TSSF / CMAS İKİ YILDIZ DALICI EĞİTİMİ DERS NOTLARI

Transkript

1 TSSF / CMAS İKİ YILDIZ DALICI EĞİTİMİ DERS NOTLARI TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 1

2 Giriş ve kursun önemi : Değerli dalıcımız bir yıldız dalıcı kursunu başarıyla tamamlayarak sualtı dünyasına adım attınız. Üç tarafı denizlerle çevrili olan ülkemizin sualtı kültürel ve tabii varlıklarıyla tanıştınız. Yetişkin bir dalıcı olabilmeniz için gereken sayıda dalış yaptınız ve bir üst seviyeye geçebilmek için iki yıldız dalıcı kursuna başladınız. İki yıldız dalıcı sertifikadan sizlere bazı ek yetki ve sorumluluklar kazandıracak ve aynı zamanda da yanınızda diğer iki yıldız dalıcı ile birlikte dalış planlayabilme ve gerçekleştirebilme hakkını sağlayacaktır. Teorik ve pratik kapsam ve zamanlama : Bu kursun teorik eğitimleri sonunda sizler bir yıldız dalıcı kursu teorik eğitimlerinde öğrenmiş olduğunuz konulara ilave olarak sualtında belirlenen bir parkurda yön kaybetmeden gezinti yapabilmeniz için gerekli olan tabii ve pusulalı navigasyon tekniklerini sualtı emniyet kurallarına uyulmaması halinde gerçekleşmesi muhtemel bir takım dalış hastalık ve kazalarını derin dalış, tekne dalışı, özel eğitim gerektiren uzmanlık dalışları, bulanık su dalışı, gece dalışı, akıntı dalışını ve sualtı arama kurtarma ve tekniklerini, tehlikeli deniz canlılarını ve dalış bölgesi seçiminde dikkat edilmesi gereken hususları öğrenmiş olacaksınız. Pratik sualtı çalışmalarınızda ise sizlere navigasyon derin dalış ve kurtarma dalışı becerilerinizi artıracak eğitimler yaptırılacaktır. Katılım şartları : Bu kursa katılmak için en az 15 yaşını bitirmiş olmak ( 18 yaşından küçüklerden veli izin belgesi alınacak ) sağlık belgesi ya da eşdeğer bir öğrenim belgesine sahip olmak, federasyonun bir yıldız dalıcı belgesine ya da onaylandığı eş değer bir belgeye sahip olunmalı bir yıldız dalıcı belgesini aldıktan sonra en az 20 açık deniz dalışı yapmış olduğunu dalış kayıt defterinde belgelemek ve bir yıldız dalıcı diploma tarihinden en az 2 ay geçmiş olmak mecburiyetleri vardır. Sertifika düzeyinin tarifi : İki yıldız dalıcı, açık deniz dalış deneyimi olan dalıcıdır. Normal koşullarda iki adet iki yıldız dalıcı birlikte dalış yapabilirler. İki yıldız dalıcılar bir yıldız dalıcılara dalış liderliği yapamazlar. ( 18 yaşından küçük iki yıldız dalıcılar en az bir üç yıldız dalıcının liderliğinde dalabilirler. En çok 30 metreye kadar dalabilirler eğitim amaçlı dalışlar ise en çok 42 metreye kadar eğitmen dalıcı nezaretinde yapılabilir. Bir evvelki kurs ile ilgili gözden geçirilmesi gereken konular : Bir yıldız dalıcı eğitiminin ilk dersinde öğrenmiş olduğumuz Dünya Sualtı Konfederasyonu CMAS ( Confederation Mondial des Activites Subaquatique ) ve bu kurumun Türkiye temsilcisi olan Türkiye Sualtı Sporları Federasyonu TSSF ile ilgili bilgilerinizi yeniden gözden geçirmenizde ve bu sistem içerisinde dalıcıların derecelendirilme biçimlerini hatırlamanızda fayda görüyoruz. Aynı zamanda bir yıldız dalıcı kursunda öğrenmiş olduğunuz dekompresyon tabloları ve hava hesapları ile ilgili bu kursun başında bir kez daha gözden geçirmeniz gerekmektedir. Hepinize yetişkin bir dalıcı olmak üzere katıldığınız bu kursta başarılar ve iyi dalışlar diliyoruz. TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 2

3 2T1 DALIŞ HASTALIKLARI Sualtı ve dalış söz konusu olduğunda çok sayıda fizik yasasının dalgıç üzerindeki etkisi gündeme gelmektedir. Bunların çoğu basınç ile ilgili kavramlar ve yasalardır. Dalış fiziği bir anlamda basınç fîziğidir. Bu yasaların bilinmesi, dalgıcın sualtında oluşan olayları daha iyi yorumlamasını ve sualtı kurallarına daha bilinçli uymasını sağlayacaktır. Gaz Kanunları : Gazlar üç faktörün etkisi altındadır ; Isı, basınç ve hacim. Bu faktörlerden birinin değişmesi diğerlerinde de ölçülebilir değişikliklere sebep olur. Bütün gazların ve gaz karışımlarının kinetik davranışları birbirinin aynıdır. Sonuç olarak, gaz kanunları bütün gazlar ve gaz karışımları için geçerlidir. Boyle Mariotte : 1660 yılında Toricelli ve Pascal ın ulaştığı sonuçlardan yola çıkan Robert Boyle basınç altında gazların davranışlarını inceledi. Boyle J şeklinde ve ucu kapalı bir cam tüpe iki tarafta da dengeli kalacak şekilde civa doldurdu. Denge noktasında kapalı kısımda kalan havanın basıncının açık uçtaki hava basıncına ( 1 atm ) eşit olması gerekiyordu. Boyle tüpe biraz daha civa ilave ederek kapalı uçtaki havanın hacmini yarıya indirdi.eklediği civanın yüksekliği 760 mm idi. Tüpün kısa ucunda kapalı bulunan hava kütlesine açık uçtan yapılan 1 atm lik basınç hava kütlesinin ve hacmini yarıya indiriyor ve basıncını iki TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 3

4 kat artırıyordu. Bu deneyden çıkartılan sonuç gaz kütlesinin basınç ve hacminin ters orantılı olmasıdır. Diğer bir değişle basınç arttıkça hacim küçülür ve basınç azaldıkça hacim büyür. Solunum ve dolaşım sistemleri : Her hücre yaşamını sürdürmek, büyümek ve fonksiyon görmek için enerjiye ihtiyaç gösterir. Bu enerji, besinlerin yanması sonucu elde edilen enerjidir ; oksidasyonla elde edilir. Bunun için de oksijene ihtiyaç vardır. Solunum olayı esnasında oksijen ve karbondioksit yer değiştirirken, enerji ve su oluşur. Solunum sistemi ; Nefes alma, akciğerlerde oksijen alışverişi, oksijenin tüm vücut dokularına taşınması ve atık gazların dışarı atılması işlemlerini içerir. Solunum ve dolaşım sistemleri : Her hücre yaşamını sürdürmek, büyümek ve fonksiyon görmek için enerjiye ihtiyaç gösterir. Bu enerji, besinlerin yanması sonucu elde edilen enerjidir ; oksidasyonla elde edilir. Bunun için de oksijene ihtiyaç vardır. Solunum olayı esnasında oksijen ve karbondioksit yer değiştirirken, enerji ve su oluşur. Solunum sistemi ; Nefes alma, akciğerlerde oksijen alışverişi, oksijenin tüm vücut dokularına taşınması ve atık gazların dışarı atılması işlemlerini içerir. TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 4

5 Dolaşım sistemi kalp, atardamar, toplardamar ve kılcal damarlardan meydana gelir. İşlevi oksijeni, besinleri, hormonları vücudun bütün hücrelerine taşıyıp, oradan karbondioksiti ve atık kimyasal maddeleri alıp uzaklaştırmaktır Barotravmalar: Akciğer Barotravmaları : Vücuttaki hava boşlukları çevre basıncının azalmasıyla birlikte dokulara zarar vermeksizin orijinal boyutlarına dönmeye başlarlar. Bu işlem istemsiz olarak gerçekleşir. Scuba dalgıcının akciğerleri de aynı prensip altında kalacaktır. Düşen çevre basıncı karşısında akciğerlerin özel yapısından dolayı solunumun devamıyla birlikte sürekli olarak aynı hacimde kalırlar. Buna göre belli bir çevre basıncında iken nefes tutma yoluyla veya diğer bir nedenle akciğer içinde (bölgesel olarak) hava sıkışmış durumda (bu olay tüberküloz, kistik hastalıklar ve benzeri çeşitli hastalıklar nedeniyle olabilir) çevre basıncını azaltmak yani yüzeye doğru çıkmakla hapsedilmiş bu hava genişler. Bu genişleme çok küçük olan esneme limitlerini aştığı anda çeşitli akciğer zedelenmelerine yol açar. Bu zedelenmelerin hemen hepsi hayati tehlike taşıdığı için Scuba aktivitelerindeki altın kural olan sağlıklı solunum sistemi ile dalış ve dalış sırasında asla nefes tutmama ilkeleri en öncelikli anlatımlardır. Arterial gaz Embolisi : TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 5

6 AC lerde yüksek basınçtan dolayı meydana gelen en önemli hasar, havanın kan dolaşımı sistemine girmesi ve yırtılmış alveollerden AC kılcal damarlarına geçmesi ile hava embolisi oluşur. Emboli demek her hangi bir yabancı maddenin kan dolaşım sistemine girerek kan dolaşımını engellemesidir. AC lere giren hava akciğere ait toplar damar ile kalbe, kalbin sol tarafından aorta yoluyla atardamar sistemine karışır. Böylece vücutta hemen hemen her yerdeki damarları tamamen tıkayabilir,hayati noktaların tıkanması hayati tehlikeye yol açabilir. Asıl tedavisi dekompresyon hastalığı gibi basınç odası içindedir. İlk tedavi de dekompresyon hastalığı ile aynıdır Pnömotoraks: Eğer yüksek basınç altında AC in çevresini saran zar yırtılırsa genişleyen hava AC ile göğüs duvarı arasında (plevral hat) oluşur. Bu da o Akciğer kısmının kısmi veya bütünüyle solunum dışı kalması, büzülmesine neden olur.plevral kavitede hava bulunması nedeni ile büzülmesine pnömotoraks denir. Her ne kadar pnömotoraks durumunda şekline ve ortama göre değişik aciliyetler olabilecekse de ani hayati tehlike oluşabilir fakat solunum zedelenmeyen bölümlerde devam edeceğinden genel olarak ani hayati tehlike oranı uygun tıbbi müdahale göz ardı edilmediği sürece düşüktür. TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 6

7 Pnömotoraks durumunda hasta şiddetli göğüs ağrısı çekecek ve ileri vakalarda ağızda köpük ve/veya kan görülebilecektir. Pnömotoraks, daha önceden kazanılmış fizyolojik nedenlere bağlı olarak gelişebilir. Örneğin, küçük hava keseciklerinin (büller) bulunması ve bunların çeşitli nedenlerle patlaması sonucu (şiddetli öksürme, hapşırma, darbe, vb.) spontan pnömotoraks denilen diğer bir cins ciğer zedelenmesi meydana gelir. Spontan pnömotoraks riski olan kişilerin dalış yapması son derece sakıncalıdır, çünkü normal ortamda oluşacak spontan pnömotoraksın sonuçlarını kaldırabilecek olan vücut aynı olay çevre basıncının yüksek olduğu ortamda yani sualtında meydana gelirse yükselme sırasında genleşen havanın etkisi ile tabloyu çok ciddileştirecektir.pnömotoraks gelişmesinde Plevral zarın yırtılma şekli oluşturacağı aciliyet açısından çok önemlidir. Eğer Plevral kaviteye doğru tek yönlü kapak şeklinde bir valf oluşursa alınan her nefes sonucu kaviteye geri dönüşümsüz hava dolacak ve o taraftaki AC hacmi artan hava ile birlikte küçülerek azalacak ve yukarıya doğru toplanacaktır. Bu durumda faal olan taraf boşalan alana dolayısıyla kalbe bası yapacak ve ani hayati tehlike yaratabilecektir. Durumun şiddeti arttıkça morarma, soluma güçlüğü ve hava açlığı ortaya çıkar. Acil olarak oksijen solutulmalı ve bir hastaneye başvurulmalıdır. Mediastinal amfizem: Akciğer de havanın yaptığı bir diğer hasar, mediastende hava birikimidir. Mediastenum, iki akciğer arasındaki göğüs boşluğudur. Mediastinal amfizem gerek hava embolisinden gerekse pnömotorakstan hafif seyreden bir tablo meydana getirir. Mediastinal amfizemde biriken hava kalbi ve ana damarları sıkıştırarak dolaşım bozukluğuna yol açar. Dalgıç kısa kısa nefes alma durumundadır ve baygınlık hissedebilir Durumun şiddeti arttıkça morarma, soluma güçlüğü ve hava açlığı ortaya çıkar. Acil olarak oksijen solutulmalı ve bir hastaneye başvurulmalıdır. TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 7

8 Subcutan amfizem : Havanın cilt altına kaçması sonucu ortaya çıkan tablodur. Genellikle Mediastinal amfizem ile birlikte oluşur. Hava mediastenden boynun alt kısımlarına ve yumuşak dokulara kaçar. Doğrudan cilt altına kaçan hava nedeni ile dalgıç boynunda dolgunluk hisseder ve sesinde değişiklik olur. Dokunma ile ciltte çıtırtılar hissedilir. Durumun şiddeti arttıkça morarma, soluma güçlüğü ve hava açlığı ortaya çıkar. Acil olarak oksijen solutulmalı ve bir hastaneye başvurulmalıdır. Sinüs Barotravması : Bütün sinüsler içi boş boşluklardır, kafatasında içlerinde mukus zarları devam edecek biçimde burun boşluğu ile birleşirler. Sinüsler küçük hava paketleridir, burun boşluğuyla dar yollarla bağlantıdadır. Basınç uygulaması esnasında, sinüslerdeki bir tıkanıklık, mukusla dolu olma ve yeni doku oluşumları, sinüslerin kapsadığı alanlarda ağrıya neden olurlar. Bu durum ortakulaktaki gibi tanımlanabilecektir. Bir sinüs ostimunun blokajında dalış sırasında dış hidrostatik basınç artarken sinüsteki gaz volümünün azalması nedeniyle sinüs sıkışması ortaya çıkar. Çünkü sinüs duvarları serttir, relativ bir vakum oluşması mukozal konjesyon ve hemorajiye neden olur. Tüm sinüslerin etkilenmesine karşın frontal (ön) ve maksiller (çene kemiği) sinüsler daha fazla etkilenirler. Sinüs ostium blokajı sinüzüttür, konjesyon, üst solunum yolu enfeksiyonu, alerji mukajel polipler sonucunda oluşabilir. Sinüs sıkışması semptomları, basınç eşitlemesi ile giderilebilir, iniş sırasında gözlerin arkasında, üst veya alt kısmına vuran dolgunluk hissi ve keskin ağrı dalıştan sonra saatler boyunca kalabilir. Önleme yolu, üst solunum yolu enfeksiyon,sinüsitis ve rinitus durumunda dalıştan kaçınılmalıdır. Yavaş yavaş yapılan bir dalış semptomları minimize edecektir. Sinüs sıkışması, nazal konjesyon veya soğuk algınlığının giderilmesi sonucu önlenebilir. Dalış sırasında ortaya çıkan ağrılarda, birkaç metre yukarı çıkmak yararlı olabilir. Bu durum basınç dengesinin restore edilmesine yardımcı olur. Eğer ağrıda azalma olmazsa dalış durdurulmalıdır. TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 8

9 Göz Barotravması : Vücuda fizyolojik olarak uygulanan hava boşluğu ile vücuttaki doğal hava boşluklarının farkı yoktur. Çünkü artan hidrostatik basıncın bu boşluklarda da eşitlenmesi gerekir. Dalış esnasında basınç maskenin içindeki havayı sıkıştırır. Bunu dengelemek için dalgıç burnu ile havayı maskenin içine iletir ve bu da iç ve dış basıncı dengelemesini sağlar. Yüzeye çıkış esnasında maskede yerleşen hava maskeden kolayca dışarı çıkar ve dalgıcın azalan basıncı dengelemesine ilişkin bir şey yapması gerekmez. Kulak Barotravması : Kulağın yapısı hakkında bir hatırlatma yapmak gerekirse kulak üç kısımda incelenebilir. TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 9

10 Dış kulak: Kulak kepçesi ve dış kulak yolundan oluşur. Orta Kulak: Kulak zarı ve arkasındaki orta kulak boşluğundan oluşur. İçinde çekiç, örs, üzengi gibi kulak kemikçikleri vardır. Orta kulağın havası genizden(burun arkasından) arta kulağa açılan Eustachi borusundan gelir. İç Kulak: İşitme hücrelerinin bulunduğu "salyangoz"u (koklea) ve iç kulağın denge kısmını (Vestibül) barındıran ve iç içe iki özel sıvı ile dolu kısımdır Kulağın hava dolu boşlukları dalgıcı gerek alçalma gerekse yükselme sırasında oluşan basınç değişikliklerinden çok etkilenirler.(boyle-mariot Yasası). Böylece oluşan basınç travmalarına barotravma denir. Dış Kulak Barotravmaları: Dalgıcın alçalması sırasında oluşabilen bir Barotravması türüdür. Oluşmasında dalgıcın dış kulak yolunu tıkayan bir tıkaç (kulak kiri yada silikon tıkaç) nedeniyle, tıkaç ile kulak zarı arasında, dış ortamla ilişiği olmayan bir hava cebi oluşması sorunun sebebidir. Dalgıcın dış kulak yolu girişini kapatan çok sıkı bir başlık giymesi de aynı ortamı oluşturabilir. TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 10

11 Bu durumlarda, dalgıcın alçalması sırasında, dış ortam basıncı arttıkça, bir yandan kulak kepçesi tarafındaki dış kulak basıncı artarken, diğer yandan da ağız ve burun boşluklarındaki havanın artan basıncı Eustachi borusundan geçerek orta kulak basıncını arttırır. Buna karşın arada hapis kalan hava cebinin basıncı,hala yüzeydeki basınç kadardır. Dış yandaki tıkaç sert olduğundan sabit kalır, iç yandaki kulak zarı orta kulakta artan basınç nedeniyle dışa doğru itilir. Zarda şiddetli ağrı hissedilebilir. Dalış sonrası muayenede şiddetli kızarıklık, zar yüzeyinde kanamalar ve kanlı su kabarcıkları, dış kulak yollarında kanama ve şişmeler, kulak zarında yırtılmalar görülebilir. Tedavide kulak yolunun kuru ve temiz tutulması, kulak zarı tam olarak iyileşene kadar dalmamak ve enfeksiyon gelişmesi halinde antibiyotik kullanmak yer almaktadır. Orta Kulak Barotravmaları: Normal kulakta çevre basıncına eşit bir basınç vardır. Dalış sırasında, dalgıcın alçalma ve yükselmelerinde değişen çevre basıncına uyum sağlamak üzere orta kulaktaki basıncı eşitlemenin tek yolu Eustachi borusudur. Eustachi borusunun geniz tarafındaki ağzı normalde kapalıdır. Eustachi borusu, genizde basınç artması olursa ya da yutkunma, çiğneme, esneme gibi hareketlerle açılır. Alçalma sırasında Eustachi borusu valf seklinde çalışır ve basınç arttıkça kapalı kalır. Böylece oluşan basınç travmasına orta kulak Barotravması (middle ear squeese) adı verilir. Dalış sırasında Eustachi borusu tıkalı ise bu sorun ilk birkaç metrede oluşur. Çünkü Boyle Yasasına göre gaz hacmi değişikliklerinin en çok en çok etkili olduğu derinlikler yüzeye en yakın derinliklerdir. Orta kulak basıncı ile çevre basıncı farkı cm. H20 ise "Trapdoor" etkisi olur, Eustachi borusu hiç açılamaz. Bu durumda tekrar yükselip eşitleme yapılması gerekir. Yükselme sırasında orta kulağın hava hacmi arttığından, Eustachi borusu kolay açılır ve böylece hava tahliye olur. TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 11

12 Eustachi borusunun açılamadığı durumlarda dalgıç yükseldikçe orta kulak basıncı artar ve orta kulak ters barotravması oluşur. Dalgıç ağrı, baş dönmesi, kulakta tıkanıklık hissedebilir. Tekrar alçalıp kademeli yükselmeli ve Toynbee manevrası uygulamalıdır. Kulak Eşitleme Teknikleri: Dalışın değişik safhalarında değişen çevre basıncına uygun olarak, orta kulak hava basıncının da değişmesi ve çevre basıncına eşitlenmesi gerekir. İnsanlarda, çok yavaş alçalma ve yükselmelerde doğal olarak oluşabilen bu eşitlenme, dalış koşullarında sıklıkla oluşamaz, bazı manevralarla bu eşitlemeyi geçekleştirmek gerekir. Bu manevraların temelinde yatan prensip, orta kulak havasının basıncının çevre basıncına göre düşük olduğunda(alçalmalarda) burun ve geniz boşluklarındaki havayı Eustachi borusu yoluyla orta kulağa pompalamak ya da orta kulak havasının basıncının çevre basıncına göre yüksek olduğu durumlarda(yükselmelerde) emme yapmaktır. Bu manevraları dalış öncesi karada tekrarlamak, dalış sırasında eşitlemeler için kolaylık sağlar. Valsalva Manevrası: Ağız ve burun kapalı iken dışa nefes vermeye çalışmak. Bu durumda dışarıya çıkamayan hava eustachi borusuyla orta kulağa gidecektir. Eksik orta kulak basıncını tamamlamak için kullanılır. Frenzel Manevrası: Ağız ve burun kapalı iken ağız tabanındaki adaleleri kasarak genizdeki havayı Eustachi borusu yoluyla orta kulağa yollamak. Eksik orta kulak basıncını tamamlamak için kullanılır. Edmons Tekniği: Valsalva ya da Frenzel manevralarını yaparken alt çeneyi öne doğru çıkartmak. Manevraların etkisini arttırır. Toynbee Manevrası: Ağız ve burun kapalı iken yutkunmak. Fazla orta kulak basancını azaltır. Dalgıçlar sıklıkla Valsalva Manevrasını kullanırlar. Ancak bu teknik aşırı zorlamalı bir tekniktir, kulak zarında ve iç kulakta yırtılmalara yol açabilir. Alçalmada kullanılabilecek en iyi teknik Frenzel Manevrası ya da buna ek olabilecek Edmons Tekniğidir. Valsalva Manevrası son çare alarak kullanılmalıdır. Sorunu olan dalgıçlar için ayaklar aşağıda dik alçalma sorunu azaltabilir. Hava, Eustachi borusundan daha yukarıda olan orta kulağa kendiliğinden daha kolay gidebilir. Baş aşağı dalışlarda ise eşitleme için havayı zorla yollamak gerekir. Ayrıca, eşitlemeyi dalışın hemen başlangıcında kulakta henüz ağrı hissetmeden ve sık sık yapmak daha yararlıdır ve böylece Trapdoor etkisinden kaçınılmış olunur. Yükselmede daha çok Toynbee Manevrası yararlı olacaktır. Tabi ki ilkin basınç ağrısı ortadan kalkana kadar alçalıp sonra tekrar yükselmek daha uygundur. Kulak açmadan dalmaya kalkılırsa orta kulağa sıvı sızarak hacim azalması yoluyla basınç eşitlenir. Ancak yüzeye dönülürken genleşen hava kulak zarına bu kez ters yönde baskı yaparak ağrımasına neden olur. Yüzeye çıkıldığında ise dalış sırasında orta kulağa sızmış olan sıvı dolgunluk hissi, ağrı ve geçici işitme bozukluğuna neden olabilir. Bu durumda doktora TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 12

13 görünmekte yarar vardır. Dalış sırasında daha ciddi sıkışma durumunda ise kulak zarı hasar görebilir; hatta yırtılabilir Vertigo: İç kulak gaz içermediği için herhangi bir barotravmaya maruz değildir. Ama iç kulak, ortakulak deliğinin yanında olduğu için, orta kulak sıkışmalarından etkilenir. Orta kulak, tıkanık östaki borusu sebebi ile sıkışmaya maruz kaldığında, nazik iç kulağın sıvısı ve zarı etkilenir ve basınç arttıkça zarda bir yırtılma meydana gelebilir. İç kulağın iki görevi vardır; Cochlea, Vestibular apperatusda meydana gelen hasarlar vertigo hastalığına neden olurlar. (Baş dönmesi) vertigo genellikle iç kulağa özel bir durumdur. Vertigo bazı anlaşılmayan, fark edilmeyen semptomlara sahiptir. Denge kaybı, hızlı göz hareketleri. Vertigo iç kulak sıkışması dışında gaz embolizmi veya Tip-İİ dekompresyon hastalığında da görülebilir. Ara ara, zor kulak açma ile meydana gelen orta kulaktaki basınç değişimi geçici bir vertigoya (alternobarik vertigo) sebep olabilir. Bu tip vertigo genellikle en zor yapılan yani dibe ulaşıldığı anda yapılan zor valsalva manevrasından sonra olur. Kısa sürelidir. Bu alternobarik vertigo aynı zamanda yükselme sırasında orta kulağın fazla basınca maruz kalmasından da meydana gelebilir. Bu anda vertigoyu kulakta bir doluluk hissi ya da fazla basıncın dışarı çıkamamasından doğan bir acı hissi takip eder. Bu vertigo birkaç metre alçalmakla hemen geçer. Orta kulak ve dış basınç arasındaki basınç farkı eğer çok fazla ya da çok ani ise daimi bir hasara sebep olabilir. Bu barotravma da genellikle kulak zarı yırtılır ve iç kulağın pek çok mekanizması hasar görür. Böyle bir durumla karşılaşan dalgıçlar dalış sonrasında mutlaka KBB mütehassısına gözükmeli ve gerekli tedaviyi olmalıdırlar. Diş barotarvması: TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 13

14 Dişlerde dolguların altında kalan hava boşlukları, seyrek olmakla birlikte sorun yaratabilir. Diş hekimine başvurarak dolgunun değiştirilmesi sorunu çözer. Mide ve bağırsak Barotravmaları: Dalış esnasında bağırsaklarda kalan gaz yükselme sırasında genleşerek rahatsızlık sebebi olabilir o yüzden dalışlardan önce diyetimize dikkat etmeli gaz yapıcı yiyecek ve içeceklerden uzak durmalıyız HİPOKSİ NEDENLERİ VE TEDAVİSİ Vücudun fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için belirli düzeylerde oksijene gereksinim vardır. Oksijen düzeyi bu değerin altına düşerse oksijen eksikliği anlamına gelen hipoksi oluşur. Oksijenin tamamen tükenmesi durumu ise oksijen yokluğu anlamına gelen anoksi olarak adlandırılır. Çok çeşitli hipoksi nedenlerinden dalışla ilgili olanlar aşağıda yer almaktadır. Tedavileri etkene yönelik yapılmalıdır. Ø İstemli olarak nefes tutma, özellikle önceden hiperventilasyonlu nefes tutarak yapılan serbest dalışlar. Ø Akciğer ve solunum yollarında hastalıkları bulunanların efor gerektiren dalışları. Ø İstemsiz olarak dalış kazaları ve özellikle boğulma sonrası soluk alıp vermenin durması hali. Ø Kansızlık (anemi), karbonmonoksit zehirlenmesi gibi oksijenin kan yoluyla taşınmasında bozulma. Ø Özellikle solunum gazında oksijen miktarında azlık ve regülatörde yetersizlik. KARBONMONOKSİT (CO) ZEHİRLENMESİ, NEDENLERİ, BELİRTİLERİ VE TEDAVİSİ Karbonmonoksit (CO) yakıtların yetersiz yanması sonucu oluşan renksiz, tatsız ve kokusuz bir gazdır. Motorların egzost gazında bulunur. Kompresör emiş hortumunun motor egzostuna yakın tutulması tüp içinde CO birikmesinin en bilinen nedenidir. Ancak kompresör emiş hortumunun gereğinden uzun ya da dar olması, kompresör kademelerinden kaçaklar, drenlerden kaçaklar, yetersiz TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 14

15 kompresör filtresi nedeniyle de kompresör içindeki yağın yanması sonucu oluşan CO tüp içine doldurulabilir. Bu bağlamda elektrik motorlu bir kompresör ile CO zehirlenmesinin olmayacağı düşüncesi yanlıştır. Bilindiği gibi oksijen dokulara alyuvarlar içinde bulunan bir protein, hemoglobin, ile taşınır. CO ise hemoglobine oksijenden 300 kat daha büyük bir kuvvetle bağlanır. Böylece dokulara oksijen taşınması bozulur. CO aynı şekilde hücre düzeyinde de oksijen kullanımını engeller. Derinlikle orantılı biçimde artan CO kısmi basıncı nedeniyle dalış sırasında oluşan CO zehirlenmesi karada oluşan zehirlenmeye göre çok daha hızlı ve ağırdır. Bakımlı bir kompresör, düzenli aralarla değiştirilen filtreler, tüp doldurulurken kurallara uyma ve uygun malzeme kullanımı CO zehirlenmesini önlemede büyük önem taşımaktadır. Tüp havalarının belirli aralarla kimyasal analizlerden geçirilmesi en güvenilir sonucu verir. CO zehirlenmesi bulguları baş ağrısı, huzursuzluk, hafıza kaybı, bulantı, kusma, soluma güçlüğü, bilinç kaybı gibidir. Bu bulguların çok belirgin olması şart değildir. İleri durumlarda ölümle sonuçlanabilir. CO zehirlenmesi saptandığında hastaya %100 oksijen solutulmalı, gerekirse kalp masajı ve yapay solunum (CPR) uygulanmalıdır. Hasta en yakın sağlık kurumuna ulaştırıldıktan sonra bu zehirlenmenin tedavisinde basınç odası içinde oksijen solutulması başarılı sonuçlar verdiğinden acilen bir basınç odası merkeziyle iletişim kurulmalıdır. KARBONDİOKSİT (CO2) ZEHİRLENMESİ, NEDENLERİ, BELİRTİLERİ, TEDAVİSİ Karbondioksit (CO2) atmosfer havasında çok düşük oranda bulunur. Dokularda ise besinlerin oksijen ile yakılması sonucu normal metabolizma ürünü olarak yer alır. Kanın kimyasal yapısını düzenleyen önemli bileşiklerden biridir. Bu nedenle miktarı belirli değerler arasında sabit tutulmalıdır. Normalin üzerinde ya da altında CO2 düzeyi çeşitli sorunlar oluşturur. CO2 zehirlenmesi SCUBA ve serbest dalışlarda aşağıdaki nedenlerle oluşabilir: Tüp havasını uzun süre kullanabilmek için aşırı nefes tutma, Hatalı regülatör, Aşırı efor, Derin dalış, Nefes almayı güçleştiren çok sıkı elbise yada ekipman, Solunum ölü boşluğunu arttıran ya da solunumu zorlaştıran -çok uzun veya çok dar şnorkel gibi- durumlar, Solunum havasına dıştan CO2 karışması vb. gibi. CO2 zehirlenmesi oluştuğunda hızlı soluma, baş ağrısı, bulantı, kusma, algılama ve yargılama güçlüğü, bilinç kaybı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. CO2 zehirlenmesi nitrojen narkozuna ve oksijen zehirlenmesine olan yatkınlığı da arttırır. Tedavide öncelikle CO2 zehirlenmesine yol açan neden ortadan kaldırılır. Bu durumda solunumun çoğunlukla kolayca normale döndüğü ve belirtilerin kalktığı görülür. Ancak baş ağrısının saatlerce süreceği akılda tutulmalıdır. OKSİJEN ZEHİRLENMESİ, NEDENLERİ, BELİRTİLERİ, TEDAVİSİ Her ne kadar oksijen canlılar için yaşamsal öneme sahip bir element olsa da solunum ortamında kısmi basıncının artışı ile zehirleyici etkileri ortaya çıkar. Kabul edilen sınırlar derinlik sınırları içinde dalış yapan bir SCUBA dalıcısı için bir sorun oluşturmaz. Ancak bilindiği gibi ağır efor, gaz yoğunluğu artışı ve hatalı regülatör nedeniyle oluşabilecek CO2 birikmesi oksijen zehirlenmesine olan yatkınlığı da arttırır. Bu şekilde sara nöbeti benzeri nöbetlerin hava ile dalışlarda metre'den TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 15

16 daha derin dalışlarda oluşabileceği bildirilmiştir. Bundan başka oksijen ile zenginleştirilmiş gaz karışımlarıyla dalış yapan dalıcılar bu derinliklerden daha sığ derinliklerde de oksijen zehirlenmelerine yakalanabilirler. Saf oksijen solunarak yapılan dalışlarda 7 metre gibi sığ derinlikte bile zehirlenme oluşabilir. Oksijen zehirlenmesi sonucu bulantı, baş dönmesi, görme bozukluğu sersemlik ve çınlama gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Ayrıca bilinç kaybı ve sara nöbeti benzeri nöbetler gelişebilir. Oksijen zehirlenmesinden korunmak için derin dalışlardan kaçınmalı, dalış sırasında oksijen kullanmamalı ve gerekli eğitimi almadan karışım gaz dalışı yapılmamalıdır. Erken belirtilen yüzeye gelmekle önlenebilir. Ancak sualtında nöbet oluştuğunda akciğer barotravması ve boğulma riskini tam olarak ortadan kaldırabilecek bir girişim bulunmamaktadır. Nöbetin nefes tutma anında çıkış yapılmamalıdır. TÜKENME, HİPOTERMİ VE HİPERTERMİ Tükenme: Sualtında dalıcıdan, malzemeden ve çevre koşullarından kaynaklanan nedenlerle ortaya çıkar. Genellikle tükenmiş bir dalıcı doğru karar veremez ve bunları uygulayamaz. İyi bir fizik kondisyon ve eğitim tükenmeyi önlemede en önemli unsurlardır. Malzeme ve dalış koşulları ile ilgili eğitim ve deneyim hangi tip malzeme ve dalış koşullarından kaçınılması gerektiğini dalıcıya vermelidir. Her dalıcı kendi sınırının ve becerisinin farkında olmalıdır. Güvenlik önlemleri ve kurallara uyma ansızın gelişebilecek tükenme nedenlerini ortadan kaldırmaya yönelik olmalıdır. Hipotermi: Sıcak kanlı bir canlı olarak insan vücudu işlevlerini sürdürebilmek için sabit bir iç sıcaklığa gereksinim duyar. Bu sıcaklık 37 ºC dolayındadır. İç sıcaklığın bu değerin altına düşmesi hipotermi olarak adlandırılır. Bu dengenin sağlanabilmesi için vücut sıcak ortamlarda dışarıya ısı vermeli; soğuk ortamlarda ise vücutta normal metabolizma sonucu oluşan ısıyı korumak hatta dışarıdan ısı almak zorundadır. Çok soğuk ortamlarda vücut sıcaklığını normalde tutmak için metabolizma ve ısı üretimi artar. Titreme bu duruma verilebilecek güzel bir örnektir. Ayrıca kılların dikleşmesiyle, vücudun baş, gövde ve karın boşluğu gibi yaşamsal bölgeleri dışında kalan uzuvlarına giden kan miktarı damar büzüşmesi yoluyla azaltılarak vücut ısısı korunmaya çalışılır. Kara ortamında geniş bir sıcaklık diliminde yaşamını sürdürebilen insan için su içinde uzun süre barınabilmek ancak çok dar sıcaklık sınırları içinde olasıdır. Bunun nedeni suyun özgül ısısının havanınkinden 1000 kat fazla olmasıdır. Bunun yanı sıra suyun ısı iletkenliği de havadan yaklaşık 25 kat daha fazladır. Böylece su içinde hipotermi çok daha çabuk gelişir ve daha ciddi sonuçlar doğurur. Isı kaybının en fazla olduğu bölgeler baş, kasıklar ve koltuk altıdır. Saçlı derinin damarlarının büzülme yeteneği bulunmaz. Diğer bölgelerde de deri çok incedir ve büyük damarlar deriye çok yakındır. Soğuk sularda başlık kullanımının önemi bu şekilde kavranabilir. Alt ya da üst elbiseler tek başlarına giyildiklerinde de sırasıyla koltukaltı veya kasıktan ısı kaybı olacağı unutulmamalıdır. Sığ derinliklerde iyi bir koruma sağlayan ıslak tip elbise derin dalışlarda sıkışacağından ısı yalıtımı da azalır. Çok soğuk sularda ya da derin dalışlarda kuru tip elbise önerilir. Hipoterminin ilk belirtilerinden biri şiddetli titremedir. Soğuk hissi ile birlikte idrar atılımında artma görülür. Kalp hızı artmıştır ve el becerilerinde hafif bir azalma görülür. İç sıcaklık 34 ºC 'ye düştüğünde "film kopması" diye adlandırılan durum gerçekleşir. Dalıcı su içinde yön bulma duygusunu yitirebilir. 33 ºC' de kalp atımı anormallikleri oluşabilir. Titreme yerini kasılma ve kramplara bırakır. El becerisi ve konuşma giderek bozulur. 30 ºC 'den aşağıda bilinç kaybı, nabız, kan basıncı ve solunumda azalma ve göz bebeklerinin genişlemesi görülür. 25 ºC 'nin altında ise ölüm gerçekleşir. Su içinde tehlike sınırı genellikle iç sıcaklığın 2 ºC gibi az bir miktar düşmesiyle başlar. Bu sıcaklık genellikle kontrol edilemeyen titremenin başlaması olarak kabul edilir. Dalışın bu aşamada kesilmesinin yaşamsal önemi vardır TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 16

17 Bir hipotermi olgusunda hipoterminin ağırlığına göre kişi değişik durumlarda bulunabilir. Hafif hipotermi olgularında dalıcının bilinci açıktır ve genellikle üşümekten ve şiddetli titremekten yakınır. Ağır hipotermi durumunda ise bilinç kapalı olabilir ya da bilinç açık olsa bile konuşmakta, söylenenleri anlamakta güçlük çekebilir. Çok ciddi olgularda kalp hızı ve solunum o kadar azalmış ve yüzeyselleşmiştir ki yanlışlıkla ölüm tanısı konabilir. Bu nedenle kesin ölüm tanısı bir doktor tarafından konulmadıkça kurtarma girişimleri sürdürülmelidir. Hipotermi tedavisi acil ancak özenli bir yaklaşım gerektirir. Aktif olarak ısıtma tıbbi bir merkezde doktor gözetiminde olmadıkça uygulanmamalıdır. Teknede veya tıbbi yardımdan uzak bir dalış alanında ilk yapılması gereken dalıcının daha fazla ısı kaybını engellemektir. Bu amaçla dalıcı sudan çıkarılmalı, kuru elbise varsa elbiseleri değiştirilmeli ve bir battaniye vb. ile tekne, yer gibi soğuk zeminlerle teması kesilmelidir. Dalıcı rüzgar, yağmur, ıslak zemin gibi ortamlardan mutlaka uzaklaştırılmalıdır. Baş ve boyunun yalıtımı büyük önem taşır. Bilinci açık hastalara sıcak içecekler verilebilir. Ancak bunlar çay, kahve gibi kafeinli içecekler ve alkol olmamalıdır. Soğukta kalanları ısıtmak için alkol verilmesi gibi öyküleri unutunuz. Hipotermiye yol açan en büyük faktörlerden biri olan alkol alımı, hipotermi oluştuktan sonra da durumu en çok ağırlaştıran unsurlardandır. Dalıcının solunumu ve nabzı sürekli denetlenmelidir. Dalıcı kesinlikle yatar konumda bulundurulmalıdır. Dalıcının sıcak su ile duş yapması, hareket ettirilmesi, çok sıcak ortamlara sokulması çevre dokulardaki kan damarlarının açılmasına yol açar. Böylece yaşamsal önemi olmayan kollar ve bacaklar ısınırken buralardan gövdeye dönen soğuk kan yaşamsal organların daha da soğumasına neden olur. İç sıcaklık daha fazla düşer ve durum ağırlaşır. Bu nedenle bu tip aktif ısıtmalardan kaçınılmalıdır. Bir kaza sonucu soğuk sularda uzun süre kalmak zorunda kalan dalıcılar birden fazla sayıda ise bir araya toplanmalıdırlar. Eğer dalıcı yalnız ise bacaklarını ve kollarını karnında kavuşturarak dış yüzeyini azaltmalıdır. Çok yakınlarda ulaşılabilecek bir kara ya da tekne bulunmuyorsa kesinlikle hareket edilmemelidir. Hipertermi (sıcak çarpması): Dalış uygulamasında su içinde çok sık rastlanılmayan bir problemdir. Dalış bölgesine yolculuk sırasında yüksek sıcaklık ve güneş altında kalma gibi nedenlerle gerçekleşebilir. Bazı durumlarda sıcak havada uzun süre dalış elbisesi giyili olarak kalmak da hipertermi nedeni olabilir. İlk belirtiler baş ağrısı, bulantı, aşırı bir terleme, kas krampları, güçsüzlük, hızlı ve yüzeysel nabız ile kendini gösterir. Bu aşamada iç sıcaklık normaldir. Giderek durumun ağırlaşması halinde terleme kesilir ve cilt kırmızı, sıcak ve kuru bir hal alır. Bilinç kaybı gözlenebilir ve iç sıcaklık 40 o C 'nin üzerine çıkar. Bu aşamada tedavi edilmeyen dalıcı kaybedilebilir. Tedavi amacıyla dalıcı serin bir yere alınmalı ve aşırı elbiseleri çıkarılmalıdır. Sırtüstü yatırılan dalıcının ayakları hafifçe kaldırılmalıdır. Islak bir bezle vücudu silinen dalıcıya eğer çok bulantısı yoksa ağızdan sıvı verilebilir. Bilinci bulanık hastalara ağızdan bir şey vermek kesinlikle sakıncalıdır. Ateş düşürücü ilaçların hipertermide bir işe yaramayacağı unutulmamalıdır. BOĞULMA, İLK YARDIM VE TEDAVİSİ Boğulma hava soluyan bir canlının solunum yollarının sıvı ile dolarak ölümü olarak tanımlanır. Yarı-boğulma ya da boğulayazma (near-drowning) ise bu aşamadaki bir canlının tekrar yaşama döndürülmesi en azından bir süre daha yaşatılabilmesi anlamını taşır. Boğulma dalıcılar dışındaki topluluğun önemli bir kaza nedeni olmasına rağmen dalıcılar arasında sanılanın aksine çok daha seyrektir. Ancak su içi kazaların bir çoğunun sonucunda boğulma oluşabilir. Bu nedenle tüm dalıcılar boğulmada ilk yardım ve kurtarma tekniklerine hakim olmalıdır. Araştırmaların ortaya koyduğu bir gerçek de boğulma ile alkol arasındaki yakın ilişkidir. Alkol alımı ile gereksiz risk alabilme cesareti artmakta, tehlike anında yargılama yeteneği bozulmakta, damar genişlemesi nedeniyle ısı kaybı artmakta, gırtlak refleksinin bozulmasıyla solunum borusuna su daha rahat girebilmekte ayrıca kusmaya yatkınlık artmakta ve intihara eğilim artışı gözlenmektedir. Alkollü iken suya girmek bir dalıcının yapacağı en son hata olmalıdır. TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 17

18 İnsanlarda gelişmiş gırtlak refleksi nedeniyle bazı boğulma olgularında akciğerler kuru kalabilir. Ancak boğulma olgularında sorun akciğerler yoluyla dokuların oksijensiz kalmalarından başka bir şey değildir. Yüksek oksijen gereksinimi olanlar öncelikli olmak üzere tüm organlar işlev dışı kalırlar. Bunlardan ön sırada gelenleri beyin ve kalp gibi yaşamsal organlardır. Boğulma olgularında sırasıyla öksürük, soluma güçlüğü, göğüs ağrısı görülür. Şok durumu geliştikten sonra dudaklar ve dil morarır, ağız kenarında pembe-beyaz renkli köpük saptanabilir. Giderek solunum ve nabız ortadan kalkar. Bilinci açık hasta oksijen verilerek acilen en yakın tıbbi merkeze şok pozisyonu ve kurallarında taşınmalıdır. Tamamen iyileşen hastalar bile 24 saat süreyle bir tıbbi merkezde bulundurulmalıdır. Solunumu ve dolaşımı bulunmayan hastalar bir sonraki derste anlatılacak yapay solunum ve kalp masajı tekniği ile tıbbi yardım gelene kadar tedavi edilmeye çalışılmalıdır. Özellikle soğuk sularda 1 saatten daha uzun süre dipte kalıp kurtarılan kazazedeler olduğu düşünülerek bu girişim tıbbi yardım gelene kadar asla sonlandırılmamalıdır. TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 18

19 2T2 İLKYARDIM VE KURTARMA Kurtarma becerisi, bir dalıcının kendi kendinisine yardım edebilme yeteneği ile başlar. Öz yardım dalıcının kendisine olan güvenini arttırır. Böylece acil durumlarla karşılaşıldığında önemli bir unsurdur. Öz yardım hazırlık, engelleme ve hareket olarak üç kısma ayrılır. Hazırlık; bir dalıcının kendisine güvenebilmesi için hem fiziksel hem de ruhsal olarak hazırlıklı olmasını gerektirir. Engelleme; bir sorunla başa çıkmanın en iyi yolu o sorunun oluşmasına hiç izin vermemektir. Bunun içinde. Dalış malzemesinin düzenli bakımı. Dalış öncesinde malzemenin kontrolü. Dalış arkadaşı sisteminin etkin kullanımı. Olası sorunların önceden düşünülmesi. Bir sorunun erken farkedilip, emniyeti sağlamak için hemen önlenmesi Hareket; zor durumla karşılaşıldığı zaman bir dalıcı, durup her şeyden önce normal solunum temposunu sağlamalıdır. Bundan sonra yüzerlik sağlanmalı ve sorunu çözmek düşünülmelidir. Kısaca dur, düzenli nefes al, düşün, hareket et mantığı kurulmalıdır. KAZA ANALIZI Ilkyardım konusunda eğitimli bir dalıcı herhangi bir kaza durumunda önemli bir çok görev üstlenebilir. Kazaya müdahale eden bir doktor veya yetkili birisi varsa onlara yardımcı olarak, eğer yoksa kurtarıcı olarak sorumluluk üstlenir. Kaza yerine ve kazazedeye yaklaşım hızlı fakat sakin ve kontrollu olmalıdır. Telaş ve gereksiz tartışmalarla zaman yitirilmemelidir. Kazaya müdahale etmeden önce kaza değerlendirmesi iyice yapılmalı, kazazedeyi, kendisini ve çevredeki diğer bireyleri tehlikeli bir konuma sokmamalıdır. Kazanın ne şekilde olduğu olanak varsa kazazedeye, değilse çevredekilere sorulmalıdır. Eğer kazazede konuşabiliyorsa bu onun bilincinin yerinde ve solunum yollarının açık olduğunu gösterir.. Önce kazazedeye kendinizi tanıtın ve ona yardım etmek için orada olduğunuzu belirtin.. Ona gün içinde SCUBA cihazı kullanıp kullanmadığını veya basınçlı hava soluyup solumadığını sorun. Kazanın ne zaman ve nasıl olduğunu anlattırın. Son dalışa ait derinliği ve dip zamanını öğrenin. O gün daha önce dalış yapıp yapmadığını, eğer yapmışsa yüzey zamanının ne kadar olduğunu sorun. Yaşını, herhangi bir ilaca alerjisi olup olmadığını ve ilk bulguların ne zaman başladığının öğrenin. Kazazede bilincini kaybetmişse dalış hastalıklarına ait belirti ve bulguları gözleyin. Gerekiyorsa zaman yitirmeden ilkyardım müdahalesine başlayın. Bir sağlık merkezi ile bağlantı kurun ve yardım isteyin. YARDIM MI? KURTARMA MI? Su altında veya üstünde veya kıyıda dikkat edeceğimiz unsur kazazedenin bilincinin yerinde olup olmadığıdır. Eğer kazazedenin bilinci yerinde değilse yapılacak tek şey kurtarma çalışmasına biran önce başlamaktır. Ancak bilinci yerindeyse kurtarma mı?, yoksa yardım mı? edeceğimize karar vermemiz gerekmektedir. Bir dalıcı kazaya neden olabilecek unsurları önceden görebilmeli ve kurtarma gereğini uyarı ve yardımlarla ortadan kaldırmalıdır. Dalış kazalarının çoğu yüzeyde yada yüzeye yakın yerlerde oluşur. Yüzerlilikleri pozitif olduğu halde güçlü palet vuran, kollarını ve bacaklarını köpek yüzüşü yapar gibi kullanan, kendini sudan sürekli yükseltmeye çalışan birinin yardıma ihtiyacı var demektir. Fakat maskesini çekip atan, ağzındaki regülatörü atan, kafa arkada ve çene yukarıda olacak şekilde hızlı ve kesik kesik soluyan birinin ise acilen kurtarılmaya gereksinimi vardır. Kısaca bir dalıcının rahat olmadığını, huzursuz olduğunu gösteren her türlü belirti incelenmelidir. ve yardım veya kurtarmanın gerekip gerekmediğine karar verilmelidir. Sualtında da durum farklı değildir. Hızlı soluyan, sürekli dik durumda duran, hızlı palet vuran dalıcı sıkıntıda demektir. Palet vurmasına karşın sürekli batan bir dalıcının acilen yardıma gereksinimi vardır. Maskesini sıyırıp, regülatörünü atan, hızla yüzeye fırlayan dalıcı olası bir akciğerde hava genişlemesi durumuna girecektir ve yüzeye ulaşmadan kurtarılması gerekmektedir. Kramp, sualtında bir şeye takılma ve SCUBA ekipmanının gevşemesi yardımı gerektiren durumlardır. TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 19

20 Zor durumdaki bir dalıcıya yardım ederken durumu daha da kötüleştirmemek gerekir. Yardım edecek kişi ni heyecanlanması ve kazazedeye belli etmesi koşulları daha da güçleştirir.gerilim altındaki yardıma gereksinimi olan dalıcı böyle durumlarda sabırsızlaşır, gerginliği artar ve panik olabilir. Artık yardımla üstesinden gelinebilecek sorun kurtarmayı gerektiren acil duruma dönüşmüştür. DÜŞÜN, PLAN YAP, HAREKET ET Kurtarma becerisi bir dalıcının kendisine ve başkalarına yardım edebilmesidir. Kurtarma becerisi dalıcının kendisine olan güvenini arttırır, bu da acil durumlarla karşılaşıldığında önemli bir unsurdur. Kurtarma becerisini 3 kısıma ayırabiliriz. Hazırlık; bir dalıçının kurtarma becerilerinin gelişmesi için hem fiziksel hem de ruhsal olarak hazırlıklı olması gereklidir. Fiziksel hazırlık; sağlık, kondisyon, dinlenme ve yeterli beslenme ile sağlanır. Ruhsal bakımdan hazır olabilmek içinde; özgüven ve yapılacak dalışlarda başarılı olma duygusu gereklidir. Dalış araçlarının hazırlanması da bu bölümde yer alır. Engelleme; bir sorunla başa çıkmanın en iyi yolu o sorunun oluşmasına hiç izin vermemektir. Bunun sağlanması için dalış gereçlerinin düzenli bakımı, dalış öncesinde gereçlerin kontrolü, dalış arkadaşı sisteminin etkin kullanımı, olası sorunların önceden düşünülmesi, bir sorunu erkenden anlayıp, güvenliği sağlamak için önlenmesi şarttır. Hareket ; bütün alınan önlemlere karşın bir acil durum ortaya çıktığında dalıcının bilmek zorunda olduğu bazı temel kurallar vardır. Zor durumla karşılaşıldığı zaman durup her şeyden önce normal bir solunum temposu sağlanmalı ve düşünülmelidir. Daha sonra mevcut olan sorunun üstesinden gelecek plan yapılır ve o planı uygulamak için eyleme geçilir. Bu yaklaşım acil durum karşısında amaçsız ve kontrol dışı içgüdüsel tepkiden çok daha etkilidir. KAZAZEDEYI KIYIYA VEYA TEKNEYE ÇIKARMA Kıyıya yada tekneye kadar çekilen kazazedenin kıyıya veya tekneye alınması da önemli bir sorundur. Kıyıya alınırken itfayeci yöntemi ya da sırtta taşıma yöntemi önerilir. Kazazedeyi tekneye çıkarırken teknenin sallanmasından yararlanabiliriz. Kazazedenin tekneye çıkartılacağı tarafın suya en yakın olduğu an çıkartma hamlesinin yapılacağı andır. Eğer tekne yüksekse kazazede bir battaniye, örtü ve ip yardımı ile çıkartılır. Alçak bir iskeleye çıkarken eğer yukarıda yardımcı yoksa kazazedenin ellerinide iskelenin üstünde sabit tutarak önce kendiniz çıkın daha sonra da kazazedeyi çekin. Yüksek bir iskeleye çıkarken kazazedeyi vücudunuza yatırabilir ve bir merdivenden yukarı çıkarabilirsiniz. Bu teknikte dikkat edilmesi gereken nokta kazazedenin bir bacağı sizin bacak aranızda olmasıdır. Su üstüne çıkardığımız veya su üstünde ulaştığımız kazazedeye temel ilkyardım kurallarını uygulamalıyız. Solunum yollarının açılması ve suni solunum gibi müdahaleleri suda da uygulayabiliriz. Fakat kıyıda veya teknede başarılı olma şansımız daha fazladır. Bunu için kazazedeyi bir an önce kıyıya veya tekneye çıkarmalıyız. Fakat kıyıya veya tekneye yüzerkende suni solunuma devam etmeliyiz. Kazazedeye suni solunum yapmadan kıyıya çekmek büyük vakit kaybı olacaktır. UYGULANACAK TEKNIKLER VE NEDENLERI Suda suni solunumun temel ilkeleri karada yapılan suni solunumla aynıdır. Dikkat edilmesi gereken nokta kazazedeye su yutturmamakdır. Kazazedenin yüzerliliği sağlanmalıdır. Dalış iki kişilik bir gruptan oluşuyor ve suyun altında başka kimse olamadığından emin isek ağırlık kemeri atılır. ve denge yeleği (BC) çıkartılarak suni solunum sırasında kurtarıcı ile kazazede arasında engel olması önlenir. Ağızdan ağıza solunum (sakin sularda tercih edilir.) Kazazede sırt üstü yatar durumda tutulur. Kurtarıcı kazazedenin sağ tarafına yanaşır, sağ kolunu kazazedenin sağ koltuk altından geçirerek kazazedenin ensesine destek yaparak solunum yolunu açar. Kurtarıcı sol eliyle kazazedenin burnunu tıkar ve ağızdan ağıza solunumu gerçekleştirir. Şnorkel yardımı ile suni solunum daha çok sürekli artı yüzerliliğin zor sağlandığı dalgalı denizde tercih edilir. Kazazede sırt üstü yatay durumda tutulur,kurtarıcı kazazedenin arkasına geçer, şnorkel ağızlık kısmı kazazedenin ağızına koyulur, kurtarıcının küçük parmağı kazazedenin alt çenesinin altına koyulur. Yüzük ve orta parmak kazazedenin şnorkeli tutan ağzı üstüne baskı yaparak şnorkelin TSSF / CMAS İki yıldız dalıcı eğitimi ders notları 20