Cilt: 17 Sayı: 1 Yıl:11

Transkript

1 Cilt: 17 Sayı: 1 Yıl:11 Siirt Devlet Hastanesi ne Başvuran Hastalarda HBsAg, Anti-HBs, Anti- HCV ve Anti-HIV Seroprevalansı Nedim TUNÇ, Hakan ERAYDIN, Emin ÇETİNKAYA, Mehmet Kadir ODUNCU, Şeyhmus TOY Aktif ve Pasif İmmunoprofilaksiye Rağmen Hepatit B Virus Perinatal Bulaşı: Bir Olgu Sunumu Özgür GÜNAL, H. Şener BARUT, Ayfer GÖRAL Esnaf ve Belediye Çalışanlarında Hepatit B Seroepidemiyolojisinin Değerlendirilmesi ve Hepatit Sertifika Eğitimi Çalışması Emir Sultan BARYAMAN, Mustafa ASLAN, Neşe SALTOĞLU, Hakan YAKAR, Bekir KOCAZEYBEK, Mustafa SAMASTI Sekiz Aylık Dönemde Laboratuvarımızda Saptanan Hepatit B ve Hepatit D Seroprevalansı Kadriye KART YAŞAR, Filiz PEHLİVANOĞLU, Gönül ŞENGÖZ Ameliyat Olmak Üzere Başvuran Hastalarda Hepatit B ve Hepatit C Seroprevalansı Filiz PEHLİVANOĞLU, Kadriye KART YAŞAR, Gönül ŞENGÖZ Kronik Hepatit B Olgularının Uzun Dönem İzlem Sonuçları: Cerrahpaşa Deneyimi Ferhat ASLAN, Ömür TABAK, Reşat ÖZARAS, Ali MERT, Fehmi TABAK, Hakan ŞENTÜRK

2

3 Cilt: 17 Sayı: 1 Yıl: 2011 Editörler Fehmi TABAK Osman YÜKSEL Editör Yardımcısı Mustafa ALTINDİŞ Yayın Kurulu Necati ÖRMECİ Selma TOSUN Tuna DEMİRDAL Aysun YALÇI Seyfettin KÖKLÜ Ömer BAŞAR Danışmanlar Kurulu Hakan ABACIOĞLU Canan AĞALAR Ayhan AKBULUT Esragül AKINCI Salih Zeki AKSU Mustafa ALTINDİŞ Bilgin ARDA Mehmet ARHAN Dilek ARMAN Hilmi ATASEVEN Kemalettin AYDIN Bilgehan AYGEN Neriman BALABAN İsmail BALIK Ömer BAŞAR Yaşar BAYINDIR Nurcan BAYKAM Ahmet BEKTAŞ Bülent BEŞİRBELLİOĞLU Hürrem BODUR Şahin ÇOBAN Fügen ÇOKCA Tuna DEMİRDAL Neşe DEMİRTÜRK Başak DOKUZOĞUZ Abdülkadir DÖKMECİ İlyas DÖKMETAŞ Şükrü DUMLU Hakan ERDEM Cafer EROĞLU Serpil EROL Yasemin ERSOY Gülden ERSÖZ İbrahim ERTUĞRUL Şaban ESEN Can Polat EYİGÜN Rahmet GÜNER Yunus GÜRBÜZ Kenan HIZEL Salih HOŞOĞLU Mehmet İBİŞ Seza İNAL Dilara İNAN Özlem KANDEMİR Oğuz KARABAY Üner KAYABAŞ Arif KAYGUSUZ Sedat KAYGUSUZ Murat KEKİLLİ Dilek KILIÇ Mehmet KIYAN Seyfettin KÖKLÜ Ömer Faruk KÖKOĞLU İftihar KÖKSAL Halil KURT Hakan LEBLEBİCİOĞLU Ali MERT Reşit MISTIK Nihat OKÇU Necati ÖRMECİ Tijen ÖZACAR Reşat ÖZARAS İlhan ÖZGÜNEŞ Nail ÖZGÜNEŞ Hasan ÖZKAN Nefise ÖZTOPRAK Recep ÖZTÜRK Hüsnü PULLUKÇU Neşe SALTOĞLU Fatma SIRMATEL Mehmet SÖKMEN Mustafa SÜNBÜL İrfan ŞENCAN Fehmi TABAK Meltem TAŞBAKAN Yeşim TAŞOVA Alper TEKELİ Selma TOSUN Yaşar TUNA İlyas TUNCER Emel TÜRK ARIBAŞ Gaye USLUER Selahattin ÜNAL Aysun YALÇI Tansu YAMAZHAN M. Hadi YAŞA Orhan YILDIZ Ömer YILMAZ İlhami YÜKSEL

4

5 Cilt: 17 Sayı: 1 Yıl: 2011 İÇİNDEKİLER Araştırma Siirt Devlet Hastanesi ne Başvuran Hastalarda HBsAg, Anti-HBs, Anti- HCV ve Anti-HIV Seroprevalansı Nedim TUNÇ, Hakan ERAYDIN, Emin ÇETİNKAYA, Mehmet Kadir ODUNCU, Şeyhmus TOY Olgu Sunumu Aktif ve Pasif İmmunoprofilaksiye Rağmen Hepatit B Virus Perinatal Bulaşı: Bir Olgu Sunumu Özgür GÜNAL, H. Şener BARUT, Ayfer GÖRAL Araştırma Esnaf ve Belediye Çalışanlarında Hepatit B Seroepidemiyolojisinin Değerlendirilmesi ve Hepatit Sertifika Eğitimi Çalışması Emir Sultan BARYAMAN, Mustafa ASLAN, Neşe SALTOĞLU, Hakan YAKAR, Bekir KOCAZEYBEK, Mustafa SAMASTI Araştırma Sekiz Aylık Dönemde Laboratuvarımızda Saptanan Hepatit B ve Hepatit D Seroprevalansı Kadriye KART YAŞAR, Filiz PEHLİVANOĞLU, Gönül ŞENGÖZ Araştırma Ameliyat Olmak Üzere Başvuran Hastalarda Hepatit B ve Hepatit C Seroprevalansı Filiz PEHLİVANOĞLU, Kadriye KART YAŞAR, Gönül ŞENGÖZ Araştırma Kronik Hepatit B Olgularının Uzun Dönem İzlem Sonuçları: Cerrahpaşa Deneyimi Ferhat ASLAN, Ömür TABAK, Reşat ÖZARAS, Ali MERT, Fehmi TABAK, Hakan ŞENTÜRK

6

7

8

9 Siirt Devlet Hastanesi ne Başvuran Hastalarda HBsAg, Anti-HBs, Anti- HCV ve Anti-HIV Seroprevalansı Araştırma Siirt Devlet Hastanesi ne Başvuran Hastalarda HBsAg, Anti-HBs, Anti- HCV ve Anti-HIV Seroprevalansı Nedim TUNÇ 1, Hakan ERAYDIN 2, Emin ÇETİNKAYA 1, Mehmet Kadir ODUNCU 1, Şeyhmus TOY 1 1 Devlet Hastanesi Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarı, 2 Devlet Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği, SİİRT ÖZET Bu çalışmada Siirt Devlet Hastanesine müracaat eden hastaların HBsAg, anti-hbs, anti-hcv, anti-hiv pozitifliklerinin mevsimlere, cinsiyete ve yaşa göre dağılımlarının saptanması amaçlanmıştır. Çalışmada retrospektif olarak 01 Haziran Mayıs 2009 tarihleri arasındaki hastanın otomasyon kayıtları değerlendirilmiştir. Tüm testler elektrokemilüminesans yöntemi kullanılarak çalışılmıştır. Toplam kişiye HBsAg, 5659 kişiye anti-hbs, 7711 kişiye anti-hcv ve 5227 kişiye de anti-hiv testleri uygulanmıştır. Çalışmada; HBsAg, anti-hbs, anti-hcv ve anti-hiv testlerinde sırasıyla %10, %48, %0.62, %0.08 seropozitiflik saptanmıştır. Bölgemizdeki HBsAg ve total anti-hbs seropozitifliği Türkiye oranlarıyla uyumludur. Ancak salt anti- HBs seropozitifliği ile anti-hcv ve anti-hiv oranlarımız Türkiye ortalamasının altında çıkmıştır. Bölgemizde yaşlı grupta hepatit B için aktif bağışıklığı artırmak gereklidir. Kan ve kan ürünleri ile bulaşabilecek hepatit hakkında eğitim programları faydalı olacaktır. Anahtar Kelimeler: HBsAg, anti-hbs, anti-hcv, anti-hiv, Seroprevalans SUMMARY HBsAg, Anti-HBs, Anti-HCV and Anti-HIV Seroprevalence of the Patients Apply to Siirt Public Hospital In this study, it was aimed to determine the distributions of HBsAg, anti-hbs, anti-hcv, anti-hiv seropositivies according to gender, season and age in the patients who were admitted to the Siirt State Hospital between 01 June 2008 and 31 May The electronic records of patients were retrospectively evaluated. All tests were performed using electrochemiluminescence method. In total, patients were tested for HBs Ag, 5659 for anti-hbs, 7711 for anti-hcv and 5227 for anti-hiv tests. The seropositivity rates for HBsAg, anti- HBs, anti-hcv, anti-hiv were 10%, 48%, 0.62%, and 0.08%, respectively. The seropositivity rates for HBsAg and total anti-hbs in our region were comparable to those seen across Turkey. However, the seropositivity rates for absolute anti-hbs, anti-hcv, and anti-hiv were lower than the average rate in Turkey. In our re- Viral Hepatit Dergisi 2011; 17(1):

10 Tunç N ve ark. gion, the active immunity for hepatitis B should be improved in the aged population. Education programs on hepatitis which can transmit through blood and its derivatives will be beneficial. Keywords: HBsAg, anti-hbs, anti-hcv, anti-hiv, Seroprevalence GİRİŞ Dünyada yaygın olarak bulunan viral hepatit etkenlerinden; hepatit B virus (HBV) ve hepatit C virus (HCV) ülkemiz coğrafyasında da sıklıkla görülmektedir. Özellikle HBV enfeksiyonları akut enfeksiyon döneminde hayatı tehdit edebileceği gibi ilerlemiş vakalarda kronik hepatit, siroz ve hepatosellüler karsinoma (HSK) gibi önemli komplikasyonlara da yol açabilmektedir (1). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre her yıl bir milyon insan kronik HBV enfeksiyonunun yol açtığı komplikasyonlar nedeniyle ölmektedir (2). Yapılan araştırmalar, kronik HBV enfeksiyonu olan hastaların, HBV taşıyıcısı olmayanlara göre hepatosellüler karsinom geliştirme olasılıklarının yaklaşık 100 kat arttığını göstermiştir (3). HBV ile enfekte olanların %10-30 unu kronik, bunların da %70-90 ını inaktif taşıyıcılar oluşturmaktadır (4). Türkiye HBV enfeksiyonun yaygınlığı açısından orta endemisite kuşağında yer almaktadır (5). Yapılan seroprevalans çalışmaları; ülkemizdeki HBsAg seropozitifliğinin % , anti- HBs seropozitifliğinin ise % arasında değiştiğini göstermektedir (6, 7). Kronikleşen ve özellikle de kan transfüzyonu sonrası gelişen bir diğer viral hepatit etkeni hepatit C virusudur. HCV ile enfekte olanların yaklaşık %10-20 sinde yıl içinde siroz gelişmekte, bunların da %15 inde hepatosellüler karsinom (HSK) meydana gelmektedir. DSÖ, küresel HCV prevalansını %3 olarak bildirmiştir (8). Ülkemizde yapılan seroprevalans çalışmaları, kan donörlerinde HCV seropozitifliğinin % , sağlık çalışanlarında ise %0-3.2 olduğunu göstermektedir (9). DSÖ, Aralık 2008 verilerine göre dünyada ortalama 33.4 milyon HIV enfekte kişi olduğunu ve 1981 yılından bugüne 33.9 milyon kişinin hayatını kaybettiğini bildirmektedir. Ülkemizde T.C Sağlık Bakanlığı Aralık 2009 verilerine göre 3898 HIV/ AIDS hastası bulunmaktadır. Ülkemizde HIV enfeksiyonu olanların çoğu yaş arasındadır ve hastaların %70 i erkek, %30 u kadındır (10). Bu çalışmada Siirt Devlet Hastanesine müracaat eden hastaların HBsAg, anti-hbs, anti-hcv, anti- HIV seropozitifliklerinin saptanması ve yaş, cinsiyet ve mevsimlere göre dağılımlarının incelenmesi amaçlanmıştır. MATERYAL ve METOT Bu çalışma 01 Haziran Mayıs 2009 tarihleri arasında hastanemiz merkez laboratuvarında, HBsAg, anti-hbs, anti-hcv ve anti HIV test sonuçlarının retrospektif olarak incelenmesiyle yapılmıştır. Tüm serum örneklerinden elektrokemilüminesans yöntemiyle HBsAg, anti-hbs, anti-hcv ve anti-hiv çalışılmıştır. Tüm hastalarda HBeAg, anti-hbe, anti-hbc IgM ve anti-hbc IgG bakılmadığından saptanan HBsAg ve anti-hbs oranları; akut, kronik ve taşıyıcı tüm klinik hepatit B formlarını kapsamaktadır. Taramalarda salt anti-hbs oranları da elde edilememiştir. Laboratuvarımızda anti- HCV ve anti-hiv seropozitifliği ilk kez saptanan ve tekrarlayan tarama sonuçlarında da aynı pozitif sonuç elde edilen kanlar HCV, HIV enfeksiyonları açısından şüpheli kabul edilmiştir. Doğrulama için yeni kan örnekleri alınarak İl Sağlık Müdürlüğü aracılığı ile Ankara Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsüne gönderilmektedir. BULGULAR 01 Haziran Mayıs 2009 tarihleri arasında toplam serumun unda (%36.3) HBsAg, 5659 unda (%19) anti-hbs, 7711 inde (%26) anti- HCV, 5227 sinde de (%18) anti-hiv çalışılmıştır. HBsAg çalışılan serumların 1049 unda (%10) seropozitiflik saptanmıştır. Bunların 412 si (%39) kadın, 637 si (%61) erkektir. Seropozitiflerin yaş ortalaması ise 38 yıl olarak bulunmuştur. HBsAg in 357 si (%34) kış, 280 i (%27) ilkbahar, 254 ü (%24) sonbahar, 158 i (%15) yaz aylarında pozitif saptanmıştır. HBsAg seropozitifliğinin cinsiyet, mevsimsel dağılımları ile yaş ortalaması Tablo 1 de verilmiştir. Anti-HBs çalışılan serumların 2724 ünde (%48) seropozitiflik saptanmıştır. Bunların 1188 i (%44) kadın, 1536 sı (%56) erkektir. Seropozitiflerin yaş ortalaması 39 yıldır. Anti-HBs lerin 991 i (%37) kış, 856 sı (%31) sonbahar, 540 ı (%20) ilkbahar, 337 si (%12) yaz aylarında pozitif bulunmuştur. Anti-HBs seropozitifliğinin cinsiyet, mevsimsel dağılımları ile yaş ortalaması Tablo 2 de verilmiştir. 8 Viral Hepatit Dergisi 2011; 17(1): 7-11

11 Siirt Devlet Hastanesi ne Başvuran Hastalarda HBsAg, Anti-HBs, Anti- HCV ve Anti-HIV Seroprevalansı Tablo 1. HBsAg seropozitiflerin (n=1049) cinsiyet ve mevsimsel dağılımları ile yaş ortalaması Mevsim, n (%) Yaz 158 (15) Sonbahar 254 (24) Kış 357 (34) İlkbahar 280 (27) Cinsiyet, n (%) Erkek 637 (61) Kadın 412 (39) Yaş ortalaması (Yıl) 38 Tablo 2. Anti-HBs seropozitiflerin (n=2724) cinsiyet ve mevsimsel dağılımları ile yaş ortalaması Mevsim, n (%) Yaz 337 (12) Sonbahar 856 (31) Kış 991 (37) İlkbahar 540 (20) Cinsiyet, n (%) Erkek 1536 (56) Kadın 1188 (44) Yaş ortalaması (Yıl) 39 Anti-HCV çalışılan serumların sadece 47 sinde (%0.6) seropozitiflik saptandı. Bunların 26 sı (%55) kadın, 21 i (%45) erkektir. Seropozitiflerin yaş ortalaması 48 yıldır. Anti-HCV lerin 15 i (%31) ilkbahar, 14 ü (%30) sonbahar, 12 si (%26) kış, 6 sı (%13) yaz aylarında pozitif bulunmuştur. Anti-HCV seropozitifliğinin cinsiyet, mevsimsel dağılımları ile yaş ortalaması Tablo 3 te verilmiştir. Tablo 3. Anti-HCV seropozitiflerin (n=47) cinsiyet ve mevsimsel dağılımları ile yaş ortalaması Mevsim, n (%) Yaz 6 (13) Sonbahar 14 (30) Kış 12 (26) İlkbahar 15 (31) Cinsiyet, n (%) Erkek 21 (45) Kadın 26 (55) Yaş ortalaması (Yıl) 48 Anti-HIV taraması yapılan serumların sadece 4 ünde (%0.08) seropozitiflik saptanmıştır. Bunların da 2 si (%50) kadın, 2 si (%50) erkektir. Yaş ortalaması 43 yıldır. Anti-HIV pozitifliklerinin 2 si (%50) ilkbahar, 1 i (%25) yaz, 1 i (%25) sonbaharda saptanmıştır. HIV pozitifliklerinin doğrulanması Ankara Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsünde yapılmıştır. Toplam 4 (dört) hastanın sadece birinde gerçek pozitiflik saptanmıştır. Anti-HIV seropozitifliğinin cinsiyet, mevsimsel dağılımları ile yaş ortalaması Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 4. Anti-HIV seropozitiflerin (n=4) cinsiyet ve mevsimsel dağılımları ile yaş ortalaması Mevsim, n (%) Yaz 1 (25) Sonbahar 1 (25) Kış - İlkbahar 2 (50) Cinsiyet, n (%) Erkek 2 (50) Kadın 2 (50) Yaş ortalaması (Yıl) 43 TARTIŞMA Ülkemizdeki HBsAg seropozitifliğinin %1.7-%21 (5) olduğu, farklı bir çalışmada ise %2.8-%19.2 arasında değiştiği bildirilmektedir (11). HBsAg seropozitifliği; Ağuş ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %2 (12), Erden ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %9.6 (13), Araz ın yaptığı çalışmada %1.1 (14), Ersöz ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %2 (15), Sakarya ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %1.85 (16), Arabacı ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %9.5 (17), Polat ın yaptığı çalışmada %11.8 (18), Kösecik ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada ise %11.8 olarak bildirilmiştir (19). Çalışmamızda ise HBsAg seropozitifliği %10 olarak bulunmuştur. HBsAg oranımız literatürlerdeki oranlarla uyumlu olmakla birlikte hepatit B nin aktif, kronik ve taşıyıcı tüm klinik formlarını kapsamaktadır. Sağlık Bakanlığımız 1998 den bu güne hepatit B aşısını rutin aşılama takvimine alarak aralıksız sadece yenidoğanların tümüne aşılama yapmaktadır. Bölgelere göre değişmekle birlikte çocuklardaki HBsAg seroprevalansının % arasında değiştiği bildirilmektedir (20). Çalışmamızdaki HBsAg pozitifliklerinin yaş ortalamasının 38 olarak bulunması, Viral Hepatit Dergisi 2011; 17(1):

12 Tunç N ve ark. yenidoğan grubunda ciddiyetle sürdürülen rutin hepatit B aşı çalışmalarının orta ve ileri yaş guruplarına da uygulanması gerektiğini göstermektedir. Türkiye toplumunun hepatit B ye olan bağışıklığını değerlendirmeye yönelik birçok araştırma yapılmıştır. Erden ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %24.5 (13), Memiş ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %8.3 (2), Araz ın yaptığı çalışmada %41.7 (14), Çelik ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %13.3 (21), Kaygusuz un yaptığı çalışmada %38.6 (7), Ersöz ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %47.1 (15) anti-hbs seropozitiflikleri bildirilmiştir. Yaptığımız çalışmada ise toplam anti-hbs seropozitifliği %48 olarak saptandı. Bu oran aktif, kronik ve aşılı tüm hastaları kapsamaktadır. Tek başına anti-hbs istemlerinin sınırlı sayıda yapılmış olması nedeniyle aşıya bağlı salt anti-hbs seropozitiflik oranı saptanamamıştır. Yapılan çalışmalarda Türkiye de anti-hbs seropozitifliğinin %8.3-%47.1 arasında değiştiği görülmektedir. Bu durum gözönünde bulundurulduğunda salt anti-hbs pozitifliğimizin daha düşük olacağı aşikardır. Çalışmamızdaki anti-hbs pozitifliklerinin yaş ortalaması 39 olarak bulunmuştur. Sonuç olarak bölgemizde hepatit B aktif immunizasyonun orta yaş grubunda ciddiyetle sürdürülmesine ihtiyaç vardır. Ülkemizde HCV seropozitifliğini saptamada değişik çalışmalar yapılmıştır. Anti-HCV seropozitifliği; Kaya ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %0.52 (22), Özdemir ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %0.4 (23), Ersöz ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %0.4 (15), Uyanık ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %0.4 (24), Uzun un yaptığı çalışmada %0.28 (25), Erden ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %2.1 (13) olarak saptanmıştır. HCV enfeksiyonu sıklığının dünyada %3, ülkemizde ise %1-2.4 arasında değiştiği bildirilmektedir (26). Çalışmamızda toplam %0.62 anti-hcv seropozitifliği saptanmış olup bulgularımız Türkiye genelini yansıtan oranlardan düşük çıkmıştır. Çalışmamızdaki anti-hcv pozitifliklerinin yaş ortalaması 48 olarak bulunmuştur. Toplam 47 HCV pozitif hastanın 46 sı ya hemodiyaliz ya da kronik HCV enfeksiyon ile takip edilen hastalardan oluşmaktadır. Doğrulama amacıyla Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezine gönderilen serumlardan sadece birinde pozitiflik saptanmıştır. Hepatit C taramasında kullanılan liyofilize kitlerin sulandırıldıktan sonraki yarılanma ömürlerinin kısa olmasının ve buna bağlı kit stabilitesinin düşmesinin, HCV oranımızın düşük çıkmasına etki etmiş olabileceği tahmin edilmektedir. Ülkemizin birçok yerinde anti-hiv seroprevalans çalışmasına ait bildirimler bulunmaktadır. Bunlar arasında HIV seropozitifliği saptanmayan çalışmalar olduğu gibi (23,24,27), Mırsal ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %4.7 (28), Uzun un yaptığı çalışmada %0.01 (25), Arabacı ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada %0.04 (29) anti-hiv seropozitifliği bildirilen çalışmalarda vardır. Çalışmamızda toplamda %0.08 anti-hiv seropozitifliği saptanmıştır. Tüm HIV seropozitif hastaların serumları uygun koşullarda İl Sağlık Müdürlüğü aracılığı ile Ankara Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsüne gönderilmiştir. Yapılan doğrulama testlerinden gerçek pozitiflik saptanmış olup askeri hastaneden laboratuvarımıza gönderilen ve askeri personelin test sonucu İl Sağlık Müdürlüğü aracılığı ile ilgili makamlara bildirilmiştir. Ayrıca hepatit B ve hepatit C enfeksiyonlarının mevsimsel şartlardan bağımsız olarak yılın her ayında rastlanabilmektedir (30). Mevsimsel dağılımlara göre saptanan seropozitif HBsAg ve anti-hbs nin %34 ü kış, anti- HCV nin %31 i ilkbahar, anti-hiv in de %50 si ilkbaharda saptanmıştır. Kış ve ilkbahar aylarında en yüksek seropozitiflik oranı saptanmasında, bu aylarda mevsimsel enfeksiyonlarla hastanemize yapılan başvuru sayısındaki artışların rol oynadığı tahmin edilmektedir. Cinsiyet dağılımlarına bakıldığında HBsAg in %61 i, anti-hbs nin %56 sı, anti- HCV nin %45 i, anti-hiv in ise %50 si erkeklerde pozitif saptanmıştır. Bu oranlar, bölgede yaşayan orta yaş grubuna ait erkek ve kadınların, hepatit B enfeksiyonları açısından büyük risk taşıdıklarını göstermektedir. Bölgemizde aktif immunizasyonun göstergesi olan salt anti-hbs oranlarının cinsiyetlere göre dağılımlarının saptanmasına dair yeni çalışmalara ihtiyaç vardır. Sonuç olarak bölgemizdeki HBsAg ve Total anti-hbs seropozitifliği Türkiye oranlarıyla uyumludur. Ancak anti-hcv ve anti-hiv oranlarımız Türkiye ortalamasının altında çıkmıştır. Kan ve kan ürünleri ile bulaşan hepatit etkenleriyle mücadelede, bölgemizdeki ileri yaş gruplarına yönelik aktif bağışıklığın arttırılması yanında koruyucu ve önleyici hizmetlerin de yaygınlaştırılmasına ihtiyaç vardır. 10 Viral Hepatit Dergisi 2011; 17(1): 7-11

13 Siirt Devlet Hastanesi ne Başvuran Hastalarda HBsAg, Anti-HBs, Anti- HCV ve Anti-HIV Seroprevalansı KAYNAKLAR 1. Demir İ, Kaya S, Demirci M ve ark. Isparta ili sağlık personelinde hepatit B virüs seropozitifliğinin araştırılması. İnfeksiyon Derg 2006; 20: Memiş S, Türk G. Hemşirelik ve ebelik birinci sınıf öğrencilerinde HBsAg ve anti-hbs pozitifliğinin ve hepatit B için risk faktörlerinin belirlenmesi. Viral Hepatit Derg 2006; 11: Beasley RP. Hepatitis B virus: the major etiology of hepatocellular carcinoma. Cancer 1988; 61: Uçmak H, Ergün UG, Çelik M ve ark. İnaktif HBsAg taşıyıcılarında yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Viral Hepatit Derg 2007; 12: Poyrazoğlu S, Baykan Z, Naçar M, Çetinkaya F. Hepatit B ve C li hasta yakınlarının hepatitler hakkındaki bilgi düzeyleri ve risk algıları. Viral Hepatit Derg 2009; 14: Karaca B, Tarakçı H, Tümer E. İzmir İli Lise Öğrencilerinde HBsAg Seroprevalansı. Viral Hepatit Derg 2007; 12: Kaygusuz TÖ. Kronik Hemodiyaliz hastalarında HBsAg ve anti-hbs seroprevalansı. FÜ Sağ Bil Derg 2007; 21: Memikoğlu KO, Arabacı H, Azap A, Yeşilkaya A, Birengel S, Balık İ. Türkiye de hepatit C tanısı: seroloji nasıl yardımcı olur? Viral Hepatit Derg 2007; 12: Baştuğ AT, Bodur H. Akut hepatit C tanı ve tedavisi: literatüre bakış. Viral Hepatit Derg 2007;12: Tümer A. HIV/AİDS nedir? Hacettepe Üniversitesi HIV/AIDS Tedavi ve Araştırma Merkezi.[ Gül A, Türkdoğan MK, Zeteroğlu Ş. Bir grup gebede hepatit B ve hepatit C prevalansı. Perinatoloji Derg 1998; 6: Ağuş N, Yılmaz NÖ, Cengiz A ve ark. Kan donörlerinde HBsAg, anti-hcv, anti-hiv seroprevalansı. Ankem Derg 2008; 22: Erden S, Büyüköztürk S, Çalangu S. Poliklinik hastalarında HBsAg, anti-hbs ve anti-hcv seroprevalansı. Türk Mikrobiyol Cem Derg 30: Araz NÇ. Gaziantep Çocuk Hastanesi Pediatri Polikliniği ne başvuran olgularda hepatit B belirleyicileri sıklığı. Gaziantep Tıp Derg 2007; Ersöz G, Şahin E, Kandemir Ö ve ark. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi sağlık personelinde HAV, HBV, HCV seroprevalansı ve hepatit B aşılaması. Viral Hepatit Derg 2006; 11: Sakarya S, Tuncer G, Yaşa H ve ark. Aydın bölgesindeki kan donörlerinde HBsAg ve anti-hcv seroprevalansı ve yaş ve cinsiyetle ilişkisi. Klimik Derg 2001; 14: Arabacı F, Demirli H. Van da 6-10 yaş grubu çocuklarda hepatit A ve B seroprevalansı. İnfeksiyon Derg 2005; 19: Polat SA. Yatarak tedavi gören psikiyatri hastalarında hepatit B ve hepatit C seroprevalansı. Cumhuriyet Üniv Tıp Fak Derg 2002; 24: Kösecik M, Nazlıgül Y, Cebeci B ve ark. Şanlıurfa yöresinde hepatit B virüs taşıyıcılığı. Genel Tıp Derg 1997; 7: Üstün C, Basuguy E, Deveci U. Çocuk cerrahi polikliniğine başvuran hastalarda hepatit B ve hepatit C seroprevalansı. Nobel Medicus 2009; 5(supl:1): Çelik M, Ekerbiçer HÇ, Çetinkaya A ve ark. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Hastanesi check-up polikliniğine başvuran kişilerde hepatitis B seroprevalansı. Gaziantep Üniv Tıp Derg 2007; 1: Kaya S, Aridoğan BC, Adiloğlu AK, Demirci M. Isparta Bölgesi Kan Donörlerinde HBsAg ve anti- HCV seroprevalansı. SDÜ Tıp Fak Derg 2005; 12: Özdemir L, Alim A, Arslan S ve ark. Sivas ilinde berber ve kuaförlerde HBV, HCV ve HIV seroprevalansı. Cumhuriyet Üniv Tıp Fak Derg 2004; 26: Uyanık MH. Malçok HK, Aktaş O. Kan donörlerinde hepatit B, hepatit C ve HIV-1/2 seroprevalansı. Atatürk Üniv Tıp Derg 2004; 36: Uzun C. Kan donörlerinde HBsAg, Anti-HCV, Anti-HIV ve RPR sonuçlarının değerlendirilmesi. Türk Mikrobiyol Cem Derg 2008; 38: Taşbakan MI, Yamazhan T, Arsu G ve ark. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesinde çalışan hekim, hemşire, teknisyen ve intörnlerin viral hepatitler konusunda bilgi, tutum ve davranışları. Viral Hepatit Derg 2006; 11: Tekay F. Hakkari ilinde HBV, HCV ve HIV seroprevalansı. Dicle Tıp Derg 2006; 33: Mırsal H, Kalyoncu A, Pektaş Ö ve ark. Damar yolundan eroin kullananlarda hepatit B, hepatit C ve HIV yaygınlığı. Journal of Dependence 2003; 4: Arabacı F, Şahin HA, Şahin İ, Kartal Ş. Kan donörlerinde HBV, HCV, HIV ve VDRL seropozitifliği. Klimik Derg 2003; 16: Tabak F. Viral Hepatitlere Yaklaşım. [ 20sayi4/08_viralhepatit. Pdf, ( )] YAZIŞMA ADRESİ Dr. Nedim TUNÇ Siirt Devlet Hastanesi Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarı, SİİRT drnedimtunc@mynet.com Viral Hepatit Dergisi 2011; 17(1):

14 Günal Ö ve ark. Olgu Sunumu Aktif ve Pasif İmmunoprofilaksiye Rağmen Hepatit B Virus Perinatal Bulaşı: Bir Olgu Sunumu Özgür GÜNAL 1, H. Şener BARUT 1, Ayfer GÖRAL 1 1 Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, TOKAT ÖZET Hepatit B virusunun (HBV) başlıca bulaşma yollarından birisi, enfekte anneden yeni doğana bulaşma (perinatal-vertikal yol) şeklindedir. Anti-HCV pozitif anneden doğan bebeklerin ise yaklaşık %5 inde perinatal bulaş olabilir. Yirmi iki yaşındaki annede gebeliğinin 4. ayında başka bir merkezde yapılan tetkiklerinde HBsAg pozitifliği saptanmış. Bebek miadında ve komplikasyonsuz olarak elektif sezaryenle doğmuş. Bebeğe doğum esnasında (ilk 1 saat içinde) HBV aşısı+hbig yapılmış. Bebeğin HBV aşıları, 1. ve 6. aylarda olmak üzere toplam üç doza tamamlanmış. Bebek 7.5 aylıkken tetkiklerinde HBsAg pozitifliği saptandı. Annenin tetkiklerinde; HBsAg: pozitif, anti-hbs: negatif, HBeAg: pozitif, anti-hbe: negatif, anti-hbc total: pozitif, anti- HBc IgM: negatif, HBV DNA PCR: 2x10 8 IU/mL ve Anti-HCV: pozitif saptandı. Real time-pcr ile annenin HCV RNA sı negatif idi. Bebeğin tetkiklerinde; HBsAg: pozitif, anti-hbs: negatif, HBeAg: pozitif, anti-hbe: negatif, anti-hbc total: pozitif, anti-hbc IgM:negatif, HBV DNA PCR: 5x10 8 IU/mL ve Anti-HCV:negatif olarak saptandı. HBIG nin hepatit B aşısı ile birlikte yapılması perinatal geçişi önlemenin en etkili yolu olmasına rağmen, %5 ila %10 oranında HBV enfeksiyonu gelişebilir. Bizim vakamızda da çocuğa HBV bulaşı olmuştur. Perinatal geçişi azaltmak için, maternal vireminin azaltılması amacıyla gebeliğin üçüncü trimesterinde oral bir antiviral ajanla tedavi verilebilir. Anahtar Kelimeler: Hepatit B, hepatit C, perinatal geçiş. SUMMARY Perinatal Transmission of Hepatitis B Virus despite the Active and Passive Immunoprophylaxis: A Case Report One of the main transmission routes of Hepatitis B Virus (HBV) is the infection of newborn from an infected mother (perinatal [vertical] transmission). Perinatal transmission can occur in almost 5% of the infants born from anti-hcv positive mothers. HBsAg positivity was determined at the fourth month of the pregnancy in a twenty-two year old mother in a different center. The infant was delivered by elective cesarean section without any complication. HBV vaccine and HBIG were administered to the newborn within the first hour life. The HBV vaccination series were completed with the administration of second and third doses during one month and 6 months of age. HBsAg positivity was determined 12 Viral Hepatit Dergisi 2011; 17(1): 12-15

15 Aktif ve Pasif İmmunoprofilaksiye Rağmen Hepatit B Virus Perinatal Bulaşı: Bir Olgu Sunumu when the infant was 7.5 months-old. The laboratory results of the mother were as follows (i) HBsAg: positive, anti-hbs: negative, HBeAg: positive, anti-hbe: negative, anti-hbc total: positive, anti-hbc IgM: negative, HBV DNA PCR: 2x10 8 IU/mL and anti-hcv: positive. The mother s HCV RNA was negative by real time-pcr. In the laboratory analysis of the infant revealed that HBsAg was positive, anti-hbs was negative, HBeAg was positive, anti-hbe was negative, anti-hbc total was positive, anti-hbc IgM was negative, HBV DNA PCR was 5x10 8 IU/mL and anti-hcv was negative. Although administration of HBIG with Hepatitis B vaccine is the most effective way of preventing the perinatal transmission, HBV infection may occur in 5% - 10% of cases. In our case, perinatal transmission of HBV occurred. To decrease the rate of perinatal transmission, an oral antiviral agent may be administered during the third trimester of the pregnancy in order to reduce the level of maternal viremia. Keywords: Hepatitis B, hepatitis C, perinatal transmission GİRİŞ Çocukluk çağında Hepatit B Virus (HBV) ya da Hepatit C Virus (HCV) ile karşılaşılması yaşamın ileri dönemlerinde daha yüksek oranda karaciğer sirozu ve hepatosellüler kansere yol açtığından, önemli bir halk sağlığı sorunu oluşturmaktadır (1). Dünyadaki ölüm nedenleri arasında 10. sırada yer alan HBV enfeksiyonu gelişmiş ülkelerde rölatif olarak erişkin yaş grubunun hastalığı olmakla birlikte Asya ülkeleri, geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde öncelikle bebekleri, çocukları ve genç erişkinleri etkilemektedir (2). Ülkemizde toplum genelinde yapılan taramalarda HBsAg pozitifliği % arasında bulunmuştur (3). HBV nin başlıca bulaşma yolları enfekte kan ya da vücut sıvıları ile parenteral temas, cinsel temas, enfekte anneden yeni doğana bulaşma (vertikal yol) ve enfekte kişilerle temas yoluyla bulaşma (horizontal yol) şeklindedir. Vertikal bulaşma HBsAg pozitif taşıyıcı anneden genellikle doğum sırasında olmaktadır (4). Perinatal bulaşma büyük oranda doğum sırasında oluştuğundan, aşı ve/veya hepatit B hiperimmunoglobulin (HBIG) ile önlenebilir olması ve virus ile erken karşılaşmaya bağlı olarak kronikleşme oranının yüksek olması nedeniyle çok önemlidir. HBeAg pozitif bir anneden doğan çocuklarda ilk altı ayda enfeksiyon riski %70-90, anne HBeAg negatif olduğunda ise %10-40 tır ve bunların %90 ı kronikleşmektedir (4). Hepatit C prevalansı ve bulaşma yolları ülkeler ve bölgeler arasında değişkenlik gösterir. Ülkemiz dünya haritasında prevalansı %1-1.9 arasında olan dilim içinde yer alır. Ülkemizde kan transfüzyonu, güvenli olmayan injeksiyon ama en önemlisi gerek hastane içinde gerekse hastane dışında uygulanan tıbbi işlemler sırasında temizlik ve dezenfeksiyona özen gösterilmemesi HCV nin yayılımındaki en önemli unsurlardır (5). HCV nin perinatal geçiş oranı %4-7 arasındadır ve bulaşma sadece doğum sırasında anne kanında HCV RNA pozitifse gerçekleşir (6, 7). Ülkemizde az sayıda yapılan çalışmalarda, çocuklarda HCV seroprevalansı % olarak bildirilmiştir (8). Bu yazıda yeni-doğan döneminde aktif ve pasif immunoproflaksiye rağmen hepatit B enfeksiyonu gelişen bir olgu anlatılmıştır. OLGU Yirmi iki yaşında ilk gebeliği olan annede gebeliğinin 4. ayında başka bir merkezde yapılan tetkiklerde HBsAg pozitifliği saptanmış. Ancak o dönemde anneye HBeAg, anti-hbe ve HBV DNA PCR bakılmamış. Anne gebeliğin ilerleyen dönemlerinde HBV için takip edilmemiş. Bebek dış merkezde miadında elektif sezaryenle doğmuş. Erken membran rüptürü veya feto-maternal kanama olmamış. Bebeğe doğum esnasında (ilk 1 saat içinde) HBV aşısı+hbig yapılmış. Bebek 4 günlük iken pediatri servisinde 1 hafta boyunca neonatal sarılık sebebiyle yatırılarak takip edilmiş. Bebeğin sonraki takipleri sağlık ocağında yapılmış ve HBV aşısı, Sağlık Ocağında 1 ve 6. aylarda olmak üzere toplam üç doza tamamlanmış. Bebek 7.5 aylıkken doğumsal kalça çıkığı sebebiyle ortopedi servisine yatırılmış. Burada yapılan tetkiklerinde HBsAg pozitifliği saptanması sebebiyle anne ve bebeği için bölümümüzden konsultasyon istendi. Annenin tetkiklerinde; HBsAg: pozitif, anti-hbs: ne- Viral Hepatit Dergisi 2011; 17(1):

16 Günal Ö ve ark. gatif, HBeAg: pozitif, anti-hbe: negatif, anti-hbc total:pozitif, anti-hbc IgM: negatif, HBV DNA PCR: IU/mL ve anti-hcv: pozitif saptandı. Real time-pcr ile annenin HCV RNA sı negatif idi. Bebeğin tetkiklerinde ise; HBsAg: pozitif, anti-hbs: negatif, HBeAg: pozitif, anti-hbe: negatif, anti-hbc total: pozitif, anti-hbc IgM: negatif, HBV DNA PCR: IU/ml, Anti-HCV: negatif, ALT: 22 ve AST: 54 olarak saptandı. TARTIŞMA Hepatit B enfeksiyonu ülkemizde özellikle horizontal yolla bulaşmasına rağmen anneden bebeğe bulaş ve diğer bulaş yollarının da önemli olduğu düşünülmektedir (9). HBV nin vertikal geçişi doğum sırasında ya da doğumdan sonra gerçekleşmektedir. Sezaryen ile doğumun vertikal geçişi engellediğine dair bir kanıt olmaması nedeniylen rutin sezaryen ile doğum önerilmemektedir. (10). Yine emzirme HBV geçişinde risk oluşturmamaktadır (11). Ülkemizde HBsAg pozitifliği saptanan hastaların aile bireylerinde yapılan çeşitli araştırmalarda HBsAg pozitifliği % arasında saptanmışken, diğer ülkelerde yapılan bazı çalışmalarda bu oran Hindistan da %19.7, Bosna-Hersek te %12.2, Yunanistan da %15.8 olarak bulunmuştur (12). Annenin HBsAg pozitif olduğu ailelerde, çocuklardaki HBsAg pozitiflik oranı babanın pozitif olduğu ailelere göre daha yüksek bulunmuştur. Günal ve ark. nın (9) yaptığı çalışmada da benzer olarak ebeveyn durumunda olan kadınlarda HBsAg pozitif bir çocuğa sahip olma oranı (%30), erkeklere göre (%6.5) daha yüksek bulunmuştur. Uçmak ve arkadaşları nın (13) yaptığı çalışmada HBsAg pozitifliği; annesi HBsAg pozitif olanların %19.7 sinde görülürken babası HBsAg pozitif olanların %5.4 inde ve hem annesi hem babası HBsAg pozitif olanların %26.6 sında görülmüştür. Perinatal bulaşma büyük oranda doğum sırasında oluştuğundan, aşı ve/veya hepatit B hiperimmunoglobulin (HBIG) ile önlenebilir olması ve virus ile erken karşılaşmaya bağlı olarak kronikleşme oranının yüksek olması nedeniyle çok önemlidir. (4). Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü tüm gebelerin HBsAg yönünden tetkik edilmesini ve taşıyıcı olduğu saptanan annelerin bebeklerine doğumda aşı ile birlikte HBIG uygulanmasını önermektedir (14). Anne HBsAg pozitifse doğumda ilk 6-12 saat içinde bacak kasına ön yan yüze 10 mcg HBV aşısı ve 0.5 ml HBIG IM uygulanır (15). Yayınlanan bir meta-analizde yüksek derecede bulaştırıcı olarak kabul edilen gebelere, gebeliğin son dönemlerinde tekrarlayan HBIG uygulamasının, HBV nin intrauterin bulaşının önlenmesinde etkili ve güvenilir olduğu belirtilmiştir (16). Uygulanan tüm bu pasif-aktif immunoproflaksi HBeAg pozitif anneden doğan çocuklarda bulaş riskini önemli ölçüde azaltır. Ancak Hepatit B aşısı ve HBIG kullanılarak yapılan immunoproflaksiye rağmen HBeAg pozitif anneden doğan bebeklerin %5 ila %10 u sonradan HBsAg pozitif olmaktadır. Bu enfeksiyon oranı; annenin yüksek viral yükü, intrauterin enfeksiyon olması ya da HBV yüzey proteininde mutasyon varlığı ile ilişkili olabilir. Bu sebeple, anneyle tedavinin risk ve yararları müzakere edildikten sonra, gebeliğinin son üç ayında oral bir HBV antiviral ajanla tedavi düşünülebilir (17). Bizim vakamızda anne HBeAg: pozitif olması ve yüksek viral yükü nedeniyle perinatal HBV bulaşı açısından yüksek risk oluşturan grupta yer almaktaydı. Bu annenin oral HBV antiviral ajanla tedavisi planlanabilirdi. Vertikal geçişte HCV RNA düzeyi önemli bir parametredir. HCV RNA düzeyi ne kadar yüksek olursa geçiş olasılığı o kadar artmaktadır. Anne anti-hcv pozitif ama HCV RNA negatif ise vertikal geçiş oranı yaklaşık %1-3 olarak kabul edilmektedir. HCV RNA pozitifliğinde ise bu oran %8.5 e kadar çıkabilmektedir. (15). Membran rüptüründen sonra doğum eyleminin uzaması ve internal fetal monitorizasyon perinatal enfeksiyon riskini artırmaktadır. Vajinal doğum, sezaryen veya anne sütü almanın HCV enfeksiyonu ile bir bağlantısı gösterilmemiştir (7, 18). İnsan immunyetmezlik virusu (HIV) ve HCV koenfeksiyonu olan annelerin çocuklarına HCV bulaşması daha çok olmaktadır; bunun nedeni annenin kanında HCV RNA düzeyinin yüksek olmasının perinatal geçişi artırabileceği şeklinde açıklanmaktadır (7). Bizim vakamızda real time-pcr ile annenin HCV RNA sı negatif idi ve bebeğin 9. ayda bakılan anti- HCV testleri negatif olarak saptanmıştır. 14 Viral Hepatit Dergisi 2011; 17(1): 12-15

17 Aktif ve Pasif İmmunoprofilaksiye Rağmen Hepatit B Virus Perinatal Bulaşı: Bir Olgu Sunumu Sonuç olarak kronik hepatit B enfeksiyonunun eradikasyonu, perinatal HBV geçişini engellenmeye ve riskli kişileri aşılamaya bağlıdır. HBIG in hepatit B aşısı ile birlikte doğumu takip eden ilk 2 saat içinde yapılması enfeksiyondan korunmanın en yaygın ve başarılı yoludur. Ancak buna rağmen %5 ila %10 oranında HBV enfeksiyonuna yakalanma olasılığı unutulmamalıdır. Maternal vireminin azaltılması için gebe kadınların gebeliğin son üç ayında kronik hepatit tedavisi açısından değerlendirildikten sonra oral bir antiviral ajanla tedavi edilmesi, risk ve yararlarının itinalı bir analizinden sonra bir seçenek olarak düşünülebilir. KAYNAKLAR 1. Üstün C, Basugay E, Deveci U. Çocuk Cerrahi Polikliniğine başvuran hastalarda hepatit B ve hepatit C seroprevalansı. Nobel Medicus 2009; 5: Tosun S. Ulusal Hepatit B Aşılaması. Viral Hepatit Derg 2006; 11: Günal Ö, Hızel K, Güzel Ö, Dizbay M, Ulutan F, Arman D. Kronik hepatit infeksiyonunda antiviral tedavinin değerlendirilmesi. Viral Hepatit Derg 2006; 11: Borkowsky W, Krugman S. Viral Hepatitis: A, B, C, D, E and newer hepatitis agents. In: Katz SL, Gershon AA, Hotez PJ (eds). Krugman s Infectious Diseases of Children. 10th edition. Inc St.Louis: Mosby-year Book; 1998: Barut HŞ, Günal Ö. Dünyada ve ülkemizde hepatit C epidemiyolojisi. Klimik Derg 2009; 22: Lavanchy D. The global burden of hepatitis C. Liver Int 2009; 29 (Suppl 19): Alter MJ. Epidemiology of hepatitis C virus infection. World J Gastroenterol 2007; 13: Arvas A, Gür E, Eşkazan G. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Gündüz Çocuk Bakımevi ndeki çocukların bağışıklanması durumu, hepatit A, hepatit B ve kızamık immünitesi. Türk Pediatri Arşivi 2003; 38: Günal Ö, Barut HŞ, Erkorkmaz Ü, Göral A. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Hastanesine başvuran HBsAg pozitif hastalarda risk faktörlerinin analizi. Viral Hepatit Derg 2008; 13: Beasley RP, Stevens CE, Shiao IS, et al. Evidence against breast-feeding as a mechanism for vertical transmission of hepatitis B. Lancet 1975; 2: Gambarin-Gelwan M. Hepatitis B in pregnancy. Clin Liver Dis 2007;11(4): Kayabaş Ü, Bayındır Y, Yoloğlu S, Akdoğan D. Kronik hepatit B hastalarının aile bireylerinde HBsAg taraması. Viral Hepatit Derg 2007; 12; Uçmak H, Kokoğlu OF, Çelik M, Ergun UGO. Intra-familial spread of hepatitis B virus infection in eastern Turkey. Epidemiol Infect 2007; 135: Recommendations of the Immunization Practices Advisory Committe. Prevention of perinatal transmission of hepatitis B virus: Prenatal screening of all pregnant women for hepatitis B surface antigen. MMWR 1988; 37: Tosun S. Hepatit B aşılaması dünyadaki ve ülkemizdeki durum. In: Tabak F, Balık İ (eds) Viral Hepatit İstanbul: Viral Hepatitle Savaşım Derneği, 2009: Shi Z, Li X, Mab L, Yang Y. Hepatitis B immunoglobulin injection in pregnancy to interrupt hepatitis B virus mother-to-child transmission a meta-analysis. IJID 2010; 14: Tran TT, Hepatitis B and obstetrics. Current Hepat Rep 2009: 8; Roberts EA, Yeung L. Maternal-infant transmission of hepatitis C virus infection. Hepatology. 2002; 36(Suppl. 1): YAZIŞMA ADRESİ Dr. Özgür GÜNAL Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, TOKAT ozgurgop@yahoo.com Viral Hepatit Dergisi 2011; 17(1):

18 Baryaman E ve ark. Araştırma Esnaf ve Belediye Çalışanlarında Hepatit B Seroepidemiyolojisinin Değerlendirilmesi ve Hepatit Sertifika Eğitimi Çalışması Emir Sultan BARYAMAN 1, Mustafa ASLAN 2, Neşe SALTOĞLU 3, Hakan YAKAR 2, Bekir KOCAZEY- BEK 2, Mustafa SAMASTI 2 1 Küçükçekmece Belediyesi Sağlık Teknikeri, 2 İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, 3 İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı ve VHSD İstanbul Bölge Temsilcisi, İSTANBUL ÖZET Belediyeye bağlı esnaf ve çalışanlarda hepatit B seroepidemiyolojisinin belirlenmesi, hepatit eğitimi verilmesi, seronegatif olanların aşılanması, pozitif bulunanlara ise danışmanlık hizmeti verilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma, katılmaya gönüllü esnaf ve belediye çalışanlarında yapıldı. Anket Formu ve Hepatit Bilgilendirme Broşürü oluşturuldu. Kendisinde ve ailesinde hepatit, ameliyat, kronik hastalık, hepatit aşısı öyküleri sorgulandı. HBsAg ve anti-hbs için kan örnekleri Belediye Sağlık Ekibi tarafından alındı. HBsAg GBC (TAIWAN) ve anti-hbs DIAPRO (ITALY) kitleri kullanılarak Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji laboratuvarında mikro- ELISA yöntemi ile çalışıldı. Test sonuçları alındıktan sonra Belediye Kültür Merkezinde bir yarım gün Viral Hepatitle Savaşım Derneği (VHSD) Bölge temsilcisi tarafından yapılan Hepatit Eğitimi sonunda katılımcılara sertifika verildi. Sonuçları pozitif bulunanlara danışmanlık hizmeti verilmesi, negatif bulunanlar ile taşıyıcıların negatif aile bireylerine hepatit B aşısının uygulanması VHSD bölge temsilcisi tarafından planlandı. Yaşları arasında 1197 si (%70.4) erkek, 1700 kişi çalışmaya katıldı. Bunların 892 si (%52.9) kuaför, 135 i (%7.9) temizlik işçisi, 166 sı (%9.7) şarküteri-kasap çalışanı, 507 si (%29.4) diğer esnaf ve belediye çalışanı idi. 904 ü (%53) evli idi, 84 (%4.9) kişide hepatit B geçirme öyküsü, 531 inde (%31.2) önceden ameliyat öyküsü, 68 inin (%4) ailesinde hepatit B hastası vardı. HBsAg pozitifliği 36 sında (%2.1), anti-hbs pozitifliği 593 ünde (%35.1) belirlendi. HBsAg pozitif bulunanların 29 u (%80), anti-hbs pozitif bulunanların 422 si (%70.1) erkekti. Temizlik işçilerinde HBsAg pozitifliği oranı (%6.5) diğer gruplardan yüksekti (p=0.04). HBsAg pozitifliği kuaför-berber meslek grubunda (p=0.15), şarküteri çalışanları (p=0.16) ve diğer esnaf grupla (p=0.28) benzer bulundu. Hepatit B pozitifliği oranları VHSD nin ülkemizde yaptığı çalışma sonuçları ile benzer bulundu. Temizlik işçilerinde daha yüksek belirlenen oranın hasta materyalleri ile kazai yaralanma sonucu olabileceği düşünüldü. Kuaför-berber, şarküteri çalışanları ve diğer meslek gruplarında HBV için artmış bir risk belirlenmedi. Önceden broşür ile bilgilendirme, HBV için test yapılması, sonrasında hepatit sertifika programı, danışmanlık hizmeti ve hepatit aşılamasının toplumda farkındalık oluşturmak açısından önemli olduğu kanısına varıldı. Hepatit B pozitifliğinin sıklıkla (%77) yaşları arasında yoğunlaşmış olması erişkinlerde HBV aşısı yapılmasının gerekliliğine işaret etmektedir. Anahtar kelimeler: Hepatit B, seroepidemiyoloji, esnaf eğitimi 16 Viral Hepatit Dergisi 2011; 17(1): 16-21

19 Esnaf ve Belediye Çalışanlarında Hepatit B Seroepidemiyolojisinin Değerlendirilmesi ve Hepatit Sertifika Eğitimi Çalışması SUMMARY The Seroepidemiology of Hepatitis B in Municipal Trades and Employees and to Certifiate for Hepatitis Aim of the study was to determine the seroepidemiology of hepatitis B in municipal trades and employees, to vaccinate the seronegatives, to give advices to the seropositives about medical issues and to give education to all participants. This study was conducted with the participitation of volunteers among the municipal trades and employees. A questionnaire and information leaflet about hepatitis were created. The personal and family history of hepatitis infection, history of any operation, chronic disease and previous hepatitis B vaccination were questioned. Blood samples were obtained by Municipality Health Team to be tested for HBsAg and anti-hbs tests. The blood tests were performed using HBsAg GBC (TAIWAN) and anti-hbs DI- APRO (ITALY) kits for micro-elisa method in the Microbiology Laboratory of Cerrahpaşa Medical School. After receiving test results, a half- day training about Hepatitis was given in the Municipal Cultural Center by VHSD (Association of Fight Against Viral Hepatitis) region representative after which the certificates were presented to the participants. Giving medical advice to seropositives, vaccination of seronegatives and seronegative relatives of carriers for Hepatitis B were planned by VHSD people between 14 and 77 years of age, of whom 1197 (70.4%) were males, participated in the study. 892 (52.9%) of whom were hairdressers, 135 (7.9%) were cleaning workers, 166 (9.7%) delicatessen-butcher employees, 507 (29.4%) were other trades and municipal employees. 904 (53%) of whom were married, 84 (4.9%) had history of hepatitis B infection, 531 (31.2%) had history of previous operation, 68 (4%) of whom had a HBV infected relative in their family. HBsAg positivity was determined in 36 (2.1%) and anti-hbs positivity was determined in 594 (35.1%) of participants. 29 (80%) of HBsAg positives and 422 (70.1%) of anti- HBs positives were male. The rate of HBsAg positivity (6.5%) in cleaning workers was higher than the other groups (p=0.04). HBsAg positivity rate was similar in hairdressers (p=0.15), delicatessen-butcher employees and other trades group (p=0.28). Hepatitis B positivity rates were found to be similar with the results of the country-wide study that conducted by VHSD. The higher rate among cleaning workers was assumed to be due to accidental injuries with infected people s materials. Hairdressers, delicatessen workers and other professional groups of participants were not found to be at higher risk for HBV. Pre-informing via leaflets, screening for HBV, training and certification about hepatitis afterwards, providing service for consultation and hepatitis B vaccination were evaluated as useful tools to increase the awareness in the community. The accumulation of the frequency of hepatitis B positivity between ages 40 and 60 implies the necessity for adult vaccination. Keywords: Hepatitis B, seroepidemiology, training of trades, education of craft GİRİŞ Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre ülkemiz hepatit B virus (HBV) enfeksiyonu prevalansı açısından (%2-8 arası) orta endemik bölgeler arasında yer almaktadır (1). HBV nin bulaş yolları arasında hepatitli hastanın kanı ya da kanla bulaşmış tırnak makası, jilet, ustura, manikür pedikür aletleri vb. aletler ile direkt temas yer almaktadır. Yapılan çalışmalarda hepatit B taşıyıcısı hastalar ile karşılaşma riski yüksek gruplar arasında berber ve kuaförler, temizlik işçileri ve bu hastalara bakım veren sağlık personeli gibi gruplar yer almaktadır (2, 3). Hepatit B nin prevalansının azaltılmasında topluma hepatit B ile ilgili bilgi vermek, hastalıkla ilgili farkındalık oluşturmak, bulaş yollarına yönelik önlemlerin alınması, seronegatif kişilerin aşılanması ile oranın düşürülmesi önemli görünmektedir (4, 5). Bu nedenlerden dolayı bu çalışmada bir belediye bölgesinde esnaf ve belediye çalışanlarında HBV seroprevalansının belirlenmesi; özellikle temizlik işçileri, berber ve kuaförler gibi hasta ve/ veya materyali ile temas etme olasılığı yüksek gruplar ile diğer esnaf ve çalışanlarda hepatit B pozitifliği açısından fark olup olmadığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Sonuçta katılımcılara hepatit B için eğitim verilmesi, HBsAg pozitif kişilere ayrıca danışmanlık hizmetinin verilmesi, seronegatif kişiler ile hepatit taşıyıcılarının ailelerinde de hepatit B aşısı yapılması planlanmıştır. MATERYAL ve METOT Küçükçekmece Belediyesi Sağlık Ekibi ile Viral Hepatitle Savaşım Derneği (VHSD) işbirliği ile eğitime ve çalışmaya katılıma istekli belediyeye bağlı esnaf için hepatit B ile ilgili bir Anket For- Viral Hepatit Dergisi 2011; 17(1):

20 Baryaman E ve ark. mu ve Hepatit Bilgilendirme Broşürü oluşturuldu. Ankette kendisinde ve ailesinde hepatit öyküsü, ameliyat, kronik hastalık öyküsü, hepatit aşısı olup olmadığı sorgulandı. HBsAg ve anti-hbs için kan örnekleri Belediye Sağlık Ekibi tarafından toplandı. Kan örnekleri HBsAg GBC (TAIWAN) ve anti- HBs DIA.PRO (ITALY) kitleri kullanılarak Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji laboratuvarında mikro-elisa yöntemi ile çalışıldı. Sonuçlar alınmadan önce hazırlanan broşürler katılımcılara dağıtıldı. Test sonuçları alındıktan sonra Belediye Kültür Merkezinde bir yarım gün VHSD Bölge temsilcisi tarafından Hepatit Eğitimi verilerek Belediye Başkanının da refakati ile katılımcılara sertifika verildi. Pozitif sonuç bulunanlara ayrıca danışmanlık hizmeti verildi. Negatif bulunanlar ile taşıyıcıların negatif aile bireylerine hepatit B aşısının uygulanması planlandı. Çalışma 6 haftada tamamlandı. BULGULAR Çalışmaya katılan 1700 kişinin yaşları arasında, 1197 si (%70.4) erkekti. Çalışmaya katılanların 904 ü evli idi, 84 kişide hepatit B geçirme öyküsü, 68 kişinin ailesinde hepatit B hastası vardı. 531 kişide önceden ameliyat öyküsü belirlendi Çalışmaya katılanların 892 si (%52.9) kuaför, 135 i (%7.9) temizlik işçisi, 166 sı (%9.7) şarküteri-kasap çalışanı, 507 si (%29.4) diğer esnaf ve belediye çalışanı idi. Tablo 1 de çalışmaya katılanların demografik bulguları yer almıştır. Tablo 1. Katılımcıların demografik verileri (n=1700) n % Kadın Erkek Evli Bekar Kuaför Temizlik işçisi Şarküteri ve kasap elemanı Diğer Sarılık geçirme öyküsü olan Ailede hepatit öyküsü olan Hepatit aşısı olan Ameliyat öyküsü olan Kronik hastalığı olan Toplam 1700 kişiden 36 sında (%2.1) HBsAg pozitifliği, 593 ünde (%35.1) anti-hbs pozitifliği belirlendi. Tablo 2 de HBsAg ve anti-hbs test pozitifliği ile cins ve yaş gruplarının ilişkisi yer almıştır. HBsAg pozitif bulunanların %77 si yaşları arasında yer almıştı. HBsAg pozitif bulunanların %75 i evli idi. %13.8 inde hepatit öyküsü, %16.7 sinde aile öyküsü, %28 inde ameliyat öyküsü, %8 inde kronik bir hastalık belirlendi. 427 (%25.1) kişi hepatit B aşısı yaptırdığını bildirdi. HBsAg pozitif bulunan olguların 29 u (%80) erkek, anti-hbs pozitif bulunanların 422 si (%70.1) erkekti. HBsAg pozitif bulunanların özellikleri Tablo 3 te, anti-hbs pozitif bulunanların özellikleri Tablo 4 te gösterilmiştir. Tablo 2. HBsAg veya anti-hbs pozitif olguların yaşa ve cinsiyete göre dağılımı Total: 1700 HBsAg Pozitif (n=36, %2.12) Anti-HBs Pozitif (n=593, %35.12) Kadın (n=7, %20) Erkek (n=29, %80) Kadın (n=171, %29.9) Erkek (n=422, %70.1) n (%) n (%) n (%) n (%) (0.33) (2.7) 0 5 (0.84) (16.6) 6 (1.01) 37 (6.23) (2.7) 6 (16.6) 21 (3.54) 66 (11.12) (13.8) 10 (27.7) 40 (6.74) 74 (12.47) (2.7) 4 (11.1) 39 (6.57) 100 (16.86) (5.5) 68 (11.46) 130 (21.92) Anti-HBs pozitif olan 5 hasta ankette yaşını belirtmediği için tabloda yer almamıştır. 18 Viral Hepatit Dergisi 2011; 17(1): 16-21