İ Ç İ NDEKİ LER. " " s *yfa '

Transkript

1 İ Ç İ NDEKİ LER Dergiden mektup 2. Harita ve Kadastro Semineri İmar Plânı Uygulamaları. '. Y. Müh. Gelâlettin SONGU Kadastroda Otomasyon ve Delikli Kart Kadastrosu Y. Müh. Burhan TANSÜĞ Yükseklik ve Nivelman Y. Müh. Ekrem ULSÖY Harita ve Kadastro Mühendisliğinin Değişik Mühendislik Kollarıyla İlişkisi Y. Müh. Macit ERBODAK Çok Yönlü Ekonomik Haritalar Y. Müh. Hüseyin BOZKIR Devlet Plânlama Teşkilâtı Y. Müh. Haldyn ÖZEN Harita vö Kadastro Terimleri Tanıtım Haberler " " s *yfa '

2 95 98

3 H1RİTA VE KflDDSTRO MÜHENDİSLİĞİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası tarafından dört ayda bîr Ocak, Mayıs, Eylül aylarında yayınlanır. t Sahibi : Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası adına Başkan M. Emin ERTÜRK %... ' * Çorumlu Müdür : Kadir PALA 'i t ' * Yayın Kurulu : Nuri ALTINOK Servet ÇETtNTAŞ Erdoğan ÖRÜKLÜ Kadir PALA * Ahmet YAŞAYAN Yönetim ve Mü racaat yeri : Atatürk Bulvarı Soysal Haiî No : 91/58 Yenişehir - ANKARA Tel s g Fiatı % 5 TL. Yıllık abonesi % 15 TL. Dizildiği ve Basıldığı yer : Güzel İstanbul Matbaası Ankara îlân tarifesi : Arka dış kapak = 600 TL. ön iç kapak = 500 TL. Arka iç kapak = 450 TL. tç sahifeler = 400 TL. Yarmı sahifeler = 250 TL. 1/4 samfe = 150 TL. Devamlı ilân verenlere % 20 indirim yapılır. $ Yayınlanan bütün yazılara telif ve tercüme hakkı ödenir. $ Gönderilen yazılar yayınlansın yayınlanmasın geri verilmez % Yazı ve ilânlardaki fikirler yazarlarına aittir. Odayı ve Dergiyi sorumlu kılmaz. % Çevirilerden doğacak hertürlü sorumluluk, çevirene aittir. ^ Dergide yayınlanmak üzere gönderilen yazıların daktilo ile seyrek satır olarak yazılması, şekillerin aydıngere çini mürekkeple çizilmesi, şekil yerlerinin belir tilmesi ve yazıların imzalanmış olarak iki nüsha gönderilmesi lâzımdır. Kıss yazılar tercih edilir.

4 Sayın Okurlarımız, Odarmzca her yıl yapilmam kararlaştırılan bilim ve teknik toplantılarının ikincisi «II. Harita ve Kadastro Semineri» adıyla Şubat 1967 tarihlerinde yapılmıştır. Bu seminerde görüşme, tartış-' ma konusu olan bildiriler, derginin bu sayısında sunulmaktadır. İmkânların yetersizliği yüzünden seminer görüşmelerinin tamamını ya- yınlayamamaktayız. Gelecek yıllarda, bilim ve teknik toplantıların-- $a yapüan görüşmeleri tartışmaları kapsayacak sekide özel sayılar \ düzenlenebileceğini umuyoruz. Bu sayının sonunda, Harita ve Kadastro terimleri hakkında ya- * pılan çalışmaları tanıtan bir yazı bulacaksınız. Ayrıca bir terim önerme fişi örneği verilmektedir. Yapılmakta olan terim çalışmalarının yardımlarınızla güç kazanacağını özellikle belirtmek isteriz. * Dergimizin yayın kurulu iki yûlık başarılı bir çatışmadan sonra görevini yeni yayın kuruluna bırakmış bulunmaktadır. Halen görevlerinden aynlmış olan Erdal KOÇAK, Selâhattin ÖNER, A. Kemal ÖZDEN arkadaşlarımızın çalışmalarını burada 'takdirle açıklamak bizim için zevkli bir görevdir. Devraldığımız görevi yaparken daima tenkitlerinizi bekleyeceğiz. Çalışmalarımızı geliştirmek için her imkândan yararlanmak temel amacımız olacaktır. Saygılarımızla YAYIN KURULU 3

5 i* Sayın Bakan, Sayın Konuklar, Sayın Meslektaşlar Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasınca düzenlenen İkinci Harita ve Kadastro Seminerini açıyorum. Son yıllarda yurdumuzda karşılaşılan temel sorunlardan biri, jkalkinma^ plânlarının ve programlarının yeterli şekilde uygulanmasının nasıl mümkün olabileceği konusudur. Birinci Beş Yıllık Plânın hazırlandığı günlerde, henüz Harita ve Kadastro Sektörünün plân içindeki öneminin ne olacağı tartışma konusu idi. Bu gün artık bu sektörün plân içinde alacağı fonksiyonel görevler açık ve seçik olarak belirmiş, yaygın olarak benimsenmiştir. Harita ve Kadastro Sektörü bir çok yatırımların gerçekleşmesi için gerekli olan bir temel hizmet, bir alt yapı yatırımıdır. Bu günkü meselemiz, meslektaşlarımızca bu hizmetlerin en iyi şekilde yapılabilmesinin nasıl sağlanacağıdır. Başlıyacak olan seminerde, ekonomik kalkınma amaçlan için Harita ve Kadastro tekniklerinden nasıl yararlanılması gerektiği ve diğer mühendislik kollarıyla başlıca ilişkileri açıklanacak, ayrıca Harita ve Kadastro tekniklerinde sağlanan bazı gelişmeler de tartışılacaktır. Hemen belirtmek isterim ki, odamız, önümüzdeki yıllarda araştırma ve inceleme çalışmalarına daha fazla önem vermeyi planlamaktadır. Aramızda bulunan Sayın Bakana ve Sayın Konuklarımıza, değerli konuşmacılara ve seminere tebliğ veren üyelerimize candan teşekkür eder, çalışmaların memleketimiz ve camiamız için hayırlı olmasını dilerim. Seminerimize huzurlarıyle onur veren İmar ve İskân Bakanı Sayın Haldun MENTEŞEOĞLU'nu bu mesut andan yararlanarak kürsüye davet ediyorum. Saygılarımı sunarım. 4

6 İmar Plânı Uygulamaları" Sayın Bakan, Sayın Müsteşar, Sayın Misafirler. Y. Müh- Celâlettîn SONGU İmar ve İskân Bakanlığı Harita Dairesi Başkanı Konuşmanın.başlığı olarak (İmar Plânı Uygulamaları) cümlesini gördüğünüz zaman, size, uygulama işlerinde Poligon güzergâhlarının ne şe- >, kilde döşenmesi gerektiği, uygulama krokilerinin nasıl düzenlenecekleri, grupların aplikasyonlarının ne şekilde yapılmalarının uygun olacağı gibi konulardan bahsederek tekniğin soğuk yüzünü göstereceğimi sanmış iseniz hemen müjdeleyeyimki bunlardan mümkün mertebe kaçınarak sizleri sıkmamaya geyret edeceğim. / Bu konuşmamla, Harita Mühendisliğinin en mühim bir çalışma alanı imasına rağmen mâlesef yurdumuzda en çok ihmale uğramış ve önemi anlaşılamamış bulunan, şehirlerde plân uygulaması işlerine dikkatinizi çekmeğe çalışarak uygulamanın Önemi ile bizde ve bir iki dış mem- t Seketteki uygulama esasları hakkında bilgi vermek ve yurdumuzda alınmasını lüzumlu gördüğüm bazı tedbirler üzerinde durmak istiyorum. Ancak plân uygulaması konusu, yan etkileri de düşünüldüğü takdirde bir konferans değil başlı başına bir seminer olabilecek kadar geniş bulunduğundan bu konuşmamla konunun sadece bir panoromasını çizebileceğimi söylemek isterim. İmar Plânı Uygulaması ne demektir? İzin verirseniz önce bu konu üzerinde biraz duralım, zira imar işleri ile ilgili her mesleğin mensubu plân uygulamasını kendi yönünden mütalâa etmektedir. Örneğin bir şehircî plân esaslarına göre yolların açılmasını, binaların imar plânında verilmiş olan esaslar dahilinde yapılmasını, yeşil saha çocuk bahçesi gibi yerlerin düzenlenmesini.plân uygulaması olarak kabul eder. Bir inşaat mühendisi imar plânı uygulaması olarak yapılacak binaiarın projelerinin incelenip onanması, projelere uygun inşaat yapılıp yapılmadığının kontrolü, yol inşaatlarının yapılması gibi hususları plân uygulaması olarak görür. * II. Harita ve Kadastro semineri'nde yazarı tarafından verilen konferanstır. 5

7 Biz Harita Mühendisleri ise, bütün bu işlerin yapılabilmesi için önce plânda gösterilen yol, yeşil saha ye çocuk bahçesi gibi yerlerin aplike edilerek zeminde belirli hale getirilmesi ve özellikle inşaata elverişli olmayan kadastro parsellerinin yeniden düzenlenerek imar parseli haline getirilmesinin zorunlu olduğunu düşünerek plân uygulamasının temelini bu işlerin teşkil ettiğine inanırız. Gerçekten imar plânlan şehirlerimizin güzel, trafik ve sağlık kurallarına en uygun bir şekilde gelişmesini sağlamak üzere düzenlenmektedirler Şu halde plândan beklenen bu faydaların sağlanabilmesi için plânın istendiği hususların hepsinin bîrden yerine getirilmesi lâzımdır. Örneğin, plânda gğsterilen gelişme sahalarındaki bütün yollar, yeşil sahalar ve diğer genel alanlar aplike edilerek inşa edilmiş olsa-bile Kadastro parselleri düzenlenerek, yani birleştirilip tekrar inşaata uygun bir halde bölünerek imar parselleri meydana getirilemezse bu sahalarda bina Ü inşaatı yapmağa imkân bulunamıyacaktır. Bina inşaatı yapılamayınca da gayrimeskûn bir saha halinde kalacak ve yapılmış olan bütün yollar ve tesisler bir fayda sağlamıyacaklardır. Bu itibarla ben, imar plânlarının uygulanabilmesi için en önemli problemin arazi düzenlenmesi olduğuna inanıyor ve imar plânı uygulaması dediğim zaman daha çok bunu kast ediyorum. Bu söylediklerimi doğrulayacak bir iki örnek vermek isterim. Bu gün Türkiye'de yaklaşık olarak 800 belediyenin imar plânları mevcut bulumaktadır. Fakat bunlardan uygulananı mâlesef pek azdır. Uygulanamama nedeni ise belediyelerde uygulamada ilk iş olan plân aplikasyonu ve arazilerin düzenlenerek inşaata elverişli imar parselleri haline getirecek elemanların bulunmamasından ileri gelmektedir. Federal Almanya İmar Kanunu da bu söylediklerimi doğrulamaktadır. (Federal Almanya İmar Kanunun amacı nedir) isimli bir eserde rastladığım bir cümle bu bakımdan çok entrasandır. Bu cümle de aynen (Federal Almanya İmar Kanunun temel amacı zor olan arsa temini meselesidir) denilmektedir. Bu hususu kanunun maddeleri de doğrulamaktadır- Nitekim 189 maddeden ibaret olan kanunun, kamu hizmetlerinin yürütülmesi ve bu hizmetlerin karşılığı olarak alınacak iştirak payları, arazi değerlerinin tesbitleri, idari, adli ve vergi hususlarında da çok fazla maddeleri olmasına rağmen arazi düzenlenmesi ve sınır düzenlemeleri ile ilgili 40 maddesi bulunmaktadır. İmar Plânı Uygulamasının şehrin gelişmesinde ve geleceğinde büyük rolü bulunmaktadır. Örneğin, plânın uygulanamaması şehirlerde gecekonduların artmasının en büyük nedenlerinden biridir. Bunu açıklayabilmek îçîn gecekondu üzerinde biraz durmak istiyorum. 6 ;

8 Gecekondu bölgelerine Almanya'da Elendsvirtel denilmektedir. Bunun anlamı sefalet bölgesi demektir. İngilizcede aynı bölgeler için Slum tabiri kullanılmaktadır ki bunun anlamı da diğerinin aynıdır. Bundan anlaşılacağı gibi başka ülkelerde gecekondu bölgeleri sefaletin, fakirliğin ve yokluğun hakim olduğu bölgelerdir. Bizde de gecekondu bölgelerinde fakirlik ve yokluk vardır. Fakat yurdumuzun genel hayat düzenini ve özellikle köy ve kasabalarımızdaki iskân durumunu düşünecek olursak, büyük şehirlerimizdeki gecekondu bölgelerini batı bölgelerindeki sefalet bölgeleri ile bir tutmağa imkân yoktur. Hele gecekondu bölgelerinde bir kaç kiralık gecekondusu bulunan kimselerin bulunduğunu ve bir gecekondunun 5-15 bin liraya mal olduğunu, bir gecede yapıldığı için tabiî ki kalitesinin düşük olacağını da düşünecek olursak bu husus dahada belirli bir durum alır. * Emlâk Kredi Bankasının, bankadaki mesken kredisi hesabına 10 bin lira yatıranlara 40 bin lira kredi verdiği de düşünülecek olursa, gecekondu sahiplerinin daha güzel ve sıhhi evler yapabilecekleri kolayca anlaşılır. Bu durumda bizdeki gecekondulara sefalet bölgeleri anlamı vermekten çok ruhsatsız veya kaçak inşaat bölgeleri demek çok daha yerinde olur. Şu halde Vatandaşlarımız acaba neden ruhsat alarak daha muntazam bir inşaat yapma yoluna gitmeyip, yaptırdığı binanın yıkılabileceğini de göze alarak gecekondu yapmaktadır. Bunun bir çok nedenleri olmakla beraber başlıca ve en önemli nedenlerden birinin inşaat yapacak kimselerin yeteri kadar ve ucuz arsa bulamadıkları olduğunu söylemek mümkündür. Ucuz arsa meselesine biraz sonra değinmek üzere önce yeteri kadar arsa sorunu üzerinde biraz durmak istiyorum. Bunu açıklayabilmek için Ankara'nın nüfus artışlarına göre yıllık arsa ihtiyacını kabaca bir inceliyelim. Ankara şehrinin belediye sınırları içerisindeki 1960 nüfus sayımlarına göre nüfusu 650 bin, 1965 yılında ise dir. Bu duruma göre Ankara şehrinin 5 yıllık nüfus artışı veya senelik 50 bindir- İstatistiklerden elde edilen bilgilere göre Türkiye'de ortalama olarak bir aile nüfusu 4.7 kişiden ibarettir. Şu halde bu nüfus artışına göre Ankara'da senede yaklaşık olarak aile artmaktadır. Veya başka bir deyimle her aileye bir mesken düşünülecek olursa her sene meskene ihtiyaç bulunmaktadır. Her parsele ortalama olarak 4 daireli bir bina yapıldığı düşünülürse, Ankara'da, yılda yaklaşık olarak 2600 inşaat parseline ihtiyaç olduğu ortaya çıkar. Hatta bahçeli evler bölgelerinde her parsele bir daireli binalar yapıldığına göre yıllık parsel ihtiyacının 3-4 bin civarında

9 olduğunu söylemek mümkündür. Şu halefe Ankara'da nüfus artışını karşılayabilecek sayıda bina yapılabilmesi için her yıl bu sayıda parselin, her sınıftan halkın ihtiyacını karalayabilecek çeşitli fiat bölgelerinde aplike edilerek inşaata hazır vaziyete getirilmesi gerekmektedir. İnşaat yapacak vatandaşların arsa satın almasında bir seçme yapabilmesi için yıllık arsa ihtiyacının 3-4 katı arsanın daima inşaata hazır durumda beklemesi gerektiğinden Ankara'da özellikle ucuz bölgelerde olmak üzere bin arsanın inşaata hazır vaziyette elde bulundurulması ve her yıl yeniden 3-4 bin arsanın inşaata hazır, hale getirilmesi lâzımdır. Görüldüğü gibi imar edebilmek için evvelâ arsa temin etmek lâzımdır. Ancak temin edilen arsalar yüksek fiatlı olursa inşaat yapacak kimseler bu arsaları alamıyacakları için istenilen amaca genede varılamamış olur. > Bilindiği gibi ticarette bir arz ve talep kanunu vardır. Bir mal piyasaya çok arz edilmiş buna karşılık alıcı az ise o malın fiatı düşer. Fakat ' bir mal piyasada az bulunursa ve alıcı da çok ise fiat artar. Ancak arazi ve arsaların alınıp satıldığı pazarlarda bu kural her zaman yürürlü değildir. Çünkü artan arsaların bazı şartları haiz olması istenir, örneğin şehre çarşı ve pazar yerlerine yakın, yolu yapılmış, elektrik, su ve hava. gazının getirilmiş olması arsaların fiatlarını kesin ölçüde etkileyeceği bir gerçektir. Ama aynı şartlardaki arsaların fiat artışlarında arz ve talep, muhakkak ki ticaretteki arz ve talep kaidesinin etkilerini gösterecektir. Bu iti» t barla biz şimdi şehir içerisinde ve gelişmiş bölgelerdeki arsaları bir tarafa bırakarak şehrin her yıllık arsa ihtiyacını karşılamak üzere yeniden iskân sahasına katılan tarım arazileri üzerinde biraz duralım. Şehrin çevresinde ve meskûn sahalara en yakın yerlerdeki tarlalar düzeltilerek kadastro parselleri imar parseli haline getirilmemiş iseler, bu arsalara inşaat yapmağa imkân olmayacağı için talep az ve fiatlar düşüktür. Aynı yerlerdeki arsalar düzenlenmiş ve aplike edilerek N köşeleri belirtilmiş, yani inşaat yapılabilecek duruma getirilmiş iseler, bunların mevcut yollara en yakın olanları en iyi fiatla satılabilenleridir. Yoldan uzaklaştıkça fîatlar biraz düşer ama aplike edilmiş olan arsaların aralarındaki yollar yapılacak olursa arsa fiatları arasındaki farklar çok azalır. Görüldüğü' gibi toprağın tarım arazisinden arsaya geçişinde bir fiat artışı olmaktadır. Arsa fiatlarındaki artışlar hakkında Almanya'da yapılmış olan bir araştırmanın grafiğini inceleyecek olursak bu hususu daha açık görebiliriz (Şekil : 1) Grafikte görüldüğü gibi arazi fiatlarında daima normal bîr artış mevcuttur. Ancak bu artış bazı durumlarda daima bir anormalik gösterir. 8.

10 Örneğin, grafikte A ile gösterilen yerde fiatlarda birden bire bir yükselme vardır. Bu artışı meydana getiren sebep, o zamana kadar tarım (arazisi olarak kullanılan bölgelerin imar plânı içine alınacağının kararlaştırılması ve bu kararın halk arasında duyulmasıdır. Bundan sonraki anormal fiat artışı, öncekinden biraz daha az olmakla beraber nazım plânın düzenlenmesi ve kesinleşmesi ile meydana gelir. Daha sonraki fiat artışları sırasıyla imar plânının kesinleşmesinde, kamu tesisleri için gerekli alanların satın alınması ve inşaata başlanmasında, Kadastro Parsellerinin yeniden düzenlenerek imar parseli' haline getirilmesinde ve en son olarak da kamu tesisleri için yapılmış olan harcamaların hesaplanarak, iştirak payı olarak mülk sahiplerine dağıtılması ve tahsili ile meydana gelmektedir. Burada en sondaki F noktasında görülen çok büyük bir artış kamu tesisleri için harcanan paranın iştirak payı olarak mülk sahiplerinden alınmasından ileri gelmektedir ve tabiî olarak karşılamak gerekir. Bundan evvelki E noktasında görülen oldukça büyük bir artış ise imar parsellerinin kesin olarak belirli hale gelmesinden ötürü meydana gelmektedir. Arazi düzenlenmesinin arsa fiatları yani arsa politikası yönünde büyük önemini bu grafik de bize çok güzel göstermektedir. Görüldüğü gibi A ve C arasındaki plânlama safhasında fiat artışları daha küçük miktarlarda ve ancak iki safhada kaldığı halde arazinin yeniden düzenlenmesi sırasındaki artışlar çok daha fazla ve çeşitli safhalarda olmaktadır. Bu İti- *9

11 barla, bu gün bir bilim haline gelen ve muhakkak ayrı bir seminere konu teşkil edebilecek olan arsa politikası, arsa -Hatlarının izlenmesi ve fiat takdirleri gibi işler Avrupada tamamen Harita Mühendislerinin çalışma konuları içersinde bulunmaktadır. Buraya kadar söylediklerimizi özetliyecek olursak ucuz arsa temini ve gecekondu problemlerinin çözümünü sağlayacak en uygun tedbir, kadastro parsellerinin yeniden düzenlenerek bol miktarda arsanın imar parseli haline getirilmesi veya başka bir deyimle imar plânlarının hızla uygulanmasıdır. Bol miktarda arsayı inşaata hazır vaziyete getirerek gerek gecekondu yapımını ve gerekse arsa fiatlarının artışını önlemek üzere yapılmış olan f en güzel bir uygulama olarak Ankara'nın Yenimahallesini göstermek mümkündür. Burada arsalar düzenlenerek aplike edilmiş ve inşaata hazır, ' vaziyete getirilerek çok ucuz fiatla halka satılmıştır. '"' 5 Yenimahailenin yapılması sırasında hiç parası olmadan inşaata baş-, ' layip kendi gücünüde katarak ev sahibi olanlar pek çoktur. Yenimahalle ' örneğinin başarılı olmasında, özellikle hazır ev plânlarının verilmesi ve ruhsat işlerinde kolaylık gösterilmesi gibi hususların da büyük rolü olmasına rağmen bol ve ucuz arsa temini en büyük faktörü teşkil etmekledir'; Eğer yenimahailede bol miktarda ucuz arsa temin edilmemiş olsaydi bü'gün orada oturan nüfus muhakkak Ankara'nın her tarafına dağılacak gecekondularda oturacaklardı. İmar ve İskân Bakanlığının Gecekondu Önleme Bölgeleri, sınırlı bir sa-* yıda dahi olsa bol ve ucuz arsa teminini kolaylaştıracağı için bu yönde alınmış en iyi bir tedbir olacaktır sayılı imar kanunununa göre tarım arazisinden imar parseline geçişin safhaları şöyledir : Türkiye'de her belediye, belediye hudutları içinde kalan sahanın halihazır haritaları ile, nüfusu den yukarı belediyeler imar plânlarını ve nüfusu den aşağı belediyeler ise tesbit edilecek! belirli yolların istikamet plânlarını yaptırmak zorundadır. İma 1 - plânlar, ve yol istikamet plânlan nazın plân ve uygulama plânı olmak üzere iki çeşittir. Bunlar halihazır haritalar üzerine çizilirler. Nâzım plân, arazi parçalarının ileride ne şekilde kullanılacağını, ana trafik yollarını ve başlıca bölge tiplerini gösteren bir plândır. Uygulama plânları nazım plânın esaslarına uygun olarak çizilen ve uygulama için gerekli bütün teknik hususları gösteren plânlardır. İmar Kanununun uygulanması yönünden bu iki plân arasında bir fark bulunmamaktadır. Her iki plânda da kanunun bütün hükümleri uy- -10

12 gulanır. Ayrıca kanunun 27. inci maddesinin (a) fıkrasında nazım plânlar anlatılırken (İstimlakler bu plâna göre yapılır.) denilmektedir. Bu hükmün, uygulama plânları yapılıncaya kadar geçecek zaman içersinde arazi Hatlarında artış olabileceği düşünülerek, imar plânının uygulanması için gerekli alanların hemen istimlâkine imkân vermek gayesiyle konulduğu anlaşılmaktadır. Halbuki istimlâk edilecek alanları kesin olarak ancak uygulama plânları ile tesbit etmek mümkün olabileceği için bu hükmün (İstimlâkler bu plâna göre yapılır) yerine (bu plâna göre de istimlâk yapılabilir) şeklinde olması gerekirdi. Aynı maddenin (b) fıkrasında ise (uygulama plânları halihazır haritalar üzerine çizilmekle beraber mevcutsa kadastro vaziyeti de işlenir) denilmektedir. Muhterem arkadaşlar, bu hüküm Türkiye'de Kadastronun mâlesef çok az yerde yapılmış olmasından dolayı konulmuş bir hükümdür. Aslınîda bu maddenin (uygulama plânlan kadastro haritalarının orijinal nitelikteki kopyaları üzerine çizilir) şeklinde olması gerekirdi- Zira uygulama plânları gerek yolların ve gerekse parsellerin alacağı şekilleri detaylı olarak gösterecekleri için kadastro durumunun en kesin bir şekilde gözönün-de bulundurulması gerekmektedir. Bu da ancak uygulama plânlarının kadastro haritaları üzerine çizilmesi, ile mümkündür. Bununla beraber bugün, Türkiye'nin her şehir ve kasabasının kadastrosu olsa bile böyle bir hüküm yine de yürütülemiyecek durumdadır. Çün kü uygulama plânlarının kadastro haritaları üzerine çizilebilmesi için bu haritaların ada sistemine değil, pafta kitabelerine kadar dolu çizilmesi gerekmektedir ki bu yapılmamaktadır. Bu hususa ileride gene değinmek üzere şimdi tekrar plân uygulamalarına geçelim sayılı imar kanununa göre imar plânı uygulamasının hukukî yönlerini (Şekil : 2) deki şema üzerinde göstermiş bulunuyoruz. Yukarıda açıkladığımız gibi her belediyenin yaptırmakla yükümlü olduğu halihazır haritalar üzerine nâzım plân ve uygulama plânlan yapılır. Her iki plân da belediye meclisi veya imar idare heyetinin kabulü ve İmar ve İskân Bakanlığının tasdiki ile kesinleşir. Kesinleşen plânlar belediye dairesinde herkesin görebileceği bir yere asılarak bir ay süre ile sergilenir ve bu husus usulüne uygun olarak Hân edilir. Kesinleşen, plânların iyi bir şekilde uygulanmasını sağlamak için- kanun belediyelere iki görev yüklemektedir. Bu görevlerden biri Belediye MI

13 12

14 <, Meclisinin kabulü ile kesinleşecek olan dörder yıllık imar programlarının hazırlanması, ikincisi ise bu programların uygulanması için gerekli öde nek İle programı uygulayacak ve belediyenin imar çalışmalarına göre mey dana çıkacak ihtiyacı karşılayacak fen adamı veya fen kurulu kadrolarını her yıl bütçelerine koymaktır. Çok iyi düşünülerek konulmuş olan bu mad de ne yazık ki işlememektedir. ' Bu maddenin işlememesinin başlıca nedenlerini, belediyelerin bütçelerine koydukları kadroların yetersizliği, teknik elemanın belediyelerde çalışmak istememesi ve Türkiye'de teknik eleman kıtlığı gibi gerçeklerde aramak yerinde olur. Bu durumlar gözönünde bulundurularak belediyelere teknik eleman sağlamak için 710 sayılı kanun hazırlanmış ve Büyük Millet Meclisinden,, çıkarak kanunlaşmış bulunmaktadır. ; Buraya kadar olan çalışmalar plân çalışmalarıdır. Plân uygulaması bundan sonra başlar. Uygulamaya geçilebilmesi için ilk önce uygulama ve parselasyon haritalarının yapılması gerekir. Parselasyon haritaları, imar plânı esaslarına bağlı kalınarak, arazide ve büroda çalışmak suretiyle yapılan ve imar parsellerinin kesin şekil ve alanlarını gösteren haritalar ve bu haritalarla ilgili çizelgelerdir. Bu haritalar hakkında biraz sonra daha ke^in bilgi vereceğim. Uygulama ve parselasyon haritaları bir ay süre ile belediye dairesine asılarak sergilenir ve bu husus usulüne göre ilân edilir. Askı müddetinin t bitiminden itibaren 30 gün içinde plâna itiraz edilebilir. İtirazlar belediyece incelenir ve uygun görülen değişiklikler yapılır. Düzenlenmiş parselasyon haritaları Belediye Encümeninin, varsa İmar İdare Heyetinin onamasiyle kesinleşir. Kesinleşmiş olan parselasyon haritaları tescil edilmek üzere Tapu Sicil Muhafızlıklarına gönderilir. Bu daireler, ilgililerin muvafakatini aramaksızın sicillerini bu plânlara göre doğrudan doğruya tanzim ve tesis etmekle yükümlüdürler. Fakat Tapu Sicil Muhafızlıklarının, kanunun açık hükmüne rağmen ilgililerin müracaatı olmadan kayıtlarını düzeltmedikleri görülmektedir. Tabiiki bu hal bazı karışıklıklara sebep olmaktadır. Konuşmamıza başlarken imar plânı uygulamasının temelini arazi düzenlenmesi teşkil ettiğini söylemiştim. Plân uygulamasının hukukî yönünü bu şekilde kısaca özetledikten sonra, arazi düzenlemesi üzerinde biraz daha geniş açıklamalarda bulunmak istiyorum. Türkiye'de birkaç büyük şehrimiz hariç hiç bir şehirde iyi bir imar plânı uygulaması yapıldığını söylemek mümkün değildir. 13

15 Bir çok küçük şehirlerimizde, büyük emek ve para harcanarak yapılmış bulunan imar plânlarının aplikasyonu, inşaat kalfası ve hatta bazı yerlerde marangoz gibi ehliyetsiz kimselerin elinde bulunmaktadır. Bunlar yapılacak binaların yerlerini diğer binalara göre göstermekte ve tabiiki bir çok yanlışlıklar yapmaktadırlar. Büyük şehirlerimizde de uygulamanın mükemmel bir şekilde yapıldığını söylemek mümkün değildir. Nitekim İstanbul Belediyesinde Harita Müdürlüğü kurulmadan önce yapılmış olan arazi düzenleme (Hamur) plânları bir çok şikâyetlere sebep olmuş, sonuç olarak bu şikâyetler imar kanununun 42 inci maddesinin, düzenlenmiş olan parsellerin % 25 noksaniyle sahiplerine dağıtılabileceğine ilişkin, belediyelere yetki veren kısmı Anayasa Mahkemesi tarafından yürürlükten kaldırılmıştır. * Ankara belediyesinde yapılan arazi düzenleme plânlarında da, belkide kanunun 42 inci maddesinin parselin eski yerinin esas tutulacağına dair hükmüne sıkı sıkıya bağlı kalınmak istenmesinden ötürü imar parsellerinin çok fazla şuyulu olarak düzenlendikleri görülmektedir. İmar Kanununun arazi düzenlenmesi ile ilgili maddesi 42 inci maddedir. Bu madde imar plânı sınırı içersindeki binalı ve binasız gayrimenkul- Jerin plâna uygun bir şekilde inşaata elverişli hale getirilmesi için gayrimenkul sahiplerinin muvafakatim aramaksızın birbirleriyle ve yol fazlası veya diğer kamu kuruluşlarına ait yerlerle birleştirilerek plân gereklerine göre bağımsız veya şuyulu olarak parsellere ayırmıya ve bu yerleri % 25 noksanı ile sahiplerine dağıtmıya Belediyeleri yetkili kılmıştır. Ayrıca gene aynı madde ile birleştirilen ve sonra parsellere ayrılan arsaların dağıtılmasında eski yer ve yüzölçümlerinin esas tutulacağı hükmü konulmuştur. Uygulama işlerinin yürütülmesi için bu hali ile çok yetersiz olan bu maddenin eksikliklerini imar tüzüğü bir dereceye kadar tamamlamaya çalışmış ise de, Anayasa Mahkemesince, düzenlenen parsellerin sahiplerine % 25 noksaniyle dağıtılabileceğine dair hükmün yürürlükten kaldırılması imar plânı uygulamasının en önemli bir aracını uygulayıcıların elinden almıştır. İmar ve İskân Bakanlığı bu maddeyi daha geniş kapsamlı olarak yeniden hazırlamış ve İmar Kanununda yapılacak öteki değişikliklerle birlikte Büyük Millet Meclisine sunmuş bulunmaktadır. Yeni hazırlanan metin başlıca şu hususları içine almaktadır : a) Belediyeler imar plânı içindeki binalar ve binasız arazi ve arsalları düzenlemeğe ve, şuyulu veya şuyusuz olarak tekrar dağıtmaya yetkilidirler. 14

16 b) Düzenlenen arsaların, düzenlemeden dolayı doğan flat artışları karşılığında bunların yüzölçümlerinden (düzenleme ortaklık payı),'olarak % 25'ine kadar bir miktar düşülebilir. Düzenleme ortaklık payı olarak alınan miktar ancak yol, alan, otopark, yeşil saha gibi genel hizmetlerden başka amaçlarla kullanılamaz. Herhangi bir parselden bir defadan fazla ortaklık payı alınamıyacağı gibi ayrıca değerlendirme resmi de alınamaz. c) Üzerinde bina bulunan hatalı parsellerde şuyulanma yalnız zemi ne bağlı olup suyunun giderilmesinde yapı değeri ayrıca gözönünde bu-. lundurulur ve yapı değeri mal sahibine ödenmedikçe bu yapıların eski sahiplerince kullanılmasına devam edilir., % Görüldüğü gibi yeni hazırlanan madde eskisine göre bir çok ileri '.* görüşleri içine almaktadır. 42 inci madde uygulamasının en iyi bîr şekilde yapılabilmesini sağ-lamak için İmar ve İskân Bakanlığınca tasarı halinde hazırlanmış bulunan yönetmelik esaslarına da kısaca değinmek isterim. Bu yönetmelik Bakanlığımız Kursunda 5 yıldan beri öğretilmekte olup bazı yerlerde tatbikat sahası bulmuştur. Şekil 3'de görüldüğü gibi şema yardımcı belgeler, esas işler ve arazî çalışmaları olmak üzere 3 bölüme ayrılmıştır. t Herhangi bir yerde arazi düzenlenmesine karar verildiğinde önce kadastro durumu ve imar uygulama plânı halihazır harita üzerine, harita çizim tekniğine göre ve aplikasyon için gerekli ölçüler.alınabilecek şekil ve incelikte ve kurşun kalemle çizilerek uygulama haritası meydana getirilir. Aslında uygulama haritasının halihazır harita üzerine değil doğrudan doğruya kadastro paftalarının orijinal niteliğindeki kopyaları üzerine, hatta doğrudan doğruya kadastro paftalarına çizilmesi gerekir. Fakat Kadastro Genel Müdürlüğünce Kadastro Haritaları ada ada çizildiği için bu husus sağlanamamaktadır. Aplikasyon işlerinin en iyi bir şekilde yapılabilmesi için aplikasyonda kullanılacak poligonların plânda tasarlanan yollar boyunca döşenmesi gereklidir. Bu şekildeki poligonlar, uygulama haritasından alınan değerlere göre arazide tesis edilerek ölçülen ve hesaplanan koordine değerleri yardımı ile uygulama haritasına çizilirler. Bundan sonra ada uygulama krokisi dediğimiz yani imar adalarının aplikasyonu için gerekli ölçüleri paftalardan alarak meydana getirdiğimiz krokiler hazırlanır ve bu krokilere göre arazide imar adaları aplike edi- 15

17

18 Ancak henüz parselasyon haritası Tamamlanmış değildir ve Şekil : 3'deki şemada gördüğ gibi 7-8 işlemden sonra tamamlanacaktır. Fakat bu işlemler artık tamamen büroda yapı işlemlerdir. Uygun görürseniz bu işlemlere bir göz atalım- Bu hususta daha geniş bilgi edi isteyecek arkadaşlarımız İmar ve İskân Bakanlığı Harita Dairesine müracaat eder kendilerine en geniş bir şekilde bilgi verilebilecektir» Parselasyon haritasının tamamlanması, bu haritaya çizilmiş olan adalar içersine, kad parseli hissesi oranında verilecek inşaata uygun şe-killerdeki imar parsellerinin hesap çizilmesi ile olur. Bu hususun verine getirilmesi için evvelâ düzenleme sahasının bir çizilir, 'buna uy-* gulama sınırı diyoruz. Bu sınır üzerinde bulunan parsellerin sınır i * ve sınır dışında kalan kısımları hesaplanarak bu parseller ifraz edilir ve ifraz çapları hazırlanır. Her parsel için bir parsel fişi hazırlanarak Tapu kayıtları bu fişlere geçirilir. Bu İmar Parsellerinin hesabında büyük ölçüde yardımcıdırlar. ' Denge cetveli düzenleme alanına giren kadastro parselleri ve imar adaları yüzölçü ile kamu tesisleri için kamulaştırılması gereken mik-darı tesbit için düzenlenen bir cetv Özet cetveli kadastro parsellerinin alanları ile kamulaştırılan, plâna giren ve girm miktarları bir arada gösterir. Bundan sonra parseller, önceden hesaplanan miktarlarda bölünerek alanları hesa ve ada rölöve krokileri tamamlanır. Bu krokiler ileride yapılacak uygulamada daima vurulacak belgelerdir ve bu belgelerdeki hesaplanmış değerlere göre her parsel d santimetre inceliğinde aplike edilebilir. Daha sonra, uygulama alanı birden fazla imar adasını içine aldığı takdirde, her kad parselinden imar parseli olarak tahsis edilen miktarların adalara dağılışını göstere tahsis cetveli dediğimiz cetvelleri ile imar parsellerinin her birinin hangi kad parsellerinin birleştirilme veya ayrılması ile meydana getirildiğini gösterecek dağıtma cetv düzenlenir. Burada parselasyon haritası tamamlanmıştır. Bu haritadan yol kesitleri de çıkarı parsellere yapılacak binaların eşik kotları tesbiî edilir. Uygulama sınırı, kadastro ifraz çapları, dağıtma cetveli ve yol kesitleri parsela haritası ile birlikte bir ay süre ile belediyeninuygun bir

19 yerine asılarak sergilenir ve ilân edilirler. İlânı izleyen bir ay içerisinde yapılan itirazlar incelenerek uygun görülenler düzeltilirler. Bu süre sonunda parselasyon haritası Belediye Meclisi tarafından onanarak kesinleşir kesinleşen plânlar tescil edilmek üzere Tapu sicil Muhafızlığına göndederilir. İmar çapları, dağıtma cetvelleri, parselasyon haritaları ve yol kesitleri yardımı ile hazırlanırlar ve parsellerin uygulanması bu çaplardaki bilgilere göre yapılır. Birazda, arazi düzenleme işlerinin başka memleketlerde ne şekilde yapıldığı üzerinde duralım. Ben burada, yalnız Almanya ve Avusturya'da düzenleme işlerinin nasıl yapıldığı konusunda gayet kısa bilgi vermeğe çalışacağım. $ Şekil : 4'de gördüğümüz şema Federal Almanya'da 1960 yılında yürürlüğe girmiş bulunan İmar Kanununa göre arazi düzenleme işlerinin hukukî yönünü göstermektedir- Herhangi bir yerde arazi düzenleme işlerinin yapılması belediye meclisince kararlaştırıldığında ilk iş olarak daire veya komisyon halinde çalışacak bir arazi düzenleme bürosu kurulur. Dpzenleme işlerinin yapılmasının kararlaştırılması ile berabefr çoğu zaman imar plânının düzenlenmesi için de karar verilir. Bir taraftan imar plânı yapılırken diğer taraftan düzenleme bürosu tarafından düzenleme bölgesi ve düzenlemeye giren parseller gösterilmek suretiyle düzenlenecek bölge tesbit edilerek düzenlenme kararı verilir ve bu karar ilân edilir. Bu kararın ilân edilmesiyle beraber vatandaşların gayrimenkuller üzerindeki tasarruf ve herhangi bir değişiklik yapma hakkı kalmamış olur. Bundan sonra düzenlemeğe giren bölge içerisindeki parsel üzerine inşaat yapılamiyacağı gibi mevcut b : nalarda değişiklik ve değer değiştirecek nitelikte hiç bir işlem yapılamaz. Düzenleme karan Tapu Kütüğüne şerh verilir ve düzenleme bölgesindeki arsalarda Belediye, Kanunî şuf'a hakkına sahip olur. Bu husustaki itirazlar, sıra ile Arazi Düzenleme Dairesi, Yüksek Arazi Düzenleme Komisyonu, Eyâlet Mahkemesi Kadastro Bölümü, Yüksek Eyâlet Mahkemesi Kadastro Bölümü veya Eyâlet Mahkemesine yapılabilir. Bundan sonra düzenleme alanına giren arazilerin ve hak sahiplerinin tesbiti ile kadastro haritalarının düzenlenmesine geçilir. Bu haritalar tamamlandıktan sonra bir ay süre ile ilân edilir. İsteyenler Haritaları görüp inceleyebilirler. 18

20 FEDERAL ALMANYA. İMAR KANUNUNA GÖRE İNŞÂ ARAZİSİ DÜZENLENMESİ İŞLEMİNİN SAFHALARI