I0.4 T Q0.4 V Q0.5 P 1. PROGRAM 1 butonuna basıldığında S1 seviyesine kadar su alacaktır (Önce S2 ardından S1 1 olacaktır). 2. Su seviyesi S2 ye geldiğinde yıkama motoru 2 saniye süre ile sağa dönecek 1 saniye bekledikten sonra 2 saniye süre ile sola dönecek 1 saniye bekleyecektir. Bu periyodik çalışma su seviyesi S1 e geldikten sonra 6 saniye daha devam edecektir. 3. Yıkama motorunun periyodik çalışması bittiğinde P pompa motoru su seviyesi S2 nin altına düştükten sonra 2 saniye daha makine içerisindeki kirli suyu dışarıya atacaktır. 4. Su seviyesi S2 nin altına düştükten sonra yıkama motoru sıkma durumuna geçecek ve 5 saniye çalışacaktır. 1. Program 1 butonuna basıldığında V valfi çalışarak S1 seviyesine kadar su alacaktır (Önce S1 ardından S2 1 olacaktır. 2. Su seviyesi S2 ye geldiğinde yıkama motoru 2 saniye süre ile sağa dönecek 1 saniye bekledikten sonra 2 saniye süre ile sola dönecek 1 saniye bekleyecektir. Bu periyodik çalışma su seviyesi S1 e geldikten sonra 6 saniye daha devam edecektir. 3. Yıkama motorunun periyodik çalışması bittiğinde P pompa motoru su seviyesi S2 nin altına düştükten sonra 2 saniye daha makine içerisindeki kirli suyu dışarıya atacaktır. 4. Su seviyesi S2 nin altına düştükten sonra yıkama motoru sıkma durumuna geçecek ve 5 saniye çalışacaktır. 5. Sıkma işleminin bitiminde V valfi çalışarak S1 seviyesine kadar su alacaktır. 6. Su S2 seviyesine geldiğinde yıkama motoru periyodik çalışmaya başlayacaktır. 7. Su S1 seviyesine geldiğinde su ısıtıcısı da devreye girecektir. (Isıtıcı Q0.0 ile gösterilecektir.) ÖZER ŞENYURT 14

15 8. Su istenen ısıya ulaştığında termostat 1 konumuna gelecek ve ısıtıcı duracaktır. (Kazanda su yokken S1 0 ısıtıcı çalışmayacaktır.) 9. Suyun ısınmasından 5 saniye sonra periyodik çalışma duracaktır. 10. P pompa motoru devreye girerek suyu tamamen dışarı atılacaktır. (Önce S1 ardından S2 0 olacaktır.) 11. Makinenin suyu boşaltıldığında motor 5 saniye süre ile sıkma durumunda ve pompa ile birlikte çalışacaktır. (Su S1 veya S2 seviyesinde iken kesinlikle motor sıkma durumuna geçmeyecektir.) 12. Makinenin çalışması hangi noktada olursa olsun eğer PROGRAM 2 düğmesine basılmışsa sadece pompa motoru çalışacak ve kazan içerisindeki suyu S2 seviyesine düşürene kadar çalışmasını sürdürecektir. ÖZER ŞENYURT 15

16 UYGULAMA 15 Çamaşır suyu elde etmek için su ve sodyum hidroklorik karıştıran bir sistem için aşağıdaki çalışma şartlarını sağlayacak PLC programını yazınız. GĐRĐŞ BĐRĐMLERĐ ÇIKIŞ BĐRĐMLERĐ I0.0 DURDURMA Q0.0 M1 I0.1 BAŞLATMA Q0.1 P1 I0.2 S1 Q0.2 P2 I0.3 S2 Q0.3 P3 1. Başlatma butonuna basıldığında kazan boş ise (S1, S2 0 ise) P1 pompası kazana 5 saniye süre ile NaClO pompalayacaktır. Bu sırada S2 seviye sensörü 1 olacaktır. 2. P1 pompasının durması ile birlikte mikser motoru devreye girecektir. 3. Mikser motorunun devreye girmesinden 3 saniye sonra P2 pompası kazana H2O pompalayacaktır. 4. Kazan dolduğunda S1 seviye sensörü de 1 olacak ve P2 pompası duracaktır. 5. S1 sensörünün 1 olması ile birlikte P3 pompa motoru kazandaki çamaşır suyunu tahliye etmeye başlayacaktır. Önce S1 ve daha sonra da S2 0 konumlarına gelecektir. 6. Sistemin çalışması durdurma butonuna basana dek devam edecektir. ÖZER ŞENYURT 16

17 UYGULAMA 16 Bir otomatik etiketleme sisteminde aşağıdaki çalışma şartlarını sağlayacak PLC programını yazınız. GĐRĐŞ BĐRĐMLERĐ ÇIKIŞ BĐRĐMLERĐ I0.0 BAŞLATMA Q0.0 L1 I0.1 S1 Q0.1 V1 I0.2 S2 Q0.2 V2 I0.3 S3 Q0.3 V3 I0.4 S4 Q0.4 V4 1. Başlatma butonuna basılı olduğu müddetçe sistem aşağıdaki gibi çalışacaktır. 2. Baskette parça varsa S2= 1 ve tezgahta parça yoksa S2= 0 V1 valfi enerjilenecek ve piston ileri doğru hareket edecektir. Parçanın S2 anahtarından geçmesinden sonra (S2= 1 negatif kenar) V1 valfinin enerjisi kesilecek ve piston yay etkisi ile eski konumuna dönecektir. 3. Parçanın tezgaha girmesi ile (S2= 1 ) V4 valfi enerjilenecek ve etiket basma pistonu aşağı inerek 3 saniye süre ile parçaya etiket basacaktır. 3 saniye sonunda V4 valfinin enerjisi kesilecek piston yay etkisi ile yukarıya kalkacaktır. Piston kolu yukarıda olduğunda S3 1 dir. 4. V4 valfinin yukarı kalkması ile beraber (S3= 1 ) V2 valfi enerjilenerek pistonu yukarıya doğru itecektir. Bu sayede parça tezgah yuvasından çıkacaktır. 5. V2 valfinin enerjilenmesinden 0,5 saniye sonra V3 valfi açılacak ve parça tezgahtan hava yardımı ile atılacaktır. V2 ve V3 valfleri S4 sensörünün parçayı görmesi ile birlikte kapanacaktır. 6. V3 valfinin açılmasından 0,5 saniye sonra L1 ısıtıcısı devreye girerek parça üzerine basılan etiketi kurutacaktır. L1 ısıtıcısı S4 sensöründen parçanın geçmesinden sonra devre dışı kalacaktır. 7. Parçanın tezgahtan atılması ile birlikte (S2= 0 ) sistem ikinci maddedeki işlem basamağına dönerek periyodik çalışmasını sürdürecektir. 8. S4 sensörü tezgahtan çıkan parçaları sayacak ve parça sayısı VW0 adresine atanacaktır. ÖZER ŞENYURT 17

18 UYGULAMA 17 Başlatma butonuna basıldıktan 15 saniye sonra motor çalışmaya başlayacak, durdurma butonuna basıldığında ise duracaktır. Gerekli PLC programını yazınız. UYGULAMA 18 Başlatma butonuna basıldığında iki motor çalışacak, başlatma butonunda el çekildiğinde birinci motor duracak, ikinci motor çalışmaya devam edecektir. Durdurma butonuna basıldığında her iki motor da duracaktır. UYGULAMA 19 Başlatma butonuna basıldıktan 15 saniye sonra birinci motor, 30 saniye sonra ikinci motor çalışacak, her iki motor çalışmaya başladıktan 15 saniye sonra birinci motor duracak, bundan 15 saniye sonra ikinci motor da duracaktır. Gerekli PLC programını yazınız. UYGULAMA 20 Başlatma butonuna basıldığında birinci motor çalışacak, 10 saniye sonra birinci motor durup ikinci motor çalışmaya başlayacaktır. Durdurma butonuna basıldığında iki motor da duracaktır. Gerekli PLC programını yazınız. UYGULAMA 21 Bir başlatma butonunun kullanıldığı bir devrede; başlatma butonuna ilk basıldığında birinci motor çalışacak, ikinci kez basıldığında birinci motor durup ikinci motor çalışacak, üçüncü kez basıldığında ikinci motor durup birinci motor çalışacaktır. Gerekli PLC programını yazınız. UYGULAMA 22 Başlatma butonuna basıldığında motor hemen çalışacak, 10 saniye sonra duracak, 10 saniye bekledikten sonra çalışmaya devam edecektir. Durdurma butonuna basıldığında duracaktır. Gerekli PLC programını yazınız. UYGULAMA 23 Başlatma butonuna basıldığında birinci motor, 20 saniye sonra ikinci motor çalışacaktır. Đki motor birlikte 3 dakika 25 saniye 10 milisaniye çalışacak ve duracaktır. Gerekli PLC programını yazınız. UYGULAMA 24 Bir durdurma butonu iki başlatma butonunun kullanıldığı bir devrede birinci başlatma butonuna basıldığında birinci ve ikinci motor aynı anda çalışacak, ikinci başlatma butonuna basıldığında birinci motor duracak ikinci motor çalışmaya devam edecektir. Durdurma butonuna basıldığında ikinci motor da duracaktır. Gerekli PLC programını yazınız. ÖZER ŞENYURT 18

19 UYGULAMA 25 Trafik sinyalizasyon sistemi şu şekilde çalışacaktır: Başlangıçta taşıtlar için yeşil, yayalar için kırmızı ışık yanacaktır. Yaya karşıdan karşıya geçmek için butona bastıktan 5 saniye sonra taşıtlar için sırasıyla sarı ve kırmızı ışık yanarken yaya için yeşil ışık yanacaktır. 20 saniye sonra devre başlangıçtaki haline dönecektir. Yaya butona bastıktan sonra bir dakika geçmeden butona tekrar basılsa bile devrede bir değişiklik olmayacaktır. Gerekli PLC programını yazınız. UYGULAMA 26 Başlatma butonuna basıldığında motor hemen çalışacak, 15 saniye sonra duracaktır. Gerekli PLC programını yazınız. UYGULAMA 27 (kaynak: S7-200 için analog modüller ve analog veri işleme) Bir mayalanma tankında aşağıdaki çalışma şartlarını sağlayacak PLC programını yazınız. Tankta yükseklik bir ultrasonik sensör tarafından algılanmakta olup sensör çıkışı 0Volt olduğunda tanktaki sıvı yüksekliği 0metre, 8Volt olduğunda ise 20 metredir. Tank sıcaklığı bir analog termometre ile tarafından algılanmakta olup termometre çıkışı 0Volt iken tank sıcaklığı 0, 4Volt iken 100 dir. (Sensörler lineerdir). Sistem şu şekilde çalışacaktır: başlatma butonuna basıldığında kazan boş iken P1, P2, P3 pompaları devreye girerek kazanı doldurmaya başlayacak, köpürmeyi engellemek için sıvı seviyesi 10 metreye geldiğinde P3, 15 metreye geldiğinde P2 duracak ve kazan 20 metreye P1 ile doldurulacaktır. Tank dolduğunda R ısıtıcısı devreye girerek tankın sıcaklığını önce 80 ye çıkaracak, ardından kazan sıcaklığı 50 ye kendiliğinden düşecektir. Kazan sıcaklığı 50 ye düştüğünde ise V valfi açılarak kazanı boşaltacaktır. Sistem yeni çalışması için tekrar başlatma butonuna basılmayı bekleyecektir. UYGULAMA 28 Yürüyen Bant Kontrolü Bandın başında ve sonunda olan butonlar ile motor kontrol edilecektir. Bandın üstünde olan herhangi bir cisim bandın sonuna geldiğinde sensör yardımı ile motor durdurulacaktır. Gerekli PLC programını yazınız. ÖZER ŞENYURT 19

20 UYGULAMA 29 Yürüyen Bandın Yönünü Belirleme Bandın ortasında bulunan sensörler ile bandın hareket yönü bulunacaktır. Sensörler normalde açık kontak gibidir. UYGULAMA 30 Sayıcı Ve Karşılaştırıcılarla Yapılan Depo Doluluk Göstergesi Đki tane yürüyen bant vardır. Bunların birincisi depoyu doldururken ikincisi depoyu boşaltıyor. Her iki bantta da bir tane sensör vardır. Sinyal paneli deponun durumunu göstermektedir. ÖZER ŞENYURT 20

21 UYGULAMA 31 Fırın Isıtma Fırın belli bir zaman çalıştırılıyor. Bu zamanı kullanıcı ayarlayabiliyor. Start butonu ile fırın aktif ediliyor. UYGULAMA 32 Otobüs Kapısı Otobüste ön, orta ve arka olmak üzere 3 tane kapı vardır. Bu kapılardan ön kapı yolcu biniş kapısı, orta ve arka kapı yolcu iniş kapısıdır. Orta ve arka kapılardan yolcuların inmek için bastıkları birer buton ve butona basıldığını gösterecek lambalar bulunmaktadır. Her kapının buton ve lambası ayrıdır. Şoförün kapıları kontrol etmesi için otobüsün konsolunda bir panel bulunmaktadır. Yolcuların inme ve binme şartları aşağıdaki gibidir. a-) Đnme butonlarından birine basıldığında duracak yazısı çıkacak ve şoförün kontrol panelindeki kapıya ait lamba ve kapıdaki lamba yanacak. b-) Şoför kontrol panelindeki yanan butonlara bastığında ilgili kapılar açılacak ama buton lambaları sönmeyecek. c-) Şoför kapıları kapatmak için ilgili butonlara ikinci kez bastığında kontrol panelindeki lamba, duracak yazısı ve kapıdaki lamba sönecek ve kapılar kapanacak. d-) Yolcunun binmesi için ön kapı kontrol panelindeki butonla açılacak (şoför ilgili butona bastığında ön kapı açılacak). Paneldeki lamba ve uyarı lambası yanacak. Butona tekrar bastığında uyarı lambası ve paneldeki lamba sönecek ve kapı kapanacak. Tüm butonlar basıldığında kontaklarının konum değiştirdiği düşünülecektir. Tüm sensörler nesneyi algılayınca enerjilenmektedir (kontakları konum değiştirmektedir). Herhangi bir çıkış aktif ise o çıkışın enerjilenmesi (kontaklarının konum değiştirmesi) gerekmektedir. ÖZER ŞENYURT 21

22 GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO ORTA KAPI BUTONU I0.0 ORTA KAPI LAMBASI Q0.0 ARKA KAPI BUTONU I0.1 ARKA KAPI LAMBASI Q0.1 ORTA KAPI AÇMA BUTONU I0.2 PANELDEKĐ ORTA KAPI LAMBASI Q0.2 ARKA KAPI AÇMA BUTONU I0.3 PANELDEKĐ ARKA KAPI LAMBASI Q0.3 ÖN KAPI AÇMA KAPAMA I0.4 PANELDEKĐ ÖN KAPI LAMBASI Q0.4 ÖN KAPI Q0.5 ORTA KAPI Q0.6 DURACAK YAZISI Q0.7 UYARI LAMBASI Q1.0 UYGULAMA 33 Đki lambayı önce aynı anda 10 sn yakacak, sonra ikisini birden 10 sn söndürecek, daha sonra sadece birini 5 sn yakacak ve bu işlemlerin tümünü döngü olarak sürdürecek PLC programını yazınız. UYGULAMA 34 Bir fabrikada otomasyon sistemiyle paketleme işlemi yaptırılacaktır. 1. aşamada 30 sn boyunca ürün yürüyen bantta ( A ) taşınacaktır. 2. aşamada 5 sn boyunca ürüne etiket ( B ) basılacaktır. 3. aşamada ürün 20 sn boyunca yürütülüp koliye yerleştirilecektir. Koliye yerleştirildikten sonra işlemler tekrar başa döndürülecektir. Söz konusu PLC programını yazınız. UYGULAMA 35 Bir oyun programında iki oyuncu yarışmaktadır. Başla işareti alındığında önündeki butona önce basan önündeki lambasını yakarak oyuna başlama hakkını elde etmektedir. Butona ilk basan diğerinin butonunu etkisiz hale getirmektedir. Yeni bir oyun için üçüncü bir buton ile her iki oyuncunun lambaları söndürülerek başa dönülebilmektedir. Đstenilen şartları sağlayan PLC programını yazınız. UYGULAMA 36 Bir imalathanede 4 adet çeşitli güçlerde motor vardır. Bu motorların aynı anda çalışmaları halinde güçleri 18 KWyı aşarsa enerjinin kesilmesi istenmektedir. Đstenilen şartları taşıyan PLC programını yazınız. (Motor güçleri M1: 3 KW, M2: 5 KW M3: 7 KW M4: 9 KW olarak verilmiştir.) UYGULAMA 37 Bilgi yarışmasında üç ayrı yarışmacı yarışacaktır. Yarışmacılardan önlerindeki butona ilk basan soruyu cevaplandırma hakkını elde edecek ve masasının önündeki lamba yanacaktır. Herhangi bir yarışmacı butona bastığında diğerlerinin butonları etkisiz olacaktır. Yeni bir soru için sunucu, önündeki buton ile yarışmacıların lambalarını resetleyebilecektir. Đstenilen şartları sağlayan PLC programını yazınız. ÖZER ŞENYURT 22

23 UYGULAMA 38 Đki lambayı 10sn, periyotlu flip/flop gibi yakıp söndürecek PLC programının ladder diyagramını S7/200 PLC sistemine göre tasarlayınız. UYGULAMA 39 Bir otomobil garajına giren çıkan araçları sayacak ve garajın kapasitesi dolduğunda garaj dolu levhasını kaldıracak, araç girerken ve çıkarken kapıları otomatik açacak PLC programının ladder diyagramını PLC sistemine göre tasarlayınız. UYGULAMA 40 Trafik Lambası Kontrolü Döner bir kavşakta trafik lambaları ile kontrol sağlanmaktadır. Anayol ve tali yolları birleştiren kavşakta anayol istikametinde geçiş süresi 60 saniye, tali yol istikametinde geçiş süresi 20 saniyedir. Yaya geçidindeki trafik ışıkları gece; Kavşakta anayol istikametindeki sarı lamba 1saniyelik aralıklarla lambanın yanıp sönmesiyle, tali yol istikametindeki kırmızı lamba 1saniyelik aralıklarla lambanın yanıp sönmesiyle çalışmaktadır. Gece gündüz ayırımı bir anahtarla sağlanmaktadır. Yayalar karşıdan karşıya geçmek istediğinde S istek düğmesine basacak, otolar için trafik lambası önce yeşilden sarıya sonra kırmızıya dönecektir. Yaya geçişi için yeşil 20sn süre ile yandıktan sonra trafik akışı için yayaya kırmızı yanacak, otolar için trafik ışığı kırmızı, kırmızı-sarı ve sonra yeşil lamba yanacaktır. UYGULAMA 41 Üç fazlı motora yıldız üçgen yol verilecektir. Başlatma butonuna basıldığı anda K1M ve K yıldız kontaktörleri devreye girecektir. 4 sn sonra K yıldız kontaktörü devreden çıkarılacak ve bundan 1 sn sonra K üçgen kontaktörü devreye girecektir. Çalışmanın herhangi bir anında durdurma butonuna basıldığında veya aşırı akım rölesi açtığında sistem devre dışı kalacaktır. GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO BAŞLATMA BUTONU I0.0 K1M Q0.0 DURDURMA BUTONU I0.1 K1M YILDIZ Q0.1 AŞIRI AKIM RÖLESĐ I0.2 K ÜÇGEN Q0.2 ÖZER ŞENYURT 23

24 UYGULAMA 42 Başlatma butonuna basıldığında M1 motoru, başlatma butonundan el çekildiğinde M2 motoru çalışacaktır. Durdurma butonuna basıldığında iki motor birden duracaktır. Gerekli PLC programını yazınız. GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO BAŞLATMA I0.0 M1 Q0.0 DURDURMA I0.1 M2 Q0.1 UYGULAMA 43 Başlatma butonuna basıldığında M1 motoru hemen çalışacaktır. M2 motoru ise butona bastıktan 5 saniye sonra çalışacaktır. Durdurma butonuna basıldığında her iki motorda hemen duracaktır. Gerekli PLC programını yazınız. GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO BAŞLATMA I0.0 M1 Q0.0 DURDURMA I0.1 M2 Q0.1 ÖZER ŞENYURT 24

25 UYGULAMA 44 Bir garaj kapısında aç butonuna basıldığı sürece kapı açılacaktır. Aç butonu bırakıldığında veya S1 sınır anahtarına çarptığında duracaktır. Kapa butonuna basıldığı sürece kapanacaktır. Buton bırakıldığında veya S2 sınır anahtarına çarptığında duracaktır. Gerekli PLC programını yazınız. GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO AÇMA I0.0 M1 Q0.0 KAPAMA I0.1 M2 Q0.1 S1 SINIR ANAHTARI I0.2 S2 SINIR ANAHTARI I0.3 UYGULAMA 45 Bir motor ileri butonuna basıldığında ileri doğru dönecektir. Durdurma butonuna basıldığında veya aşırı akım rölesi açma verdiğinde duracaktır. Geri butonuna basıldığında ise geri yönde dönecek durdurma butonuna basıldığında veya aşırı akım rölesi açma verdiğinde duracaktır. Đleri dönerken geri butonuna basıldığında veya geri dönerken ileri butonuna basıldığında motor yön değiştirmeyecektir. Gerekli PLC programını yazınız. GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO ĐLERĐ I0.0 M1 Q0.0 GERĐ I0.1 M2 Q0.1 DURDURMA I0.2 AŞIRI AKIM I0.3 ÖZER ŞENYURT 25

26 UYGULAMA 46 Üç fazlı asenkron motor dinamik frenleme ile durdurulacaktır. Başlatma butonuna basıldığında KM1 kontaktörü ile motor çalışmaya başlayacaktır. Durdurma butonuna basıldığında ise KM1 kontaktörü duracak ve KM2 dinamik frenleme kontaktörü 3 saniye süre ile çalışıp duracaktır. GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO BAŞLATMA I0.0 KM1 Q0.0 DURDURMA I0.1 KM2 Q0.1 UYGULAMA 47 Bir hamur karıştırma motoru şu şekilde çalışacaktır. Başlatma butonuna basıldığında 5 saniye süreyle önce KM1 sağ kontaktörü çalışacak 5 saniye sonra duracak ardından sol KM2 kontaktörü 5 saniye çalışacak ve duracaktır. Bu periyodik çalışma durdurma butonuna basana kadar veya aşırı akım rölesi açma sinyali verene kadar devam edecektir. Gerekli PLC programını yazınız. GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO BAŞLATMA I0.0 SAĞ YÖN Q0.0 DURDURMA I0.1 SOL YÖN Q0.1 AŞIRI AKIM RÖLESĐ I0.2 UYGULAMA 48 Asenkron motora üç kademe dirençle yol verilecektir. Başlatma butonuna basıldığında önce KM1 devreye girecek, 4 saniye sonra KM1 devreden çıkıp KM2 devreye girecektir. 4 saniye daha sonra KM2 devreden çıkacak KM3 devreye girecektir ve KM3 durdurma butonuna basana kadar veya aşırı akım rölesi açma verene kadar çalışmasını sürdürecektir. GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO BAŞLATMA I0.0 KM1 Q0.0 DURDURMA I0.1 KM2 Q0.1 AŞIRI AKIM RÖLESĐ I0.2 KM3 Q0.2 UYGULAMA 49 Üç fazlı motora yıldız üçgen yol verilecektir. Başlatma butonuna basıldığında K1M ve Kyıldız kontaktörleri devreye girecektir. 4 saniye sonra Kyıldız kontaktörü devreden çıkacak ve bundan 1 saniye sonra Küçgen kontaktörü devreye girecektir. Çalışmanın herhangi bir anında durdurma butonuna basıldığında veya aşırı akım rölesi açma sinyali verdiğinde bütün kontaktörler devre dışı kalacaktır. GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO BAŞLATMA I0.0 K1M Q0.0 DURDURMA I0.1 Kyıldız Q0.1 AŞIRI AKIM RÖLESĐ I0.2 Küçgen Q0.2 ÖZER ŞENYURT 26

27 UYGULAMA 50 Kontak emniyetli asenkron motorların iki yönde çalıştırılması: GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO DURDURMA I0.0 ĐLERĐ Q0.0 ĐLERĐ YÖN I0.1 GERĐ Q0.1 TERS YÖN I0.2 UYGULAMA 51 Buton emniyetli asenkron motorların iki yönde çalıştırılmaları: GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO DURDURMA I0.0 ĐLERĐ Q0.0 ĐLERĐ YÖN I0.1 GERĐ Q0.1 TERS YÖN I0.2 ÖZER ŞENYURT 27

28 UYGULAMA 52 Asenkron motora yıldız - üçgen yol verme: GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO DURDURMA I0.0 BESLEME Q0.0 BAŞLATMA I0.1 YILDIZ Q0.1 ÜÇGEN Q0.2 UYGULAMA 53 M1, M2, M3 motorları 10 ar saniye aralıklarla devreye girecektir. Üçü birden 10 saniye süreyle çalışacaktır. Sonra üçü birden on saniye süreyle duracaktır. Bu işlemlerden sonra yine aynı sırayla aynı olay tekrarlanacaktır. Beşinci (5) çevrim sonunda sistem kendiliğinden duracaktır. Sistemin tekrar çalışması için resetleme yapılacaktır. GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO BAŞLATMA I0.0 M1 Q0.0 RESETLEME T35 M2 Q0.1 M2 Q0.2 UYGULAMA 54 Zaman röleli trafik lambası kumandasının PLC ile denetimi: Start butonuna basılması ile birlikte sistem çalışmaya başlar. Đlk olarak kırmızı lamba yanar, aynı anda T37 çalışmaya başlar. 20 nci saniye sonunda T37 kontakları konum değiştirerek sarı lamba yanar, aynı anda devre 1 deki T37 NK kontağı açılarak kırmızı lambayı söndürür. ÖZER ŞENYURT 28

29 Bu sırada T37, T38 ide enerjilendirmiştir. T38 20 nci saniye sonunda kontakları konum değiştirir ve yeşil lambayı yakar. Aynı anda sarı lambayı söndürür ve T39 devreye girmiştir. T39 20 nci saniye sonunda T37 yi devreden çıkarır. T37 nin devreden çıkması ile yeşil lamba söner. Aynı anda devre 1 de bulunan T37 nin NK kontağı ilk konuma gelerek enerjinin geçmesine izin verir ve böylece çevrim tekrar başlamış olur. GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO BAŞLATMA I0.0 BESLEME Q0.0 RESETLEME I0.1 KIRMIZI Q0.1 SARI Q0.2 YEŞĐL Q0.3 ÖZER ŞENYURT 29

30 UYGULAMA 55 Bir kumanda butonu ile çalıştırıp durdurma: ÖZER ŞENYURT 30

31 UYGULAMA 56 Devrede NA push-start, NK push-stop, bir adet basınç sensörü, bir adet sıcaklık sensörü, üç ayrı lamba, iki adet motor bulunmaktadır. Starta basıldığında M1 ve M2 motorları çalışmaya başlıyor. Sıcaklık sensöründen sinyal geldiğinde sarı lamba 1 Sn aralıklarla yanıp sönmektedir. Hem basınç hem de sıcaklık sensörünün her ikisinden sinyal gelmesi halinde kırmızı lamba 1 sn aralıklarla yanıp sönmektedir. Sıcaklık ve basınç sensörlerinden herhangi birinden sinyal gelmesi durumunda ise yeşil lamba 1 Sn aralıklarla yanıp sönmektedir. Sistemin çalışması 1 ve Devre 2 bloğunda görülen T37 ve T38 zamanlayıcılarından (timer) oluşan blok standarttır ve bir çeşit Flip-Flop görevi yapmaktadır. Bu bağlantı iki zamanlayıcının birbirini 1 Sn aralıklarla devreye girip çıkarmasını sağlar. Bunların herhangi birinin, herhangi bir kontağı lamba önüne bağlanırsa, bu; lambanın zamanlayıcıların süresi ile eş zamanlı olarak yanıp söndüğünü gösterir. Start butonuna basılması ile her iki motorun kontaktörü enerjilenir ve motorlar kalkınır. Programdan anlaşıldığı gibi sıcaklık sensörünün aktif olması ile sarı lamba yanıp söner. Birbirine seri bağlı sıcaklık ve basınç sensörü ancak ikisinin birden aktif olması ile enerjiyi geçirir ve kırmızı lamba yanıp sönmesini sağlar. Son satırda yapılan paralel bağlantı ile sıcaklık veya basınç sensörlerinden herhangi birinden sinyal gelmesi durumunda enerji geçişine izin verir ve yeşil lambanın yanmasını sağlar. Bunlardan ayrı olarak devre akış şemasına göre her iki sensörden (sıcaklık ve basınç sensörleri) sinyal gelmesi durumunda her üç lamba yanıp söner. Yalnız basın sensöründen sinyal gelmesi ile kırmızı ve yeşil lamba yanıp söner. Yalnız sıcaklık sensöründen sinyal gelmesi durumunda sarı ve yeşil lamba beraber yanıp söner. GĐRĐŞLER GĐRĐŞ NO ÇIKIŞLAR ÇIKIŞ NO DURDURMA I0.0 M1 Q0.0 BAŞLATMA I0.1 M2 Q0.1 SICAKLIK SENSÖRÜ I0.2 SARI Q0.2 BASINÇ SENSÖRÜ I0.3 KIRMIZI Q0.3 YEŞĐL Q0.4 ÖZER ŞENYURT 31

32 ÖZER ŞENYURT 32

33 UYGULAMA 57 Üç ayrı pozisyona sahip döner anahtarlarla motoru kumanda edilen bir kapının otomasyonu: Teorik Bilgi: Bu program örneğinde, üç ayrı pozisyona sahip, döner anahtarlarla motoru kumanda edilen bir kapının otomasyonu gösterilmektedir. Kapının açık veya kapalı olduğunu göstermek üzere iki ayrı anahtar kullanılmıştır. Bu anahtarlardan ve kumanda anahtarlarından gelen sinyallere göre kapı kumanda edilir. Acil kapanma düğmesi ise sistemi her durumda kapatır. Gerçekleştirilmesi Gereken Kontroller: ĐÇ KĐLĐT: Kapı kapalı olduğu halde kapanma komutu verilirse motor çalıştırılmaz Kapı açık olduğu halde açma komutu verilirse motor çalıştırılmaz. ACĐL KAPANMA: ACĐL KAPANMA düğmesine basıldığı takdirde bütün CPU çıkışları sıfırlanır ve motorlar durdurulur. I0.0 : Kapıyı kapa sinyali-döner anahtar sola getirildiğinde I0.1 : Kapıyı açma sinyali-döner anahtar sağa getirildiğinde I0.2 : Kapanma pozisyonunu gösteren anahtar I0.3 : Kapının açıldığını gösteren BERO yaklaşım anahtarı I0.4 : ACĐL KAPANMA anahtarı Q0.0 : Motora kapatma işlemi komutu Q0.1 : Motora açma işlemi komutu Q0.3 : Kapının hareket halinde olduğunu gösteren 1 Sn aralıklı Flaşör Q0.4 : Kapı kapalı lambası çıkışı Q0.5 : Kapı açık lambası çıkışı ÖZER ŞENYURT 33

34 ÖZER ŞENYURT 34

35 UYGULAMA 58 Merdiven aydınlatma sisteminin PLC ile denetimi: Teorik Bilgi: Bu program örneği merdiven aydınlatma sistemlerini ele almaktadır. Katlardaki ON (AÇIK) düğmeleri, kontrol ünitesinin I0.0 girişine bağlanmıştır. ON (AÇIK) push butonuna basıldıktan sonra, ışıklandırma, 30 saniye süreyle yakılır (Q0.0). Bu süre içerisinde ON (AÇIK) push butonuna tekrar basılırsa, 30 saniyelik süre yeniden başlatılır ve böylece ışıklar, ışıkların yakıldığı ilk andan itibaren 30 saniye sonra sönmez. Sistemin Çalışması: Giriş I0.0 a, ON (AÇIK) işareti uygulandığında (I0.0= 1 ), zamanlayıcı biti T37 resetlenir. Böylece T37 zamanlayıcısı, sıfırlanır ve aynı zamanda, çıkış Q0.0 1 ise yapılır. 30 saniye geçtikten sonra, zamanlayıcı biti T37 yi de 1 yapar ve bu da çıkış Q0.0 ı resetler (0 yapar). UYGULAMA 59 Teorik Bilgi: Bu programda, bir yaya geçidinde trafik ışıklarının uygulanmasını göreceğiz. Sistemde, araçlar için KIRMIZI-SARI-YEŞĐL lambalar ve yayalar için KIRMIZI-YEŞĐL olmak üzere toplam 5 lamba ile bunların yanında yayaların karşıdan karşıya geçmek istediklerini iletmek için bir düğmeye ihtiyaç vardır. Normalde, araçlar için YEŞĐL yanan trafik lambası, yayalar için ise doğal olarak KIRMIZI dır. Yayalar karşıdan karşıya geçmek istediklerinde düğmeye basarak komut verip, araçlara yanan ışığın sırayla YEŞĐL-SARI-KIRMIZI yanmasını sağlarlar. Daha detaylı olarak incelersek eğer: Yayalar düğmeye basarlar. Araçlara 10 Sn SARI ışık yakılır. Araçlara 30 Sn KIRMIZI ışık yakılır. ÖZER ŞENYURT 35

36 Yayalara 30 Sn YEŞĐL ışık yakılır. Yayalara KIRMIZI ışık yakılır. 10 Sn bekledikten sonra YEŞĐL ışık yakılır. Kullandığımız giriş ve çıkışları listelersek: I0.0 : Yayaların karşıya geçmek için bastığı düğme, Q0.0 : Araçlara YEŞĐL ışık, Q0.1 : Araçlara SARI ışık, Q0.2 : Araçlara KIRMIZI ışık, Q0.3 : Yayalara YEŞĐL ışık, Q0.4 : Yayalara KIRMIZI ışık ÖZER ŞENYURT 36

37 UYGULAMA 60 Bir reklam panosundaki lambaları sırayla yakmak: Đşleme Başlama: Lambaları sırayla yakma işlemi, başlatma düğmesine basılması ile başlar. Đşlemi Sona Erdirme: Başlatma girişinin enerjisi kesildikten sonra lambaların yanma sırası tamamlanır ve daha sonra bütün işlem kesilir. Sembol Operatör Açıklama B1 I0.0 Anahtar L1 Q0.0 S L2 Q0.1 I L3 Q0.2 M L4 Q0.3 A L5 Q0.4 T L6 Q0.5 I L7 Q0.6 C T41-T47 ZAMANLAYICI ÖZER ŞENYURT 37

38 ÖZER ŞENYURT 38

39 ÖZER ŞENYURT 39

40 UYGULAMA 61 Bir presin PLC ile denetimi: Teorik Bilgi: Bu örnekte, bir presin kullanıcıyı korumak üzere birçok güvenlik metodu ile aynı anda yönetildiği bir sistemi göreceğiz. Tasarlayacağımız presin çalışma prensiplerini aşağıdaki gibi listelersek eğer: Sıkıştırma kafasını aşağıya indirmek: Biraz evvel açık olan güvenlik anahtarlarının (S6 veya S7 limit anahtarları) ikisinin birlikte kapanmış olması, Presin en tepe pozisyonda bulunması yani S8 limit anahtarının aktif edilmiş olduğu pozisyon, Pres duruyorken, S1 ve S2 anahtarlarının ikisinin birden aktif hale getirilmesi. Sıkıştırma kafasını ve presi aşağıya inerken durdurmak: Đki tanesinin birden çalışma sırasında basılması gereken anahtarlardan (S1 ve S2) herhangi birinin bırakılması, Güvenlik ekranının açılması, Sıkıştırma kafası, Sıkıştırma kafasını yukarıya çekme: Eğer sıkıştırma kafası en alt pozisyona geldiyse, eksantrik sürücü tarafından yukarıya kaldırılır. Bu süre zarfında güvenlik ekranının açılması işlemi durdurmaz. Makinenin çalışma çevrimi Presin sıkıştırma kafası en yukarıya çıkınca sona erer. Programda kullanılan elemanların sembolik tablosu: Sembol Operatör Açıklama S8 I0.0 Pres kafasının en yüksek pozisyonda olduğunu gösteren limit anahtar S1 I0.1 Đki elle basılması gereken anahtarlardan 1 ncisi S2 I0.2 Đki elle basılması gereken anahtarlardan 2 ncisi S3 I0.3 Pres kafasının en alt pozisyonda olduğunu gösteren limit anahtar S6 I0.4 Güvenlik limit anahtarlarından 1 incisi S7 I0.5 Güvenlik limit anahtarlarından 2 incisi Q2.0 Motor sürücüsü M1.0 Presin bir devrini tamamladığını gösteren indikatör M1.1 Presin aşağıya indiğini gösteren indikatör M1.2 Presin yukarıya çıktığını gösteren indikatör ÖZER ŞENYURT 40

41 UYGULAMA 62 Kapı kumanda sistemi: Teorik Bilgi: Bir kapının herhangi bir şekilde açıldıktan sonra 10 Sn içinde otomatik olarak kapamayı istediğimizi düşünelim. Bu sistemi gerçekleştirmek için gerekenler; Bir kapı, Kapı kapanınca basılarak elektrik geçmesine sebep olacak düğme, Kapıyı döndürmek için bir düğme, Motorun kapıyı döndürebilmesi için gerekli dişliler, Uygun miktarda kablo, Motoru dişlilerle kapıyı döndürebilecek şekilde monte ettikten sonra CPU ile bağlantılarını yapın. CPU çıkışlarından Q0.0 ı motoru kumanda etmek için kullanırsak eğer, Q0.0 çıkışını ve CPU nun nötr ucunu motora bağlamamız gerekir. Kapı kapandığında, kapının kapandığını CPU ya bildiren, yani CPU ya 24V kapandı sinyalinin gelmesine sebep olan düğmeyi de CPU nun girişlerinden I0.0 a bağlamayı unutmayalım. Bütün bu bağlantıları dikkatli bir şekilde yaptıktan sonra kontrol edip, (özellikle kapı açıkkapı kapalı sinyali veren düğmelerin bağlantıları doğru yapılmalıdır) programın yazılması ve CPU nun Run edilmesi sistemin çalışmasını başlatacaktır. ÖZER ŞENYURT 41

42 UYGULAMA 63 Devreye başlatma verildiğinde iki motor aynı yönde dönmeye başlıyor. 3 sn sonra I. Motor duruyor, II. motor ters yönde dönüyor. 4 sn sonra ise II. motor duruyor. I. motor ters yönde dönmeye başlıyor. Bu olaydan 3 sn sonra ise her iki motor da aynı anda ilk başladıkları yönde dönmeye başlıyorlar ve 5 sn sonra her iki motor da enerjisi kesilerek duruyor. Her iki motora da bu işlemi yaptıran programın klasik kumanda yöntemini, Ladder diyagramını ve programını yapınız. UYGULAMA 64 Bir salona ait aydınlatma lambası iki ayrı anahtar ( giriş ve çıkış kapısında birer anahtar) ile yapılmak istenmektedir. Anahtarlardan herhangi birine basılması ile lamba yanacak, diğer anahtara basıldığında sönecektir.(vaviyen anahtar bağlantısı). UYGULAMA 65 Motor kumandası: Bir motorun kumandası röle üzerinden üç ayrı anahtar yapılmak istenmektedir. Fonksiyon olarak anahtarlardan herhangi birine basılması veya bırakılması durumunda motorun çalışma durumunu değiştirmesi istenmektedir. Örneğin, anahtarlardan birine basıldığında motor çalışacak diğer birine basıldığında duracaktır. Đlk iki anahtarın konumunda bir değişiklik olmaksızın üçüncüsüne basıldığında motor tekrar duracaktır.(ara vaviyen). UYGULAMA 66 Havalandırma cihazlarının izlenmesi: Bir kapalı otoparkın havalandırması için 4 adet havalandırma cihazı çalıştırılmaktadır. Havalandırma cihazları hava kirliliğine göre otomatik olarak devreye girmektedir. Bu cihazların izlenmesi PLC ile yapılmaktadır. Havalandırma cihazlarının hepsi veya 3 tanesi çalışıyor ise, havalandırma yeterli olmakta ve bu durum yeşil bir lamba ile gösterilmektedir. Đki cihazın çalışması durumunda sarı lamba, bir veya lambaların hiçbirinin yanmaması durumunda kırmızı lamba yanacaktır. UYGULAMA 67 Bir kimyasal reaksiyon kabı belli ısı ve basınç altında çalışmaktadır. Bu reaksiyon kabında ısı ve basınç ölçümü için ısı ve basınçölçer vardır. Isı ve basıncın ayarlanması; bir ısıtıcı (H) ÖZER ŞENYURT 42

43 soğuk su beslemesi (K) ve bir emniyet valfi (S) ile yapılmaktadır. Reaksiyon kabı kumanda elemanlarının çalışma şartları şöyledir. S U K A N H N Emniyet valfi (S) Soğuk su girişi (K) Isıtıcı (H) Karıştırıcı (U) :Basınç çok yüksekse :Isı çok yüksekse :Isı çok düşükse veya basınç çok düşük ve ısı normalse :Soğuk su girişi veya ısıtıcı çalışıyorsa Reaksiyon işlemi üç şekilde çalışmaktadır. Başlangıç :Basınç çok düşük(a N ) Normal :Basınç normal (N B ) Alarm :Basınç çok büyük (A L ) UYGULAMA 68 Bir buton dört lamba kumandası: Bir buton sıra ile 4 lamba yakacaktır. Butona birinci kez basıldığında 1. lamba, ikinci kez basıldığında 2. lamba, üçüncü kez basıldığında 3. lamba, dördüncü kez basıldığında 4. lamba yanacaktır.5. kez basıldığında bütün lambalar sönecektir. UYGULAMA 69 Bir buton sıra ile 4 lamba yakacaktır. Butona birinci kez basılıp çekildiğinde 1. lamba, ikinci kez basılıp çekildiğinde 2. lamba, üçüncü kez basılıp çekildiğinde 3. lamba, dördüncü kez basılıp çekildiğinde 4. lamba yanacaktır. 5. kez basılıp çekildiğinde 4.lamba 6. kez basılıp çekildiğinde 3. lamba 7. kez basılıp çekildiğinde 2. lamba 8. kez basılıp çekildiğinde 1.lamba sönecektir.9. kez basılıp çekildiğinde ise 1.lamba yanacak yani işlem başa dönecektir. UYGULAMA 70 Bir motor iki buton ile kumanda edilecektir. Herhangi bir butona basılınca motor çalışacak yine herhangi bir botuna basılınca duracaktır. Butonlardan birinin kontakları birbirine yapışırsa diğer buton görevine devam edecektir. UYGULAMA 71 Su tankı kumandası: Dört adet tank manuel olarak boşaltılabilmektedirler. Doldurma işlemi ortak bir depodan dört ayrı pompa sayesinde yapılmaktadır. Her tankta tankın boş veya dolu olduğunu bildiren sinyal vericiler mevcuttur. Her pompayı çalıştıran motorların güçleri farklıdır. P1 = 3 Kw, P2 = 2 kw, P3 = 7 kw, P4 = 5 kw ÖZER ŞENYURT 43

44 Herhangi bir tankın boş olduğunu bildiren sinyal geldiğinde doldurma işleminin başlaması istenmektedir. Fakat toplam güç olarak 10 kw aşılmamalıdır. Sembol Açıklama S1 Dolu sinyali Tank 1 S3 Dolu sinyali Tank 2 S5 Dolu sinyali Tank 3 S7 Dolu sinyali Tank 4 S2 Boş sinyali Tank 1 S4 Boş sinyali Tank 2 S6 Boş sinyali Tank 3 S8 Boş sinyali Tank 4 P1 Pompa Tank 1 P2 Pompa Tank 2 P3 Pompa Tank 3 P4 Pompa Tank 4 UYGULAMA 72 Đki buton ile bir motorun kumandası: Bir motor iki buton ile kumanda edilecektir. Herhangi bir butona basılınca motor çalışacak, yine herhangi bir botuna basılınca duracaktır. Butonlardan birinin kontakları birbirine yapışırsa 2 saniye sonra yapışan kontak devre dışı olacak ve diğer buton görevine devam edecektir. Birinci butonun arızalandığını L1 lambası ikinci butonun arızalandığını L2 lambası gösterecektir. Sembol Açıklama S1 Açma kapama butonu (NA) S2 Açma kapama butonu (NA) M Motor kontaktörü L1 1.Buton arıza lambası L2 2.Buton arıza lambası UYGULAMA 73 Su pompası kumandası: Şekildeki P pompası S seviye butonu ile kumanda edilmektedir. Su seviyesi yükseldiğinde seviye butonu kapanacak P pompası duracak. Su aşağıda A vanasından boşalacaktır. Su seviyesi düşünce S seviye butonu açılırsa P pompası ayarlanan süre sonunda çalışacaktır. (örneğin 10 sn) Havuzdaki suyun dalgalanması ile S seviye butonu açılıp kapanabilir, ÖZER ŞENYURT 44

45 kumanda bundan etkilenmeyecektir. S seviye butonunun kapalı olduğunu L lambası bildirecektir. P A L S E A124.1 A UYGULAMA 74 Trafik Lambası Kumandası Şekildeki yaya geçidinde bulunan trafik lambaları PLC ile kumanda edilecektir. Trafik lambalarının başlangıç durumu araçlar için yeşil ve yayalar için kırmızıdır. Yayalar karşıdan karşıya geçmek istediğinde S istek düğmesine basacak, otolar için trafik lambası önce yeşilden sarıya sonra kırmızıya dönecektir ve aşağıdaki diyagrama göre çalışacaktır. Sarı lamba araçlar için 10 sn, Yeşil lamba araçlar için 30 sn, Kırmızı lamba araçlar için 10 sn, Yeşil lamba yayalar için 30 sn, Kırmızı lamba yayalar için 30 sn yanık kalmaktadır. Sembol Açıklama S Yaya istek butonu S1 Otolar için yeşil trafik lambası M Otolar için sarı trafik lambası L1 Otolar için kırmızı trafik lambası L2 Yayalar için yeşil trafik lambası L3 Yayalar için kırmızı trafik lambası ÖZER ŞENYURT 45

46 UYGULAMA 75 Fırın Kapısı Kumandası Bir fırın kapısı açma, kapama ve durma olmak üzere üç fonksiyonlu bir silindirle kumanda edilmek istenmektedir. Başlama durumunda kapı kapalıdır. S1 butonuna basılması ile kapı açılmaya başlamalıdır ve S4 sınır anahtarı ile açma işlemi sona ermelidir. Kapı en açık duruma ulaştıktan sonra 6 saniyelik bir zamanın geçmesiyle veya S2 butonu ile kapatılacaktır. Kapının kapanması S5 sınır anahtarı ile sona erecektir. Kapama işlemi optik sinyal vericimizin uyarılması ile hemen durdurulmalı ve optik sinyal vericimizin önündeki engelin gitmesi ile kapama işlemi tekrar devam etmelidir. Kapının iki hareketi karşılıklı olarak kilitlenmelidir Burada kullanılan valf çift bobin kumandalı 5/3 yay merkezlemeli orta konumlu bir valftir. Sembol Açıklama S1 Açma (NA) S2 Kapama (NA) S3 Durdurma S4 Sınır anahtarı (NK) S5 Sınır anahtarı (NK) L1 Sinyal verici (NK) Y1 Açma Y2 Kapama UYGULAMA 76 Bir yaya geçidindeki trafik ışıkları gündüz diyagramda görüldüğü gibi gece ise 0,5 Hz lik taktla sarı lambanın yanıp sönmesiyle çalışmaktadır. Gece gündüz ayırımı bir anahtarla sağlanmaktadır. Sayıcı kullanarak çözümü gerçekleştiriniz. M0.2 M0.1 M0.0 Adım değiştirici çıkışları ÖZER ŞENYURT 46

47 SAYICI ÇIKIŞI LAMBALAR TAKT M2 M1 M0 K S Y K Y X X X X X X X X X X X X X X X X 8 Sembol Açıklama S0 Gece / Gündüz ayırma anahtarı H1 Otolar için kırmızı lamba H2 Otolar için sarı lamba H3 Otolar için yeşil lamba H4 Yayalar için kırmızı lamba H5 Yayalar için yeşil lamba A1 1.Adım A2 2.Adım A3 3.Adım A4 4.Adım A5 5.Adım A6 6.Adım A7 7.Adım A8 8.Adım UYGULAMA araba kapasiteli bir otoparkın doluluk durumu izlenmek istenmektedir. Otoparkın giriş ve çıkışına birer sensör konarak giren ve çıkan arabalar sayılmaktadır. Otoparkın doluluk durumu; boş, boş değil, yarı dolu, %90 dolu, tam dolu olduğu ışıklı uyarılarla izlenebilmelidir. UYGULAMA 78 Şekildeki damgalama düzeneğinde; Magazinde iş parçası var ise, "A" silindiri iş parçalarını magazinden alıp sıkıştırır. "B" silindiri damgalama işini yerine getirir. Damgalama için "B" silindirinin 5 sn aşağıda beklemesi gerekir. "B" silindiri içeri girdikten sonra "A" silindiri parçayı serbest bırakır ve "C" silindiri damgalanmış iş parçasını sepete atar. ÖZER ŞENYURT 47

48 Sembol Açıklama S0 Start S1 Stop S2 Magazin sorgulama A0 A silindiri içerde A1 A silindiri dışarıda B0 B silindiri içerde B1 B silindiri dışarıda C0 C silindiri içerde C1 C silindiri dışarıda Y1 A silindiri içerde Y2 A silindiri dışarıya Y3 B silindiri içerde Y4 B silindiri dışarıya Y5 C silindiri içerde Y6 C silindiri dışarıya UYGULAMA 79 Garaj Kapısı Kumandası Şekildeki garaj kapısı kumandası PLC ile yapılacaktır. Çalışma şartları aşağıda belirtildiği gibidir. A anahtarının kapatılması ile garaj kapısı çalışmaya hazır duruma gelecek. S başlatma butonuna basıldığında motor ileri yönde çalışacak ve kapı açılacak, kapı S1 sınır anahtarına dokunduğunda duracak. S başlatma butonuna tekrar basıldığında motor geri yönde çalışacak ve kapı kapanacak, kapı S2 sınır anahtarına dokunduğunda motor duracak. Kapı açılırken veya kapanırken elektrik kesilip, tekrar geldiğinde ve S başlatma butonuna basıldığında kapı açılacaktır. Eğer herhangi bir araç kapının ortasında kalırsa,s3 sensörü algılayacak ve kapı, araç gidinceye kadar kapanmayacaktır. Ayrıca elektrik motoru aşırı akım rölesi ile korunacaktır. Sembol Açıklama A Açma kapama anahtarı S Start butonu (NA) S1 Sınır anahtarı S2 Sınır anahtarı S3 Sensör (NA) F2 Aşırı akım rölesi(nk) K1 Đleri yön rölesi K2 Geri yön rölesi ÖZER ŞENYURT 48

49 UYGULAMA 80 Verilen PLC bağlantısına göre; Başlatma butonuna basıldığında Q0.0 çıkışını aktif yapan PLC programını yazınız. UYGULAMA 81 Verilen PLC bağlantısına göre; Durdurma butonuna basıldığında Q0.0 çıkışını pasif yapan PLC programını yazınız. UYGULAMA 82 ÖZER ŞENYURT 49

50 Verilen PLC bağlantısına göre; I0.0 butonuna basıldığında Q0.0 çıkışını aktif yapan, I0.1 butonuna basıldığında Q0.0 çıkışını pasif yapan PLC programını yazınız UYGULAMA 83 Verilen PLC bağlantısına göre; S0 aktif ve S1 pasif iken Q0.0 çıkışı aktif olsun S2 aktif ve S3 pasif iken Q0.1 çıkışı aktif olsun S4 aktif ve S6 pasif iken Q0.2 çıkışı aktif olsun PLC programını yazınız. (Aktif: Kontağın konum değiştirmesi Pasif: Kontağın konum değiştirmemesi) UYGULAMA 84 Verilen PLC bağlantısına göre; S0,S1 aktif ve S3,S4 pasif iken Q0.0 çıkışı aktif olsun S0 aktif ve S2, S3, S4, S5 pasif iken Q0.1 çıkışı aktif olsun S0, S1, S2 aktif ve S4 pasif iken Q0.2 çıkışı aktif olsun ÖZER ŞENYURT 50

51 S3, S4, S5 aktif ve S0, S1, S2 pasif iken Q0.3 çıkışı aktif olsun S3 aktif ve S1, S2 pasif iken Q0.4 çıkışı aktif olsun S4, S1 aktif ve S2, S3 pasif iken Q0.5 çıkışı aktif olsun UYGULAMA 85 Acil durdurma istenilen yerlerde kullanılan röleli kumanda devresi. Đki input aktif yapıldığında durdurma öncelikli çalışır Alarm devrelerinde kullanılan röleli kumanda devresi, başlatma öncelikli çalışır. Verilen Devre1 ve Devre2 deki röleli kumandaların PLC bağlantısını çiziniz ve gerekli programları yazınız. Devre1 ve Devre2 röleli kumanda bağlantısının PLC bağlantı şekline çevrilmesi (ikisi birlikte verilmiştir). ÖZER ŞENYURT 51

52 UYGULAMA 86 Verilen PLC bağlantısına göre; S0 anahtarına basıldığında Q0.0 ı set eden, S1 anahtarına basıldığında Q0.0 ı reset eden PLC programını yazınız. UYGULAMA 87 Verilen PLC bağlantısına ve aşağıda istenilenlere göre PLC programını yazınız: S0 anahtarına basıldığında ilk 6 çıkış set olsun (Q0.0 - Q Q0.5) S1 anahtarına basıldığında ilk iki çıkış reset olsun (Q0.0 - Q0.1) S2 anahtarına basıldığında son üç çıkış reset olsun (Q0.3 - Q0.4 Q0.5) S3 anahtarına basıldığında tüm set olan çıkışlar resetlensin (Q0.0-Q0.1- -Q0.5) ÖZER ŞENYURT 52

53 UYGULAMA 88 Verilen PLC bağlantısına göre aşağıdaki şartları sağlayan PLC programı yazınız; Başlatma butonuna basıldığında L0 yanacak Başlatma butonuna basılmadığında L1 yanacak Durdurma butonuna basıldığında L2 yanacak Durdurma butonuna basılmadığında L3 yanacak Başlatma butonuna bir defa basıldığında L0 sürekli yanacak. UYGULAMA 89 Verilen PLC bağlantısına göre aşağıdaki şartları sağlayan PLC programı yazınız; Başlatma butonuna basıldığında M1 motoru hemen çalışacak ve bant ileri olarak hareket etmeye başlayacaktır. Parça S1 e dokunduğunda bant duracak ve ters yönde hareket etmeye başlayacaktır. Parça S2 ye dokunduğunda tekrar durup ileri yönde çalışmaya başlayacaktır. Stop butonuna basıldığında çalışma duracaktır. ÖZER ŞENYURT 53

54 UYGULAMA 90 Verilen PLC bağlantısına göre aşağıdaki şartları sağlayan PLC programı yazınız. Bir fabrikada bir proses (süreç) için üç tane motor çalışmaktadır. Start butonuna basıldığında üç motor aynı anda çalışmaya başlayacaktır. Bu motorların her biri için birer tane yedek motor bulunmaktadır. Çalışan A motorlarının termiği attığında yedek B motorları kendiliğinden devreye girmelidir. UYGULAMA 91 Yukarıda kısa devreli asenkron motorun iki yönde çalıştırılmasına ilişkin güç devresi verilmiştir. Bu devrenin PLC bağlantısını çiziniz ve PLC programını yazınız. Bu devrede S0 kuman da düğmesi durdurma, F2F motor aşırı akım rölesi normalde kapalı (NK) kontağı, S1 ve S2 motorun iki ayrı yönde çalıştırılması için kullanılan kumanda düğmeleridir. Şekildeki S0 durdurma düğmesi ve F2F aşırı akım rölesinin normalde kapalı kontakları üzerinden PLC I0.0 ve I0.1 girişlerine bağlanması daha güvenilir bir işletme özelliği sağlamak içindir. Aynı amaçla K1 kontaktörü bobini, PLC Q0.0 çıkışına K2 kontaktörünün NK kontağı üzerinden ve K1 kontaktörü bobini PLC Q0.1 çıkışına K1 kontaktörünün NK kontağı ÖZER ŞENYURT 54

55 üzerinden bağlanır. Bunun nedeni, herhangi bir nedenle K1 ve K2 kontaktörlerinin aynı anda devrede olmasını önlemektedir. Programın yazılmasında, K1 ve K2 kontaktörlerine ilişkin koşullar ayrı ayrı göz önüne alınır. K1 kontaktörünün çalışmasına ilişkin lojik ifadenin elde edilmesi için gerekli koşullar şu şekilde ifade edilebilir. Eğer, S0 durdurma düğmesine basılmamış ve F2F aşırı akım rölesi uyarılmamış (motor aşırı yüklenmemiş) ve K2 kontaktörü devrede değilse (motor diğer yönde çalışmıyorsa), S1 başlatma düğmesine basıldığında K1 kontaktörü devreye girecek ve S1 düğmesi bırakıldığında da devrede kalacaktır. UYGULAMA 92 Verilen PLC bağlantısına göre aşağıdaki şartları sağlayan PLC programı yazınız; 2 sn aralıklarla Q0.0 ı flaşör yaptıran program. ÖZER ŞENYURT 55

56 UYGULAMA 93 Verilen PLC bağlantısına göre aşağıdaki şartları sağlayan PLC programı yazınız UYGULAMA 94 Verilen PLC bağlantısına göre aşağıdaki şartları sağlayan PLC programı yazınız; Üç adet lambanın 1sn aralıklarla flaşör şeklinde yanmasını sağlayan program ÖZER ŞENYURT 56

57 UYGULAMA 95 Verilen PLC bağlantısına göre aşağıdaki şartları sağlayan PLC programı yazınız. Yukarıda verilen bant düzeneğinde; Start butonuna basıldığında M! Motoru hemen çalışacak Herhangi bir anda Stop butonuna basıldığında program hemen duracak FS1 parça algıladıktan 2 sn sonra M2 motoru çalışacak FS2 parça algıladıktan 3 sn sonra M3 motoru çalışacak FS3 parça algılar algılamaz program hemen duracak. UYGULAMA 96 Verilen PLC bağlantısına göre aşağıdaki şartları sağlayan PLC programı yazınız. Pinpon topları onar onar paketlenecektir. ÖZER ŞENYURT 57

58 UYGULAMA 97 Şekilde Ladder diyagramı verilen PLC programını STL dili ile yazınız. UYGULAMA 98 Şekilde STL dili ile verilen PLC programını Ladder diyagramı ile yazınız. UYGULAMA 99 I0.1 girişine bağlı başlatma butonuna basıldığında Q0.0 çıkışına bağlı 1.motor çalışmaya başlayacak, 10 sn sonra Q0.1 çıkışına bağlı 2.motor devreye girecektir. Đki motor birlikte 20 sn çalıştıktan sonra her iki motor devreden çıkacaktır. Gerekli PLC programını yazınız? ÖZER ŞENYURT 58

59 UYGULAMA 100 I0.0 girişine bağlı sensörün önünden 10 parça geçtiğinde Q0.0 çıkışı aktif olacaktır, I0.1 girişine bağlı sensör algıladığında ise sayıcı sıfırlanacaktır. Gerekli PLC programını yazınız? UYGULAMA fazlı bir asenkron motor başlatma butonu ile sürekli çalıştırılacaktır. Motor durdurma butonuna basıldığında duracaktır. Ayrıca motor aşırı akım rölesi ile korunacaktır. Motor dururken kırmızı, çalışırken yeşil, aşırı akım rölesi koruma yapıp devreyi açtığında ise sarı lamba ile sinyalizasyon sağlanacaktır. PLC programını yazınız. UYGULAMA 102 Đleri-Geri Çalışan Asenkron Motora Đki Kademeli Oto Trafosu ile Yol Verilmesi 3 fazlı bir asenkron motor ileri ve geri yönde çalıştırılacaktır. Motor durdurma butonuna basıldığında duracaktır. Motorun her iki yönde çalışmasına iki kademeli oto trafosu yardımıyla yol verilerek devam edecektir. Motor yol aldığında oto trafosu devre dışı kalacaktır. PLC programını yazınız. Bu problemin PLC programı yapılırken oto trafosunun yol verme işlemini, ileri ve geri yönde de aynı şekilde olduğuna dikkat edilmelidir. Bu yüzden PLC programını da iki parçaya ayırmak daha kolay bir programlama sağlayacaktır. Programın Main (ana program) kısmında, ileri ve geri hareket, Subroutine_0 (alt program) kısmında ise ortak işlem oto trafosunun yol vermesi yer almalıdır. ÖZER ŞENYURT 59

60 ANA PROGRAM ALT PROGRAM ÖZER ŞENYURT 60

61 UYGULAMA 103 Üç Fazlı Đleri-Geri Çalışan Dahlender Motorun Düşük ve Yüksek Devirli Olarak Çalıştırılması 3 fazlı bir dahlender motor Đleri ve geri yönde çalıştırılacaktır. Motor durdurma butonuna basıldığında duracaktır. Motor her iki yönde çalışmasına önce düşük devir ile başlayacak, bir süre sonra yüksek devire geçecektir. ÖZER ŞENYURT 61

62 UYGULAMA 104 Bir Asenkron Motorun Đleri Geri, Yıldız / Üçgen, Dinamik Frenlemeli Olarak Çalıştırılması 3 fazlı bir asenkron motor ileri ve geri yönde çalıştırılacaktır. Her iki yönde de motora yıldız/üçgen olarak yol verilecektir. Motor stop butonuna basıldığında dinamik frenleme kullanılarak frenlenecektir. Belirlenen süre sonunda frenleme otomatik olarak son bulacaktır. ÖZER ŞENYURT 62

63 UYGULAMA 105 DCMotorun Devir Yönü Değişimli Çalıştırılması Bir DC Şönt motor ileri ve geri yönde çalıştırılacaktır. Her iki yönde de motora yol verme direnci ile yol verilecek, motor yol aldıktan sonra yol verme direnci devre dışı bırakılacaktır. Motorun şönt sargısı sürekli devrede kalacaktır. ÖZER ŞENYURT 63

64 UYGULAMA 106 Dört Adet Asenkron Motorun Çalışma Đsteği Belirtilerek Çalıştırılması Sistemde B1 butonu M1 motorunun, B2 butonu M2 motorunun, B3 butonu M3 motorunun, B4 butonu M4 motorunun çalışma isteğini belirtecektir. Çalışması istenilen motorun butonuna basılacak, istek sinyal lambası ile belirtilecek, B5 butonuna basıldığında yalnız çalışması istenen motorlar çalışacaktır. B6 butonuna basıldığında tüm çalışan motorlar duracaktır. Açıklama: Bu problemin PLC programı yapılırken dört motorunda çalışma sisteminin aynı olmasına rağmen birbirinden bağımsız olarak çalıştıkları ve çalışmanın istek şartına bağlı olduğu unutulmamalıdır. Dolayısıyla dört motorun da programlama kolaylığı açısından, programın Main kısmında çalışma isteği, Subroutine kısımların da ise motorlara yol verilmesi yer almalıdır. MAIN ÖZER ŞENYURT 64

65 SUBROUTINE 0 SUBROUTINE 1 ÖZER ŞENYURT 65

66 SUBROUTINE 2 SUBROUTINE 3 ÖZER ŞENYURT 66

67 UYGULAMA 107 Dört Adet 1 Fazlı Üniversal Motorun Sırası Đle Periyodik Olarak Çalıştırılması Dört adet bir fazlı üniversal motor sırası ile 1 dk çalışacak, süresi dolan motor durup kendinden sonraki motor çalışacaktır. Son motor çalışıp durduktan sonra dört motor aynı anda 1 dk çalışıp duracak ve sistem tekrar başa dönecek, stop anına kadar sistem bu şekilde çalışmasını sürdürecektir. ÖZER ŞENYURT 67

68 UYGULAMA 108 Bir atık su toplama haznesi iki pompa ile boşaltılmaktadır. Sistemin çalışma şekli aşağıda verilmiştir. Pompa 1 Başlatma: Pompa manuel olarak S2 yaylı butonuna basılarak ya da sürekli çalışma halinde suyun B1 su seviye algılayıcısının bulunduğu düzeye ulaşması ile otomatik olarak çalışmaya başlar. ÖZER ŞENYURT 68

69 Durdurma: Eğer, su seviyesi B0 algılayıcısının bulunduğu seviyenin altına inerse pompa otomatik olarak durur. Pompa aynı zamanda herhangi bir anda S1 butonuna basılarak ya da motorun aşırı akım çekmesi halinde aşırı akım rölesi kontaklarının açılması ile durdurulabilir. Pompa 2 Başlatma: Pompa manuel olarak S4 yaylı butonuna basılarak ya da sürekli çalışma halinde suyun B4 su seviye algılayıcısının bulunduğu düzeye ulaşması halinde otomatik olarak çalışmaya başlar. Durdurma: Su seviyesi B3 su seviye algılayıcısının bulunduğu seviyenin altına düştüğünde pompa otomatik olarak durur. Pompa aynı zamanda herhangi bir anda S3 butonuna basılarak ya da motorun aşırı akım çekmesi halinde aşırı akım rölesinin normalde kapalı olan kontaklarının açılması ile durdurulabilir. H0-H3 lambaları pompaların çalışma durumlarını gösterirler. Her iki pompa da S0 durdurma butonuna basılarak durdurulabilirler. Su seviyesi B2 ye ulaşmışsa ya da pompalardan biri aşırı akımdan dolayı devre dışı kalmışsa H4 alarmı çalmalıdır. ÖZER ŞENYURT 69

70 UYGULAMA 109 Motorlar ile Çalıştırılan Sistemin Tasarım ve Uygulaması Đleri-geri, yukarı-aşağı ve sağa-sola olarak üç eksen üzerinde, üç adet asenkron motor ile bir Vinç hareket ettirilecektir. Hareketler ayrı ayrı butonlar tarafından basılı tutulduğu sürece kontrol edilecektir. Ayrıca bir ağırlık sensörü ile vincin kapasitesinden yükü taşıması önlenecektir. Vincin hareket alanı sınır anahtarları ile sağlanacaktır. Üç motordan herhangi birisi aşırı akım rölesi attığında sistem çalışmayacaktır. ÖZER ŞENYURT 70

71 UYGULAMA 110 Üç adet motor aşağıdaki şartlara göre çalıştırılacaktır. PLC programını tasarlayınız? Start a bir kere basıldığında 1. motor, Start a iki kere basıldığında 2. motor, Start a üç kere basıldığında 3. motor çalışsın. Motorlardan biri çalışırken diğer ikisi çalışmayacak. Giriş çıkış tablosu aşağıdadır. UYGULAMA 111 Sistemin çalışması bir başlama butonu ile kontrol edilmektedir. Kapının açılması için kapının her iki yönünde de bulunan sensörlerden birinden işaret gelmesi gerekmektedir. Kapının açılması için sinyal geldiğinde kapı son noktaya kadar açılacaktır. Kapının son noktaya gelmesi bir sensör tarafından algılanacaktır. Kapı açıldıktan sonra giriş için 10 saniye açık bir biçimde bekleyecektir. Kapının her iki yönünde de bulunan sensörlerden birinden işaret gelmezse kapı kendiliğinden kapanacaktır. Kapının kapanması sırasında eğer her iki yönde de bulunan sensörlerden birinden işaret gelirse kapı derhal geri açılacaktır. Durdurma butonuna basıldığı anda kapı olduğu yerde kalacaktır Başlatma I0.0 Durdurma ve acil stop I0.1 Kapı üstü sensörü I0.2 Kapı açma son nokta sensörü I0.3 Kapı kapama son nokta sensörü I0.4 Kapı açma yönü Q0.0 Kapı kapama yönü Q0.1 ÖZER ŞENYURT 71

72 UYGULAMA 112 Depo Seviye Kontrolü Bir depo S1 seviyesinde boş, S2 seviyesinde doludur. Depo dolduğunda P1 çalışarak depoyu boşaltacak, boşaldığında kendiliğinden duracaktır. Boşaltma sırasında P1 arızalanırsa P2 otomatik devreye girerek boşaltmaya devam edecek, pompaların arızalanması sinyal lambası ile iki pompanın da arızalanması sesli alarm ile ikaz edilecektir. ÖZER ŞENYURT 72

73 UYGULAMA 113 Bir Kavşağa Ait Trafik Lambası Sinyalizasyonu Uygulaması Tasarımı yapılacak sinyalizasyon sisteminde iki adet yolun birleşmiş olduğu bir kavşak bulunmaktadır. Bu yollardan bir tanesinin trafik akışı diğerine göre biraz daha yoğundur. Bu nedenle trafik yoğunluğu fazla olan yoldaki yeşil ışığın süresi diğerinden biraz daha uzundur. Şekilde ok işareti ile gösterilen A yolunda trafik yoğunluğu fazla, B yolu olarak ifade etmiş olduğumuz yolda trafik yoğunluğu azdır. Buna göre süreler aşağıdaki gibi olacaktır. ÖZER ŞENYURT 73