1- Bu Kitapla Öğreneceklerimiz.

Transkript

1 1- Bu Kitapla Öğreneceklerimiz. Bu kitapla ile Eagle PCB-Dizayn Programına temel bir giriş yapacağız. Şema çizimi(schematic Editor), Baskılı Devre Çizimi(Layout Editor) ve de Otomatik Çizimini(Autorouter) göreceğiz. Bu kitapla şeması çizilen bir devrenin, baskılı devre çizimini ve otomatik çimini yapmayı öğreneceğiz. Eagle programına tam olarak hakim olabilmek için Kullanım Kılavuzunu ve komutların yardım mönüsünü kullanmalıyız. Ayrıca sık kullanılan komutlarını öğreneğiz. Diğer karışık komutlar için yardım dosyasına bakabilirsiniz. Başlamadan önce eagle\doc dizininin içindeki README.txt dosyasını incelemelisiniz. Bu kitap daha çok Windows versiyonu için düzenlenmiştir. Linux versiyonu ile de fazla bir farklılık göstermemektedir. 2- Sistem Gereklilikleri IBM destekli bilgisayar(486 ve üstü) Windows 95/98, Windows NT/2000 veya 2.x çekirdekli, libc6 ve en az 8bit X11 içeren Linux Dağıtımı En az 50Mb boş alan En az 1024x768 çözünürlük tercih edilir(800x600 çözünürlükte ekran kullanımı kısıtlıdır). 3 tuşlu fare. EAGLE Programının Özellikleri En fazla 64x64 inçlik çizim alanı(1inç=2,54cm) 1/10.000mm(0.1 micro) mm veya inçe göre ayarlanabilen çizim kılavuzları(ızgara). Komut dosyaları Bilgi giriş çıkışının c benzeri dille yapılması Basit kütüphane oluşturma Kütüphane kataloğu Teknolojik özellik desteği (74L00,74LS00.. gibi) CAM işlemci ile grafik çıktısını oluşturma ve test etme Yazıcı çıktısı alma imkanı Veritabanı destekli parça listesi Sürükle-bırak yönetim paneli Otomatik yedek alma fonksiyonu Baskılı Devre Çizimi(Layout Editor) SMD desteği Çok tabakalı yol desteği(16 ya kadar) Tasarımda şartlar belirleme Bakır yol belirleme Şema Çizim Birimi Her proje için 99 sayfa desteği Şema çizimindeki değişikliklerin anında baskılı devreye aktarılması Otomatik baskılı devreye aktarımı Kaynak sinyallerini otomatik yerleştirme

2 Elektriksel hata kontrolü ( Kısa devre ve şema ile baskılı devre arasında tutarlılık kontrolü) Otomatik Çizim Birimi Dizayn kurallarını belirleme Otomatik baskılı devre çizimini elle değiştirebilme imkànı Otomatik çizimdeki beğenilmeyen bakır yolların şekillerini yeniden otomatik olarak değiştirilmesi (ripup& retry algoritması) Maliyet faktörünü göz önünde bulundurarak baskılı devre özelliğini belirleme Kılavuz çizgilerini 0.02 mm ye kadar küçültme En fazla 16 sinyal katmanı (kullanıcının belirlediği ) En fazla 14 kaynak katmanı Standart Sürümü 2 Aşağıdaki özellikler standart sürümünün baskılı devre çizimindeki kısıtlamalarıdır. Baskılı devre çizim alanı en fazla 160x100 mm ile kısıtlıdır. En fazla 4 tane kaynak katmanına izin verir. ( en üst,en alt ve iki tanede iç katman) Deneme Sürümü Aşağıdaki özellikler deneme sürümünün baskılı devre çizimindeki kısıtlamalarıdır.(eğitim ve deneme amaçlıdır). Baskılı devre çizim alanı en fazla 100x80 mm ile kısıtlıdır Yalnızca 2 tane kaynak katmanına izin verir. (alt ve üst katman) Şema çizim yalnız tek sayfadan oluşur. Büyük çizimler küçük olarak yazıcıya gönderilebilirler. 4 - Program Kurulumu ve Başlatılması Windows için CD yi sürücüye yerleştirin. CD başlangıç mönüsünden kurmak istediğiniz sürümü seçiniz. Eğer CD otomatik olarak açılmazsa bilgisayarımdan cdrom simgesine tıklayın. Ekrandaki yönergeleri izleyerek kurulumu yapın. Deneme sürümü için kullanıcı lisansına gerek yoktur. Programı kaldırmak isterseniz Başlat>Programlar>Eagle>unInstallShield i çalıştırın. İsterseniz cdrom üzerinden programı çalıştırabilirsiniz fakat projelerinizi cdye kaydedemezsiniz. Linux İçin CD yi sürücüye yerleştirin. İlişkili dizini seçiniz(/english/linux/install) ve README dosyasındaki kurulum notlarını okuyunuz. Kurmak istediğiniz sürümü seçiniz. Deneme sürümü için kullanıcı lisansına gerek yoktur. İsterseniz cdrom üzerinden programı çalıştırabilirsiniz fakat projelerinizi cdye kaydedemezsiniz. 5 Eagle Kurulumun Özelleştirilmesi Kurulumda standart özelliklerin yerine mönülerin düzeni, fonksiyon tuşları, ekran rengi gibi özelliklerini kendiniz belirleyebilirsiniz. Option seçeneğinde bununla ilgili birçok ayar mevcuttur. Kullanıcı ara yüzü kişisel olarak düzenlenebilir. Control paneldeki Options/User interface den gerekli ayarları yapabilirsiniz. 6- Eagle Kollanıcı Ara yüzü ile İlgili Kavramlar Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

3 Kullanmak istediğiniz komutu ara yüzdeki araç çubuğundan seçebileceğiniz gibi komut satırına yazarak veya mönüden de kullanabilirsiniz. 7- Kitapta Kullanılan Kısaltmalar Mönü öğelerini seçmek, işareti, mönü seçimini gösterir. File/Save gibi Fare Tıklaması, Sol fare tuşu tıklaması nokta ile gösterilmiştir. Örneğin. MOVE ve F1 in anlamı MOVE komutuna sağ fare tuşuyla tıklayın ve F1 fonksiyon tuşuna basınız... linear.lbr nin anlamı da bu dosyaya iki kere sol fare tuşuyla tıklamaktır. Tuş Kombinasyonlarının Kullanımı + simgesi tuşların aynı anda basılacağını gösterir. Örneğin Alt+F1 in anlamı Alt ve F1 tuşlarının aynı anda basılacağını gösterir. Komut Satırından Girilen Komutlar ve Parametreleri Komut dan sonra girilen simgesi enter yerine geçer. Komut satırında büyük/küçük karakter ayrımı yapılmaz. Ayrıca change width komutunu cha wid şeklinde kısaltabiliriz. Baskılı Devre Çizim Penceresi Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

4 Şema Çizim ve Baskılı Devre Çizim Pencereleri için Komut Araç Çubuğu 8 Kontrol Paneli(Control Panel) Eagle programını ilk açtığımız zaman kontrol paneli açılır. Buradan projelerinizi açabilir/kaydedebilirsiniz. Projelerin üstüne gelip farenin sağ tuşuna tıklaryarak yeni proje

5 oluşturabilirsiniz. Libraries bölümüne tıklayarak kütüphane bölümünü inceleyebilir ve istediğiniz elemanı seçerek özelliklerini inceleyebilirsiniz. Kontrol Paneli: Kütüphane kısmı da 74*00 elemanının özellikleri Ayrıca kullanıcı tanımlı programlar, script dosyaları ve CAM çalışmalarına erişebilirsiniz. Seçtiğiniz bölüme ait genel bilgiler sağ tarafta yer alır. Pencerelerde sürükle&bırak yöntemiyle dosya kopyalayabilirsiniz. EAGLE Program Dosyaları Aşağıdaki listede yer olan dosyalar en yaygın kullanılan dosya tipleridir. Tip Pencere Dosya Uzantısı Baskılı Devre Layout Editor *.brd Şema Schematic Editor *.sch Kütüphane Library Editor *.lbr Script Dosyası Text Editor *.scr Kullanıcı Tanımlı Program Text Editor *.ulp Herhangi bir yazı dosyası Text Editor *.* Linux versiyonundaki farklılığı sadece dosyaların uzantısının küçük harfli olmasıdır. Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

6 EAGLE da Projeler Öncelikle yeni bir proje başlatalım. Programı başlattıktan sonra sırasıyla Project> 4 examples>tutorial ı açın. Burada daha önceden yapılmış örnek projeleri göreceksiniz. New Project diyerek yeni bir proje oluşturalım.ismini Projelerim olarak değiştirebiliriz. Projelerim dizinlerinin istersek Options/Directory kısmından değiştirebilirsiniz. Yeni oluşturulan bir proje dizininin içinde eagle.epf dosyası oluşturulur. Linux ta bu dosyanın adı /.eaglerc dir. O anda üzerinde çalışılan proje yeşil yuvarlak ile gösterilir. Programı yeniden kapatıp açınca kaldığımız yerden program devam eder. Alıştırmalara başlamadan önce demo1.sch, demo2.sch, ve demo2.brd dosyalarını Project> examples> tutorial dizininden az önce oluşturduğumuz Projelerim dizinine ctrl tuşuna basılı halde fare ile kopyalayalım. Demo1.sch dosyasını çift tıklayarak açabiliriz. 9 Dosyayı Yükleme ve Görünümü Ayarlama. Az önce Project>examples> tutorial>projelerim dizinine kopyalamış olduğumuz demo2.brd dosyasını çift tıklama ile açalım. İsterseniz File/Open/Board mönüsünden de istediğiniz dosyayı açabilirsiniz. Çizim alanını büyütmek için Proje çizimin tamamını tam ekran göstermek için Çizim alanını küçültmek için Proje çiziminde seçilen alanı tam ekran göstermek için Görünüm alanındaki bozuklukları düzeltir. 10 Gösterilecek Katmanların Seçilmesi Eagle da katman ayarları display komutu ile yapılır. 100 civarında katman bulunmaktadır. İstediğimiz katmanı gösterebilir, istediğimizi kaldırabiliriz. Bunların birkaçına örnek; üst katman, alt katman, elemanların bacaklarının bulunduğu deliklerin gösteren katman(pad katmanı), alt Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

7 katmanla üst katmanı birbirine bağlayan deliklerin katmanı(via katmanı) gibi katmanlardır. İstersek katmanların hepsini All seçeneği ile seçebiliriz. None seçeneği ile de katmanların hepsini kaldırabiliriz Önemli: Elemanların yerini değiştirmek için 1 Top katmanının yanında 23 torigins(sıfır noktası) katmanının açık olması gerekir. Aynı durum 16 Bottom katmanı ile 24 borigins katmanları için de geçerlidir. Katman Ayarları 11- Kılavuz Çizgileri (Grid) Ayarları ve Birimleri Kılavuz çizgileri ayarları grid komutuyla yapılır. Çizgilerin gözükmesi için display bölümünü açmamız(on) açmamız gerekir. İstersek kılavuz çizgilerini dots seçeneğiyle noktaya çevirebiliriz. İstediğimiz birimi unit kısmından seçebilirsiz. Kılavuz çizgileri ayarları 5 Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

8 12 - Çizgiler, Çemberler, Yaylar, Dikdörtgenler ve Yazılar Çizgiler, çemberler, dikdörtgenler, dikdörtgenler ve yazılar sırasıyla WIRE, CIRCLE, ARC, 6 RECTANGLE ve TEXT komutlarıyla yapılır. Bu komutlar sayesinde daha kolay çizim yaparız. Şimdi bu komutları şema çizimi üzerinde deneyerek açıklayalım. Yeni bir şema çizimi dosyası açalım. Bunu kontrol panelden File/New/Schematic dan yapabilirsiniz WIRE Komutu WIRE komutu çizgi çizmek için kullanılır. Araç çubuğundaki simgesine tıklayalım. WIRE komutuna girdiğiniz zaman aşağıdaki parametre araç çubuğu gözükür. Şimdi bunları açıklayalım. Çizilen Katman Çizginin şekli Çizginin boyutu Çizginin tipi Çizim katmanında her birim için farklı bir renk belirlenmiştir. Örneğin elektriksel yollar için mavi renk, sembol için kahverengi, sembollerin isimleri ve özellikleri için gri renk kullanılır. buradan yapılacak işleme uygun renk çeşidi seçilir. Çizginin şeklinde ise araç çubuğunda görülen çizgi şekillerine göre çizebilirsiniz. Çizginin büyüklüğünü Width, tipini ise(düz, kesikli, kesikli noktalı çizgi vb) Style kısmından yapabilirsiniz. Çizgi çizimi tek fare tıklamasıyla istediğimiz yerden başlatıp çift fare tıklamasıyla istediğimiz yerde bitirebiliriz. Ayrıca çizginin şeklini sağ fare tuşuyla aynı anda değiştirebiliriz. Önemli: Semboller arasında bağlantı yaparken net ve bus komutlarını kullanmalıyız. WIRE komutu sadece net veya bus renginde çizgi çizmek için kullanılır. CHANGE WIDTH tuşuyla çizginin boyutunu değiştirebilirsiniz. CHANGE LAYER komutuyla seçili elemanın katmanını değiştirebilirsiniz. İleri/Geri Alma Eagle programının geri alam/ileri alma fonksiyonu neredeyse sınırsızdır. CIRCLE Komutu ile Daire Çizme CIRCLE komutu daire çizmek için kullanılır. İsterseniz araç çubuğundan simgesine tıklayarak ta çalıştırabilirsiniz. İlk fare tıklamanız dairenin merkezi, ikinci fare tıklamanız ise yarıçapı belirler. ARC Komutu ile Yay Çizme Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

9 ARC komutu yay çizmek için kullanılır. Komut satırına ARC yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak yay çizebilirsiniz. Birinci ve ikinci ilk iki tıklamanız daireyi üçüncü tıklamanız ise yayı belirler. Yay için çizilen daire normal daire çizmekten farklıdır. Biraz deneme yaparsanız nasıl olduğunu göreceksiniz. RECT Komutu ile Dikdörtgen Çizme RECT komutu dikdörtgen çizmek için kullanılır. Komut satırına RECT yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak dikdörtgen çizebilirsiniz. İlk tıklamayla birinci başlangıç köşesini ikinci tıklamayla ters köşeyi belirleriz. Dikdörtgenin rengi bulunduğumuz katmanın rengini alır. TEXT Komutu ile Yazı Yazma TEXT komutu yazı yazmak için kullanılır. Komut satırına TEXT yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak yazı yazabilirsiniz. Komutu çalıştırdığınız zaman küçük bir pencere açılır. Buraya yazınızı yazınız. Sonra bu yazıyı istediğiniz yere bırakın. TEXT komutu aktifken yazmak istediğiniz yazıyı komut satırına da yazabilirsiniz. YazınınKatmanı Yazının fareye göre durumu Yazının boyutu Yazının Kalınlığı Yazının tipi CHANGE TEXT CHANGE SIZE CHANGE RATIO : Yazıyı değiştirir. Açılan ekrana yazıyı yazar. : Yazının boyutunu değiştir. : Yazının kalınlığını değiştirir. Özel Yazı Değerleri Projenin yazıcıya gönderirken sayfa sayısı, dosya değiştirilme tarihi gibi değerleri yazdırabiliriz. >LAST_DATE_TIME :Dosyanın değiştirilme tarihi >PLOT_DATE_TIME :Çıktı alma tarihi >SHEET :Projenin sayfa sayısı. >NAME :Kullanılan elemanın ismi >VALUE :Kullanılan elemanın değeri >DRAWING_NAME :Dosyanın ismi

10 13 Kütüphane Kullanımı Eagle kütüphanesinde elemanlara ait birçok kütüphane dosyası bulundurur. Bu dosyaların kendimiz kullandığımız gibi kendinize özel kütüphane dosyası oluşturabilirsiniz. Bu bölümde kütüphane dosyalarının nasıl oluşturulduğunu ve nasıl kullanıldığını göreceğiz. Yeni bir çizim dosyası açalım, File/New/Schematic. ADD Komutuyla Eleman Ekleme ADD komutu eleman eklemek için kullanılır. Komut satırına ADD yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak da kullanabilirsiniz. ADD komutunu verdiğiniz zaman elemanları seçmek için kütüphane penceresi açılır. İsterseniz elemanı bulup seçersiniz veya elamanın ismini biliyorsanız (Search) kısmına elamın ismini yazarak çabucak bulabilirsiniz. Arama yaparken tek karakter yerine geçen? simgesini ya da her türlü uzunluktaki karakter yerine geçen * simgesini kullanabilirsiniz. Örnek olarak 74*00 arama sonucu olarak 74LS00N, 74LS00B, 74LS00FK, 74ALS00D, 74LS96D gibi elemanları bulduk. Arama sonucunu aşağıda görebilirsiniz. 555? arama sonucu olarak da 555N elemanı bulundu. Birkaç tane eklenen eleman sonuna artan şekilde rakam eklenerek isimlendirilir. Mesela IC elamanı IC1, IC2, diye isimlendirilirler. Aynı entegrenin içinde birden fazla kapı bulunabilir.bu kapıları belirtirken aynı entegrenin kapısı olduğunu göstermek için A-B-C.. şeklinde alfabetik sıra izlenir(ic1a, IC1B, IC1C, IC1D). Ayrıca aynı entegreye ait kapıların bacak numaraları da sembol üzerinde gösterilir. Elemanların Amerika ve Avrupa standartlarına göre sembolleri vardır. Eleman eklemeyi Control Panel deki kütüphaneden de yapabilirsiniz. Elemanı sürükleyip bırakmanız yeterli olacaktır. 7 Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

11 Şimdi yeni bir eleman ekleyelim. ADD komutunu girerek 555* şeklinde arama yapalım. Herhangi bir elemanı seçip OK tuşuna basın. Elemanı yerleştirirken yön değiştirmek için farenin sağ tuşuna tıklamalısınız. ADD komutu aktifken ESC tuşuna basarak kütüphaneyi tekrar görüntüleyip daha hızlı eleman ekleyebilirsiniz. Eklediğimiz eleman diğer elemanlara bağlı ise size onları eklemek isteyip istemediğinizi soracaktır. Gerilim kaynağı ve topraklamaların bacak(pin) bağlantıları şemada işaretlenmez ama baskılı devreye işaretlenir. INVOKE Komutu Her entegrenin besleme kaynağına bağlanan bacak numarası farklıdır. Örneğin 16 bacaklı CMOS entegrelerinde +VDD ucu genelde 16. bacak, GND ucu 8. bacaktır. Ya da 14 bacaklı bir TTL entegrelerinde +VCC ucu genelde 14. bacak GND ise 7. bacaktır. Şema üzerinde besleme kaynağına bağlanan bacakları gösterebilmek için INVOKE komutunu kullanırız. Komut satırına INVOKE yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak kullanabilirsiniz. Önceden birkaç tane 4001N entegresine ait NOR kapısı ekleyelim. INVOKE komutunu çalıştırıp elemanı üstüne tıklayın. Açılan pencerede PWRN yi çift tıklarsanız, entegrenin besleme bağlantısı yapılmış olur. Bir entegrede 4 kapı olsun normalde kapıları A,B,C,D şeklinde sırayla eklenir. Ama biz A ve C kapısını kullanmak istiyoruz. Bunu ise INVOKE komutu aktifken A kapısına tıklayarak açılan pencereden C kapısını seçerek yapabiliriz. 14- Şema Çizimi Bu bölümde yol ve bağlantı çizimlerinin nasıl yapıldığını öğreneceğiz. Önce boş bir şema çizim penceresi açalım. Hazır Proje Çerçevesi Ekleme Eagle da hazır proje çerçevesi kullanabilirsiniz. ADD komutunu çalıştırıp arama(search) penceresine frame veya letter yazıp ok tuşuna basın. Çıkan çerçevelerden size uygun olanı seçin ve çizim alanına yerleştirin. Örnek olarak letter aramasında LETTER_P ve LETTER_L olmak üzere iki tane çerçeve çıkacaktır. LETTER_P dikey çerçeve, LETTER_L ise yatay çerçeve oluşturur. Frames aramasında ise daha ayrıntılı çerçeve türleri vardır. Ekranın dışına taşan çerçeveyi görmek için Alt+F2 tuşlarına basabilirsiniz. Text komutunu kullanarak çerçevelere metin yazabilir,sayfa sayısı, dosya oluşturma tarihi ve saati gibi özellikler ekleyebilir veya kendinize uygun bir çerçeve de oluşturabilirsiniz. Bunların ayrıntılarını TEXT bölümde açıklamıştık. Şema Çizimine Giriş Hazır şemalarda eagle/examples/tutorial altındaki demo1.sch dosyasını açalım.f6 tuşuyla kılavuz çizgilerini açıp kapatabilirsiniz.

12 Şemayla ilgili bilgileri aktarma : Şemayla ilgili bilgiler File/Export mönüsünden yapılır. Export tuşuna tıkladığımızda bize seçenek verir. Bunlardan Partlist eleman listesini, Netlist bağlantı listesini, Pinlist elemanların hangi bacaklarının nereye bağlantılarının ayrıntılı olarak dosya kaydetmeye yarar. Image ise devrenin resmini kaydetmeye yarar.

13

14 Açılan dosyadaki elemanların yerlerini değiştirmek için MOVE komutunu kullanırız. MOVE komutu aktifken üstüne tıkladığımız elemanı hareket ettirerek istediğiniz yere bırakabilirsiniz..sağ fare tuşuyla da elemanı döndürebilirsiniz. NET Komutu NET komutu elemanların bacaklarını bağlamaya yarar. Komut satırına NET yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. Elemanlar arasındaki elektriksel bağlantıyı çizmek için kullanılır. Elemanın bacaklarının DISPLAY PIN komutuyla görebilirsiniz. NAME Komutu Projede kullanılan elemanların isimlerini değiştirmeye yarar. Komut satırına NAME yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. Komut aktifken elemanın üstüne fare ile tıklayıp açılan pencereden elemanın ismini değiştirebilirsiniz. LABEL Komutu Yaptığımız projede elektriksel yolların veya bağlantıların izlenmesini kolaylaştırmak için etiket tanımlamak için kullanılır. Komut satırına LABEL yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. LABEL komutu aktifken yol veya bağlantının üstüne tıklayarak çıkan yazıyı istediğiniz yere taşıyabilirsiniz. Böylece karmaşık devrelerde yolları daha kolay bulabilirsiniz. LABEL komutuyla oluşan metinin boyutunu, tipini, CHANGE SIZE ve CHANGE FONT ile değiştirebilirsiniz. DELETE Komutu Elemanları silmeye yarar. Komut satırına DELETE yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. Komut aktifken silmek istediğiniz elemanın üzerine tıklayınız. Eğer elemanları toplu olarak silmek istersek GROUP komutuyla küme haline getirip silebilirsiniz. GROUP komutuna ilerde detaylı olarak değinilecektir. GROUP Komutu Elemanları küme haline getirip toplu olarak işlem yapmak için kullanılır(silme, kopyalama vb). Komut satırına GROUP yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. Komut aktifken elemanları küme içine alıp uygulamak istediğiniz komuta tıklayın (Örneğin MOVE komutu). Küme elemanlarına uygulamak istediğiniz komutu normalden farklı olarak sağ fare tuşu ile çalışır.

15 JUNCTION Komutu Elemanlar arasındaki çizilen kablo bağlantıları birbirinin üzerinden geçebilir. Bazen iki veya daha fazla hat kesişip ve 8 kesişme noktasında bir bağlantı söz konusu olabilir; bu komutla bu bağlantıları belirtiriz. Komut satırına JUNCTION yazarak veya araç çubuğundan tıklayarak çalıştırabilirsiniz. Komut aktifken istediğiniz yere fare ile tıklayınız. simgesine SHOW Komutu Bu komut elemanların yerini bulmamıza veya birden fazla bağlantıları tek bir hatta temsil eden (bus) çizimlerde bir bağlantı ucunun nerelerle bağlantılı olduğunu gösterir. Komut satırına SHOW yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. SHOW komutu aktifken komut satırına elemanın ismini yazarsak o elemanı gösterir. Bağlantı noktasının yada yolunun ismini yazarsak o yola bağlı tüm noktaları gösterir. MOVE Komutu Bu komut elemanların yerini ve yönünü değiştirmeye yarar. Komut satırına MOVE yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. Komut aktifken istediğiniz elemanın üstüne tıklayın ve istediğiniz yere bırakın. Elemanları hareket ettirmek için merkezine tıklamalısınız. Hatları hareket ettirmek için hattın en yakın yerine tıklamanız yeter. Eleman yada hat seçiliyken sağ fare tuşuna tıklarsanız elemanın yönü değişir. Değişiklikleri Geri/İleri Alma simgesine tıklayarak yapılan değişiklikleri geri/ileri alabilirsiniz. SMASH Komutu Normalde eklenen bir elemanın taşımak istediğimiz zaman ismi ve etiketi ile birlikte taşınır. SMASH komutu isim ve etiket yazılarını ayrı ayrı taşımamızı sağlar. Komut satırına SMASH yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. SMASH komutu aktifken ayırmak istediğiniz metinin üstüne tıklayın. Daha sonra MOVE komutuyla ayırdığınız metini elemandan bağımsız istediğiniz yere taşıyabilirsiniz. Metinin boyutunu TEXT komutuyla değiştirebilirsiniz. VALUE Komutu VALUE komutu bize elemanların değerlerini değiştirmemize yarar. Komut satırına VALUE yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. VALUE komutu aktifken elemanın üstüne tıklayıp açılan pencereden elemanın değerini değiştirebiliriz. INFO Komutu Devreye ait herhangi bir bileşen(devre elemanları, bağlantı noktaları, vb.) hakkında bilgi almaya yarar. Komut satırına INFO yazarak veya araç çubuğundan çalıştırabilirsiniz. Komut aktifken istediğiniz yere tıklayın. simgesine tıklayarak 8 Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

16 ERROR Komutu Hataları göstermeye yarar. Komut satırına ERROR yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. COPY Komutu Elemanları kopyalamak için kullanılır. Komut satırına COPY yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz PASTE Komutu Kopyalanan elemanları yapıştırmak için kullanılır. Komut satırına PASTE yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz CUT Komutu Elemanları bulunduğu yerden silip panoya yapıştırmak için kullanılır. Komut satırına CUT yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz MIRROR Komutu Elemanları ters görünüşünü almak için kullanılır. Komut satırına MIRROR yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. Komut aktifken istediğiniz yere tıklayın. Ayrıca MOVE komutunu kullanırken ROTATE Komutu Elemanları yönünü değiştirmek için kullanılır. Komut satırına ROTATE yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. Komut aktifken istediğiniz yere tıklayın. Elektriksel Hata Kontrolü(Electrical Rule Checking-ERC) Yaptığımız projedeki elektriksel bağlantı hatalarını pozitif ve negatif besleme bağlantılarının yapılıp yapılmadığının kontrolü uyarıları içeren bir liste oluşturur. Komut satırına ERC yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. ERC komutunu çalıştırdığımızda bize not defterinde açılmış bir şekilde hataları ve uyarıları verir ve bunu çalışılan dizine kaydeder. Şema Çizimini Baskılı Devreye Aktarma Yaptığımız projeyi baskılı devreye aktarmak için üst araç çubuğundaki tıklarız. Yaptığımız devre baskılı devre olarak (Layout editöre) aktarılır. simgesine BUS Komutu Bir entegredeki sıralı biçimde mevcut olan (A0,A1,A2,..An ) şeklindeki bacakları kümeleyip tekbir hat halinde diğer entegrelerin aynı tür bacaklarına bağlanarak tek bir hat oluşturmasında bus komutunu kullanırız. Bu oluşturulan tek hatta hafıza entegrelerindeki adres bağlantılarını

17 (A0,A1,A2,..An ) yada veri bağlantılarını (D0,D 9 1,D2,...,Dn) örnek verebiliriz. Komut satırına BUS yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. BUS bağlantı işlemi iki kısımdan oluşur. Önce entegrelere gidecek uygun bus hattı çizilir (adres bus hattı, veri bus hattı vb.) Sonra da NET komutuyla entegrelerin bacakları bu BUS hattına bağlanır; BUS hattına bağlanırken program bizden EN (pozitif ve negatif güç kaynağı için) VALVE[0..11] (diğer bağlantılar için) şeklinde etiket belirlememizi ister. Bu etiketlerin isimleri bus hattıyla birbirine bağlanan iki veya daha fazla entegrenin uçlarıyla aynı olmalıdır. Yani bir entegrenin A5 ucunun etiketi VALVE5 ise bus hattına diğer entegrelerinde A5 ucunun etiketi VALVE5 olmalıdır. 15 Fonksiyon Tuşları Geri/İleri alma, devreyi ekrana sığacak şekilde gösterme, veya çok sık kullandığımız komutlara tuş atamamızı sağlar. Komut satırına ASSIGN yazarak fonksiyon tuşlarını ve kullandıkları komutları görebilir ve değiştirebiliriz. Fonksiyon Tuşları 16 Geri Kontrolü ve İlişkili Otomatik Çizim Eagle da yeni bir şema çizimi(*.sch) açarsak varsa aynı dizindeki aynı projeye ait baskılı devre çizim dosyası(*.brd) da açılır. Şema çiziminde yapılan değişiklikler aynen baskılı devre çizimine de otomatik olarak aktarılır. Yani şema çizimiyle baskılı devre çizimi bir bütün olarak çalışırlar. Aynı projeye ait şema ve baskılı devre çizim dosyalarının isimleri aynı fakat uzantıları farklı olur (bus.brd, bus.sch). Eğer sadece biri açıksa ilişki olmaz. Bu durumda yeni bir açılışta dosyalar arasında uyumsuzluk olur. Not: Baskılı devrede çalışırken şema çizimini kapatmayın, sadece simge durumuna küçültebilirsiniz. 9 Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

18 17 Bir Baskılı Devre (PC Board) Tasarlama Bu bölümde (Layut Editor kullanarak) küçük bir baskılı devre (PCB) dizaynı oluşturma veya hazır yapılmış bir devreyi değiştirmeyi öğreneceğiz. Bu bölüm özellikle şematik birimi olmayan kullanıcılar için daha önemlidir. Şema Olmadan Baskılı Devre Çizimi Kontrol panelinden yeni bir çizim dosyası açalım, ( File/New/Board) Baskılı Devre Şeklini Belirleme İlk olarak baskılı devre kartının dış hatlarını belirlemek için WIRE komutunu girelim. Yukarıdaki parametre kısmından katman olarak 20Dimension kısmını seçelim ve kartın dış hatlarını belirleyelim. Başladığımız yerde bitirmemiz gerekir. MOVE komutuyla dış hatların yerlerini değiştirebilirsiniz. Eleman Ekleme ADD komutunu kullanarak istediğimiz elemanları ekleyelim. Elemanları bulamazsanız program mönüsünden Library/Use u tıklayarak iste 10 diğimiz elemana ait kütüphaneyi yükleyerek elemanları kullanabilirsiniz. Eklenen elemanların isimlerini NAME komutuyla değiştirebilirsiniz. Değerlerini VALUE komutuyla değiştirebilirsiniz. Eğer elemanlar arasındaki bağlantıyı kart üzerinden bakır yolla(genelde tek yüzlü baskılı devrelerde) değil de kablo aracılığıyla atlatarak yapmak istersek SIGNAL komutuyla bunu yapabiliriz. Araç çubuğundaki simgesi ise şeklindedir. Bu yolları istersek Autorouter ile de otomatik olarak düzenleyebiliriz. Elemanları DELETE komutuyla silebilirsiniz. Yoların Tipini Belirleme Eagle da kullandığımız bakır yollara ait genişlik (width), iki yol arasındaki uzaklık (Clearance), Mesela güç kaynağından gelen bakır yolların akıma dayanıklı olması için kalın olması gerekir. Bunu CLASS komutuyla yaparız. Yoların genişliğini ancak kartın üstüne eklediğimiz zaman belirir. Kablo ile atlattığımız yollar için genişlik vb ayarlar 10 Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

19 yapılamaz. Aşağıda örnek olarak farklı genişlikte yollar verilmiştir. CLASS komutuyla çıkan pencerede hazır gelen ayarları kullanabileceğimiz gibi kendimizde farklı farklı değerler verip kullanabiliriz. Şema Çiziminden Baskılı Devreye Aktarma Örnek olarak bus.sch dosyasını açın. Şe ma çiziminde yaptığımız devreyi baskılı devreye aktarmak için simgesine tıklamalısınız. Devre baskılı devre editöründe düzenlenmemiş olarak açılır ve bus brd olarak aynı dizine oluşturulur. MOVE komutuyla elemanların yerini ve kartın dış hattını değiştirerek istediniz şekilde yerleştirme yapın. RASTNEST komutunu çalıştırırsanız veya araç çubuğundaki simgesine tıklarsanız size kaç tane bağlantı olduğunu durum çubuğunda gösterir gösterir. Örneğimizde 29 tane vardır. Otomatik Baskılı Devre Çizimi Baskılı devre editörüne aktarılan ancak düzenlenmemiş devremizi otomatik olarak düzenleyelim. simgesine tıklayarak otomatik çizim penceresini açalım. Bize katmanları gösteren kısımdan devreyi tek katlı yapak için 16 Bottom kısmını N/A ya getirin. Böylece devremiz tek katlı olarak ayarlanacaktır. OK tuşuna tıklarsanız devrenin çevrilmeye çalışıldığını göreceksiniz. Bu devrenin karışıklığına ve bilgisayarınızın hızına göre zaman alır. Devre mükemmel şekilde düzenlenmeyecektir ama sıkıntılı birçok işten sizi kurtaracaktır. Eğer uzun sürerse, durdurmak için simgesine tıklayabilirsiniz. Devre elemanlarını az bir yer değiştirdiğinizde sonuç daha farklı Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

20 çıkacaktır ve az önce yaptığını şimdi yapamayabilir. Buna yolların büyüklüğü, iki yol arası uzaklık, elemanların sıkışıklığı gibi etkenler etki eder. Aşağıda bizim yaptığımız örnekte devre durum-2 ye getirildi. Bunu yapmak için bazı yollar kaldırıldı(ripup komutu ile) ve yeniden yapıldı(aoturouter). Yapılan yolları eski haline getirmek için araç çubuğundaki simgesine tıklamalı veya komut satırına RIPUP yazmalısınız. Komut aktifken kaldırmak istediğiniz bakır yolun üzerine tıklamalısınız. Bütün bakır yolları kaldırmak için RIPUP komutu aktifken simgesine tıklayıp açılan pencereye evet(yes) dersek tüm bakır yollar durum-1 deki gibi eski haline döner. Durum 1 Durum - 2 Bakır Yolların Kullanıcı Tarafından Yapılması(Manual) AUTOROUTER komutuyla yapılan bakır yolları beğenmezseniz RIPUP komutuyla silebilir. ROUTE komutuyla yolları el ile yapabilirsiniz. Araç çubuğundaki simgesi ise şeklindedir. Komut aktifken elemanlar arasındaki kablo bağlantılarına tıklayarak bakır yola dönüştürme işine başlayabilirsiniz. Çizim yaparken par ametre araç çubuğundan bakır yolun tipini, büyüklüğünü,çizildiği katmanı gibi özellikleri WIRE komutundaki gibi belirleyebilirsiz. ROUTE komutu için parametre çubuğu SPLIT Komutu Yapılan bakır yoların şeklini ve düzenini değiştirebiliriz. Komut satırına SPLIT yazarak veya araç çubuğundan simgesine tıklayarak çalıştırabilirsiniz. Komut aktifken bakır yolun üzerine tıklayarak istediğiniz gibi düzenleyin. NOT: Şema çiziminde olduğu gibi baskılı devre çiziminde de katmanları gösterip kaldırmak için DISPLAY, elemanları taşımak için MOVE, elemanları kümelemek için GROUP, özellik değiştirmek Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

21 için CHANGE, elemanları göstermek için SHOW, bakır yolları kaldırmak için RIPUP, bakır yol oluşturmak için ROUTE, elemanların yerlerini göstermek için SHOW, BAKIR KAPLAMA Demo2.brd dosyasını açalım. Devredeki karışıklığı önlemek için DISPLAY komutuyla sadece 1 Top, 17 Pads, 18 Vias, ve 20 Dimension katmanlarını gösterelim diğer katmanları kaldıralım.( Durum-1 ) RIPUP GND komutuyla GND sinyalini kaldıralım. Araç çubuğundan simgesine tıklayıp komut satırına GND yazıp enter tuşun a basalım. Devrenin sınırlarını istediğiniz gibi belirleyebilirsiniz. Başladığınız yerde çift tıklama ile bitirin. ( Durum-2 ) Sonra komut satırına RASTNEST yazın veya görüntüsünü görebilirsiniz. simgesine tıklayın ( Durum-3). Aşağıda yaptığımız işlemlerin ekran Durum-1 Durum-2 Durum-3 18 Tasarım Tipini Seçme(Design Rule Check) Devreye tasarlarken elemanların şekli, bacak aralarının uzunlukları gibi farklı firmaların değişik tipteki özelliklerini tasarıma aktarmak için belirli düzenlemeler yapmamız gerekir. Bu düzenlemeleri yapmak için DRC komutunu yazarız yada simgesine tıklarız, aşağıdaki resimdeki gibi bir diyalog penceresi çıkar. Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

22 DRC Diyalog Penceresi Ayarları yaptıktan sonra OK tuşuna tıklayarak yaptığımız tasarımı karta aktarırız. Eğer hata (Padlerin büyüklüğü, perçinlerin büyüklüğü, bakır yolların kalınlığı gibi)varsa bize düzeltmemiz için gösterilir Kütüphaneler Bildiğiniz gibi şema çizimi ve baskılı devre tasarımında eklediğiniz elemanlar kütüphaneden alınır. Kütüphane Editörü baskılı devre ve şema editörüyle aynı kullanıcı arabirimine sahiptir. Kütüphane editörünü kullanabilmek için fazladan birkaç komut bilmemiz yeterlidir. Kütüphane 3 tane elemandan oluşur. Paket(Package) : Baskılı devre çiziminde elemanın bacak görüntüsü Sembol (Symbol) : Şema çizimindeki görüntüsü Aygıt (Device) : Paket ve sembollerden oluşan gerçek görünüm Yeni bir kütüphane dosyası açmak için File/New/Library yi açalım. Direnç Paketi (Resistor Package) simgesiyle paket düzenleme modunu açın ve paket ismi olarak R-10 girin. Sorulan soruyu evet olarak cevaplayın. simgesiyle klavuz çizgileri olarak 0.05 inch olarak girin. Oluşturulacak sembollerin baskılı devreye lehimlenecek kısımlarını (pad) oluşturmak için simgesini seçtiğimizde aşağıdaki gibi parametre çubuğu çıkar. Pad in şeklini, çapını(diameter), delik genişliğini (drill) ayarlamak için kullanılır. İstediğiniz uzaklıkta iki tane pad ekleyelim.

23 simgesi film dirençleri ve film direnç boyutundaki kondansatörler ve hatta bazı firmalara ait entegrelerin bacaklarının oluşturmak için kullanılır. Parametre araç çubuğu aşağıdaki gibidir. Roundness ile elemanın yuvarlaklığını ayarlayabilirsiniz. Parçanın kartın alt kısmına yerleştirilmesi için katman olarak 1 Top katmanının seçin. MIRROR komutuyla eleman kartın arka tarafına aktarılır. Böylece t.. (Top) katmanlarından b.. (bottom)katmanlarına taşınır. 2 tane SMD pad ekleyelim. simgesiyle elemanların isimlerini değiştirebilirsiniz. Elemanlar artan sıra ile adlandırılırlar. Elemanın nasıl görüneceğini 21 tplace katmanına yapılan çizgiler belirler. Sembolünüzü ne kadar ayrıntılı bir şekilde yapacağınız size kalmış. ARC, CIRCLE, RECT ve POLYGON komutlarını da kullanabilirsiniz. Pad üzerinden teller 51 tdocu katmanına yapınız. simgesiyle tel ekleyebilirsiniz. simgesiyle metin ekleyebiliriz. Şema çizimindeki gibi özel metinler de kullanılabilir ( > VALUE). SMASH ve MOVE komutuyla metin hareket ettirilebilir. Araç çubuğundan simgesine tıklayarak elemanlara ait özellikleri değiştirebilirsiniz. Direnç Sembolü (Resistor Symbol) Sembol düzenlemeye simgesine tıklayarak geçebilirsiniz. Sembol ismi olarak R girin ve kılavuz çizgilerini 0.1 inch olarak ayarlayın. Eagle nin tercih ettiği 0.1 dir. PIN komutunu çalıştırmak için çubuğundan istediğiniz gibi seçiniz. simgesine tıklayınız. Parametre özelliklerini araç simgesiyle pinlerin isimlerini değiştirebilirsiniz. simgeleriyle 94 Symbols katmanına metin ve yol ekleyebilirsiniz. Direnç Aygıtı (Resistor Device) Şema çiziminden kütüphaneye eklediğimiz elemana erişmek için kullanmanız gereken ismi simgesine tıkladığınız zaman giriniz. Biz R-10 girelim. Paket ismi ile aygıt isminin aynı olması sadece çakışmaya sebep olur. Farklı paket ve teknolojide aygıt ismi tanımlamak için * ve? işareti kullanabilirsiniz. * teknoloji ismini,? ise paket türünü ismi yerine geçer. İki tane farklı teknolojide(l,ls) 7400 aygıtı tanımlamak için gerekli olan aygıt ismi 74*00 dür. Paket türü ismin sonuna otomatik olarak eklenecekti. Yani 74*00? yazmaya gerek yoktur. Paket türünü ismin başında görmek isterseniz? simgesini ismin başına?74*00 şeklinde ekleyebilirsiniz. Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

24 PREFIX komutuyla şema editöründe eklenen aynı tür elemanlara nasıl artan isim(ic1,ic2...ic n ) verileceği belirtilir. Şema editöründen elemanın değerini değiştirmek için Value nin değerini On yapın. simgesiyle kapıların ismini değiştirebilir. Bir kapılı elemanlar için isim önemli değildir. Çünkü şema çiziminde gösterilmezler ama birden fazla kapılar için önemlidirler. Yukarıdaki şekilde Connect düğmesine basarak yada komut satırından CONNECT komutunu vererek yandaki diyalog penceresini açalım. Bu pencerede çizdiğimiz sembolün bacak bağlantılarıyla çizilen paketteki bacakları tanımlarız. Bu tanımlama için yandaki şekilde Pin ismiyle verilen G$1.P$2 ile Pad ismiyle verilen P$2 seçip CONNECT düğmesine bastığımızda ikisi arasında bağlantı yaparak sağ taraftaki Connection kısmına ekler. Eğer bağlantıyı yanlış yaptığınıza inanıyorsanız Connection kısmındaki bağlantıyı seçip Disonnect düğmesine basarsak bağlantıyı iptal ed er. Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK

25 oluşturulan eleman hakkında açıklayıcı bilgi yazmak istediğimizde DESCRIPTION komutunu girdiğimizde yandaki gibi bir diyalog penceresi açılır. Buradan yazacağımız tanımlama bilgilerini HTML kodları kullanarak yazabiliriz (<h2><b><u><i><font color="#ff0000"> gibi) Şema çiziminde bir elemanın birden fazla sembolü olabilir yada diyelim 40 serisi entegrelerin belirtilen ayrı ayrı sembollerini oluşturmak için ADD komutunu kullanırız bu oluşturma sonucu Device ismini 40XX yaptığımızda da kütüphane dosyasında ağaç yapısı şeklinde görünür ve eklene yeni semboller alt dalları şeklinde görünür. 20 Yapılan Çizimlerinin Çıktısının Alınması Genel olarak Windows sürümü için şematik veya baskılı devre editörlerindeki çizimlerimizin yazıcıdan çıktısını almak istiyorsak file mönüsünden print seçenğini seçmemiz gerekir. Ayrıca komut satırından da PRINT komutunu girdiğimizde aşağıdaki pencereler çıkar buradan yazıcı çıktısıyla ilgili gerekli ayarlar yapıldıktan sonra yazıcıya gönderilir. Linux versiyonunda çıktı almak biraz farlıdır önce postscricpt dosyası oluşturulur sonrada lpr komutu ile yazıcıya gönderilir. Dr. Hakan IŞIK İsa TETİK Lütfü KAYIK