EP LEPS. Editörler. Prof.Dr. brahim Bora. Uluda Üniversitesi T p Fakültesi Nöroloji Anabilim Dal. Prof.Dr. S. Naz Yeni

Transkript

1

2 EP LEPS Editörler Prof.Dr. brahim Bora Uluda Üniversitesi T p Fakültesi Prof.Dr. S. Naz Yeni Doç.Dr. Candan Gürses NOBEL TIP KİTABEVLERİ 2008 İSTANBUL-ÇAPA MERKEZ ŞUBE CERRAHPAŞA ŞUBE KADIKÖY ANKARA İZMİR BURSA ADANA SAMSUN

3 2008 NOBEL TIP K TABEVLER EP LEPS Editörler: Prof.Dr. brahim Bora Prof.Dr. S. Naz Yeni Doç.Dr. Candan Gürses ISBN: NOBEL TIP K TABEVLER LTD. fit. Merkez: Millet Cad. No:111 Çapa- stanbul Tel: (0212) Fax: (0212) fiube: Cerrahpafla T p Fakültesi Karfl s Cerrahpafla- stanbul Tel: (0212) fiube: Kad köy R ht m Cad. Derya fl Merkezi No: 7 Kad köy- stanbul Tel: (0216) Fax: (0216) Ankara: MN Medikal & Nobel T p Kitabevi Halk Sok. No: 5 S hhiye-ankara Tel: (0312) Fax: (0312) zmir: Güven & Nobel T p Kitabevi 168. Sok. No: 10/1 Bornova- zmir Tel: (0232) Fax: (0232) zmir: Güven & Nobel T p Kitabevi SSK fl Han P/36 Konak- zmir Tel: (0232) Fax: (0232) Bursa: Günefl & Nobel T p Kitabevi Alt parmak Cad. Burç Pasaj, Bursa Tel/Fax: (0224) Adana: Nobel T p Kitabevi Adnan Kahveci Bulvar 31/C Adana Tel: (0322) Fax: (0322) Samsun: Nobel T p Kitabevi Ulugazi Mah. 19 May s Bulvar 16/6 Samsun Tel: (0362) Fax: (0362) Bu kitab n, 5846 ve 2936 say l Fikir ve Sanat Eserleri Yasas Hükümleri gere ince yazar n yaz l izni olmadan kitab n bir bölümünden al nt yap lamaz,; fotokopi yöntemiyle ço alt lamaz; resim, flekil, flema, grafik, vb. ler kopya edilemez. Her hakk Nobel T p Kitabevleri Ltd fiti ne aittir. Düzenleme : Bask / Cilt : Nobel T p Kitabevleri Ltd. fiti. Hakk ÇAKIR Nobel Matbaac l k

4 İÇİNDEKİLER KISIM 1 Tarihte Epilepsi ve Epileptolojinin K sa Tarihçesi BÖLÜM 1 Tarihte Epilepsi ve Epileptolojinin K sa Tarihçesi Esat Eflkazan KISIM 2 Epilepsinin Nörobiyolojisi, Temel Mekanizmalar ve Deneysel Epilepsi Modelleri BÖLÜM 2 Nöronal Uyar labilirli in Kontrolü: Uyar c ve nhibe Edici Sinaptik Geçifl Mehmet Kaya BÖLÜM 3 Epilepside Temel Mekanizmalar Türker fiahiner BÖLÜM 4 Epilepsinin Deneysel Modelleri Filiz Onat KISIM 3 Epilepsilerin Genetik Yönü...45 BÖLÜM 5 Epilepsilerin Genetik Yönü Nerses Bebek Naci Çine KISIM 4 Epilepsi Epidemiyolojisi BÖLÜM 6 Epilepsi nsidans, Prevalans ve Risk Faktörleri S. Naz Yeni BÖLÜM 7 Epilepsinin Prognozu brahim Bora BÖLÜM 8 Epilepsi ve Mortalite brahim Bora KISIM 5 Epileptik Nöbetler ve Epileptik Sendromlar n S n fland r lmas BÖLÜM 9 Epilepsilerde S n fland rma Çal flmalar...89 Nalan Kayrak BÖLÜM 10 Epileptik Nöbetler KONU 10.1 Epileptik Auralar KONU 10.2 Kompleks Parsiyel Nöbetler KONU 10.3 Fokal Motor Nöbetler, Epilepsia Partialis Continua ve Ek Sensorimotor Alan Nöbetleri KONU 10.4 Jeneralize Tonik-Klonik Nöbetler KONU 10.5 Absans ve Atipik Absans Nöbetler KONU 10.6 Miyoklonik, Tonik, Atonik Nöbetler..129 KONU 10.7 Epileptik Spazm KISIM 6 Epilepsi Sendromlar BÖLÜM 11 Yenido an Nöbetleri Cengiz Yalç nkaya BÖLÜM 12 Kal tsal Metabolik Hastal klar ve Epilepsi Cengiz Yalç nkaya III

5 IV EP LEPS BÖLÜM 13 Süt Çocuklu unun yi Huylu Miyoklonik Epilepsisi Özlem Çokar BÖLÜM 14 Süt Çocuklu unun A r Miyoklonik Epilepsisi (Dravet Sendromu) Özlem Çokar BÖLÜM 15 West Sendromu (WS) Ayflin Dervent BÖLÜM 16 Lennox-Gastaut Sendromu (LGS) Ayflin Dervent BÖLÜM 17 Miyoklonik Astatik Epilepsi Veysi Demirbilek BÖLÜM 18 Panayiotopoulos Sendromu Veysi Demirbilek BÖLÜM 19 Febril Nöbetler Sema Salt k BÖLÜM 20 Çocukluk Ça n n yi Huylu Santro-Temporal Dikenli Parsiyel Epilepsisi-Benign Rolandik Epilepsi A.Destina Yalç n BÖLÜM 21 Yavafl Uykuda Sürekli Diken-Dalga Aktivitesi Sendromu (CSWS) Bar fl Korkmaz BÖLÜM 22 Tipik Absans Nöbetleriyle Seyreden diyopatik Jeneralize Epilepsiler Ayflen Gökyi it BÖLÜM 23 diyopatik Fokal Epilepsiler Nalan Kayrak Günay Gül BÖLÜM 24 diyopatik Jeneralize Epilepsiler KONU 24.1 Juvenil Miyoklonik Epilepsi Canan Aykut Bingöl Kadriye A an KONU 24.2 Jeneralize Tonik Klonik Nöbetlerle Birlikte diyopatik Jeneralize Epilepsi Canan Aykut Bingöl KONU 24.3 Jeneralize Epilepsi Febril Nöbet Art (GEFS+) Canan Aykut Bingöl Kadriye A an BÖLÜM 25 Progresif Miyoklonik Epilepsiler Betül Baykan Baykal Zeynep Ayd n Özemir BÖLÜM 26 Semptomatik ve Olas Semptomatik Fokal Epilepsiler KONU 26.1 Temporal Lob Anatomisi Aykut Karasu Ayflegül Özdemir KONU 26.2 Temporal Lob Epilepsileri Çi dem Özkara KONU 26.3 Ekstratemporal Epilepsiler S. Naz Yeni KISIM 7 Refleks Epilepsiler BÖLÜM 27 Refleks Epilepsiler Nerses Bebek Candan Gürses KISIM 8 Özel Klinik Durumlarda Görülen Nöbetler BÖLÜM 28 Tek Nöbete Yaklafl m Naci Karaa aç BÖLÜM 29 Posttravmatik Epilepsi Sibel K. Velio lu

6 Ç NDEK LER V BÖLÜM 30 Beyin Tümörleri ve Epilepsi Sibel K. Velio lu BÖLÜM 31 nme ve Epilepsi Sibel K. Velio lu BÖLÜM 32 Kad n ve Epilepsi Dilek Atakl BÖLÜM 33 Uyku ve Epilepsi Bar fl Baklan KISIM 9 Tedaviye Dirençli Epilepsiler.395 BÖLÜM 34 Tedaviye Dirençli Epilepsiler Erhan Bilir Alev Levento lu KISIM 10 Serebral Kortikal Geliflimsel Anomaliler ve Epilepsi BÖLÜM 35 Serebral Kortikal Geliflimsel Anomaliler ve Epilepsi Zuhal Yap c Candan Gürses KISIM 11 Status Epileptikus BÖLÜM 36 Konvulzif Status Epileptikus Fehim Arman BÖLÜM 37 Nonkonvulzif Status Epileptikus Betül Baykan Baykal Ebru Aykutlu Alt nda KISIM 12 Epilepside Elektroensefalografi BÖLÜM 38 Epilepside Elektroensefalografi Zeki Gökçil KISIM 13 Görüntüleme Yöntemleri BÖLÜM 39 Epilepsi ve Nörogörüntüleme Naci Koçer Civan Islak BÖLÜM 40 Epilepsi ve Fonksiyonel-Metabolik Görüntüleme Kader Karl O uz Eser Lay Ergün KISIM 14 Epilepside Nöropsikolojik De erlendirme BÖLÜM 41 Çocukluk Ça Epilepsilerinin Nöropsikolojisi Bar fl Korkmaz Semih Ayta BÖLÜM 42 Epilepside Nörokognisyon Öget Öktem BÖLÜM 43 WADA Testi ve Epilepsi Cerrahisinde Kullan m Lütfü Hano lu KISIM 15 Epilepsinin Ay r c Tan s BÖLÜM 44 Hiperekspleksi Ayfle Serdaro lu BÖLÜM 45 Yenido an n Selim Uyku Miyoklonusu..571 Ayfle Serdaro lu BÖLÜM 46 Erken Süt Çocuklu unun Selim Miyoklonusu Ayfle Serdaro lu BÖLÜM 47 Senkop Naci Karaa aç BÖLÜM 48 Migren Naci Karaa aç

7 VI EP LEPS BÖLÜM 49 Uyku Bozukluklar Naci Karaa aç BÖLÜM 50 Serebrovasküler Hastal klar Naci Karaa aç BÖLÜM 51 Epileptik Olmayan Psikojenik Nöbetler.587 Serap Sayg KISIM 16 Epilepsinin Medikal Tedavisi BÖLÜM 52 Antiepileptik laçlar Filiz Onat Esat Eflkazan BÖLÜM 53 Epilepside Tedavi lkeleri Aytaç Yi it BÖLÜM 54 Epilepside Tedavi Yaklafl mlar brahim Bora BÖLÜM 55 Antiepileptik laçlar n Etkileflimi brahim Bora BÖLÜM 56 Çocuklu un Epilepsileri ve Epilepsi Nöbetlerinde Tedavi lkeleri Ayflin Dervent BÖLÜM 57 Yafll larda Epilepsi Tedavisi Hacer Bozdemir BÖLÜM 58 Sistemik Hastal klarda Epilepsi ve Tedavisi Baki Arpac S.Naz Yeni BÖLÜM 59 Ketojenik Diyet Güzide Turanl Akgün Ölmez KISIM 17 Epilepside Cerrahi Tedavi..667 BÖLÜM 60 Cerrahi Olarak Tedavi Edilebilir Sendromlar Çi dem Özkara BÖLÜM 61 Hipotalamik Hamartomalar Mustafa Uzan BÖLÜM 62 Epilepsi Cerrahisi Öncesi nvazif Olmayan ncelemeler ve Karar Verme Süreçleri Serap Sayg BÖLÜM 63 Epilepsi Cerrahi Öncesi nvazif ncelemeler Erhan Bilir BÖLÜM 64 Epilepsi Cerrahisinde Komplikasyonlar, Cerrahi Baflar Ölçekleri ve Cerrahi Sonuçlar S. Naz Yeni Erhan Bilir KISIM 18 Epilepsinin Psikososyal Yönü BÖLÜM 65 Antiepileptik laçlar n Kognitif Etkileri brahim Bora BÖLÜM 66 Epilepsi Hastalar nda Anksiyete ve Depresyon Mine Özmen Özlem Tecer BÖLÜM 67 Epilepsi ve Psikoz Ferda l en Uslu Ifl n Baral Kulaks zo lu BÖLÜM 68 Epilepsili Hastalarda Yaflam Kalitesi Sevim Baybafl Ayten Ceyhan Dirican BÖLÜM 69 Epilepsi ve Hukuk Hikmet Y lmaz ndeks

8 ÖNSÖZ Epilepsi tüm dünyada en s k görülen nörolojik hastal klardan birisidir. Özellikle son dönemlerde geliflen teknolojilere paralel olarak tan yöntemlerinde, nöbetlerin s n fland r lmas nda, epileptik sendromlar n tan mlanmas nda önemli geliflmeler olmufltur. Epilepsinin moleküler ve genetik temeli daha iyi anlafl l r hale gelmifl ve çok say da epileptik sendromun genetik yönü aç a ç kart lm flt r ve bu konudaki ilerlemeler büyük bir h zla devam etmektedir. Öte yandan nöbet kontrolü yan nda epilepsinin psikososyal yönü daha fazla dikkate al n r olmufl, hastalarda yaflam kalitesinin iyilefltirilmesi için yo un çabalar içine girilmifltir. Epilepsi tedavisinde hem medikal hem de cerrahi büyük yenilikler ortaya ç km flt r. Çok say da yeni antiepileptik ilac n tedaviye girmesinin yan nda epilepsi cerrahisinde önemli ilerlemeler kaydedilmifl, tüm dünyada cerrahi sonras uzun süreli sonuçlar bildirilmeye bafllam flt r. Ülkemizde de, epilepsi cerrahisi geliflmelere paralel olarak oldukça önemli ilerlemeler göstermifl ve çok say da dirençli epilepsili hastaya baflar l bir flekilde cerrahi tedavi uygulanm fl ve birçok yeni epilepsi cerrahisi merkezi aç lm flt r. Epilepsi ile iliflkili çal flma gruplar kurulmufl tüm konular detayl bir flekilde bilimsel anlamda incelemeye al nm fl ve konulara iliflkin tan tedavi rehberleri oluflturulmaya bafllan lm flt r. Özellikle epilepsi konusu ile ilgilenen hekimler baflta olmak üzere tüm nöroloji hekimleri için genifl kapsaml bir epilepsi kitab na ihtiyaç oldu u uzun bir süredir bilinmektedir. Epilepsi kitab n n yaz lm fl olmas nöroloji hekimleri yan nda konu ile ilgili psikiyatri, beyin cerrahisi hekimleri ve pratisyen hekimlerimiz için baflvurulacak bir kaynak olmas aç s ndan önem kazanm flt r. Bu konu Türk Epilepsi ile Savafl Derne i yönetim kurullar nda birçok kez vurgulanm fl ve bir epilepsi kitab yaz lmas na karar verilmifltir. Epilepsi konusunda epilepsi kitab n n eksikli ini gündeme getirerek bizi böyle bir çaba içersine sokan Dr. Naci Karaa aç a teflekkür etmek isteriz. Büyük çabalar sonucunda, bu kapsamda genifl, çok merkezli, konular nda çok iyi olan birçok yazar n katk lar ile ortaya ç kan epilepsi kitab n n editörleri olarak epilepsi kitab n n önsözünü yazmak bizim için hem bir onur hem de büyük ayr cal kt r. Bu kitap büyük bir ekip çal flmas n n ürünüdür. Kitab n bask s n n gecikmesinde böyle genifl kapsaml bir ekip ile çal flman n zorluklar da vard r. Çok uzun süren bir u rafl sonucu ortaya ç kan bu bilimsel eserin gerçekleflmesinde eme i geçen tüm yazarlara çok teflekkür ederiz. Bu kitab n tüm nöroloji hekimlerine ve konu ile ilgili hekimlere faydal olaca na inanc m z sonsuzdur. brahim Bora S. Naz Yeni - Candan Gürses VII

9 YAZARLAR Uzm.Dr. Kadriye A an Marmara Üniversitesi T p Fakültesi Prof.Dr. Akdeniz Üniversitesi T p Fakültesi Uzm.Dr. Ebru Aykutlu Alt nda stanbul Bilim Üniversitesi Prof.Dr. Fehim Arman Ac badem Hastanesi Nöroloji Bölümü Doç.Dr. Baki Arpac Bak rköy Prof. Dr.Mazhar Osman Ruh ve Sinir Hastal klar E itim ve Araflt rma Hastanesi I.Nöroloji Klini i Doç.Dr. Dilek Atakl Bak rköy Prof.Dr. Mazhar Osman Ruh ve Sinir Hastal klar E itim ve Araflt rma Hastanesi I.Nöroloji Klini i Uzm.Dr. Semih Ayta stanbul Beykoz Devlet Hastahanesi Çocuk Nörolojisi Prof.Dr. Bar fl Baklan Dokuz Eylül Üniversitesi T p Fakültesi Doç.Dr. Sevim Baybafl Bak rköy Prof. Dr.Mazhar Osman Ruh ve Sinir Hastal klar E itim ve Araflt rma Hastanesi 2.Nöroloji Klini i Prof.Dr. Betül Baykan Baykal Doç.Dr. Nerses Bebek Prof.Dr. Erhan Bilir Gazi Üniversitesi T p Fakültesi Prof.Dr. Canan Aykut Bingöl Yeditepe Üniversitesi T p Fakültesi Prof.Dr. brahim Bora Uluda Üniversitesi T p Fakültesi Prof.Dr. Hacer Bozdemir Çukurova Üniversitesi T p Fakültesi Dr. Naci Çine, Phd. Deneysel T p Araflt rma Enstitüsü Genetik Anabilim Dal Uzm.Dr. Özlem Çokar Haseki Hastanesi, Nöroloji Klini i Prof.Dr. Veysi Demirbilek, Çocuk Nörolojisi Bilim Dal IX

10 X EP LEPS Prof.Dr. Ayflin Dervent Çocuk Nörolojisi Bilim Dal Uzm.Dr. Ayten Ceyhan Dirican Bak rköy Prof. Dr.Mazhar Osman Ruh ve Sinir Hastal klar E itim ve Araflt rma Hastanesi 2. Nöroloji Klini i Prof.Dr. Eser Ergün Lay Hacettepe T p Fakültesi Nükleer T p Anabilim Dal Prof.Dr. Esat Eflkazan stanbul Üniversitesi Cerrahpafl T p Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dal Emekli Ö retim Üyesi Prof.Dr. Zeki Gökçil GATA Prof.Dr. Ayflen Gökyi it Elektrodiagnostik Nöroloji Bilim Dal Uzm.Dr. Günay Gül Bak rköy Ruh ve Sinir Hastal klar Hastanesi, 3.Nöroloji Klini i Doç.Dr. Candan Gürses Uzm.Dr. Lütfü Hano lu Özel Bak rköy Nöroloji Merkezi Prof.Dr. Civan Ifllak Radyoloji Anabilim Dal Prof.Dr. Naci Karaa aç Uzm.Dr. Aykut Karasu Nöroflirurji Anabilim Dal Prof.Dr. Mehmet Kaya Fizyoloji Anabilim Dal Doç.Dr. Nalan Kayrak Bak rköy Ruh ve Sinir Hastal klar Hastanesi, 3.Nöroloji Klini i, UYEPAM 3. Nöroloji Klini i Prof.Dr. Naci Koçer Radyoloji Anabilim Dal Prof.Dr. Bar fl Korkmaz Nöroloji Ana Bilim Dal Davran fl Nörolojisi Bölümü Prof.Dr. Ifl n Baral Kulaks zo lu Psikiyatri Anabilim Dal Yard.Doç.Dr. Alev Levento lu K r kkale Üniversitesi T p Fakültesi Prof.Dr. Kader Karl O uz Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi Radyoloji Anabilim dal Prof.Dr. Filiz Onat Marmara Üniversitesi T p Fakültesi Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji Anabilim Dal Prof.Dr. Öget Öktem Uzm.Dr. Akgün Ölmez Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi Çocuk Nörolojisi Bölümü

11 YAZARLAR XI Uzm.Dr. Ayflegül Özdemir stanbul üniversitesi stanbul T p Fakültesi Nöroflirürji Anabilim Dal Uzm.Dr. Zeynep Ayd n Özemir stanbul Üniversitesi T p Fakültesi Prof.Dr. Çi dem Özkara Prof.Dr. Mine Özmen Psikiyatri Anabilim Dal Doç.Dr. Sema Salt k stanbul Göztepe E itim ve Araflt rma Hastanesi Prof.Dr. Serap Sayg Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi Prof.Dr. Ayfle Serdaro lu Gazi Üniversitesi T p Fakültesi Çocuk Sa l ve Hastal klar Çocuk Nöroloji Bilim Dal Prof.Dr. Türker fiahiner Pamukkale Üniversitesi T p Fakültesi Dr. Özlem Tecer Psikiyatri AnaBilim Dal Prof.Dr. Güzide Turanl Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi Çocuk Nörolojisi Bölümü Uzm.Dr. Nöroloji Ana Bilim Dal Dr. Ferda l en Uslu stanbul Üniversitesi T p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal Prof.Dr. Mustafa Uzan Nöroflirurji Anabilim Dal Doç.Dr. A.Destina Yalç n fiiflli Etfal E itim ve Araflt rma Hastanesi, Nöroloji Klini i Prof. Dr. Cengiz Yalç nkaya Çocuk Nörolojisi Bilim Dal Doç.Dr. Zuhal Yap c stanbul Üniversitesi T p Fakültesi Prof.Dr. S. Naz Yeni Prof.Dr. Aytaç Yi it Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Doç.Dr. Hikmet Y lmaz Celal Bayar Üniversitesi T p fakültesi Prof.Dr. Sibel K. Velio lu Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) T p Fakültesi,

12 KISALTMALAR K saltmalar (kitap içersinde s kl kla kullan lan) ACTH ADNFLE AE BFNC BFIC BMEI BOS BPN BT BZD CBZ CLB CLZ CSWS ÇAE DZP EEG EMA ESES ESM FBM FLAIR FLE fmr GABA GBP HS ILAE JE JAE JME JTKN KPN LEV LGS Adrenokortikotropik hormon Otozomal dominant nokturnal frontal lob epilepsisi Antiepileptik ilaçlar Selim ailesel yenido an konvulziyonlar Selim ailesel infantil konvulziyonlar (benign myoclonic epilepsy of infancy) Süt çocu unun iyi huylu miyoklonik epilepsisi Beyin omurilik s v s Basit parsiyel nöbet Bilgisayarl tomografi Benzodiazepin Karbamazepin Klobazam Klonazepam Yavafl uykuda sürekli diken-dalga sendromu Çocukluk ça n n absans epilepsisi Diazepam Elektroensefalogram Miyoklonik astatik epilepsi Yavafl uykuda elektriksel status epileptikus Etosüksimit Felbamat Fluid- attenuation-inversion recovery Frontal lob epilepsisi Fonksiyonel manyetik rezonans Gama amino butirik asit Gabapentin Hipokampal skleroz (International Leaque against Epilepsy) Uluslararas Epilepsi ile Savafl Derne i diyopatik jeneralize epilepsi Juvenil absans epilepsi Jeneralize epilepsi febril nöbet (GEFS+) Juvenil miyoklonik epilepsi Jeneralize tonik klonik nöbet Kompleks parsiyel nöbet Levetirasetam Lennox-Gastaut sendromu XIII

13 XIV EP LEPS LTG LZP MAE MDZ MEG MR MRS MTS NKSE NZP OXC PB PET FDG-PET PGB PHT PRM REM SMEI SPECT SSS TGB TLE TPM VGB VPA ZNS Lamotrijin Lorazepam Miyoklonik absans epilepsisi Midazolam Manyetoelektroensefalogram Manyetik rezonans Manyetik rezonans spektroskopi Meziyal temporal skleroz Nonkonvulzif status epileptikus Nitrazepam Okskarbazepin Fenobarbital Pozitron emisyon tomografi Flurodeoksiglukoz PET Pregabalin Fenitoin Pirimidon (rapid eye movement) H zl göz hareketleri (severe myoclonic epilepsy of infancy) Süt çocu unun a r miyoklonik epilepsisi (single photon emission computerized tomography) Single foton emisyon komputerize Tomografisi Santral sinir sistemi Tiagabin Temporal lob epilepsisi Topiramat Vigabatrin Valproik asit/na Valproat Zonisamid