Başvuru: Using Transrectal Ultrasound Guided Prostate Biopsy. Kabul: Orjinal Arastirma

Transkript

1 PSA ile Transrektal Ultrason Eşliğinde Biyopsi'de Prostat Kanseri Saptanan Hastaların Değerlendirilmesi: Tek Merkez Sonuçları The Relationship Between PSA Level and Prostate Cancer Detection Rates Başvuru: Using Transrectal Ultrasound Guided Prostate Biopsy Kabul: Orjinal Arastirma Yayın: Murat Uçar 1, Muammer Altok 1, Mehmet Umul 1, Ali Feyzullah Şahin 2, Taylan Oksay 1, Sedat Soyupek 1 1 Süleyman Demirel Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı 2 Şifa Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı Özet Abstract Amaç: Prostat kanseri, ABD'de genel olarak erkeklerde, Avrupa da ise yaşlı erkeklerde en sık görülen kanser türüdür. Tanı PSA, rektal muayene ve biyopsi ile konulmaktadır. Bu çalışmamızda; prostat biyopsisi yapılan hastalarımızın histopatolojik sonuçları ile PSA arasındaki ilişki retrospektif olarak değerlendirilmiştir. Gereç ve Yöntem: Kasım 2010 ile Mayıs 2014 tarihleri arasında kliniğimizde transrektal ultrason (TRUS) eşliğinde prostat iğne biyopsisi hastaların verileri retrospektif olarak analiz edildi. Hastaların yaşı, PSA değerleri, histopatolojik sonuçları ile prostat kanseri ilişkisi değerlendirildi. Bulgular : Toplam 403 hastanın verileri değerlendirildi. Hastaların ortalama yaşı 60.8 (34-83), ortalama PSA değeri 19.5 ( ) ng/ml, ortalama fpsa değeri 2.8 (0.1-21) ng/ml saptandı. 403 hastanın 160 ında (%39.7) prostat kanseri saptandı. Çalışmamızda prostat kanseri saptama yaşı literatüre göre daha düşük bulundu. Prostat kanseri grubunda yaş (p=0.0001), PSA ve fpsa değeri (p=0.0001) belirgin olarak daha yüksek saptanırken, fpsa/psa oranı kanser grubunda daha düşük saptanmıştır (p=0.036). Sonuç : Kliniğimizde yapılan prostat biyopsisi sonucu saptanan prostat kanseri hastalarında; yaş dışında, PSA değerleri ve diğer bulgular mevcut literatür ile uyumlu saptanmıştır. Prostat kanseri saptama yaşı, literatüre kıyasla daha düşük saptanmıştır. Purpose: Prostate cancer (Pca) is the most common cancer in men in USA, and the most common cancer in elderly men in Europe. PCa is diagnosed by the usage of prostate specific antigen (PSA), digital rectal examination and prostate biopsy. In this study we evaluated the relationship between PSA level and the histopathological findings of the prostate biopsies. Method: Between November 2010 and May 2014, we rectrospectively analyzed the data of the patients who underwent transrectal ultrasound guided prostate biopsy. The correlation between the age, the PSA level, the histopathological results and prostate cancer detection was evaluated. Results : The data of 403 patients were evaluated. The median age for the entire group was 60.8 years old(34-83), the median PSA level was 19.5 ( ) ng/ml, the median free PSA (fpsa) level was 2.8 (0.1-21) mg/dl. Prostate cancer was detected in 160 (39.7%) of 403 patients. The mean age (p=0.0001), mean PSA and fpsa levels (p=0.0001) were significantly higher in the prostate cancer group. However the fpsa/psa rate was detected lower in the cancer goup. Conclusion : The mean PSA level, fpsa level, fpsa/tpsa rate of the prostate cancer patients, were similar with the current literature. The mean age of prostate cancer detected patients was lower than in the literature. There is need for larger, well-designed studies on this regard. Anahtar kelimeler: Prostat kanseri, Biyopsi, PSA, Serbest PSA Keywords: Prostate cancer, PSA, Free PSA, Biopsy Giriş Sorumlu Yazar: Murat Uçar, Süleyman Demirel Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Üroloji Anabilim Dalı ucarmurat07@gmail.com The Cystoscope ( ) Sayfa 222

2 Prostat kanseri (PKa); ABD'de genel olarak erkelerde, Avrupa da ise yaşlı erkeklerde en sık görülen kanser türüdür [1, 2]. Erkeklerde kansere bağlı ölüm nedenleri arasında ikinci sırada yer almaktadır [1]. Özellikle yaşlı nüfusun orantısal olarak fazla olduğu gelişmiş ülkelerde önemli bir sağlık sorunudur [3]. PKa histopatolojik tanısı parmakla rektal muayenede (PRM) anormal bir bulgu veya prostat spesifik antijen (PSA) seviyesinde yükselme sonucu, transrektal ultrasonografi (TRUS) kılavuzluğunda yapılan biyopsi ile konulabilmektedir [3]. PSA; insan doku kallikrein ailesinden bir serin proteaz olup fizyolojik görevi seminal koagulumun likefaksiyonudu. [4]. İlk defa 1970 yılında tanımlanmıştır [5]. PKa'de, prostat dokusu bütünlüğünün bozulmasının sonucu olarak PSA kana karışarak, serum PSA seviyesinde yükselmeye neden olmaktadır [6]. PSA yüksekliği, PKa'ye özgü olmayıp, benign prostat hiperplazisi, prostatit ve diğer malign olmayan nedenlerle de yükselebilmektedir. [3] Catalona ve ark., prostat kanseri tanısında uygulanacak prostat biyopsi endikasyonu için, total PSA eşik değeri olarak 4 ng/ml olarak belirlemişlerdir [7]. Ancak güncel çalışmalarda PKa tanısı alan hastaların %20'sinde PSA'nın 4 ng/ml'in altında olduğu görülmüş, ayrıca PSA düzeyi 2,5-4 ng/ml arasındaki hastalarda ise %22 oranında kanser saptanmış ve sonrasında PSA için eşik değer olarak 2,5 ng/ml'ye önerilmiştir [8, 9]. Bu çalışmamızda; prostat biyopsisi yapılan hastalarımızın histopatolojik sonuçları ile PSA düzeyi arasındaki ilişki retrospektif olarak değerlendirilmiştir. Gereç ve Yöntemler Kasım 2010 ile Mayıs 2014 tarihleri arasında Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji Kliniğinde TRUS eşliğinde prostat iğne biyopsisi uygulanan hastaların verileri retrospektif olarak değerlendirildi. PRM'de anormal bulgu saptanan hastalar ve PRM bulguları normal olsa bile serum total PSA değeri 2,5 ng/ml üzerinde saptanan hastalara prostat biyopsisi yapıldı. Biyopsi işlemi, Logiq 2 (G.E MedicalSystems, China) marka ultrason cihazı kullanılarak, sol yan diz-dirsek pozisyonunda yapıldı. Biyopsiler 25 cm uzunluğunda 18G biyopsi iğneleriyle alındı. Hekimin tercihine göre ağrı kontrolü periprostatik sinir blokajı ve/veya rektal %2 lidokain jel uygulaması ile sağlandı. Her hastadan 6 sağ ve 6 sol taraf olmak üzere periferik zondan toplam 12 kadran prostat biyopsisi alındı. İşlem günü tek doz 1 gr seftriakson İM olarak uygulandı ve işlem gününden itibaren başlamak üzere hastalara 7 gün süreyle 2x1 500 mg oral siprofloksasin uygulandı. Dutasterid kullanımı, prostat biyopsisi veya prostata yönelik cerrahi öyküsü olan hastalar çalışmaya dahil edilmedi. Hastaların yaşı, total ve free PSA (fpsa) değerleri, histopatolojik sonuçları, PKa saptama oranları ve kanser saptanan hastalarda D'amico risk sınıflamasına göre gleason skorları [10] ile PSA aralıkları (0-2.5, 2.6-4, , , ng/ml) ile kanser ilişkisi değerlendirildi. Bulgular Toplam 403 hastanın verileri değerlendirildi. Hastaların ortalama yaşı 60.8 (34-83), ortalama PSA değeri 19.5 ( ) ng/ml, ortalama fpsa değeri 2.8 (0.1-21) ng/ml saptandı. Bu hastaların, 160 ında (%39.7) prostat kanseri, 18 inde (%4.5) küçük atipik asiner proliferasyon (ASAP) saptandı. PKa saptanmayan ve saptanan hastalar kıyaslandığında, prostat kanseri saptanmayan hastalarda ortalama yaş ± 7.94 iken prostat kanseri grubunda ortalama yaş ± 7.66 saptandı. PKa hastalarında yaş istatistiksel olarak belirgin yüksek saptandı (p=0.0001, tablo 1). Her iki grup arasında ortalama PSA ve fpsa kıyaslandığında The Cystoscope ( ) Sayfa 223

3 yine prostat kanseri grubunda hem total PSA hem de fpsa'nın belirgin daha yüksek saptandığı gözlendi.(p=0.0001, tablo 1) Tablo 1 Prostat kanseri saptanan ve saptanmayan hastaların özellikleri PKa saptanan hastalarda, gleason skoru değerlendirildiğinde yaş ve PSA yükseldikçe gleason skorunun da yükseldiği tespit edildi ve istatistiksel anlam saptandı.(yaş için p=0.001, PSA için p=0,0001, tablo 2). Ancak fpsa değeri ile gleason skoru arasında anlamlı bir ilişki saptanmadı.(p=0.09, tablo 3). PSA aralıkları ile kanser saptama ve gleason skoru ilişkisi tablo 3'de özetlenmiştir. Tablo 2 Prostat kanseri ile gleason skoru ilişkisi Tablo 3 PSA aralıklarına göre prostat kanseri oranı PSA değeri ng/ml arasında olan ve PKa saptanan ve saptanmayan hastaların verilerini kıyasladığımızda PKa saptanan hastalarda fpsa/psa oranı ortalama 0.169±0,867 saptanırken, PKa olmayan grupta 0.194±0.718 saptanmıştır. PKa grubunda fpsa/psa oranı istatistiksel anlamlı olarak daha düşük bulunmuştur (p=0.036). Tartışma ve Sonuç Dünya da ve ülkemizde yaşlı nüfus giderek artmaktadır. Prostat kanseri özellikle yaşlı erkekleri etkileyen bir The Cystoscope ( ) Sayfa 224

4 hastalık olmasından ötürü, önümüzde yıllarda insidansının giderek artacağı tahmin edilmektedir [1,3]. Yeni kanser tanısı konmuş hastaların %75'i 65 yaş üzerindedir [1]. Çalışmamızda PKa hastalarında ortalama yaş ± 7.66 saptanmış olup hastaların %58.1'i (93/160 hasta) 65 yaş altında saptanmıştır. Literatürdeki PKa saptanma yaşı ile kıyaslandığında bölgemizde ya da hastanemize başvuran hastalarda ortalama PKa saptanma yaşı daha düşük bulunmuştur. Prostat kanseri tanısı esas olarak PSA değeri ve PRM bulgularına dayanmaktadır [1]. Ancak PSA, prostat kanserine spesifik olmayıp, benign prostat büyümesi (BPH), prostatit, prostat manipülasyonu (prostat masajı, üretral sonda uygulaması) gibi çok çeşitli nedenlerle de yükselebilmektedir. Bundan ötürü PSA eşik değeri, fpsa/psa oranı, PSA dansitesi, PSA velositesi (PSAV), PSA ikilenme zamanı (PSADT) gibi çok çeşitli PSA deriveleri ve ölçümleri kullanılmaya çalışılmıştır [3,11-13]. Prostate Cancer Prevention Trial (PCPT) çalıs masının sonuçlarının yayınlanması ile prostat kanser olasılığını ekarte etmek için güvenli bir PSA aralığı bulunmadığı, PSA<0,5ng/ml aralığında bile prostat kanseri prevalansının %6.6 olduğu, klasik kestirim değerinin altında %15,2 klinik önemli kanser saptanabileceği gösterilmiştir [15]. Kliniğimizde 2.5 ng/ml değeri prostat biyopsisi için kestirim değer olarak kullanılmaktadır. PSA değer 2.5 ng/ml altında olan 3 hastaya, PRM'de şüpheli bulgu (sertlik, nodül) nedeniyle biyopi yapılmış, hiçbirinde kanser saptanmamıştır. Literatürde PSA ng/ml arasında prostat kanseri saptama oranı %22 ile %30 arasında değişmektedir [9,16,17]. Avrupa Üroloji Derneğinin prostat kanseri kılavuzunda PSA değeri ile ng/ml aralığında sırasıyla prostat kanseri riski %23.9 ve %26.9 olarak belirtilmiştir [3]. Bizim çalışmamızda ng/ml PSA aralığında %40 oranında PKa saptanmıştır. Bu değer Avrupa üroloji derneğinin kılavuzunda risk tablosuna uyumlu olsa da literatüre kıyasla biraz yüksektir. Bu durum, bu gruptaki hasta sayının az olması (10 hasta) nedeniyle istatistiki hesaplamadaki yetersizliğe bağlanmıştır. Çalışmamızdaki diğer PSA aralıkları ve PSA yükselmesine bağlı olarak kanser saptanma oranındaki yükselme literatür ile uyumlu olarak saptanmıştır [3,7].(Tablo 3) Prostat kanseri tanısında, biyopsi endikasyonu için, özellikle ng/ml aralığında, Serbest/Total PSA oranı da kullanılmaktadır [3]. Prospektif çok merkezli bir çalışmada Serbest/Total PSA değeri <0.10 ng/ml olan olgularda, prostat biyopsisinde %56 kanser saptanırken, bu değerin > 0.25 ng/ml olan olgularda sadece %8 kanser saptanmıştır [11]. Bizim çalışmamızda ng/ml arasındaki PSA değerine sahip hastaları kıyasladığımızda PKa grubunda fpsa/psa ortalama değeri 0.169±0,867 saptanırken, PKa olmayan grupta 0.194±0.718 saptanmıştır. PKa grubunda fpsa değeri istatistiksel anlamlı olarak daha düşük bulunmuştur.(p=0.036) Gleason skoru açısından değerlendirdiğimizde, saptanan PSA değeri yükseldikçe, gleason skoru, buna bağlı olarak da yüksek dereceli kanser oranı artmaktadır [15, 18]. Bizim çalışmamızda da, literatür ile uyumlu olarak PSA değeri yükseldikçe gleason skoru da artmaktadır. (Tablo 2,3) Sonuç Literatürdeki yaş, PSA değeri, fpsa/tpsa oranı ile prostat biyopsisi sonucu saptanan prostat kanseri çalışmalarının büyük kısmı ABD ve Avrupa ülkeleri veri kaynaklıdır [1,3,6-9,11,17]. Kliniğimizde yapılan prostat biyopsisi sonucu saptanan prostat kanseri ile yaş dışında, PSA değerleri ve diğer bulgular mevcut literatür ile uyumlu saptanmıştır. Prostat kanseri saptama yaşı, literatüre kıyasla daha düşük saptanmıştır. Kaynaklar 1. Siegel R, Ma J, Zou Z, Jemal A: Cancer statistics, CA: a cancer journal for clinicians 2014, The Cystoscope ( ) Sayfa 225

5 Powered by TCPDF ( e-issn: (1): Arnold M, Karim-Kos HE, Coebergh JW, Byrnes G, Antilla A, Ferlay J, Renehan AG, Forman D, Soerjomataram I: Recent trends in incidence of five common cancers in 26 European countries since 1988: Analysis of the European Cancer Observatory. European journal of cancer Heidenreich A, Bastian PJ, Bellmunt J, Bolla M, Joniau S, van der Kwast T, Mason M, Matveev V, Wiegel T, Zattoni F et al: EAU guidelines on prostate cancer. part 1: screening, diagnosis, and local treatment with curative intent-update European urology 2014, 65(1): Lilja H: Biology of prostate-specific antigen. Urology 2003, 62(5 Suppl 1): Ablin RJ, Soanes WA, Bronson P, Witebsky E: Precipitating antigens of the normal human prostate. Journal of reproduction and fertility 1970, 22(3): Stamey TA, Yang N, Hay AR, McNeal JE, Freiha FS, Redwine E: Prostate-specific antigen as a serum marker for adenocarcinoma of the prostate. The New England journal of medicine 1987, 317(15): Catalona WJ, Smith DS, Ratliff TL, Dodds KM, Coplen DE, Yuan JJ, Petros JA, Andriole GL: Measurement of prostate-specific antigen in serum as a screening test for prostate cancer. The New England journal of medicine 1991, 324(17): Schroder FH, van der Cruijsen-Koeter I, de Koning HJ, Vis AN, Hoedemaeker RF, Kranse R: Prostate cancer detection at low prostate specific antigen. The Journal of urology 2000, 163(3): Catalona WJ, Smith DS, Ornstein DK: Prostate cancer detection in men with serum PSA concentrations of 2.6 to 4.0 ng/ml and benign prostate examination. Enhancement of specificity with free PSA measurements. Jama 1997, 277(18): Boorjian SA, Karnes RJ, Rangel LJ, Bergstralh EJ, Blute ML: Mayo Clinic validation of the D'amico risk group classification for predicting survival following radical prostatectomy. The Journal of urology 2008, 179(4): ; discussion Catalona WJ, Partin AW, Slawin KM, Brawer MK, Flanigan RC, Patel A, Richie JP, dekernion JB, Walsh PC, Scardino PT et al: Use of the percentage of free prostate-specific antigen to enhance differentiation of prostate cancer from benign prostatic disease: a prospective multicenter clinical trial. Jama 1998, 279(19): Schmid HP, McNeal JE, Stamey TA: Observations on the doubling time of prostate cancer. The use of serial prostate-specific antigen in patients with untreated disease as a measure of increasing cancer volume. Cancer 1993, 71(6): Carter HB, Pearson JD, Metter EJ, Brant LJ, Chan DW, Andres R, Fozard JL, Walsh PC: Longitudinal evaluation of prostate-specific antigen levels in men with and without prostate disease. Jama 1992, 267(16): Walsh PC, Partin AW, Epstein JI: Cancer control and quality of life following anatomical radical retropubic prostatectomy: results at 10 years. The Journal of urology 1994, 152(5 Pt 2): Thompson IM, Pauler DK, Goodman PJ, Tangen CM, Lucia MS, Parnes HL, Minasian LM, Ford LG, Lippman SM, Crawford ED et al: Prevalence of prostate cancer among men with a prostate-specific antigen level < or =4.0 ng per milliliter. The New England journal of medicine 2004, 350(22): Carvalhal GF, Smith DS, Mager DE, Ramos C, Catalona WJ: Digital rectal examination for detecting prostate cancer at prostate specific antigen levels of 4 ng./ml. or less. The Journal of urology 1999, 161(3): Smith DS, Carvalhal GF, Mager DE, Bullock AD, Catalona WJ: Use of lower prostate specific antigen cutoffs for prostate cancer screening in black and white men. The Journal of urology 1998, 160(5): Pelzer AE, Tewari A, Bektic J, Berger AP, Frauscher F, Bartsch G, Horninger W: Detection rates and biologic significance of prostate cancer with PSA less than 4.0 ng/ml: observation and clinical implications from Tyrol screening project. Urology 2005, 66(5): The Cystoscope ( ) Sayfa 226