0-12 AY ÇOCUĞU OLAN ANNELERİN BEBEK BAKIMINDA BAŞVURDUKLARI GELENEKSEL UYGULAMALAR

Transkript

1 i T.C. İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 0-12 AY ÇOCUĞU OLAN ANNELERİN BEBEK BAKIMINDA BAŞVURDUKLARI GELENEKSEL UYGULAMALAR YÜKSEK LİSANS BİTİRME PROJESİ Yeter GÖLCÜK HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI DANIŞMAN Prof.Dr. Behice ERCİ MALATYA -2014

2 ii T.C. İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 0-12 AY ÇOCUĞU OLAN ANNELERİN BEBEK BAKIMINDA BAŞVURDUKLARI GELENEKSEL UYGULAMALAR Yeter GÖLCÜK Danışman Öğretim Üyesi: Prof.Dr.Behice ERCİ MALATYA -2014

3 ONAY iii

4 iv TEŞEKKÜR İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı nda yüksek lisans dönem projesi olarak hazırlanan bu araştırmanın gerçekleştirilmesinde bana danışmanlık yaparak yardım ve desteğini esirgemeyen Sayın Prof. Dr. Behice ERCİ ye, yoğun çalışma tempomda her zaman destek verip sabır gösteren çok sevgili aileme, araştırmaya katılmayı kabul eden değerli annelere teşekkürlerimi sunuyorum. YETER GÖLCÜK

5 v ÖZET Araştırma 0 12 aylık çocuğu olan annelerin bebek bakımına ilişkin başvurdukları geleneksel uygulamaları saptamak amacıyla tanımlayıcı nitelikte yapılmıştır. Araştırmaya gönüllü olarak katılmayı kabul eden 196 anne alınmıştır. Veri toplama formu 1 30 Aralık 2013 tarihleri arasında Malatya Merkez de bulunan 3 Aile Sağlığı Merkezine başvuran annelerle yüz yüze görüşülerek doldurulmuş, veriler sayı ve yüzde olarak ifade edilmiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre kadınların %61.7'sinin herhangi bir sağlık problemi olduğunda öncelikle doktora başvurdukları, %73.8'inin doğumundan itibaren yarım saat içerisinde çocuklarını besledikleri saptanmıştır. Annelerin %80.5'i bebeklerine ilk gıda olarak anne sütü vermişlerdir. Annelerin %75.3'ü bebeklerine ilk banyoyu göbek düşmesinden önce yaptırdıkları, %62.2'si bebeği kundakladıkları belirlendi. Annelerin %11.8'i ağız bakımında karbonatlı su kullanmaktadır. Annelerin %24.5'inin düşen göbeğini toprağa gömdüğü; bebeği nazardan korumak için %40'ının dua okuduğu saptanmıştır. Annelerin % 92.3'ü bebeği doğunca kulağına ezan okuttuğunu, % 44.4'ünün ise bebeğin tırnakları uzayınca kestiklerini, % 37.8'inin pişiği iyileştirmek için pişik kremi sürdüğü, % 40.3'ününde öksürüğü olması durumunda doktora götürdüğü saptanmıştır. Sonuç olarak, annelerin bebek bakımında çeşitli konularda geleneksel uygulamalarının olduğu belirlenmiş ve sonuçlar doğrultusunda bebek bakımı konusunda eğitim verilmesi önerilmektedir. Anahtar Sözcükler: Anne, bebek bakımı, geleneksel uygulamalar

6 vi ABSTRACT TRADİTİONAL PRACTİCES ABOUT BABY CARE OF THE MOTHERS WHO OWNER 0-12 MONTH CHILD Research was conducted among mothers with infants from 0-12 month, by using the traditional practices in order to determine the description of infant care.during this research exactly 196 mothers with infants were examined, of course who agreed to take part as volunteers. Data Collection was conducted from December 1st to December 30th 2013, at the city of Malatya at the 3 Family Health Center where mothers were interviewed face-to-face, and the data received was expressed with numbers as a percentage. According to the results obtained from the study, 61.7% of mothers seemed to have contacted the Physician for any sort of any health problem that they faced, 73.8% of mothers have been found to have feed the children right after the first hour of birth. In addition, 80.5% of the mothers have breast-fed their babies, being the first food to their children their breast milk. 75.3% of mothers have bathed their children before the belly-cutting, 62.2% arson their babies, 11.8% of the mothers carbonated the water use with oral care. 24.5% of their mothers buried their infants by themselves; 40% of the mothers told prayers to their infants in order to protect them from the evil eye. 92.3% of these mothers singed the prayer to their infant s ear for religious purposes. 44.4% of the mothers cut the babies fingernails, whereas used and swiped their babies with diaper rash cream for health reasons, and 40.3% of the mothers were determined to see the physician or the doctor in case of coughing. As a result, a variety of issues in the care of infants of mothers looking after them have occurred, in accordance with the training on infant care suggestions. Keywords: Mother,baby care, traditional practices.

7 vii İÇİNDEKİLER ONAY... iii TEŞEKKÜR... iv ÖZET... v ABSTRACT... vi İÇİNDEKİLER... vii TABLOLAR DİZİNİ... viii 1.GİRİŞ GEREÇ VE YÖNTEM Araştırmanın Tipi Araştırmanın Evreni ve Örneklemi Verilerin Toplanması Verilerin analizi Araştırmanın Etik İlkeleri BULGULAR TARTIŞMA SONUÇ VE ÖNERİLER...30 KAYNAKLAR...31 EKLER...33 EK 1. Kişisel Bilgi Formu...33 EK.2. Bebek bakımına Yönelik Geleneksel İnanç ve Uygulamaları Belirleme Formu...35 EK.3. Etik Kurul Kararı...42 EK.4. Uygulama İzni...45 ÖZGEÇMİŞ...48

8 viii TABLOLAR DİZİNİ Tablo 3.1. Annelerin tanıtıcı özelliklerine göre dağılımı (n:196)... 5 Tablo 3.2. Annelerin herhangi bir sağlık problemi karşısında öncelikli olarak yaptıkları uygulamalara göre dağılımı... 6 Tablo 3.3. Annelerin geleneksel uygulamalara ilişkin düşüncelerinin dağılımı... 6 Tablo 3.4. Annelerin bebeklerini besleme özelliklerine göre dağılımı (n:196)... 7 Tablo 3.5. Annelerin bebeklerini doğumdan sonra ilk bir saat içinde besleyememe nedenlerine göre dağılımı... 8 Tablo 3.6. Annelerin bebeği al basmasından korumak için yaptıkları uygulamalarına göre dağılımı... 8 Tablo 3.7. Annelerin bebekteki al basmasını geçirmek için yaptıkları uygulamalara göre dağılımı... 9 Tablo 3.8. Annelerin bebeğin göbeğinin düşmesine ilişkin yaptıkları uygulamalara göre dağılımı...10 Tablo 3.9. Annelerin bebeklerini ilk banyo yaptırma zamanlarına göre dağılımı...11 Tablo Annelerin bebeklerin altına höllük(sıcak toprak) koyma uygulamasına ve nedenlerine göre dağılımı (n:196)...11 Tablo Annelerin bebeklerini tuzlama yapma uygulamasına ve nedenlerine göre dağılımı (n:196)...12 Tablo Annelerin bebeklerini kundaklaması ve nedenlerine göre dağılımı (n:196)...12 Tablo Annelerin bebeğin sarılık olmaması için yaptıkları uygulamalar ve sarılığın geçmesi için yapılan uygulamalara göre dağılımı (n:196)...13 Tablo Annelerin bebeği nazardan korumak için yaptıkları uygulamalar ve nazara uğrayan bebeğe yönelik yaptıkları uygulamalara göre dağılımı (n:196)...14 Tablo Annelerin pamukçuğu olan bebeğe yönelik yaptıkları uygulamalara göre dağılımı...15 Tablo Annelerin pişiği olan bebeğe yönelik yaptıkları uygulamalara göre dağılımı...15 Tablo Annelerin bebeğin güzel olması için yaptıkları uygulamalara göre dağılımı...16

9 ix Tablo Annelerin bebeklerini kolay uyutmak için yaptıkları uygulamalara göre dağılımı...17 Tablo Annelerin bebekleri diş çıkarırken yaptıkları uygulamalara göre dağılımı...17 Tablo Annelerin bebek bakımı uygulamalarını öğrendiği kişiye göre dağılımı...18 Tablo Annelerin bebekleri ishal olduğunda yaptıkları uygulamalara göre dağılımı...18 Tablo Annelerin bebeklerin tırnaklarını ilk kesme zamanına ve kesmek için bekleme nedenlerine göre dağılımı (n:196)...19 Tablo Annelerin bebeklerin yürüme döneminde yaptıkları uygulamalara göre dağılımı...19 Tablo Annelerin bebeklerinin ateşini düşürmek için yapılmasına inandıkları uygulamalara göre dağılımı...20 Tablo Annelerin bebekleri rahatsızlandığında ilk başvurdukları yerlere göre dağılımı...20 Tablo Annelerin bebeklerinin kulağına ezan okunup okunmaması durumuna ve annelerin bebek doğduktan sonra yaptıkları uygulamalara göre dağılımı (n:196)...21 Tablo Annelerin bebeklerinin öksürüğü olduğunda yapılmasına inandıkları uygulamalara göre dağılımı...22 Tablo Annelerin bebeklerinin sürekli ağlaması durumunda yapılmasına inandıkları uygulamalara göre dağılımı...22

10 1 1.GİRİŞ İnsanların sağlıkla ilgili inanç ve uygulamaları, içinde yaşadığı toplumun kültürünün bir parçasıdır. Kültür ve toplum ayrılmaz bir bütündür. Her konuda olduğu gibi sağlıkla ilgili konularda da kültürün etkisi görülmektedir.(1). Bilinçsizce sadece kulaktan dolma bilgilerle yapılan geleneksel uygulamalar çoğu zaman sağlık açısından zararlı olabilmektedir. Bu uygulamalardan en çok çocuklar etkilenmektedir (2). Ülkemizde bakım amacı ile çocuklarda geleneksel uygulamalar yaygın olarak kullanılmaktadır. Geleneksel çocuk bakımı uygulamaları eğitim seviyesi ve sosyoekonomik düzeyi düşük gruplarda daha fazla görülmektedir. Yine sağlık hizmetlerine ulaşabilme, bu hizmetlerden faydalanılması geleneksel uygulamaları etkileyen diğer bir faktördür. Bu nedenle; özellikle toplumla birebir iletişim içerisinde olan birinci basamak sağlık profesyonellerine bu konuda önemli görevler düşmektedir (3). Ülkemizde kadınlar doğum sonu dönemde bebek sağlığına yönelik bazı sorunlar yaşamaktadır.doğum sonu dönemde yapılan ve özellikle sağlık açısından zararlı olan geleneksel uygulamalar bebeğin iyileşme sürecini uzatabilmekte, etkin tedavi almasını engellemekte; sakatlık, hastalık ve hatta ölümle sonuçlanabilmektedir (4). Örneğin bebeğin göbeğinin steril malzeme yerine herhangi bir kesici alet kullanılarak kesilmesi bebekte tetanos oluşumuna; bebeğin doğum sonu hemen tuzlanması bebeğin nazik olan cildini tahriş olmasına; sıkı kundak yapılması bebekte kalça çıkığı olmasına; höllüğe yatırılması ise bebeğin tetanos olmasına neden olan uygulamalardır (3). Hemşireler özellikle bireylerin kültürel inanç ve uygulamalarının sağlığa yansımaları boyutunda dikkatli olmalıdır. Bu yaklaşım; yararlı uygulamaları destekleyerek bireyleri bakımlarına katmak ve zararlı uygulamaların sağlık üzerindeki olumsuz etkilerini engellemek açısından da önemlidir (5). Hemşire sağlığa zararlı olabilecek geleneksel uygulamaları tespit etmelidir. Çocuğun sağlığını olumsuz etkileyen geleneksel sağlık uygulamalarının saptanması ve değiştirilme

11 2 yoluna gidilmesi, aileye sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının öğretilmesi ve kazandırılması hemşirelerin temel sorumluluklarından birisidir (3, 6) AMAÇ: Bu çalışma, 0-12 aylık çocuğu olan annelerin bebek bakımında başvurdukları geleneksel uygulamaları belirlemek amacıyla yapılmıştır.

12 3 2. GEREÇ VE YÖNTEM 2.1. Araştırmanın Tipi Araştırma tanımlayıcı olarak yapılmıştır Araştırmanın Evreni ve Örneklemi Araştırmanın evreni Malatya Merkez de bulunan 39 Aile Sağlığı Merkezi arasından kura ile belirlenen 3 Aile Sağlığı Merkezi (Sancaktar ASM (147 anne), Hanımın Çiftliği ASM (351 anne) ve Taştepe ASM (243 anne)) bölgesindeki 0-12 ay çocuğa sahip toplam 741 anne oluşturmuştur. Güç analizi ile belirlenen (%95 güven, 0.05 yanılgı) örneklem büyüklüğü 196 annedir. Örnekleme alınacak bireyler her bir ASM için orantılı olarak Sancaktar ASM 39 anne, Hanımın Çiftliği ASM 93 anne, Taştepe ASM 64 anne, ASM lerden alınan listelerden belirlenen sayıda anneye ulaşılıncaya dek basit rastgele örnekleme yöntemi ile seçilmiştir Verilerin Toplanması Verilerin toplanmasında iki ayrı formdan oluşan anket formu kullanılmıştır. Form 1 annelerin sosyodemografik özelliklerinin sorulduğu 11 sorudan oluşmaktadır. Form 2 ise annelerin bebek bakımında uyguladığı yöntemlere yönelik 41 sorudan oluşmuştur. Annelerin uygulamalar konusundaki düşüncelerini doğru ve tam olarak değerlendirmek için form 2 deki soruların çoğunluğu açık uçludur. Anket formu, araştırmacı tarafından Aralık 2013 tarihleri arasında çalışmaya katılmayı kabul eden annelere ev ziyaretleri yapılarak yüz yüze görüşme ile doldurulmuştur. Çalışmaya dahil edilen okur yazar olmayanların anket formları araştırmacı tarafından okunarak doldurulmuştur. Böylece anket formunun doldurulma süresi yaklaşık 5-10 dakika sürmüştür.

13 Verilerin analizi Elde edilen veriler SPSS istatistik programı kullanılarak sayı ve yüzde analizleri ile değerlendirilmiştir. 2.6.Araştırmanın Etik İlkeleri Araştırmaya başlamadan önce, Malatya Klinik Araştırmalar Etik Kurulu ndan (EKIII) ve Sancaktar, Hanımın Çiftliği ve Taştepe Aile Sağlığı Merkezlerinden yazılı izin alındı(ek IV). Araştırma kapsamındaki annelere haklarının korunması için araştırma verilerini toplamaya başlamadan önce araştırmanın yapılma amacı, süresi ve araştırma süresince yapılacak işlemler açıklanarak Aydınlatılmış Onam ilkesine uyuldu.

14 5 3. BULGULAR Tablo 3.1'de annelerin tanıtıcı özelliklerine göre dağılımı görülmektedir.. Tablo 3.1. Annelerin tanıtıcı özelliklerine göre dağılımı (n:196) Tanıtıcı Özellikler S % Anne Yaşı yaş arası yaş arası yaş arası Eğitim Okur Yazar Değil Okur Yazar İlkokul Mezunu Ortaokul Mezunu Lise Mezunu Üniversite Mezunu Medeni Durum Evli Diğer (Dul, Boşanmış v.b.) Meslek Ev Hanımı Çalışan Aylık Gelir 1000 TL altı TL TL TL ve üstü Sağlık Güvencesi Yok Var Aile Tipi Geniş Aile Çekirdek Aile Çocuk Sayısı ve üzeri 37 19

15 6 Tablo 3.1. de Araştırma kapsamına alınan annelerin çoğunluğunun (%98.5) evli % 54.6'sınınn yaş grubunda olduğu, annelerin % 29.1'inin ilkokul, % 24.5'inin ise lise mezunu olduğu belirlendi. Annelerin % 28.2 sinin 1 ve 3 çocuk, %24.6'sının ise 2 çocuğa sahip olduğu saptandı. Araştırmada annelerin %83.7'sinin ev hanımı, % 16.3'ünün çalışan olduğu saptandı. Ailelerin %61.7'sinin gelir düzeyinin 1000 tl nin altında olduğu, %73'ünün çekirdek aile yapısı gösterdiği saptandı. Ailelerin sadece %15.5'inin sosyal güvencesinin olmadığı tespit edildi. Tablo 3.2. Annelerin herhangi bir sağlık problemi karşısında öncelikli olarak yaptıkları uygulamalara göre dağılımı Uygulamalar S % Doktora Giderim Bildiğim bazı geleneksel uygulamalarla çözmeye çalışırım Aileme danışırım ve onların önerdiği bazı geleneksel uygulamaları denerim Komşu ve arkadaşlarıma danışır onların önerdiği bazı geleneksel uygulamaları denerim Diğer Toplam Annelerin herhangi bir sağlık problemi karşısında öncelikli olarak yaptıkları uygulamalara göre dağılımı Tablo 3.2'de verildi.tablo incelendiğinde herhangi bir sağlık problemi yaşadıklarında annelerin %61.7'sinin ilk olarak doktora başvurdukları %17.3'ünün ise bildiği bazı geleneksel uygulamalarla problemi çözmeye çalıştıkları bulundu. Tablo 3.3. Annelerin geleneksel uygulamalara ilişkin düşüncelerinin dağılımı Önem derecesi S % Hiç Önemli Değil Çok Az Önemli Biraz Önemli Önemli Çok Önemli Toplam

16 7 Tablo 3.3.'te Annelerin geleneksel uygulamalara ilişkin düşüncelerinin dağılımları gösterildi. Tabloya göre annelerin %13.9'una göre geleneksel uygulamalar hiç önemli değilken, %86.1'i için ise geleneksel uygulamalara değişen derecelerde önem verdikleri görülmektedir. Tablo 3.4. Annelerin bebeklerini besleme özelliklerine göre dağılımı (n:196) Uygulamalar S % Bebeği beslemek için 3 ezan bekleme Bekleyen Beklemeyen İlk ağız sütünü boşaltma durumu Boşaltan Boşaltmayan Çocuğa verilen ilk gıda Anne Sütü Şekerli Su Hazır Mama Zemzem Bebeklerini ilk besleme zamanları İlk 15 dk İlk 30 dk İlk 2 Saat Saat ve Sonrası Tablo 3.4.'de Annelerin doğumdan sonra bebeklerini besleme özelliklerinin dağılımları gösterildi. Tabloya göre annelerin %92.3'ünün bebeğini beslemek için üç ezan beklemedikleri, %7.7'sinin ise üç ezan bekledikleri bulundu. Annelerin %14.4'ünün ilk ağız sütünü dışarıya boşalttığını, doğum sonrası annelerin %73.8'i bebeklerini ilk 30 dakika içinde, %16.1'i de 30 dakikadan sonra emzirmeye başladığı bulundu. Doğum sonrası bebeklere ilk olarak en çok anne sütü (%80.5) verildiği saptandı.

17 8 Bunu %6.7 ile zemzem suyu ve hazır mama izlemektedir. Annelerin %6.2'sinin de şekerli su verdiği bulundu. Tablo 3.5. Annelerin bebeklerini doğumdan sonra ilk bir saat içinde besleyememe nedenlerine göre dağılımı Nedenler S % Çocuğu ağlamadığı için Sütü olmadığı için Doğumu sezeryanla olup kendine gelemediği için Bebeği küvözde kaldığı için Bebeği emmediği için Toplam Tablo 3.5.'de Annelerin bebeklerini doğumdan hemen sonra besleyememe nedenlerine bakıldığında %44.2'inin doğumu sezaryanla olduğu için, % 25.9'sinin annenin sütü olmadığı için, %15.4'sinin bebeği küvöze alındığı için, %15.3 ünün ise çocuğu ağlamadığı, bebeği emmediği için gibi sebepler tespit edildi. Tablo 3.6. Annelerin bebeği al basmasından uygulamalarına göre dağılımı korumak için yaptıkları Uygulamalar S % Hiçbir şey yapmam Başucuna Kur'an, ekmek koymak Dua okumak Diğer (Soğana iğne batırıp başucuna koymak, Yakasına muska takarım, Kırmızı örtü ve cevşen, Yastık altına bıçak koymak, Yastığına iğne takarım, Babasının atletini koyarım, Yalnız bırakmam Al basmasına inanmam,) Toplam Tablo 3.6'da Annelerin bebeği al basmasından korumak için yaptıkları uygulamaların dağılımı verildi.

18 9 Buna göre annelerin %42.9'unun bebeği al basmasından korumak için bebeğin başucuna Kur an veya ekmek koyduklarını, %28.1'inin Hiçbir şey yapmadıklarını, %9.2'sinin korunmak için dua okuduğu, kalan %19.9'unun çeşitli uygulamalar ile bebeklerini korumaya çalıştıkları tespit edildi. Tablo 3.7. Annelerin bebekteki al basmasını uygulamalara göre dağılımı geçirmek için yaptıkları Uygulamalar S % Bilmiyorum Dua Okurum Ziyarete Götürürüm Baş Ucuna Kur'an Koyarım Diğer (Al Ocağına Götürürüm, Hocaya götürürüm, Yastığına iğne takarım, Yakasına muska takarım, Uykudan uyandırırım) Toplam Tablo 3.7'de Annelerin bebekteki al basmasını geçirmek için yaptıkları uygulamaların dağılımı verildi. Tabloya göre annelerin büyük bir kısmı ne yapacağını bilmemekte olup (%56.1), bunu %14.3 ile dua okumak ve ziyarete götürmek izlemektedir. Yine annelerin %5.1'ü bebeğin başucuna Kur an koyduklarını, kalan %10.2'lik kısmın ise çeşitli uygulamalar yaptıklarını belirtmişlerdir.

19 10 Tablo 3.8. Annelerin bebeğin göbeğinin düşmesine ilişkin yaptıkları uygulamalara göre dağılımı Uygulamalar S % Bebeğin göbeği çabuk düşmesi için yapılanlar Hiçbir şey yapmam Göbek temiz tutulmalı Banyo yaptırmam Diğer (İyi beslenme, Zeytinyağı sürerim, Alkol ile silerim, Krem kullandım, Doktorun önerdiklerini yaparım) Bebeğin göbeği düşünce yapılanlar Göbek gömülür Bir şey yapmadım Kitapların arasına koydum Göbeğine zeytin yağı ve krem sürdüm Diğer (Bebek yıkanır, Göbeğin üzerini temiz tutarım, Düşen kısmını çöpe attım, Düşen kısmını sakladım, Göbeğe pansuman yaptım, Bez yakıp külünü koydum, Anne sütü sürdüm) Toplam Tablo 3.8.'de Annelerin bebeğin göbeğinin çabuk düşmesi için ve göbeği düşünce yaptıkları uygulamaların dağılımı verildi. Annelerin %47.2'si göbeğin düşmesi için hiçbir şey yapmadıklarını, %10.8'i göbeğin temiz tutulması gerektiğini, %11.3'ü banyo yaptırılmaması gerektiğini, geriye kalan %30.8 lik büyük kısımda yer alan annelerin ise çok fazla çeşitlilik gösteren değişik uygulamalar yaptıkları belirlendi. Annelerin bebeğin göbeği düştükten sonra yaptıkları uygulamalar içinde %24.5'inin bebeğin göbeğini gömerken, %24'ünün ne yapacağını bilmediğini, %11.2'nin kitapların arasına koyduklarını, %7.7'sinin zeytin yağı ve krem

20 11 uyguladıklarını ve kalan %32.5 lik büyük kısmında yer alan annelerin ise yine çok fazla çeşitlilik gösteren değişik uygulamalar yaptıkları dikkati çekmektedir. dağılımı Tablo 3.9. Annelerin bebeklerini ilk banyo yaptırma zamanlarına göre Uygulamalar S % Göbeği düşmeden önce Göbeği düştükten sonra Yarı kırkı çıktıktan sonra Toplam Tablo 3.9'da Annelerin bebeklerini ilk banyo yaptırma zamanlarının dağılımı verildi. Annelerin çoğunluğu (%74.4) bebeklerinin göbeği düşmeden önce yıkadıklarını, %24'ü göbeği düştükten sonra yıkadığını ve %1.5'i ise yarı kırkı çıktıktan sonra bebeklerini yıkadıklarını belirtmişlerdir. Tablo Annelerin bebeklerin altına höllük(sıcak toprak) koyma uygulamasına ve nedenlerine göre dağılımı (n:196) Uygulamalar S % Höllük koyma durumları Koyan Koymayan Höllük koyma nedenleri Pişik olmasın diye Topraktan gücünü alsın diye Gaz sancısı olmasın diye Bebeğin altı kolay temizlensin diye Tablo 3.10'de Annelerin bebeklerin altına höllük koyma ve nedenlerinin Dağılımı verildi. Annelerin %75'inin bebeklerinin altına höllük koymadıklarını, %25'i ise höllük koydukları saptandı. Tabloya göre höllük koyma nedenleri arasında pişik olmaması (%42.9) ilk sırada, çocuğun topraktan gücünü alması (%24.5), gaz sancısının olmaması (%28.6), bebeğin altı kolay temizlenmesi (%4.1) diğer nedenler arasında yer almaktadır.

21 12 Tablo Annelerin bebeklerini tuzlama yapma uygulamasına ve nedenlerine göre dağılımı (n:196) Uygulamalar S % Tuzlama yapma durumları Yapan Yapmayan Tuzlama yapma nedenleri Kokmasın diye Pişik olmasın diye Tablo 3.11'de Annelerin bebeklerini tuzlama yapma durumlarının ve nedenlerinin dağılımı verildi. Annelerin %61.7'sinin bebeklerini tuzlama yapmadıklarını, %38.3 ü ise tuzlama yaptıkları görüldü. Tabloya göre tuzlama yapma nedenleri arasında bebeğin kokmaması (%81.3) ilk sırada yer alırken, çocuğun pişik olmaması amacıyla tuzlama yapılması ise (%18.7) ikinci sırada yer almaktadır. (n:196) Tablo Annelerin bebeklerini kundaklaması ve nedenlerine göre dağılımı Uygulamalar S % Kundaklama yapma durumları Kundaklayan Kundaklamayan Kundaklama yapma nedenleri Bacakları düzgün olsun diye Çelik gibi sert olsun diye Çocuk sıcak kalsın diye Çocuk rahat uyusun diye Beli batmasın diye Tablo 3.12'de Annelerin bebeklerini kundaklama ve nedenlerinin dağılımı verildi. Annelerin %62.2'si bebeklerini kundakladıklarını, %37.8'i ise kundaklamadıkları görüldü. Tabloya göre kundaklama nedenleri arasında çocuğun rahat uyuması (%36.9) ilk sırada, çocuğun çelik gibi sert olması (%21.3),

22 13 bacaklarının düzgün olması ve sıcak kalması(%20.5), beli batmaması (%0.8) diğer nedenler arasında yer almaktadır. Tablo Annelerin bebeğin sarılık olmaması için yaptıkları uygulamalar ve sarılığın geçmesi için yapılan uygulamalara göre dağılımı (n:196) Uygulamalar S % Bebeğin sarılık olmaması için yapılanlar Hiçbir şey yapmadım Bebeğin düzenli ve sık beslenmesi Sarı yazma Diğer (Banyo suyuna altın atmak, Dua etmek, Temiz tutmak, Aşısını Yaptırmak Sarılığın geçmesi için yapılanlar Doktora götürmek Bilmiyorum Bol bol emzirmek Diğer (Dua Etmek, Banyo suyuna altın atmak, Bebeği ışıkta tutmak, Sarı yazma, Ziyarete gitmek, Boynuna sarımsak asmak) Tablo Annelerin bebeğin sarılık olmaması için yaptıkları uygulamalar ve sarılığın geçmesi için yapılan uygulamaların dağılımı verildi.tabloda annelerin bebeği sarılıktan korumak için en sık olarak yüzüne sarı örtü örttükleri (%37.2), bebeğin düzenli ve sık beslendiği (%31.6) görüldü. Annelerin %25'i hiçbir şey yapmadıklarını, %6.1'i ise daha farklı ve çeşitli uygulamalar yaptıkları belirlendi. Annelerin çoğunluğunun bebeklerinin sarılığının geçmesi için doktora götürdükleri (%47.4), geri kalanların bir kısmının ise ne yapacaklarını bilmedikleri (%19.4), diğer bir kısmı ise bol bol emzirme yoluna gittikleri belirlendi(%8.7). Geriye kalan büyük bir kısım anneler ise çok fazla çeşitlilik gösteren değişik uygulamalar yaptıkları belirlendi.

23 14 Tablo Annelerin bebeği nazardan korumak için yaptıkları uygulamalar ve nazara uğrayan bebeğe yönelik yaptıkları uygulamalara göre dağılımı (n:196) Uygulamalar S % Nazardan korumak için yapılanlar Hiçbir şey yapmamak Dua etmek Mavi Boncuk (Nazar boncuğu) Cevşen Diğer (Yüzüne veya Kulağının arkasına sac karası sürmek, Altın takma, Mavi yazma, Atletini ters giydirmek, Nazara inanmamak, Fazla dışarı çıkartmamak) Nazara uğradığında yapılanlar Dua Etmek Bilmiyorum Diğer (Nazar boncuğu takmak, Hocaya götürmek, Ziyarete götürmek, Kurşun döktürmek, Alnına kara sürmek, Doktora götürmek, Tuz çevirmek) Tablo Annelerin bebeği nazardan korumak için yaptıkları uygulamalar ve nazara uğrayan bebeğe yönelik yaptıkları uygulamaların dağılımı görülmektedir. Annelerin %40'ı bebeklerini nazardan korumak için dua okuduklarını ifade etmişlerdir. Nazar boncuğu (%33.8), hiçbir şey yapmamak (%11.8) cevşen kullanımı (%7.2) bebeği nazardan korumak için kadınlar tarafından yapılan diğer uygulamalardır. Ayrıca geriye kalan bir kısım anneler (%7.2) ise çok fazla çeşitlilik gösteren değişik uygulamalar yaptıkları belirlenmiştir. Annelerin %74.5'i nazarı gidermek için dua etmekte, %16.8'i nazarı gidermek için ne yapacağını bilememekte, geriye kalan bir kısım anneler (%8.7) ise çok fazla çeşitlilik gösteren değişik uygulamalar yaptıkları belirlendi.

24 15 Tablo Annelerin pamukçuğu olan bebeğe yönelik yaptıkları uygulamalara göre dağılımı Uygulamalar S % Bilmiyorum Gıdadan sonra ağzını bezle temizlemek Bebeğin ağzına karbonatlı su sürmek Doktora götürürüm Anne sütü Diğer (Zeytinyağı sürmek, Krem sürmek, Pekmez vermek,her beslemeden sonra az su vermek) Toplam Tablo 3.15.'da annelerin pamukçuğa olan bebeğe yönelik yaptıkları geleneksel uygulamalar yer almaktadır. Pamukçuğu olan bebeğe nasıl bir uygulama yapacağını bilmeyen kadınlar (%56.6) en büyük çoğunluğu oluşturmaktadır. Bilinen uygulamalardan ise en fazla uygulananların bebeğin ağzına karbonatlı su sürmek (%11.8), gıdadan sonra ağzını bezle temizlemek (%9.7), doktora götürmek (%8.7), anne sütü (%6.6) kadınlar tarafından en sık yapılan uygulama olduğu belirlendi.ayrıca geriye kalan %6.6 lık kısım ise çeşitlilik gösteren değişik uygulamalar yaptıkları belirlendi. göre dağılımı Tablo Annelerin pişiği olan bebeğe yönelik yaptıkları uygulamalara Uygulamalar S % Sık sık altını değiştirip kremlerim Pudra Kullanırım Zeytin Yağı Anne Sütü Diğer (Höllük, Bilmiyorum, Havalandırırım, Sabunlu su ile yıkarım,vazelin sürerim) Toplam Tablo 3.16.'de Annelerin pişiği olan bebeğe yönelik yaptıkları geleneksel uygulamaların dağılımı verildi. Buna göre pişik bölgesine krem sürme (%37.8),

25 16 pudra kullanımı(%31.6), zeytinyağı (%9.2) ve anne sütü (%8.7) en fazla görülen uygulamalardır. Ayrıca geriye kalan %12.7 lık kısım ise çeşitlilik gösteren değişik uygulamalar yaptıkları belirlendi. göre dağılımı Tablo Annelerin bebeğin güzel olması için yaptıkları uygulamalara Uygulamalar S % Hiç birşey Yapmam Gamzeli Olsun Diye Yanaklarına Bastırdım Temiz Tutulması ve Düzenli Bakım Burnunu Kaldırmak Gözlere Sürme Kaş ve Kirpiğe Badem Yağı Sürülür Diğer (Tuzlamak, Dua etmek, Yüzüne anne sütü sürmek, 3 Ay kimseye göstermemek, Bebek yağı kullanmak, Elle kaşlarını düzeltmek) Toplam Tablo 3.17.'de Annelerin bebeğin güzel olması için yaptıkları uygulamaların dağılımı verildi. Annelerin %63.3'ü hiçbir şey yapmadıklarını, %10.2'si gamzeleri olması için bebeğin yanaklarına bastırdıklarını, %8.7'si temiz tutup düzenli baktıklarını, %7.7'si bebeğin burnunu kaldırdığını, %6.1 i bebeğin gözlerine sürme, kaş ve kirpiğine badem yağı sürdüklerini belirttiler. Ayrıca geriye kalan %4 lük kısmın ise çeşitlilik gösteren değişik uygulamalar yaptıkları belirlendi.

26 17 Tablo Annelerin bebeklerini kolay uyutmak için yaptıkları uygulamalara göre dağılımı Uygulamalar S % Sallanır Karnını Doyurur Gazını Çıkartır Yatırırım Ninni söylerim Hiçbir şey yapmam Diğer (Yağlamak ve kundaklamak, Gezdirmek, Banyo yaptırırım, Sessiz ve loş ışıklı ortam sağlama, Konuşarak uyuyup büyümesi gerektiğini söylemek, Elektrik süpürgesi kullanmak, Anason çayı içirmek, Üzerine ince bir örtü örtmek) Toplam Tablo 3.18 Annelerin bebeklerini kolay uyutmak için yaptıkları uygulamaların dağılımı verildi. Annelerin çoğunluğu çocuklarını uyutmak için sallama (%43.9) yöntemini tercih ettikleri görüldü. Bunun yanında karnını doyurup gazını çıkartıp yatırmak (%28.1), banyo ve ninni söylemek (%11.7) ve hiçbir şey yapmamak (%6.6) gibi yöntemler de uyguladıklarını belirlendi. Bunların dışında geriye kalan %9.7 lik kısmın ise çeşitlilik gösteren değişik uygulamalar yaptıkları görüldü. dağılımı Tablo Annelerin bebekleri diş çıkarırken yaptıkları uygulamalara göre Uygulamalar S % Diş kaşıyıcısı kullanma Diş jeli sürme Eline sert bir şeyler verme Doktora götürme Toplam Tablo 3.19 Annelerin bebekleri diş çıkarırken yaptıkları uygulamaların dağılımı verildi. Annelerin en çok uyguladıkları uygulamalara bakıldığında en çok

27 18 %41.3 ile bebeklerin eline sert bir şeyler vermek (elma,havuç), %30.6'sı ise diş kaşıyıcısı kullanmak sonuçlarına ulaşıldı. dağılımı Tablo Annelerin bebek bakımı uygulamalarını öğrendiği kişiye göre Uygulamalar S % Aile Büyükleri Ebe Doktor Diğer (Hemşire, Kitaplar) Toplam Tablo 3.20'de annelerin bebek bakımı uygulamalarını öğrendiği kişiye göre dağılımı görülmektedir. Buna göre annelerin %51 i bebek bakımı uygulamalarını aile büyüklerinden, %23'ü ebelerden, %20.4 ü doktorlardan, %5.6 sı da hemşire ve kitaplardan öğrendiği bulundu. göre dağılımı Tablo Annelerin bebekleri ishal olduğunda yaptıkları uygulamalara Uygulamalar S % Doktora götürme Sık sık emzirme Patates, muz gibi posasız yiyecekler verme Bol su verme Şekerli-tuzlu su verme Toplam Tablo Annelerin bebekleri ishal olduğunda yaptıkları uygulamaların dağılımı verildi. Annelerin bebeklerinin ishal olması durumunda yaptıkları uygulamalar değerlendirildiğinde en yüksek (% 59,2) doktora götürdüklerini, (% 24) sık sık emzirdikleri, (%9,7) patates, muz gibi posasız yiyecekler verdikleri belirlendi. %7,1'i ise bol su verme ve şekerli-tuzlu su verme uygulamalarını yaptıklarını belirtti.

28 19 Tablo Annelerin bebeklerin tırnaklarını ilk kesme zamanına ve kesmek için bekleme nedenlerine göre dağılımı (n:196) Uygulamalar S % Tırnaklarını ilk kesme zamanı Henüz kesmedim Kendisine zarar verecek kadar uzamışsa ay ay İlk 1 yıl kesilmez Kendileri dökülmeyi bırakana kadar kesilmez Tırnaklarını kesmek için bekleme nedeni Bir nedeni yok Tırnakları sert olsun diye Tırnakları tam oluşsun diye Beklemeye gerek yoktur Henüz kesmedim Parmaklarına zarar vermemek için Kırkı çıksın diye Öyle duyduğu için Kendiliğinden dökülmesini beklerim İlk yıl kesmek günah olduğu için Tablo Annelerin bebeklerin tırnaklarını ilk kesme zamanı ve kesmek için bekleme nedenlerinin dağılımı verildi. Annelerin bebeklerinin tırnaklarını kesmek için uzamasının (%44.4) yeterli olduğu belirlendi. Tırnaklarını kesmek için bekleme nedenleri arasında %42.9'u bir nedeni olmadığı, %13.3'ü tırnakları sert olsun ve tam oluşsun diye beklediklerini belirlendi. göre dağılımı Tablo Annelerin bebeklerin yürüme döneminde yaptıkları uygulamalara Uygulamalar S % Henüz yürüme dönemine girmedi Elle ve yürüteçle yürümesine yardım ederim Herhangi bir uygulama yapmıyorum İlk adım alıştırmaları ve devamını sağlarım Toplam

29 20 Tablo Annelerin bebeklerin yürüme döneminde yaptıkları uygulamaların dağılımı verildi. Annelerin bebeklerinin yürüme döneminde en çok elle ve yürütece koyarak yürümesine yardım etmek (%82.7) yöntemini uyguladıkları saptandı. Tablo Annelerin bebeklerinin ateşini düşürmek için yapılmasına inandıkları uygulamalara göre dağılımı Uygulamalar S % Soğuk bez Doktorun önerdiği ateş düşürücü şurup veririm Ilık uygulama verilir Doktora götürmek Üzerindekileri çıkarırım Sirkeli suyla silerim Duş aldırırım Toplam Tablo Annelerin bebeklerinin ateşini düşürmek için yapılmasına inandıkları uygulamaların dağılımı verildi. Annelerin bebeklerinin ateşini düşürme konusunda yaptıkları uygulamalar değerlendirildiğinde en yüksek (% 29.6) doktora götürme, (%28.1) doktorun önerdiği ateş düşürücü şurup verme gibi yöntemlerini uyguladıkları tespit edildi. Bunun yanında soğuk bez (%12.8) ve sirkeli su ile silme (%4.6) gibi uygulamaların da yapıldığı saptandı. göre dağılımı Tablo Annelerin bebekleri rahatsızlandığında ilk başvurdukları yerlere Uygulamalar S % Aile büyükleri Aile Sağlığı Merkezi Hastane Özel hastane Toplam

30 21 Tablo Annelerin bebekleri rahatsızlandığında ilk başvurdukları yerlerin dağılımı verildi. Annelerin bebekleri rahatsızlandığında ilk olarak aile sağlığı merkezlerine (%52) ve hastaneye (%29.1) götürdüklerini belirlendi. % 10.7'sinin aile büyüklerine danıştıklarını ve %8.2 sinin ise özel hastaneye götürdükleri saptandı. Tablo Annelerin bebeklerinin kulağına ezan okunup okunmaması durumuna ve annelerin bebek doğduktan sonra yaptıkları uygulamalara göre dağılımı (n:196) Uygulamalar S % Bebek doğunca kulağına ezan okuma durumu Evet Hayır Bebek doğduktan sonra yapılanlar Mevlüt okutmak Ağaç dikmek Kurban kesmek Fakirlere yardım etmek Tablo Annelerin bebeklerinin kulağına ezan okuyup okunmaması durumu ve annelerin bebek doğduktan sonra yaptıkları uygulamaların dağılımı verildi. Annelerin % 94.9'unun bebeği doğunca isimlerini koyarken kulağına ezan okuttuğu belirlendi. Annelerin % 53.6'sının bebek doğduktan sonra mevlit okutma, % 23'ünün kurban kesme, % 14.3'ünün fakirlere yardım etme ve %9.2 sinin ağaç dikme gibi uygulamaların yapıldığı saptandı.

31 22 Tablo Annelerin bebeklerinin öksürüğü olduğunda yapılmasına inandıkları uygulamalara göre dağılımı Uygulamalar S % Hiç birşey yapmam Ortamı nemlendirir ılık su içiririm Doktora götürürüm Öksürük şurubu veririm Pekmez veririm Zeytinyağı veririm Göğsüne gazete koyarım Bol sıvı tükettiririm Toplam Tablo3.27. de annelerin bebeklerinin öksürüğü olduğunda yapılmasına inandıkları uygulamaların dağılımı verildi.annelerin bebeklerinin öksürüğü olması durumunda yaptıkları uygulamalar değerlendirildiğinde en yüksek (%40.4) doktora götürdüğü, (%37.3) öksürük şurubu verdiği, (%12.2) pekmez verdiği, (%5.6) hiçbir şey yapmadığı görüldü. Tablo Annelerin bebeklerinin sürekli ağlaması durumunda yapılmasına inandıkları uygulamalara göre dağılımı Uygulamalar S % Hiç birşey yapmam Ağlama nedenini arar bulurum çözerim Bezini ve gazını kontrol ederim Doktora götürürüm Emzirir ve sallarım Kucağımda gezdiririm Sustururum Toplam Tablo Annelerin bebeklerinin sürekli ağlaması durumunda yapılmasına inandıkları uygulamaların dağılımı verildi.annelerin bebeklerinin sürekli ağlaması durumunda uyguladıkları yöntemler incelendiğinde en yüksek (%46.4) emzirdikleri ve salladıkları, (%20.9) doktora götürdükleri, (%13.8) kucaklarında salladıkları tespit edildi.

32 23 4. TARTIŞMA Yapılan bu çalışmada herhangi bir sağlık problemi yaşadıklarında annelerin %61.7'sinin ilk olarak doktora başvurdukları %17.3'ünün ise bildiği bazı geleneksel uygulamalarla problemi çözmeye çalıştıkları bulunmuştur (Tablo3.2.). Molu nun (2011) yaptığı araştırmaya göre herhangi bir sağlık problemi yaşadıklarında annelerin %71.2'sinin ilk olarak doktora başvurdukları %15.2'sinin ise bildiği bazı geleneksel uygulamalarla problemi çözmeye çalıştıkları bulunmuştur (7). Bu araştırma bulguları ile sonuçlar benzerdir. Çalışmada annelerin %13.9'una göre geleneksel uygulamalar hiç önemli değilken geriye kalan %86.1'i için ise geleneksel uygulamalara değişen derecelerde önem verdiklerini görülmektedir (Tablo3.3.). Bu araştırmaya katılan annelerin %7.7'sinin bebeklerini beslemek için üç ezan bekledikleri öğrenilmiştir (Tablo3.5.). Molu nun yaptığı araştırmaya göre annelerin %8.6'sı için geleneksel uygulamalar çok az önemli, %91.4'ü için ise geleneksel uygulamalara değişen derecelerde önem verdiklerini görülmektedir ve annelerin %81.9'unun bebeğini beslemek için üç ezan beklemedikleri, %18.1'inin ise üç ezan bekledikleri bulunmuştur (7). Sonuçlar geleneksel uygulamaların günümüzde de önemini koruduğunu göstermektedir. Çalışmada doğum sonrası bebeklere ilk olarak en çok anne sütü (%80.5) verilmiştir. Bunu %6.7 ile zemzem suyu ve hazır mama izlemektedir. Annelerin %6.2'sinin de şekerli su verdiği bulunmuştur (Tablo3.4.).Bölükbaş ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmada bebeğe ilk gıda olarak annelerin büyük oranda anne sütü (%88.7), %1.0 oranında ise şekerli su verdikleri bulunmuştur (8). Yine yapılan başka bir çalışmada doğum sonrası bebeklere ilk olarak en çok anne sütü (%55.8) verilmiştir. Bunu %25.7 ile zemzem suyu, maden suyu ve şekerli su izlemektedir(7). Bu noktada çalışma sonuçları benzerlik göstermektedir. Çalışmada annelerin bebeklerini doğumdan hemen sonra neden beslemedikleri sorgulandığında; %43.8'inin doğumu sezaryanla olduğu için, %25.7'sinin annenin sütü olmadığı için gibi sebepler belirtmişlerdir (Tablo 3.5.). Yapılan bir araştırmada aynı sorguya; %40.4 ünün sezeryan doğum yapıp kendilerine gelemedikleri, %8.9 unun küvözde kaldığı, %4 ünün çocuğu ağlamadığı

33 24 için beslemedikleri veya geç besledikleri belirlenmiştir (8). Bu noktada çalışmalar paralellik göstermektedir. Çalışmada annelerin %42.9'unun bebeği al basmasından korumak için bebeğin başucuna Kur an veya ekmek koyduklarını, %28.1'inin Hiçbir şey yapmadıklarını, %9.2'sinin korunmak için dua okuduğu, kalan %19.9'unun çeşitli uygulamalar ile bebeklerini korumaya çalıştıkları tespit edilmiştir (Tablo3.6.). Bir başka çalışmada annelerin %34.6'sının bebeği al basmasından korumak için kendilerine kırmızı yazma veya kurdela taktıklarını, %22.8'inin yatağının yakınına Kuran-ı Kerim, iğne, nazar boncuğu vb. eşyalar koydukları belirlenmiştir (7). Bu araştırmada annelerin büyük bir kısmı bebekteki al basmasını geçirmek için ne yapacağını bilmemekte olup (%56.1), bunu %14.3 ile dua okumak ve ziyarete götürmek izlemektedir. Yine annelerin %5.1'ü bebeğin başucuna Kur an koyduklarını belirtmişlerdir (Tablo3.7.). Molu nun yaptığı araştırmada ise al basmasını geçirmek için kırk banyosu yaptırmak en çok yapılan uygulama olup (%41.1), bunu %13.1 ile bebeğin göğsüne Kuran-ı Kerim koymak izlemektedir (7). Araştırmada annelerin %47.2 si göbeğin çabuk düşmesi için hiçbir şey yapmadıklarını, %10.8 i göbeğin temiz tutulması gerektiğini, %11.3 ü ise banyo yaptırılmaması gerektiği yönünde uygulamalar yaptıklarını belirtmişlerdir. Annelerin bebeğin göbeği düştükten sonra yaptıkları uygulamalar içinde %24.5'inin bebeğin göbeğini gömerken, %24'ünün ne yapacağını bilmediğini, %11.2'nin kitapların arasına koydukları yönünde uygulamalar yaptıklarını belirlenmiştir (Tablo3.8.). Başka bir çalışmaya göre annelerin %65.2 si göbeğin düşmesi için hiçbir şey yapmadıklarını %18.1 i göbeğe tentürdiyot sürdüklerini belirtmişlerdir. Göbeği düştükten sonra yaptıkları uygulamalar içinde %41.4 ü bebeğin göbeğini evde saklarken, %17.8 inin cami avlusuna gömmek gibi uygulamaları yaptıkları dikkati çekmektedir (7). Bu noktada çalışmalar paralellik göstermiştir. Çalışmada annelerin bebeklerini ilk banyo yaptırma zamanları araştırılmış annelerin çoğunluğu (%75.3) bebeklerinin göbeği düşmeden önce yıkadıklarını, %23.2'si göbeği düştükten sonra bebeklerini yıkadıklarını belirtmişlerdir. (Tablo3.9.).Molu nun yaptığı araştırmada annelerin çoğunluğu %61.3 ü bebeklerinin

34 25 göbeği düştükten sonra yıkadıklarını, %24.6 sı göbeği düşmeden önce yıkadıklarını belirtmişlerdir (7). Dindar ve arkadaşlarının yaptığı araştırmada annelerin %70.7 sinin bebeğin ilk banyosunu göbeği düştükten sonra yaptırdığını belirtmişlerdir (9). Yapılan bir diğer araştırmaya göre ise annelerin %66 sının bebeklerin göbeği düşmeden önce banyo yaptırdıkları bulunmuştur (8). Uğurlu Sülü ve arkadaşlarının yaptıkları araştırmada annelerin %65.3 ü bebeğin göbeği düştükten sonra ilk banyosunu yaptırdığını belirtmişlerdir(10).sonuçlar arasındaki bu farklılığı çalışmanın yapıldığı bölgeye ve uygulama zamanlarının farklı olmasına bağlayabiliriz. Araştırmada annelerin bebeklerini tuzlama yapma durumlarına bakıldığında %61.7'sinin bebeklerini tuzlama yapmadıklarını, %38.3 ü ise tuzlama yaptıklarını belirtmişlerdir. Tuzlama yapma nedenleri arasında bebeğin kokmaması (%81.3) ilk sırada yer alırken, çocuğun pişik olmaması amacıyla tuzlama yapılması ise (%18.7) ikinci sırada yer almaktadır. (Tablo3.10.). Yapılan başka bir araştırmada annelerin %67.3 ünün bebeklerini tuzladıkları, %73.3 ünün bebeklerini terinin kokmaması için tuzladıklarını saptamışlardır (10). Molu nun yaptığı araştırmada ise annelerin sadece %35.6 sının bebeklerini tuzladıklarını, %31.9 unun ileriki yıllarda tenleri kokmaması için tuzladıkları görülmüştür (7). Tuzlama konusundaki sonuç farklılığını çalışmaların yapıldığı bölgelerin kültürel farklılığa sahip olmalarına bağlayabiliriz. Yapılan araştırmada annelerin %62.2'si bebeklerini kundakladıklarını belirtmişlerdir. Kundaklama nedenleri arasında çocuğun rahat uyuması (%36.9) ilk sırada, çocuğun çelik gibi sert olması (%21.3), en fazla tercih edilen nedenler arasında yer almaktadır. (Tablo3.12.). Yapılan diğer bir araştırmaya göre annelerin %70.9 u bebeklerini kundakladıklarını belirtmişlerdir. Kundaklama nedenleri arasında %43.7 ile bacaklarının düzgün olması ve %13.6 ile belinin batmaması en fazla tercih edilme sebepleri olarak ortaya çıkmaktadır (7). Eğri ve arkadaşlarının yaptığı araştırmada annelerin %89.8 inin bebeklerini kundakladıklarını belirtmişlerdir. Kundaklama nedenleri arasında çocuğun rahat uyuması %69.9 en fazla belirtilen nedendir (5). Bir diğer çalışmada annelerin %60 ının bebeklerini kundakladıkları bulunmuştur. Annelerin %41.1 i kundaklama nedeni olarak bebeğin

35 26 eli ayağının düzgün olmasını, %23.4 ü bebeğin üşümemesini belirtmişlerdir (10).Sonuçlar bu noktada paralellik göstermektedir. Çalışmada annelerin bebeği sarılıktan korumak için en sık olarak yüzüne sarı örtü örttükleri (%37.2), bebeğin düzenli ve sık beslendiği (%31.6) görülmektedir. Annelerin çoğunluğunun bebeklerinin sarılığının geçmesi için ise doktora götürdükleri (%47.4) saptanmıştır (Tablo3.13.).Yapılan başka bir çalışmada annelerin bebeklerini sarılıktan korumak için yaptıkları uygulamalar içinde en sık olarak bebeğin yüzüne sarı örtü örttüklerini (%73.6) ve bebeği altın konulan su ile yıkadıklarını (%20) belirtmişlerdir (5). Molu nun yaptığı çalışmada bebeklerin sarılıktan korunması için yüzlerine sarı örtü örttüklerini (%48.4) ve maden suyu verdikleri (%22.5) görülmektedir. Annelerin bebeklerin sarılığının geçmesi için doktora götürdüklerini (%74.3) belirtmişlerdir (7). Bir diğer araştırmaya katılan annelerin %58.2 si bebekleri sarılık olunca doktora götürmekte, %32.2 si ise bebeğine sarı tülbent bağlamaktadır (10). Yapılan çalışmada annelerin %40'ı bebeklerini nazardan korumak için dua okuduklarını ifade etmişlerdir. Nazar boncuğu da %33.8 ile anneler için önemli bir yer tuttuğu belirlenmiştir. Ayrıca annelerin %74.5'i nazarı gidermek için yine dua etmektedir (Tablo3.14.). Yapılan başka bir araştırmaya göre annelerin %50.3 ü bebeklerini nazardan korumak için dua okuduklarını ifade etmiştir. Nazar boncuğu ise %39 ile azımsanamayacak ölçüde yapılan uygulamalardan biridir. Yine annelerin %85.9 u nazarı gidermek için yaşlı birine ya da bir hocaya okutmaktadır (7). Başka bir çalışmada da annelerin %46.4 ü çocuklarına nazarlık takmakta %29.6 sı ise nazardan korunmak için dua etmektedir. (10). Eğri ve arkadaşlarının yaptığı araştırmada ise %93.3 ü bebeği nazardan korumak için, %84.7 si ise nazarı gidermek için dua okumakta olduklarını ifade etmişlerdir (5). Çalışmada annelerin pamukçuğu olan bebeğe nasıl bir uygulama yapacağını bilmeyenler %56.6 ile en büyük çoğunluğu oluşturmaktadır. Bilinen uygulamaların ise en fazla uygulananları ise %11.8 ile bebeğin ağzına karbonatlı su sürmektir. (Tablo3.15.). Bölükbaş ve arkadaşlarının yaptığı araştırmada annelerin %32.5 inin bebeğinin ağzında pamukçuk olduğunda doktora götürdüğü, %25.1 nin karbonatlı su ile sildiği belirtilmiştir (8).Uğurlu Sülü nün ve arkadaşlarının yaptığı araştırmada

36 27 bebeklerde pamukçuk olduğunda annelerin %50 si, bebeğin ağzına soda sürmekte, %18,7 si ise doktora götürmektedir (10). Başka bir çalışmada ise annelerin pamukçuğu olan bebeğin ağzına karbonatlı su sürmek %57.6 ile kadınlar tarafından yapılan en sık uygulamadır (7). Çalışmaya katılan anneler bebekleri pişik olduğunda pişik bölgesine krem sürme (%37.8), pudra kullanımı (%31.6) yaptıkları belirlenmiştir. (Tablo3.16.). Yapılan başka bir çalışmada annelerin %51 i bebekleri pişik olunca pişik kremi kullanmakta, %28.2 s, zeytinyağı sürmektedir (10). Molu tarafından yapılan çalışmada ise annelerin %51.8 i krem sürmekte, %24.9 u ise bebeği yıkamaktadır (7). Bu sonuçlar yapılan çalışmaya paralellik göstermektedir. Araştırmaya göre annelerin bebeklerinin güzel olması için yaptıkları uygulamalar içinde %63.3'ü hiçbir şey yapmadıklarını, %10.2'si gamzeleri olması için bebeğin yanaklarına bastırdıklarını belirtmişlerdir (Tablo3.17.). Molu nun yaptığı araştırmada annelerin %32.5 i hiçbir şey yapmadıklarını, %21.2 si gebeyken elma ayva gibi gıdalar tükettiklerini belirtmişlerdir (7). Bölükbaş ve arkadaşları annelerin %33 ünün çocuğun güzel olması amacıyla anne sütünü bebeğin yüzüne sürdüğü, %17.8 inin burnunu sıkıştırıp yanaklarına gamze olsun diye parmak bastırdıklarını belirtmişlerdir (8). Bir diğer araştırmada en sık uyguladıkları uygulama %58.1 bebeğin başını bağlamak olduğu görülmüştür (5). Sonuçlar arasındaki farklılığı çalışmaların farklı bölgelerde yapılmış olmasına bağlayabiliriz. Araştırmaya alınan annelerin bebekleri diş çıkarırken en çok uyguladıkları uygulama %41.3 ile bebeklerin eline sert bir şeyler vermeyi (elma,havuç), %30.6'sı ise diş kaşıyıcısı kullanmayı belirtmişlerdir (Tablo3.19.). Bölükbaş ve arkadaşlarının yaptığı araştırmaya göre annelerin %25.6 sının bebekleri diş çıkarırken diş jeli sürdüğü, %13.8 inin ise diş kaşıyıcısı kullandığı bulunmuştur (8). Araştırmada annelerin %51 i bebek bakımı uygulamalarını aile büyüklerinden, %23'ü ebelerden öğrendiği bulunmuştur (Tablo3.20.).Molu nun yaptığı araştırmada ise annelerin %68.6 sı aile büyüklerinden, %21.7 si ebelerden öğrendiği bulunmuştur (7). Bu anlamda çalışmalar paralellik göstermiştir.

37 28 Çalışmada annelerin bebeklerinin ishal olması durumunda yaptıkları uygulamalar değerlendirildiğinde en yüksek (% 59.2) doktora götürdüklerini, (% 24) sık sık emzirdiklerini, belirtmişlerdir (Tablo3.21.). Yine yapılan başka bir çalışmaya göre annelerin %41.9 u doktora götürdüklerini %20.4 ü şekerli-tuzlu su verdiklerini belirtmişlerdir (7). Bir diğer çalışmada annelerin %55.5 i bebekleri ishal olunca doktora götürmekte, %20.5 i ise katı besinler yedirmekte oldukları belirtilmiştir (10). Bölükbaş ve arkadaşlarının yaptığı araştırmada ise annelerin %58.6 sının doktora götürdüğü, %26.6 sının çocuğa bol su verdiği bulunmuştur (8). Yapılan çalışma sonuçları paralellik göstermektedir. Çalışmada annelerin bebeklerinin yürüme döneminde en çok elle ve yürütece koyarak yürümesine yardım etmek (%82.7) yöntemini uyguladıkları saptanmıştır (Tablo3.23.). Molu çalışmasında annelerin %56.8 inin yürütece koyarak, %43.2 sinin elinden tutup yürütmeye çalışma yöntemlerini uyguladıklarını saptamıştır (7). Bölükbaş ve arkadaşları ise annelerin %31.5 inin çocuklarını yürütece koyduklarını, %21.2 sinin ise elinden tutup yürütmeye çalıştırdıklarını saptamıştır (8). Yapılan çalışmada annelerin bebeklerinin ateşini düşürmek için yaptıkları uygulamalar arasında en çok; (% 29.6) doktora götürme, (%28.1) doktorun önerdiği ateş düşürücü şurup verme gibi yöntemleri uyguladıkları tespit edilmiştir. (Tablo3.24.). Yapılan başka bir çalışmada annelerin %49.3 ü bebekleri ateşlenince ateş düşürücü ilaç vermekte, %28 inin ise bebeğin vücuduna sirke sürdükleri görülmektedir (10). Yine diğer bir çalışmaya baktığımızda annelerin %44 ü ılık uygulama yapma, %35.6 sı ilaç verme yöntemini uyguladıkları tespit edilmiştir (7). Ordu da yapılmış çalışmada ise annelerin çocuklar ateşlendiğinde %45.3 ünün üzerini soyup ısısını azalttığını, %36.5 inin ilaç verdiği saptanmıştır (8). Yapılan bu araştırmada annelerin % 94.9'unun bebeği doğunca isimlerini koyarken kulağına ezan okuttuğunu belirtmiştir. Annelerin % 53.6'sının bebek doğduktan sonra mevlit okutma, %23'ünün kurban kesme gibi uygulamaların yapıldığı saptanmıştır. (Tablo3.26.). Yalnızca Molu nun yaptığı araştırmada bu şekilde bir karşılaştırmaya rastlanmıştır. Araştırmaya göre annelerin %96.3 ünün bebeği doğunca ismi kulağına ezanla okunmuştur. Yine annelerin %53.7 sinin bebek

38 29 doğduktan sonra mevlit okutma, %34.3 ünün kurban kesme gibi uygulamalar yaptıkları görülmüştür (7). Çalışmalar bu noktada paralellik göstermiştir. Çalışmada annelerin bebeklerinin öksürüğü olması durumunda yaptıkları uygulamalar değerlendirildiğinde en yüksek (%40.3) doktora götürdüğü, (%37.2) öksürük şurubu verdiği görülmüştür (Tablo3.27.). Yapılan bir diğer çalışmada annelerin %67.3 ü bebekleri öksürünce doktora götürmekte, %16 sı ise bebeklerinin sırtına gazyağlı gazete sarmaktadır (10). Başka bir çalışmaya göre bebeklerin öksürüğü olması durumunda öncelikle (%44.8) öksürük şurubu verildiği ve (%25.1) doktora götürüldüğü gibi uygulamaları yaptıkları belirtilmiştir (7). Çalışmada annelerin bebeklerinin sürekli ağlaması durumunda uyguladıkları yöntemler incelendiğinde en yüksek (%46.4) emzirdikleri ve salladıkları, (%20.9) doktora götürdükleri tespit edilmiştir (Tablo3.28.). Molu nun yaptığı çalışmada annelerin %35.3 ü sürekli ağlayan çocuklara mama verdiklerini, %26,4 ününde gezmeye çıkarttıkları tespit edilmiştir (7). Bir diğer çalışmada ise bebekler ağladığında annelerin %54 ü emzirmekte, %19.3 ü dua etmektedir(10). Sonuçlar bu noktada paralellik göstermiştir Çocuk ve bebek sağlığı için yapılan geleneksel uygulamalar halen önemli düzeyde devam etmekte, bunların bir kısmı bebeğe-çocuğa zarar verici özellikte olabilmektedir. Geleneksel uygulamalarla ilgili değişik örneklere rastlanabilmekte ve değişik bölgelerde çok çeşitli uygulamaların halen sürdüğü gözlenmektedir. Geleneksel sağlık uygulamalarının olumsuz yönlerinin sağlık personeli tarafından giderilmesi gerekmektedir. Ancak geleneksel uygulamaların toplum kültürünün bir parçası olduğu ve toplumun genel kültür düzeyinin, eğitim düzeyinin ilerlemesiyle olumlu yönde değişebileceği unutulmamalıdır.