BİLİM ve TEKNOLOJİNİN GELİŞİMİ 2012 GÜZ DÖNEMİ

Transkript

1 BİLİM VE TEKNOLOJİNİN GELİŞİMİ 2012 GÜZ DÖNEMİ İsmail DABANLI Istanbul Teknik Üniversitesi 2012

2 BİLİMİN KÖKENLERİ Bilimin kaynağı nedir? Merak Çevreyi tanıma hissi İnsanın özellikle etrafındaki doğa ile duyu organları vasıtası ile temaslarının onun iç dünyasında ortaya çıkardığı sanal şekiller ve soyut düşüncelerin zamanla somutlaşarak şekillenmesi bilgi üretiminin ilk ögeleridir.

3 BİLİMİN KÖKENLERİ Doğa Felsefesi=Bilim Mantık Bilgi Türleri Faydalı Zararlı veya Lüzumsuz

4 BİLİMİN TARİFİ Bilimin yapı taşları: bilgi, doğa, çevre ve duyu organları Bilim, bilgileri zihinsel faaliyetlerden geçirilerek sistematik bir hale getirmektir. Bilgilerin bilimsel özelliğe sahip olabilmeleri için onlara şüphe ile bakılması, tarafsız ve mantığa dayalı olmaları gereklidir. Bilimsel bilgileri diğerlerinden ayıran özellik herkes tarafından tahkik edilebilir olmasıdır. Bilimsel bilgiler akılcı (rasyonel) sistematik, tahkik edilebilir ve yanlışlanabilirdir.

5 BİLİMİN TARİFİ Bilginin muhtevası nedir? Gittikçe gelişen sınanmış gerçekler, Bu gerçekleri izah etmek için kavram ve teori şebekesinin kurulması Araştırma yöntemi nasıldır? Belirli sayıda gözlem ve ölçümler, Çeşitli şekilde sonuç çıkarma ki bunlar arasında tümevarım (induction), tümdengelim (deduction), geriye dönme, önceyi kapsama (retroduction) gibi.

6 BİLİMİN TARİFİ Bilimselliğin ölçütü nedir? Gözlenebilirlik Yanlışlanabilirlik Gözlenemeyen konular i) Mantık, ii) Matematik, Gözlenebilen bilimler i) Fizik bilimleri, (fizik, kimya, astronomi, vb), ii) Hayat bilimleri, (bitki, hayvan vb), iii) Davranış bilimleri, (piskoloji, sosyoloji, antropoloji vb).

7 BİLGİNİN MERTEBELERİ Kesin bilginin akıldaki serüveni: Tahayyül Tasavvur Taakkul Tasdik Tekzib İz an İmtisal İltizam Taassup İtikad (Çıplak soyut bilgi) (Bilgi ile soyutu giydirme) (Kesin bilgi elde etme) (Onaylama) (Yalanlama) (Çok iyi anlama) (Sımsıkı sarılmak) (Çok lüzumlu bulmak) (Taassup göstermek) (Sağlamlık)

8 BİLGİNİN ÇEŞİTLERİ İlim ile bilmek Görerek bilmek Yaşayarak bilmek

9 BİLİM İLE BİLGİ ARASINDAKİ FARK (a) Bilim konu olarak uzayın bir bölümünü almakta yani fizik varlıklarla uğraşmaktadır. Demek ki bilim evrenin tümü üzerinde geçerli olan konularla ilgilenmez. Belki parça parça ilgilenerek bunların birleştirilmesi ile tüme varabilir. (b) Bilimde sadece gözlem değil birtakım yöntemlerin bulundurulması gerekmektedir. Halbuki, bilgi duyu organları vasıtası ile hiçbir yöntem olmaksızın algılanan genel vasıflardır. (c) Tanımdan gereği bilim konuyu seçer. Demek ki bilim seçicidir. Halbuki, bilgi edinilmekte böyle bir seçicilik yoktur. (d) Bilim bazı yasalar bulmaya çalışır. Burada yasadan uyulması gerekli ve zorunlu kurallar veya gerçekliği kesinlikle belirlenmiş doğal bir olgunun sözle ifadesi anlaşılır. Bilim var olan bu zorunlu kuralları araştırır, ancak aramaz. o kuralları kimin koyduğuna cevap

10 BİLİM İLE BİLGİ ARASINDAKİ FARK (e) Bilim var olan bu zorunlu kuralları araştırır, ancak kimin koyduğuna cevap aramaz. o kuralları (f) Bilimde düzenli yani örgün (sistematik) bilgiye ihtiyaç vardır. Halbuki, bilgi olarak beynimizde tuttuğumuz bilinen şeyler hiçte düzenli değildir. Buradan bilginin düzenli olmaması halinde bilimden söz edilemeyeceği anlaşılır. (g) Bilim de mantık aranır, bilgide is mantık her zaman aranmaz.

11 GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BİLİM TANIMLARI Gerçeklik esaslı tanım: Bilim gerçeği bulma yoludur. Gerçeklik nedir? Düzenli-bilgi esaslı tanım: Bilimin düzenli yani örgün bilgiler topluluğu olduğu şeklinde tanımıdır. Bilgiler ne kadar düzenlenirse düzenlensin asla bilim haline gelmeyecektir. Buna en basit misaller günümüzdeki internet verilebilir. Düzensiz-bilgi düzenlilik esaslı tanım: Duyu organları vasıtası ile insanın öevresinden algıladığı düzensiz bilgilerin zihin faaliyetleri sonucunda düzenli bir şekle sokularak faydalı ve verimli bilgilerin üretilebileceği duruma getirilmesine bilim denilebilir. Madde-sınırı olan esaslı tanım: Bilim sınırları itibari ile sadece madde ile ilgilendiği için bilime konu olabilecek madde durumunun her şeyden önce sınırlı olması gereklidir.

12 BİLİM ADAMI KİMDİR? Bilim adamının sahip olması gereken özellikler: Felsefesi Mantık Geçmiş (Kendi Kültür ve Medeniyet Tarihi)

13 Ebû Reyhan Muhammed Bin Ahmet El- Bîrûnî

14 BİLİMDE İLK KIPIRDANIŞLAR İlk zamanlar etraftaki varlıklarla doğayı ortaklaşa kullanma Topluluklar halinde yaşama İhtiyaçların ortaya çıkması İcadlar kesici uçlar, ok, mızrak, gibi Keşifler Bilinmeyen yerlere gidilmesi Bilimin Başlangıç Tarihi Milattan önce 5000

15 NEHİR KENARI MEDENİYETLERİ Kanu diye adlandırılan nehir ulaşım gemileri yapılmış Mezapotamya medeniyetinde bilimsel sayılabilecek tıp bilgileri ile hastalarını tedavi eden kimselere A-su adı verilmekteydi ki bunun anlamı suları bilen kimse demektir. İLK KIVILCIMLAR (Astranomi, Matematik, Geometri, Tıp) Nil nehri kenarında Mısır, Dicle ve Fırat nehirleri arasında ve kenarlarında Mezapotamya (Sümerler, Babilliler, Asurlular gibi), Indus ve Ganj nehirleri kenarlarında Hindistan, Sarı Nehir kenarlarında Çin Yenisay nehirleri kenarlarında ise Orta Asya medeniyetleri

16 MISIR MEDENİYETİ VE BİLİM GEOMETRİ Nil nehrinin tarımsal toprakları sular altında bırakması Arazilerin belirlenme çalışmaları ve geometrinin gelişmesi Mısırlılar birçok özgün geometrik şeklin (üçgen, kare, dikdörtgen, silindir, piramit) alan ve hacimlerini büyük doğrulukla hesap edebiliyorlardı. MATEMATİK ve ASTRONOMİ Matematik işlemler çok vakit alıyor Astronomi matematik olmadan gelişmiyor Sonuç: Bu alanda fazla bir gelişme olmamış

17 MISIR MEDENİYETİ VE BİLİM Mısır medeniyetinde on tabanlı sayı sisteminin kullanılmaya başladığı göze çarpmaktadır. Hiyeroglif işaretleri ortaya çıkmıştır. Yazı ile ifade edilen bilgilerin kalıcı olması için buldukları bir usul ile ilk papirüs kağıdında bulmuşlardır. Mısırlılar kainatın göklerde dahil olmak üzere tamamen sudan olduğu kanaatinde idiler.

18 MEZEPOTAMYA MEDENİYETİ VE BİLİM Buradaki medeniyetler daha ziyade astronomi gözlemlerinden yararlanarak zaman dilimleri (yıl, ay, saat, dakika ve saniye) ile ilgili görüşleri ortaya atmışlardır Sayı sistemi olarak 60 tabanlı sayı sistemini kullanmışlardır. Çivi yazısını geliştirerek bilgilerin işaretlerle saklanılmıştır Yazılar kilden tabletler üzerine yazılmıştır. Bilgi kalıcı olacak biçimde işlenmesine karşılık taşınamaz olmuştur Mezapotamyalılar buğün Tales teoremi olarak adlandırılan ve bir dik üçgenin kenarları arasındaki bağıntıyı da biliyorlardı.

19 MEZEPOTAMYA MEDENİYETİ VE BİLİM Bu medeniyetler Gnomon adı verilen ve düşey bir çubuğun yatay bir düzlem üzerinde güneşin konumuna göre gölgenin ölçülmesine yarayan bir aletle gün ve yıl içindeki belirli zamanları tespit ederek astronomik olayları matematik yaklaşımlarla ifade edip gözlemler yapmıştır. Tıp sihir ve büyülerle karışmış olmasına rağmen Mısır medeniyetine kıyasla bazı cerrahi müdahalelerin yapılması ve insan organlarının faaliyetlerinin neler olduğu hakkında bilgilerin mevcut olması bakımından daha bilimsel tarafı vardır. Suyun yassı yüzen bir disk şeklinde olduğunu tahayyül ediyorlardı.

20 İlk kıpırdanışların sonuçları ve ileriye yönelik yatırımları (a) Bilim yapılması için gerekli olan ilk yazı şekilleri bu medeniyetler zamanında fark edilerek şekillenmeye başlamıştır. (b) Geometri biliminin bazı kavramları yine bu devirde özellikle Nil nehri medeniyetlerinde belirmeye başlamıştır. (c) Astronomik gözlemler sonucunda gün uzunluğunun 24 saate ve saatinde 60 dakikaya ve saniye olarak bölünmesi bu döneme rastlar. (d) Yapılan araştırmalar sonunda tek tanrının varlığı sonucuna varılmıştır. (e) Yapılan çalışmalarda bir bilimsel bilginin sahibinin kim olduğu bilinmemektedir. Bu o devirlerde bilimin yapılışında toplulukların rol oynadığına işaret ediyor olabilir.

21 İlk kıpırdanışların sonuçları ve ileriye yönelik yatırımları (f) Topluca eğitim görülecek yerler bulunmamaktadır. (g) İlk kıpırdanışlar esnasında insanlar tarafından yapılan buluş ve keşif türü faaliyetler bilimsel faaliyetlerden daha fazla olmuştur. (h) Matematiğin astronomide yavaş yavaş kullanılır hale gelmesi bilim tarihinde önemli bir yer teşkil eder. (ı) Eski Yunan medeniyeti bu kıpırdanışlardan yararlanarak daha büyük kıpırdanışlara sebep olmuşlardır.