Şimdi daha çok çalışma zamanı

Transkript

1

2

3 BAŞYAZI Şimdi daha çok çalışma zamanı Değerli sanayici dostlarım, Ege Bölgesi Sanayi Odası nın 2005 yılı Mart ayında yapılan seçimlerinin ardından çalışmalarına başlayan Yönetim Kurulumuz, 47 aydır sizlerin layık gördüğü onurlu bir görevi üstlenmiş ve başarıyla tamamlamaya çalışmıştır. Temel hedefimiz her üyemizin Odamız ile gurur duyması ve Oda faaliyetlerinden yüksek oranda faydalanması olmuştur. Yönetim Kurulumuz ile birlikte, Odamız üyeleri için ulaşılabilir olmak ve üyelerimizin katılımcılığını arttırmak, Ege Bölgesi Sanayi Odası nın olması gereken her platformda, kendi gücü ve seviyesine uygun bir şekilde yer almasını sağlamak, Odamızı ve bölgemizi tanıtmak ve dünyaya açılmak, yeni fikirler üreterek, farklı çalışmalar yapmak ve proje bazlı faaliyetler üretmek için çaba harcadık. Organize sanayi bölgelerimiz ile koordinasyon ve dayanışma içinde çalışarak, bu bölgelere ve ilimize yerli-yabancı yatırımcıları çekmek üzere yerel yönetimlerle, bürokrat kadrolarla, bakanlıklar ve hükümetlerle kurulan iyi diyaloglarla çözüm yollarını tartışabilecek ve yaşanan problemleri neticelendirecek bir bakış açısıyla hareket ettik. Nitekim sadece 2008 yılında; Kemalpaşa OSB nin tüzel kişilik sorununun yasa değişikliği ile çözülmesi dışında, Bağyurdu nda otomotiv yan sanayiine yönelik yeni bir ihtisas organize sanayi bölgesi, bugün şehir içinde sıkışmış döküm sanayicilerimize uluslararası piyasalarda rekabet avantajı sağlayacak nitelikte Aliağa da ihtisas organize sanayi bölgesi kurulması, mevcut organize sanayi bölgelerimizde yerli ve yabancı yatırımcıların yeni fabrika temellerini atması bunun en somut kanıtıdır. Hizmetlerimizle; üyelerimizin, bölgemizin, ülkemizin hak ve menfaatlerinin korunmasına, geliştirilmesine ve büyümesine destek olmayı, Türkiye nin kalkınmasına temel olan sanayi sektörüne değer yaratmayı, birer görev bildik. Sanayicinin, toplumun saygın, güvenilir, sorumluluk sahibi ve Türkiye nin geleceğinde önemli rol oynayan bir kesimi olduğunun anlatılmasına çalıştık. Sanayicilerimizin güçlenmesi için de çalıştık. Özellikle bilgiye ulaşma ve öğrenme ortamları yaratmaya, küresel pazarlarda yeni imkanlar sağlamaya yöneldik. Bölgemizin zengin kaynaklarının ve potansiyelinin tanıtımı ve değerlendirilmesi iş dünyamız için önemli kazanımlar sağlayacağına olan inancımızla yurt içinde ve yurtdışında tanınan, güçlü, saygın ve üretken bir şehir ve oda imajının yaratılmasına katkı sağlamayı misyon edindik. Toplumun tüm kesimlerine açılarak, katılımcı yönetim anlayışı içinde zamanı ve arzusu olan herkesle çalışmayı ve işbirliği yapmayı, üniversitelerle, sivil toplum kuruluşları, kardeş Oda ve Borsalarla iletişim ve eşgüdüm içinde olmayı tercih ettik. Devlet büyüklerimiz, kamu yöneticilerimiz ve kardeş kuruluşlarımız başta olmak üzere gerek yurt içi gerekse uluslararası ölçekteki temaslarımızda elde ettiğimiz deneyim ve öngörüleri siz sanayici dostlarımızla, geleceğimizi emanet edeceğimiz gençlerimizle paylaşarak yeni ufuklar açmaya çalıştık. Hizmetlerimizi, Odamızın sahip olduğu ISO Kalite Belgesi ne ve Uluslararası Akredite Olmuş Oda sertifikasına uygun olarak ve Oda personelimizin, azalan çalışan sayısına karşılık artan iş yükü ve faaliyet sayılarına rağmen göstermiş olduğu özverili çalışmaları ile yürüttük. Bu vesile ile tüm çalışma arkadaşlarıma, yönetim kurulu üyelerime, meclis üyelerimize, Odamız adına görev alan temsilci üyelerimize ve komitelerimizde çalışan tüm seçilmiş ve gönüllü üyelerimize yürekten teşekkür ediyorum. İşbirliği içinde başarılı çalışmalara imza attığımız; paydaş kurum ve kuruluşlarımıza şükranlarımı iletiyorum. Afrika da beslenmek için her sabah en yavaş ceylandan daha hızlı koşması gerektiğini bilen aslanın, aslana yem olmamak için de bir gün önce en yavaş koşan ceylandan daha hızlı koşması gerektiğini bilen ceylanın koşması örneğindeki gibi, global krizin bütün etkilerini yaşadığımız şu günlerde ekonomimizi güçlendirip ülkemizin refahını artırmak için daha fazla çalışacağımız bilinciyle; yeni dönemde yerimizi, EBSO yu yeni başarılara taşıyacak, bizlerin başlattığı çalışmaları devam ettirecek ve sesimizi dünyaya duyuracak başka değerli dostlarımıza bırakırken, hepinize bolca sağlık, dostluk, kazanç ve başarı dolu bir yarın diliyorum. Tamer TAŞKIN Ege Bölgesi Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı 3

4 TÜRKİYE NİNGÜNDEMİ İş dünyası için 2009 da sihirli sözcük iç talep Geride bıraktığımız 2008 in ikinci yarısında kampanyalara sarılan otomotiv, gayrimenkul ve perakende sektörleri, başta ABD ve Avrupa olmak üzere dünyanın çeşitli ülkelerinin açıkladığı kurtarma paketlerine rağmen hız kesmeyen küresel krizin etkisiyle 2009 u kayıp yıl olarak görüyor. Değişen iç ve dış talep, YTL nin dolar ve euro karşısındaki durumu ve emtia fiyatlarındaki değişime bağlı olarak sektörlerin büyük bir kısmının 2009 u daralmayla kapatacağı düşünülüyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2007 yılının ilk 10 ayında yüzde 5.8 olan sanayi üretimindeki artışın bu yıl aynı dönemde yüzde 1.4 e gerilemesi de bu beklentide etkili oldu. Sektör temsilcilerinin tahminine göre 2009 da en büyük daralma yüzde ile otomotiv sektöründe yaşanacak. Onu yüzde 10 küçülmeyle tekstil, yüzde 8-9 daralmayla da makine sanayi izleyecek. En iyi performans ise yüzde 5 büyüme beklentisiyle demir-çelikte öngörülüyor. GIDA İhracat artacak istihdam düşecek Gıda sektöründeki ani fiyat artışları 2008 yılının en çok tartışılan konularından biriydi. Gıda sektörünün kullandığı hammaddelerin fiyatları yükselmiş, ardından gelen ekonomik kriz finans sıkıntısını daha da derinleştirmişti. Finansman bulmanın zorlaşacağı 2009 da sektör sıkıntılı bir süreç geçirecek. Ancak, 2009 yılı içinde ihracatın yüzde 15, ithalatın yüzde 6, büyümenin yüzde 2,5, kapasite kullanım oranının yüzde 75 artması bekleniyor. Gıdada 126 milyon 806 bin 851 ton, içecekte ise 13 milyar 364 milyon 258 bin 221 litre olan toplam kapasitenin yüzde 10 artacağı, 639 bin 148 olan istihdamın da yüzde 10 azalacağı Dünyayı saran finansal krizin reel sektöre sıçraması sonucu oluşan durgunluğun aşılması için çabalar sürerken öncelikle iç piyasaları canlandıracak önlemler isteniyor. tahmin ediliyor. Krizden dolayı fiyatların hem dünyada hem de Türkiye de çok değişken olması, stoklu çalışmanın risklerini artırıyor. OTOMOTİV İzinler uzayacak ABD, Almanya, İngiltere, Fransa, Japonya, İrlanda gibi ülkelerin arka arkaya açtıkları paketler 6 trilyon doları buldu. Ancak etkisiz kalan paketler finansal krizin reel sektöre sıçramasına engel olamadı. Başta otomotiv sektörü olmak üzere birçok şirket derin mali krize girdi, milyonlarca kişi işini kaybetti. Uzmanlar, krizin 2009 yılında derinleşeceğini, ilk olumlu sinyallerin 2010 dan itibaren görüleceğini belirtiyor. Otomotiv sektöründe birçok firma ücretsiz izin kullandırmaya başladı bile. Ekonomideki istikrara bağlı olarak büyüyen sektör, durgunluk dönemlerinde ise daralma sergiliyor. Sektördeki firmaların yüzde 24 ü vardiya azalttı, yüzde 30 u da işçi çıkarma yoluna gitti. Aylık 2 bin 500 istihdam kaybı oluştu. Dış ekonomilerindeki gelişmeler, belirsizlikler, beklentiler iç pazarda duraksamalara sebep oluyor. Sektör, 2008 de 1 milyon 300 bin hedefini düşürmek zorunda kaldı. Seneyi 1 milyon 150 bin adet üretim gerçekleştirerek bitirecek. Son 2 aydır özellikle Avrupa ya ihracatın ciddi sekteye uğramasıyla yüzde 30 civarında gerileyen satışların 2009 da devam edeceği tahmin ediliyor. Bu durum sektörde ücretsiz izinlerin uzayacağı anlamına geliyor. Otomotiv Sanayi Derneği (OSD) Genel Sekreteri Ercan Tezer, sektörün bu yılı ancak yüzde 6 büyümeyle kapatacağını söyleyerek 2009 da sektördeki üretim ve ihracatta yüzde oranında gerileme beklediğini ifade ediyor. Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD) İbrahim Aybar da, 2009 yılı Başkanı 4

5 TÜRKİYE NİNGÜNDEMİ beklentisinin içinde bulunduğumuz dönem itibarıyla daha zor geçeceğini kaydederek, «2009 da 2007 ye oranla yüzde 25 civarında bir daralma tahmin ediliyor.» diyor. Otomotiv yan sanayiinde de durum parlak gözükmüyor. 13,5 milyar dolar hacme sahip endüstri 8,5 milyar dolar ihracat yapıyor. Küresel krizin etkisiyle yaşanan daralma kendini burada da işçi çıkarma ve işçiyi ücretsiz izine gönderme şeklinde gösterdi. Haziran ayından itibaren başlayan sipariş iptalleri hem araç hem de parça üreticilerinin programlarını altüst ettiğini vurgulayan Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği (TAYSAD) Başkanı Ömer Burhanoğlu da 2009 yılında bugünkü koşulların tercih edileceğini, daralmanın yeni yılda da devam ederek 2010 un sonuna kadar süreceğini söylüyor. TEKSTİL 2009 fırsat yılı olabilir Küresel piyasalardaki krizden en fazla etkilenen sektörlerden biri de hazır giyim oldu. Sektörün ihracat artışı 2008 Kasım itibarıyla yüzde 0,14 le neredeyse durma noktasına geldi. Ancak krizin etkisiyle hedef pazarların küçük hacimli siparişlere yönelmesi Türk hazır giyim sektörünü umutlandırıyor. Hükümetin marttaki yerel seçimler için piyasayı rahatlatıcı faaliyetlere devam edeceğini düşünen hazır giyimciler, bu dönemden sonra IMF nin ekonomide ipleri eline alacağı kanaatinde. Kriz öncesinde Çin den yüksek adetli konfeksiyon ürünleri alan Avrupalı firmalar siparişlerini küçülttü. Butik siparişler için Çin e gitmek yerine coğrafi yakınlık sebebiyle Türkiye yi tercih etmeye başladı. Bu değişim Türk hazır giyimcilerin gelecekle ilgili umutlarını artırıyor. Global kriz sebebiyle cari açıkta yaşanacak daralmanın sektörün hem ihracatı hem de ithalatını etkileyeceği belirtiliyor. Döviz kurları da hazır giyimciler tarafından yakından takip ediliyor. Avrupa ve komşu pazarlarda kısa süreli işlerin Türkiye ye yönelmesi ile içeride konut, otomobil gibi yüksek miktarlı harcamaların yerini eğlence, kişisel bakım ve kıyafet alımına bırakması hazır giyim sektörü için iki önemli fırsat oluşturuyor. Döviz kurlarındaki artışın dış piyasa satışlarına, enflasyondaki yavaşlamanın da iç pazardaki satışların kârlılığına katkı sağlaması bekleniyor. Bu yıl rekabetin daha fazla önemli hale geleceği hazır giyim sektöründe birleşme ve satın almaların artması bekleniyor. Sektörde son yıllarda yaşanan dönüşüm sonucu rekabet gücü olmayan firmalar kapanıyor, işler daha az sayıda firmada toplanıyor. Küresel kriz, birleşme süreçlerine olumsuz etki yapıyor. Önemli olan, birleşme ve satın almalarla rekabet gücü kazanan firmaların krizden olumsuz etkilenmesinin önlenmesi. Bu nedenle 2008 yılının Eylül ayında açıklanan Tekstil ve Hazır Giyim Strateji Eylem Planı nın bir an önce hayata geçirilmesi gerekiyor. Sektörün 2008 yılının 11 ayındaki ihracatı 14,8 milyar dolar değerinde gerçekleşti. İhracattaki gerilemede, kriz öncesinde düşük kur ve maliyet artışının, sonrasında ise pazar daralmasının etkisi oldu. İstanbul Hazır Giyim İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Hikmet Tanrıverdi, yeni yılda hem iç hem de dış etkenlerle üretim zemininin kayganlaştığına işaret ederek, «2009 yılının genelinde sektör, daralan pazarlar ve likiditeden kaynaklanan problemlerle dolu bir yıl yaşayacak» değerlendirmesini yapıyor. Hükümetin açıklaması beklenen paketin gecikmesiyle herkesin kendine göre bir paket örneği açıkladığını, paketin çözüm getirecek tarzda olması gerektiğini de ifade eden Gülle, özellikle finans sektöründe duyulan rahatsızlığın giderilmesi gerektiğini anlattı. İşletmelerin sıkıntılarını çözecek uygulamaların yapılmasını isteyen İstanbul Tekstil ve Hammadde İhracatçıları Birliği (İTHİB) Başkanı İsmail Gülle, «Özellikle enerji fiyatlarını dengelenmesi lazım. İşçilik ve istihdam üzerindeki yüklerin düzenlenmesi lazım» diye konuştu. İNŞAAT Konut satışı durdu inşaatçı cebinden yiyor Türkiye nin art arda rekor büyümesinin lokomotifi olan, ancak dünyayı sarsan ekonomik çalkantıdan en büyük darbeyi yiyen inşaat sektörü zor günler geçiriyor. Küresel piyasalardaki belirsizlik sebebiyle inşaat sektöründeki küçülmenin bu yıl da devam edeceği belirtiliyor. Krizden olumsuz etkilenen bankaların konut kredisinde eskisi kadar iştahlı olmaması faiz oranlarında yüksek seyrin devam edeceğini gösteriyor. Müteahhitler satamadıkları konutları ellerinden çıkarmak için kampanyaları sürdürecek. Maliyetlerin de artması sebebiyle daire fiyatlarında radikal indirimler beklenmiyor. An- 5

6 TÜRKİYE NİNGÜNDEMİ cak inşaasına yeni başlanan ve en erken 2010 yılında teslim edilecek projelerde sınırlı sayıda konutun cazip indirimlerle satılabileceği konuşuluyor. Geçtiğimiz yıl planlarını çizdirdikleri projeleri bile erteleyen inşaat firmaları, bu yıl Bekle, gör stratejisi izleyecek. Yeni konut inşaatlarına ise sadece sermaye yapısı güçlü şirketler başlayabilecek. Lüks konutlarda oluşan arz fazlası sebebiyle küçük metrekareli ve ucuz konut üretimi ön plana çıkacak. Genel kanaat geçtiğimiz yıllarda inşaattaki yüksek oranlı büyümenin büyüsüne kapılıp sermayesi olmadığı halde temel atanların 2009 u çıkarmasının zor olacağı yönünde. Gözleri piyasalarda ve konut kredi faiz oranlarında olan inşaatçılar, bu yılı da 2008 gibi tedirgin geçirecek. Müteahhitler kötü gidişata dur diyebilmek, talep ve arzdaki canlılığı artırabilmek için devletin vergi, teşvik gibi uygulamalarla inşaat sektörüne destek olmasını istiyor. Otomotiv, inşaat, tekstil, makine gibi lokomotif sektörleri harekete geçirecek önlemlerle krizi fırsata çevirecek adımların atılması diğer sektörleri de olumlu etkileyecek. MAKİNE Avrupa ya paralel gelişme 2008 yılının ilk yarısındaki iyi performansı nedeniyle yılın tamamını yüzde büyümeyle kapatan makine sanayi ise, 2009 için öngörülen yüzde 9 daralma ile krizden en çok etkilenecek sektörlerin başında geliyor. Makine İmalatçıları Birliği Koordinatörü Arslan Sanır, «Sektörün gidişi, Avrupa daki eğilime paralel seyreder. Avrupa makine imalatı pazarının yüzde 9-10 daralacağı öngörüsü doğrultusunda sektörün Türkiye deki seyri de buna paralel olacak» dedi. ÇİMENTO İç pazarda daralma Çimento sektörü için 2009 a yönelik en iyimser tahminin yüzde 5 lik daralma olduğunu ifade eden Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Başkanı Adnan İğnebekçili, «2009 da sadece iç pazar değil, ihracat da ciddi sıkıntıya girebilir. İhracat pazarlarındaki daralmaya paralel olarak daralma çok daha yüksek olur milyar dolar büyüklüğündeki pazarın yaklaşık 500 milyon doları ihracattan geliyor» dedi i iç pazarda yüzde 4-5 küçülmeyle tamamladıklarını belirten İğnebekçili, buna karşın ihracattaki yükseliş nedeniyle sektörün yılı küçük de olsa artı rakamlarla kapattığını sözlerine ekledi. DEMİR-ÇELİK İhracat pazarında fiyat düşüklüğü Bu yılı yüzde artışla kapatacak olan demir-çelik sektörüründe 2009 da ise yüzde 5 büyüme bekleniyor. Türkiye Demir Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan, «2009 nun ilk çeyreğinde 2008 e göre düşüş, sonra iyileşme bekliyoruz. Yıl bütününde ise yüzde 5 civarında artış olacağını tahmin ediyoruz» dedi. Yayan, 2009 yılında ihracat pazarlarında miktar bazlı değil ama fiyata bağlı düşüşler yaşanacağını söyledi. BEYAZ EŞYA Küçülme oranı yüksek Beyaz Eşya Yan Sanayi Derneği (BEYSAD) Başkanı Murat Önay, beyaz eşyadaki daralmanın otomotiv sektörü kadar ciddi boyutlarda olduğunu ve 2009 da da bunun artarak devam edeceğini söyledi. Önay, «2008 yılında beyaz eşya sektörü yüzde 11 geriledi da da küçülmenin yüzde 30 lara kadar çıkmasını bekliyoruz» dedi. KİMYA İhracatta gerileme olacak Türk Kimya Sanayicileri Derneği Başkanı Timur Erk, kimya sanayinde 2008 de yaşanan gerilemenin 2009 da da devam edeceğini belirtti. Erk, «2008 de sektördeki büyüme oranı yüzde 4 ten yüzde 2 ye geriledi da da daralmanın devam etmesini ve yılı yüzde sıfır ilâ yüzde 1 arası büyümeyle kapatmayı tahmin ediyoruz» dedi. Erk, en büyük gerilemenin yüzde 50 ile kimyevi madde ihracatında yaşandığını söyledi. 6

7

8 HABER Firmalara işsizlik yardımı geliyor Maliye Bakanı Unakıtan, kriz sürecinde bu yıl dibe vurup ikinci yarıdan itibaren yukarı çıkılacağı tahmininde bulundu. Unakıtan, fabrikaların işçi çıkarmaması için nakit yardımı yapılacağını açıkladı. Maliye Bakanı Kemal Unakıtan, küresel ekonomik krizin Türkiye'ye etkilerini azaltmaya yönelik yeni tedbirler alınacağını ve bunların bu ay içinde açıklanmasının beklendiğini bildirdi. Unakıtan, dünyada yaşanan küresel krizin her şeyi değiştirdiğini, kendilerinin de krizintürkiye'ye etkileri ve alınacak tedbirler konusunda sürekli toplantılar yaptıklarını söyledi. Kriz ortamında işçi çıkarma mecburiyetinde olan fabrikaların ve diğer işletmelerin işçi çıkarmaması için onlara işsizlik yardımı gibi bir takım yardımlarda bulunulacağını bildiren Unakıtan, şöyle devam etti: "Bu konuda çalışmalarımız var. Konuyu Ekonomi Koordinasyon Kurulu'nda da oturup konuştuk, bazı kararlar aldık. İşçi çıkarılmasının engellenmesi için sigorta primi indirimi gibi değil de firmalara nakit yardım yapacağız, kısa işsizlik yardımı. Bu yöntemler firmalara 'Sen işçi çıkarma ben senin işçilerin için sana şu kadar para veriyorum' denilecek. Bu, bir nakit yardım olacak, kredi değil. Kemal Unakıtan, bu süreçte bazı işletmelerin kredi yönünden desteklenmesi gerektiğine inandığını kaydetti. Otomotive destek Dış piyasalardaki talep düşüşünün en çok otomotiv sektörünü etkilediğine işaret eden Unakıtan, otomotiv sektörünü rahatlatmak amacıyla hurda indirimine gidilip gidilmeyeceği sorusu üzerine, bu konuda açıklama yapmak istemediğini belirterek, "Açıklama yaptığımızda bütün piyasalar beklentiye giriyor. Bu sefer normal alışverişler de kesiliyor" dedi. Otomotiv sektörüne yönelik birkaç tedbir üzerinde durulduğunu ifade eden Unakıtan, "Ekonomi Koordinasyon Kurulu'nda görüşüp mutabakata vardığımız konular var, daha henüz çalışmakta olduğumuz konular da var. Çalışmalar son noktalarda, bu ay içinde açıklanır diye düşünüyorum" dedi. Parayı 2 Mart olmadan getirin Maliye Bakanı Unakıtan, Varlık Barışı Yasası kapsamında yurtdışında bulunan paraların bir an önce ülkeye getirilmesi çağrısında bulundu. Dışarda parası bulunanların fırsattan yararlanmasını isteyen Unakıtan, "Bizim milletimiz son günü beklemeyi seviyor. Son gün 2 Mart. Bu tarihe kadar parası olan Allah aşkına getirsin. Getir koy sermayene, göğsünü gere gere dolaş, titremenin anlamı yok kardeşim" dedi. Kemal Unakıtan, bunun hem vatanseverlik hem de vatandaşın kendi menfaatine olduğunu söyledi. Unakıtan dan satırbaşları Krizde işçi çıkarma mecburiyeti içinde olanlara nakit işsizlik yardımı yapılacak. Firmalara 'Sen işçi çıkarma ben senin işçilerin için sana şu kadar para veriyorum' denilecek. Otomotiv için birkaç tedbir üzerinde duruyoruz. Çalışmalar bu ay içinde açıklanır. Kriz sürecinde bu yıl içinde yavaş yavaş dibe vurup, yine yavaş yavaş yukarı çıkarız. Halkın üzerine yeni vergiler koymayı düşünmüyoruz. Varlık Barışı'ndan yararlanmada son gün 2 Mart. Parası olan Allah aşkına getirsin. 2009'daki en büyük özelleştirme otoyol özelleştirmesi olacak. Körfez parası için önce Abu Dabi'ye, Katar'a gideceğim. Cumhurbaşkanı ile de S. Arabistan'a gideceğiz. Resmi işsiz 2.7 milyon Küresel krizin istihdam üzerindeki etkileri büyüyor. İki haneli işsizlik oranının görüldüğü eylül ayında yüzde 10.3 olan işsizlik oranı, ekimde yüzde 10.9 a yükseldi. Geçen yılın aynı dönemine göre ise işsizlik oranında 1.2 puanlık artış kaydedilirken, işsizlik kentlerde yüzde 12.8, kırsal kesimde yüzde 7,8 olarak belirlendi. Genç nüfusta işsizlik oranı yüzde 19.8 den yüzde 21.5 e yükseldi. Bu arada, Türkiye İş Kurumu verilerine göre aralıkta işsizlik başvuruları. geçen yılın aynı dönemine göre yüzde artışla 175 bin 684 kişi oldu. İşsizlik Sigortası Fonu ndan 193 bin kişiye 66.7 milyon lira ödendi. 8 ocak 2009

9 HABER Çözüm geldiğinde bile geç oluyor Ege Bölgesi Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Tamer Taşkın, küresel krizin ortaya konulan çözümler uygulanmaya başladığında bile geç kaldığı bir dönem yaşattığını söyledi. İzmir deki Oda ve Borsaların organ seçimleri öncesindeki ortak yönetim kurulları toplantısı, İzmir Ticaret Borsası nın ev sahipliğinde gerçekleştirildi. Toplantının açılışında konuşan EBSO Yönetim Kurulu Başkanı Tamer Taşkın, piyasalardaki moral ve güven eksikliğinin dünyayı saran ekonomik krizde Türkiye de çarpan etkisi yarattığını ifade etti. Taşkın, Her gün büyüyen kriz halkası kendini güvende hisseden şirketleri bile birer birer içine çekiyor dedi. Türk sanayicisinin dünyayı saran ekonomik krize yatırımda yakalandığını, krizin başladığı dönemlerde ana sorun olarak işletmelere verilen kredilerin geri çağrılmaması üzerine odaklandıklarını hatırlatan Tamer Taşkın, sözlerini şöyle sürdürdü: Bugün temel sorunumuz işin ve siparişin olmamasıdır. Şahsi mal ve tasarruflarını şirketine, işine ve sektördeki yerine güvendiği için teminat gösteren insanlar şimdi her sabah kalktıklarında önlerindeki konuları nasıl çözeceklerini düşünüyor. Bugüne kadar Türkiye nin yönetimindeki her kademe sorunlarımızı dinledi, çözüm gelen konular oldu. Ancak öyle bir dönemde yaşıyoruz ki çözüm gelene kadar şartlar da değişiyor ve yeni problemlere yeni çözümler gerekiyor. EBSO Yönetim Kurulu Başkanı Taşkın, global kriz halkasının her gün yeni firmaları içine aldığını, çözüm geldiğinde bile geç kalındığını anlattı. Küçülmek kolay değil Ege Bölgesi Sanayi Odası nın üyeleri arasında yaptığı anketin sonuçlarını da gündeme getiren Tamer Taşkın, krizden en çok KOBİ lerin etkilendiğini bildirdi. Taşkın, genellikle makine, gıda, kimya ve demir çelik sektöründe faaliyet gösteren firmaların katıldığı ankette 2008 yılında istihdam azaltanların oranının yüzde 48 olduğunu, 2009 yılında da personel çıkarmayı düşünenlerin oranının yüzde 55 e yükseldiğini anlattı. Alacaklarını tahsil edemeyen, iç ve dış talebi daralan firmaların kapasitelerini de azaltma yolunu tercih ettiğini söyleyen Taşkın, 2008 yılında kapasitesinde küçülmeye giden firmaların oranının yüzde 63, kapasite düşürme oranının da yüzde 21 olduğuna dikkat çekti. EBSO Yönetim Kurulu Başkanı Taşkın, Temmuz ayından bu yana elektrik ve doğalgaz tüketiminin yüzde 40 gerilediğini, krizle birlikte organize sanayi bölgelerinde çalışan işçi sayısının azaldığını belirtirken, Dünya küçülüyor, Türkiye küçülüyor, hepimiz küçülmek zorundayız. Ancak müşterilerimiz, belli bir pazar payımız var. Bu karar da öyle kolaylıkla alınabilir bir karar değil dedi. Liman için tek ses Toplantıda, İzmir de TOBB çatısı altındaki bütün Oda ve Borsalar Çandarlı Limanı ihalesinin bir an önce yapılması için ortak hareket etme kararı aldı. Ege de yaşanan liman sorununun çözümü için yıllardır kurulması planlanan Çandarlı Limanı DPT onayını bekliyor. Fizibilite çalışmaları tamamlanan liman için bu onayın alınmasının ardından 90 gün içinde ihaleye çıkılması gerekiyor. Alsancak Limanı nda yaşanan sıkıntılar nedeniyle İzmir iş dünyası temsilcileri, Türkiye yi bölgesinde güçlü bir oyuncu haline getirecek stratejik önemdeki Çandarlı Limanı nın yapımına bir an önce başlanmasını istiyor. Uyum içinde karar aldık İTO Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Demirtaş, ortak yönetim kurulları toplantısında tüm başkanlarla uyum içinde karar aldıklarının altını çizerek yeni dönemde seçilecek başkanların da aynı uyum içinde çalışmalarına devam etmelerini diledi. Küresel krizin ve kuraklığın ardından tarıma daha fazla önem verilmesi gerektiğini belirten İTB Yönetim Kurulu Başkanı Aydın Kesen de, tarım ürünlerinde yaşanan sıkıntıların önlem alınmadığı taktirde 2009 yılında da devam edeceğini söyledi. 9

10 HABER Sektörel ve bölgesel teşvik yaşama geçiyor Küresel krizle boğuşan reel sektörün yıllardır dile getirdiği sektörel, bölgesel ve proje bazlı teşvikler nihayet netleşti. Türkiye'nin üretim merkezleri belirlendi. Sektörel, bölgesel ve proje bazlı teşviklerin yaşama geçmesi için düğmeye basıldı. Bu noktada otomotiv, tekstil, makine, kimya gibi istihdam yaratan sektörlerin ön plana çıktığı iller saptandı. Bu alanlarda yatırım yapacak firmalar bu illere yönlendirilecek. Tekstil ve kimyada yatırım Hükümet iş dünyasının sesine nihayet kulak verdi. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı sektörel, bölgesel ve proje bazlı teşvikleri netleştirdi. yapmak isteyenler İzmir i, seramiği tercih edenler Kütahya ile Bilecik, un fabrikası kurmak isteyen de Konya'yı adres seçecek. Bu illerde kapasite fazlası varsa yatırımcı uyarılacak. Küresel kapasite dikkate alınarak yatırımcılar yeni trendlere yönlendirilecek. İstihdam ve ihracat odaklı, proje bazlı çalışan yerli-yabancı firmalara da 500 milyon doların üzerindeki yatırımlar için özel bir teşvik paketi uygulanacak. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı tara- 10

11 HABER fından netleştirilen pakete göre, her şehrin ayrı teşviği olacak. Kütahya'da seramik teşvik edilirken Karaman'da bisküvi üretimine destek verilecek. İstihdam ve ihracat odaklı, proje bazlı çalışan yerli-yabancı firmalara da 500 milyon doların üzerindeki yatırımlar için özel bir teşvik paketi uygulanacak. Mevcut, 49 ili kapsayan 5084 sayılı Teşvik Yasası'nın süresi 1 Ocak 2009 itibariyle sona erdi. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, küresel krizle birlikte revize ettiği teşvik paketini tamamladı. Hazine Müsteşarlığı ile birlikte hazırlanan pakete son şekli verilerek Ekonomi Koordinasyon Kurulu'na (EKK) sunuldu. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) başta olmak üzere reel sektör temsilcileri 5084'ün bir yıl daha uzatılmasını talep ederken, Sanayi Bakanlığı ise yeni paketin yürürlüğe girmesini istiyor. Eski yasanın uzatılması ya da yeni paketin devreye girmesi noktasında kritik kararı Bakanlar Kurulu verecek. Teşvikler kademelendiriliyor Pakete göre, teşvikler kademelendiriliyor, illere sektörel öncelikler ön plana çıkarıldı. Toplam 3 bin 880 sektör arasında 224 ana sektör analiz edildi. Bu kapsamda, tekstil, otomotiv, makine, kimya, inşaat gibi Türkiye'nin lokomotif sektörler ön plana çıktığı illerde desteklenecek. Bugün Türkiye'nin dört bir yanında binlerce un fabrikası kurulduğuna ve bunların da yüzde kapasite ile çalıştığına dikkat çeken uzmanlar, "Yeni paketle birlikte adım başı un fabrikası kurulamayacak. Yatırımcı, un, bisküvi, makarna üretecekse Konya ya da Karaman'da yapacak. Hammaddenin olduğu yerde kurulan fabrika tam kapasite çalışır. Böylece, hem üretim hem de istihdam artar, hem de o il kalkınır" değerlendirmesini yaptılar. Büyük projelere tam destek İstihdam ve ihracat odaklı, proje bazlı çalışan yerli-yabancı firmalara da 500 milyon doların üzerindeki yatırımlar için özel bir teşvik paketi uygulanması öngörülüyor. Yatırım ortamını doğrudan ilgilendiren daha geniş çaplı teşvik programı hazırlayan hükümetin bu çalışması ile yan sanayi oluşturan, büyük çaplı istihdam sağlayan otomotiv, ilaç, petrokimya, demir çelik, tekstil gibi sektörlere enerji, istihdam, vergi, SSK primi indirimleri, bedelsiz yer tahsisi gibi teşvikler uygulanacak. Belirli altyapının üzerindeki yatırımlar da paket kapsamına alınacak. KOBİ'ler başta olmak üzere üretim yapan, istihdam yaratan firmalara başta enerji olmak üzere girdi maliyetlerinin bir bölümünü devlet üstlenecek. Sektörel bazda SSK priminde de indirim öngörülürken, başta doğalgaz olmak üzere enerji maliyetleri de aşağı çekilecek. Tüzel kişilerin yapacağı yatırımlar için 2009 da işletmeye girenlere de vergi de kolaylık sağlanacak. Ancak, bu konuda IMF'nin ikna edilmesi gerekiyor. Turizmin canlandırılmasına yönelik projelere kredi desteği verilecek. Hükümetin hazırladığı bu paketle, petrokimya sektöründe 1 milyar TL nin üzerindeki, otomotivde ise üst segmente dönük 250 milyon TL lik yatırımlar ile LCD televizyon üretiminde 1 milyar TL lik girişimlerin büyük yatırım kapsamına alınarak teşvik verileceği bildirilmişti. Daha önceki açıklama dikkate alındığında, son dönemde sıkıntı içindeki tekstil sektörünün de pakete eklendiği görüldü. KOBİ ler desteklenecek Teşvikler 26 bölgede, çeşitli kategorilere ayrılacak. Teşvik kapsamına alınacak iller, sosyoekonomik gelişmişlik düzeyine göre belirlenecek. Bölgesel bazda 2009 yılı sonuna kadar 26 ilde kurulması planlanan kalkınma ajanslarının bulunduğu iller, teşvik bölgelerinin ana arterini oluşturacak. Her bir bölge için verilecek teşvikler o illerin potansiyel sektörleri dikkate alınarak dağıtılacak. Her bölge için parasal anlamda ne kadarlık teşvik verileceği konusunda net rakamlar ortaya konulmazken, KOBİ ler destek kapsamında olacak en önemli figürler olarak ortaya çıktı. İzmir de kimya ve tekstil Gelir vergisi stopaj indirimi, sigorta primi işveren payı indirimi, bedelsiz arazi tahsisi, enerji desteği verilecek sektörlerde istihdam ve ihracat kapasitesi önemli gösterge olacak. Kalkınma ajansları dikkate alınarak ayrılan teşvik bölgeleri ise şöyle sıralandı: Bursa, Kocaeli, Sakarya, Aksaray (otomotiv, yan sanayi) İstanbul, İzmir, Denizli, Adıyaman, Yozgat (tekstil) İstanbul (tekstil, finans, gemi inşa sanayi, ağır sanayi) Kütahya (seramik) Afyon (mermer) Konya, Karaman (Tarım, gıda, kağıt) Ankara (elektronik, tekstil, savunma sanayi) Kocaeli (kimya) İzmir (kimya, tekstil) Mardin (çimento) Antalya (turizm) Kayseri (mobilya) Manisa (radyo, televizyon imalatı) Balıkesir, Kırıkkale, Yozgat, Şanlıurfa, Kahramanmaraş, Mardin, Hakkari, Tunceli (fabrikasyon metal ürünleri) Tekirdağ, Eskişehir, Çankırı, Samsun, Manisa (makine imalatı) Burdur, Uşak, Afyon (mineral üretimi) Kırklareli, Adana, Adıyaman, Erzurum (kimyasal ürünler) Uşak, Tekirdağ, Malatya, Muş, Kastamonu, Karabük, Siirt, Edirne (tekstil) Diyarbakır (madencilik, giyim, kürk işleme) 11

12 GÖRÜŞ Kızılcahamam da YOİKK Ocak tarihlerinde Kızılcahamam-Ankara da 2001 krizinde yapılandırılan YOİKK (Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu) toplantılarına katıldım yılında özellikle yabancı yatırımcı çekmek amacı ile oluşturulan bu kurul, AKP iktidara gelince de çalıştırılmış ve enteresan tartışmalara sahne olmuştur. Bu toplantılarda özel teşebbüs temsilcileri ile devlet temsilcileri (genel md., genel md. yrd. ve müsteşar düzeyinde) karşı karşıya gelmekte ve özel teşebbüs temsilcileri, devlet temsilcilerinden yatırımların önünü açmaları için çeşitli isteklerde bulunmaktadırlar. Bu istekler yatırımın cinsine, sektörlere göre farklılıklar arzetmektedir. Örneğin kimi sektörlerde lisanslar, izinler sorun olurken, kimilerinde vergisel sorunlar, kiminde yatırım yeri seçimi, kiminde çalışanlar ile ilgili sorunlar olabilmektedir. Karşılıklı düzenlenmesinde mutabakat sağlanan sorunlar için çözüm süresi tespit edilmekte DPT hakemliğinde devlet kesimi izlenerek, o sürede bir çözüme ulaşılması beklenmektedir. Bu çözümlenmesi istenen sorunlar zincirine eylem planı denmekte ve her 3 ayda bir hangilerinin çözümlendiği Devlet Bakanı Mehmet Şimşek in başkanlığında bir heyet tarafından özel teşebbüs temsilcilerine (TOBB a) bir rapor halinde iletilmektedir. Böylece konan sürelerde bitirilen sorunlar eylem planından çıkarılmakta, varsa yeni eylemler tespit edilip ilgili kurumlara iletilmektedir. Geçen yıl tespit edilen eylem planlarından (76 adet eylem planından 22 adedi çözümlendiği bildirildi) %30 civarında çözüm sağlanmış olduğu bu toplantıda tespit edildi. Bu oran maalesef son derece düşüktür. Ancak şu da kabul edilmeli ki devletin hemen hemen konusunda en yetkili bürokratları ile özel teşebbüs temsilcileri karşılıklı oturup sorunları çözmeye çalışması birçok arkadaşımızı, büyük oranda etkilemektedir. Bu konuşma, karşılıklı tartışma ortamı bile başlı başına önemli bir olaydır. Burnundan kıl aldırmayan bürokratlar, YOİKK ortamında özel teşebbüs temsilcileri ile karşılıklı yatırım ortamını iyileştirmek için atılacak, imzalarının adetlerini azaltması bile bence başlı başına bir başarıdır. Bildiğimiz gibi TOBB un sektör meclisleri olarak isimlendirilen ve odalarımızca sektörünü başarı ile temsil ettiği varsayılan üyeleri ile oluşturulan kurulları var. Örneğin ilaç sektör meclisi, otomotiv ve yan sanayisi sektör meclisi, tekstil sektör meclisi gibi. Bu sektör meclisleri yıl içinde çeşitli tarihlerde toplantılar düzenlemekte ve o sektördeki sorunları masaya Enver Olgunsoy olgunsoy@olgunsoy.com Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu toplantılarında devletin konusunda en yetkili bürokratları ile özel sektör temsilcileri sorunları çözmeye çalışıyor. yatırmaktadır. Bu sorunlar önem derecesine göre kristallendirilip, YOİKK ortamına taşınması gerekenler, YOİKK teknik komitelerine gönderilmektedir. Böyle 12 adet teknik komite vardır. Ar-Ge, sektörel lisanslar, yatırım yeri, istihdam, şirket kuruluşları, vergi ve teşvikler, gümrük ve dış ticaret, fikri mülkiyet hakları vs. teknik komitesi gibi. Sektör meclislerinden gelen sorunlar bu teknik komitelerin ilgi alanına göre sınıflandırılmakta ve o teknik komitede bir daha görüşülüp kalifiye edilmekte, gerekirse sektör meclisine dönüp bilgi alınmakta ve çok çeşitli sektör meclisinin sorun olarak ilettiği konulardan en önemlileri eylem planı olarak değerlendirilerek içselleştirilmektedir. Örneğin başkanlığını yaptığım sektörel lisanslar teknik komitesinin eylem planı, içerisinde tohumdan çatala sloganı ile özetlenebilecek global gap uygulamasının yapılması için Tarım ve Orman Bakanlığı ile görüşme yapıldığı gibi, maden işyeri seçimi ile ilgili Maden İşleri Genel Müdürü ile Türkiye İlaç Kurumu nun kuruluşunun gecikmesinin giderilmesi için Sağlık Bakanlığı İlaç Eczacılık Genel Müdürü ile, ya da şeker kotaları için Türkiye Şeker Kurumu Genel Müdürü ile, organize bölgelerimizde doğal gaz dağıtım için EPDK Başkanı ile görüşülüp sorunların çözümü konusunda ne düşündükleri, çözmek için de süre alma, çalışması yapılmaktadır. Siz sanayici dostlarımdan rica ediyorum. Bu tür yapılanmalar içinde yer alınız. Çok önemli sorunlar yetkili bürokrat ile karşı karşıya gelince çok daha rahat çözümlenmektedir. Özellikle bu tür teknik komitelerde başkan adayı olunuz. Başkanın sorunları iletme ve çözme yönünde çok belirleyici gücü var. Bu anlamda komite başkanı, yetkili bürokratlarla pazarlık etmekte ve çözümü sağlama konusunda belirleyici olabilmektedir. Teknik komitede içselleştirilen sorunların komite başkanı tarafından yetkili bürokratlarla tartışılmasının yapıldığı Kızılcahamam toplantılarında konular DPT uzman müdürlerince tekrardan özetlenmesi sonunda YOİKK Yönlendirme Kurulu na sunumu üçüncü gün sonunda yapıldı. Yönlendirme kuruluna Devlet Bakanı Mehmet Şimşek başkanlık ederken, Sayın TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, TİM- TUSİAD- YASED Başkan veya yardımcıları da değerlendirmelerde bulundu yılı için tespit edilen 116 adet eylem planı takibe alındı. Bu yıl sorun çözme oranının %30 ların çok üzerine çıkması dileği ile bir YOİKK toplantısı daha sonlandı. 12