Sýcaklýk Þartlarýnýn Türkiye'de Zeytinin (Olea europaea L. subsp. europaea) Yetiþmesine, Fenolojik ve Pomolojik Özelliklerine Etkisi
|
|
- Berker Çevik
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Ekoloji 18, 70, (2009) Sýcaklýk Þartlarýnýn Türkiye'de Zeytinin (Olea europaea L. subsp. europaea) Yetiþmesine, Fenolojik ve Pomolojik Özelliklerine Etkisi Recep EFE*, Abdullah SOYKAN, Süleyman SÖNMEZ, Ýsa CÜREBAL Balýkesir Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coðrafya Bölümü, Çaðýþ Kampüsü, Balýkesir-TÜRKÝYE *Corresponding author: Özet Doðal Akdeniz bitkisi olan zeytin, Türkiye'de de Akdeniz ikliminin etkili olduðu sahalarda yetiþir. Zeytin'in yetiþmesini ve özelliklerini belirleyen ekolojik faktörlerden birisi de iklim koþullarýdýr. Bu çalýþma, Türkiye'de yetiþen bazý zeytin çeþitlerinin fenolojik ve pomolojik özellikleri ile sýcaklýk þartlarý arasýndaki iliþkiyi ortaya koymayý amaçlamaktadýr. Bu amaç doðrultusunda Türkiye'de zeytinin yetiþtiði önemli sahalardan seçilen 6 meteoroloji istasyonu (Gemlik, Edremit, Milas, Antalya, Antakya ve Nizip)'na ait sýcaklýk verileri analiz edilerek karþýlaþtýrýlmýþtýr. Bu istasyonlarýndan elde edilen minimum, maksimum, ortalama sýcaklýk, donlu günler, alt ve üst sýcaklýk sýnýrlarý arasýndaki ortalama deðerler zeytinin fenolojik ve pomolojik özellikleri ile birlikte deðerlendirilmiþtir. Sýcaklýk ile ilgili düþük ve yüksek ya da ekstrem deðerler zeytinin yetiþmesini, kalitesini ve verimini olumsuz þekilde etkilemektedir. Düþük sýcaklýklar nedeniyle gerçekleþen olumsuzluklar, zeytin bitkisi üzerinde aþýrý yaprak dökümü, kabuk çatlamasý, kalýn dal ölümleri þeklinde etkili olur. Yüksek sýcaklýk deðerleri ise özellikle zeytin meyvesinin boyutlarýnýn küçülmesine yol açmaktadýr. Antakya'da -14,6 C ye kadar düþen sýcaklýklar, soðuða duyarlý Saurani (Savrani) türü için risk oluþturmaktadýr. En düþük sýcaklýk deðerinin -12,5 C ye kadar düþtüðü Nizip'te sýcaklýklarýn -7 C nin altýna düþme sýklýðý, Aralýk - Mart aylarý arasýndaki dönemde artmaktadýr. Edremit'te ise zeytin aðacýna zarar verebilecek düþük sýcaklýklarýn gerçekleþme aralýðý Aralýk, Ocak ve Þubat aylarý olmak üzere üç aylýk daha kýsa bir dönemi kapsar. Nizip dolaylarý, 45,3 C ile yüksek sýcaklýklardan en olumsuz þekilde etkilenen alan olma özelliði taþýr. Ayrýca Antalya ve Milas da 44 C'yi aþan yüksek sýcaklýklar nedeniyle riskli sahalar olarak dikkati çekmektedir. Deðerlendirmeler, Türkiye'de zeytinin yetiþmesi, fenolojik ve pomolojik özellikleri üzerinde sýcaklýk koþullarýnýn belirleyici bir etkiye sahip olduðunu ortaya koymuþtur. Anahtar Kelimeler: Akdeniz iklimi, fenoloji, pomoloji, sýcaklýk, zeytin The effect of Temperature Conditions on Olive (Olea europaea L. subsp. europaea) Growing and Phenological, Pomological Characteristics in Turkey Abstract Olive having a natural plant of the Mediterranean region grows where Mediterranean climate conditions prevails. Climate is one of the important ecological factors affecting the cultivation and characteristics of olives. Aim of this study is to present the effects of temperature conditions on the phenological and pomological characteristics of certain types of olive in Turkey. For this purpose, temperature data from six meteorological stations in important olive growing areas in Turkey (Gemlik, Edremit, Milas, Antalya, Antakya, Nizip) were analyzed and compared. The data gathered from these stations on minimum, maximum and average temperatures, freezing days, and average values between lowest and highest temperatures were assessed. The phenologic and pomologic characteristics of the olives were taken into account. Extreme, high and low values relating to temperature negatively affect the growth, quality and yield of the olive. Negative effects resulting from low temperatures take the form of excessive shedding of leaves, cracking of skin and the death of thick branches. High temperature values specifically cause reduction of the size of the olive fruit. Temperatures that decreasing to -14,6ºC in Antakya is a risk factor for the Saurani (Savrani) variety of olive which is sensitive to the cold. With an absolute minimum temperature of -12,5ºC, in Nizip between December and March more regularly fell below -7ºC. Also, in Edremit, where the risk is lower for low temperature, there occurs the possibility of damage to olive trees by the low temperatures in December, January and February. Geliþ: / Kabul: No: 70,
2 Ekoloji Efe ve ark. The Nizip area, with temperatures of 45,3 C, is worst affected by high temperatures. Furthermore, attention is drawn to the risk posed to cultivation areas in Antalya and Milas by high temperatures exceeding 44 C. The results of the evaluation show that temperature has a significant effect on phenological and pomological characteristics in olive cultivation in Turkey. Key Words: Mediterranean climate, Olea europaea L. subsp. europaea, phenology, pomology, temperature. Efe R, Soykan A, Sönmez S, Cürebal Ý (2009) Sýcaklýk Þartlarýnýn Türkiye'de Zeytinin (Olea europaea L. subsp. europaea) Yetiþmesine, Fenolojik ve Pomolojik Özelliklerine Etkisi. Ekoloji 18, 70, GÝRÝÞ Türkiye, 25 40' ' doðu boylamlarý ile 35 51' ' kuzey enlemleri arasýnda yer alýr. Ülkenin coðrafi ve özel konum özellikleri, baþta Akdeniz Ýklimi olmak üzere deðiþik iklim tiplerinin oluþumuna neden olmuþtur. Zeytin aðacý da Akdeniz Ýklimi'nin doðal vejetasyonu içinde yer alan maki topluluðunun bir elemanýdýr. Zeytin (Olea europaea L.), Akdeniz iklim kuþaðýna çok iyi uyum saðlamasý nedeniyle bu zonu karakterize eden bir biyoindikatör olarak kabul edilmektedir (Saðlýker ve Darýcý 2005). Bu çalýþmada, iklim parametrelerinden biri olan sýcaklýðýn Türkiye'de yetiþen bazý zeytin çeþitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerine olasý etkileri üzerinde durulmuþtur. Fenoloji kavramý, bitki ve hayvanlarýn her yýl tekrarlanan hayat dönemlerini zaman açýsýndan (Atalay 2004), pomoloji ise meyvelerin yetiþtirilmesindeki kültür tekniklerini ve meyve aðaçlarýnýn fiziksel özelliklerini araþtýran çalýþmalar için kullanýlýr. Zeytin bitkisini ve özelliklerini inceleyen pek çok inceleme bulunmasýna raðmen iklim parametreleri, özellikle de sýcaklýk ile iliþkilendirilmiþ araþtýrmalar yeterince yapýlmamýþtýr. Zeytin, dünya üzerinde orta kuþakta ve Akdeniz Ýklimi'nin görüldüðü yerlerde doðal olarak yetiþir (Sönmez 1996, Gemas ve ark. 2004). Zeytinin bu sahalarda deðiþik amaçlarla yaklaþýk 4000 yýldýr yetiþtirildiði de bilinmektedir (Terral 2000, Villalobos ve ark. 2000, Terral ve Durand 2006). Anadolu'da zeytin yetiþtiriciliði, yüzyýllardan beri yapýlan bir ekonomik faaliyet olup Ege, Marmara ve Akdeniz kýyý þeridinde (Þekil 1) geniþ bir yayýlým alanýna sahiptir (Atalay 2002, Atalay ve Mortan 2006). Ayrýca zeytinin bölge ve yörelere göre deðiþiklik gösteren farklý çeþitleri bulunmaktadýr (Dokuzoðlu ve Mendilcioðlu 1971, Çetin ve Mete 2006, Rey ve ark. 2004). Türkiye'de toplam tarým alanlarýnýn %2'si ve toplam bað-bahçe alanlarýnýn ise %22'si zeytinliklerden oluþur (Yavuz 2005). Genel olarak üretilen zeytinlerin %70,6'sý yaðlýk ve %29,4'ü de sofralýk olarak deðerlendirilmektedir yýllarýnýn ortalama deðeri olarak hektarlýk alanda zeytin tarýmý yapýlmýþ, 1034,5 kg/ha verim elde edilmiþtir. Ülkemizde birim alandan daha çok verim elde etme, entansif uygulamalarý da beraberinde getirmiþtir (Þahin ve ark. 2008). Zeytinde de buna benzer uygulamalar gözlenmektedir. Türkiye, son 10 yýllýk ortalamalara göre ton zeytin üretimiyle Dünya'da zeytin yetiþtiren ülkeler arasýnda 4. sýrada, ton zeytinyaðý üretimi ile de 5. sýrada yer almaktadýr (Kutkan 2002). Bu þartlar altýnda zeytinin Türkiye için önemli bir tarýmsal ürün olduðu söylenebilir. Türkiye'de zeytin yetiþtiriciliðinin önemli olduðu sahalarýn sýcaklýk þartlarý, genel olarak birbirine yakýn özellikler gösterse de ayrýntýda bazý farklýlýklar dikkati çeker. Bu farklýlýklarýn, zeytinin yetiþme þartlarýný belirlemesinin dýþýnda çiçek açma, meyve verme, meyve büyüklüðü ve yað oraný yani fenolojik ve pomolojik özellikler üzerinde de önemli etkilerinin bulunduðu düþünülmektedir. Çalýþma, konuyla ilgili bir eksikliði gidermesi açýsýndan önem taþýmaktadýr. MATERYAL VE YÖNTEM Çalýþma, zeytinin yoðun olarak yetiþtirildiði Marmara, Ege, Akdeniz ve Güneydoðu Anadolu bölgelerinden seçilen örnek noktalar dikkate alýnarak gerçekleþtirilmiþtir. Bu kapsamda Gemlik ( ), Edremit ( ), Milas ( ), Antalya ( ), Antakya ( ), Nizip ( ) meteoroloji istasyonlarý, Türkiye'de bilinen zeytin türlerinin yetiþme ortamlarýný yansýtmalarý bakýmýndan tercih edilmiþtir. Seçili meteoroloji istasyonlarýndan elde edilen en düþük sýcaklýk, ortalama sýcaklýk, en yüksek sýcaklýk, donlu günler ve þiddeti gibi deðerleri ve bu verilerin zamana göre deðiþimlerini yansýtan kayýtlar, zeytinin 18 No: 70, 2009
3 Sýcaklýk Þartlarýnýn Türkiye'de Zeytinin (Olea europaea... Ekoloji Þekil 1: Türkiye'de zeytin yetiþtirilen alanlar ve çalýþma için seçilmiþ sahalar. fenolojik ve pomolojik özellikleri dikkate alýnarak deðerlendirilmiþtir. Türkiye þartlarýnda zeytin bitkisi için optimal koþullarý saðlamasý bakýmýndan seçili istasyonlardaki sýcaklýk verilerinin alt ve üst sýnýrlarý arasýnda ortalama deðerler özellikle sorgulanmýþtýr. Ancak zeytin meyvesinin fizyolojik özelliklerinin þekillenmesinde büyük önemi bulunan günlük sýcaklýk deðiþimlerine ait veriler ise seçili istasyonlarýn çokluðu ve rasatlarýn uzun olmasý nedeniyle direkt olarak incelenmemiþtir. Çalýþmada klimatik bulgularý desteklemek amacýyla, seçilen istasyonlarýn temsil ettikleri zeytin çeþitleri olan Gemlik, Ayvalýk, Memecik, Tavþan Yüreði, Saurani ve Nizip Yaðlýðý gibi türlerin özellikleri araþtýrýlmýþ ve birbirleri ile karþýlaþtýrýlmýþtýr. Böylece bu türlerin özellikleri ile yetiþtikleri sahalarýn sýcaklýk þartlarý arasýndaki iliþkiler belirlenmeye çalýþýlmýþtýr (Tablo 1). BULGULAR VE TARTIÞMA Türkiye'de zeytin tarýmýnýn yoðun olarak gerçekleþtirildiði sahalardan seçilen örnek istasyonlarda (Gemlik, Edremit, Milas, Antalya, Antakya, Nizip) yýllýk ortalama sýcaklýklar 14,9ºC ile 18,5ºC arasýnda deðiþir (Tablo 2, Þekil 2). Bu sýcaklýk deðerlerini Türkiye' de ekonomik anlamda zeytin tarýmýnýn yapýlabileceði alt ve üst sýnýr deðerleri olarak kabul etmek mümkündür. Dolayýsýyla Türkiye'de yýllýk ortalama sýcaklýðýn 16,7ºC ve yakýn olduðu yerler, optimum þartlarda zeytin yetiþen alanlar olarak nitelendirilebilir. Klimatolojik olarak en soðuk ay olan Ocak, zeytin aðacýnýn fizyolojik yaþamý bakýmýndan dinlenme dönemidir (Pansiot ve Rebour 1964, Osborne ve ark. 2000). Zeytin bitkisi, günlük ortalama sýcaklýðýn 7ºC ve altýna düþtüðü dönemlerde dinlenmeye çekilir (Alper 2006, Efe 2004). Zeytin aðacýnýn biyolojik geliþimi ve fizyolojik faaliyetleri esnasýnda gözlerin (aðacýn tomurcuk veren yerlerinden her biri) oluþabilmesi için uygun bir soðuklama (üþüme) süresine ihtiyaç vardýr (Alper 2006). Bu süre 600 ile 2000 saat arasýnda deðiþir (Pansiot ve Rebour 1964, Guerfel ve ark. 2007). Gemlik çeþidi zeytinde kýþ soðuklama isteklerinin 600 saat (25 gün), Ayvalýk çeþidinde ise en az 1000 saat (yaklaþýk gün)'tir. Gemlik'te çiçek tomurcuðunun farklýlaþmasý Þubat ayýnýn ilk haftasý içinde baþlar, Mart ve Nisan aylarýnda devam eder (Barut ve Ertürk 2002). Ayvalýk çeþidinde ise bu olay, Þubat ayý sonlarýnda gerçekleþir (Cirik 1988). Seçili istasyonlarda en soðuk ay (genellikle Ocak) ortalamalarý 5ºC ile 9,9ºC arasýnda deðiþir (Tablo 2, Þekil 2). Gemlik çeþidinin yetiþme sahasýnda Ocak ayý ortalamasý 6,9ºC (Soðuklama süresi 600 saat) iken, soðuklama süresi 1000 saat olan Ayvalýk çeþidinin yetiþme sahasýnda 7,1ºC dir. No: 70,
4 Ekoloji Efe ve ark. Zeytinin soðuklama ihtiyacýnýn karþýlanmasý bakýmýndan alt sýcaklýk deðeri 5ºC civarýnda ve süresi de bu durumda en az saat (15-20 gün) dür. En soðuk ay ortalamasýnýn 9,9ºC olduðu yerlerde soðuklama ihtiyacýnýn karþýlanabilmesi için daha uzun bir süre (1000 saat civarýnda) gerekir ve bu durumda da bu süreç 2 aya kadar uzayabilmektedir. En soðuk ay ortalamasýnýn 9,9ºC yi aþtýðý yerlerde ise zeytin soðuklama ihtiyacýný karþýlayamaz (Patumi ve ark. 2002). Gemlik'te olduðu gibi kýþ sýcaklýklarý nispeten düþük olan bölgelerde zeytin aðaçlarý, soðuklama ihtiyaçlarýný kýsa sürede tamamlayarak, çiçek gözlerinin oluþum aþamasýna daha erken geçer. Kýþ sýcaklýklarýnýn daha yüksek olduðu Antalya ve Milas'ta ise soðuklama ihtiyacý daha uzun sürede tamamlandýðý için çiçek gözlerinin oluþum süreci de daha geç baþlar. Þubat, genelde zeytin aðacýnýn dinlenme dönemidir. Ancak Ocak ayýnda soðuklama sürecini tamamlayan çeþitler için Þubat ayý, çiçek tomurcuðunun farklýlaþmaya baþladýðý bir dönemdir (Barut ve Ertürk 2002). Zeytin yetiþen bölgelerde Þubat ayý ortalama sýcaklýklarý 6,4ºC ile 10,4ºC arasýnda deðiþir (Tablo 2, Þekil 2). Þubat ayý ortalama sýcaklýklarý 6,4ºC olan Nizip ile 6,9ºC olan Gemlik'te hatta 7,1ºC olan Edremit'te, soðuklama sürecinin tamamlanarak çiçek tomurcuklarýnda (gözlerinde) morfolojik farklýlaþma baþlar. Ancak sýcaklýk ortalamalarýn 9,9ºC olduðu Milas, 10,4ºC olduðu Antalya ve 9,8ºC olduðu Antakya'da ise soðuklama süreci devam eder. Zeytin aðacýnýn fenolojik takvimine göre Mart ayý, genelde çiçek tomurcuklarýnýn farklýlaþmaya devam ettiði, çiçeðin taç yapraklarý ve erkek organlarýnýn oluþtuðu dönemdir (Barut ve Ertürk 2002, Kaya 2006). Zeytin tarýmýnýn yaygýn olduðu yerlerde Mart ayý sýcaklýk ortalamalarý 8,8ºC ile 12,8ºC arasýnda deðiþir (Tablo 2, Þekil 2). Bu verilere göre Antakya, Antalya ve Milas'ta zeytin aðacýnýn soðuklama süreci tamamlanarak çiçek tomurcuðunun farklýlaþmasý süreci baþlar. Gemlik, Edremit ve Nizip'te ise Þubat'ta baþlayan çiçek tomurcuðu farklýlaþmasý devam eder. Bu da iki grup istasyon arasýnda çiçeklerle ilgili fizyolojik faaliyetler bakýmýndan yaklaþýk bir aya yakýn bir fark bulunduðunu göstermektedir. Zeytinin fizyolojik faaliyetleri bakýmýndan Nisan ayýnda dinlenme dönemi biter. Bu ayda iç morfolojik oluþumlarý tamamlayan tomurcuklar açýlmaya ve bu tomurcuklarýn içinden çiçek 20 salkýmlarý (somak) sürmeye baþlar. Genelde somak (salkým) sürme olayý, ortalama bir durum olarak Nisan ayýnýn ikinci yarýsýnda görülür (Pansiot ve Rebour 1964). Sýcaklýk þartlarýnýn durumuna göre somaklanma baþlangýcý, bazý yýllarda daha erken bir zamanda da gerçekleþebilir (Dokuzoðuz ve Mendilcioðlu 1971). Nisan ayý ortalama sýcaklýðý 12,7ºC ile 17,0ºC arasýnda deðiþir (Tablo 2, Þekil 2). Morfolojik farklýlaþma dönemini bitirmiþ olan Gemlik, Nizip ve Edremit'i temsil eden çeþitler, Nisan ayýnda çiçek salkýmlarýný sürmeye baþlar. Ancak soðuklama dönemini Mart sonlarýna doðru ancak tamamlamýþ olan Milas, Antakya ve Antalya'yý temsil eden türlerde ise çiçek tomurcuklarýnýn morfolojik farklýlaþmasý Nisan ortalarýna kadar devam eder. Bu sahalarda tomurcuklarýn açýlarak somak sürmeye baþlamalarý, ancak Nisan ayýnýn ikinci yarýsýnda gerçekleþir. Fakat sýcaklýk bakýmýndan daha elveriþli þartlara sahip olduklarýndan Milas, Antakya ve Antalya'ya göre bu olay daha hýzlý olur. Böylece fizyolojik faaliyetler arasýndaki zamansal fark azalýr. Mayýs zeytinin çiçek açma dönemi olup bu süreç soðuklanma þartlarýna göre bazen Mayýs ayýnýn ilk haftasýnda, bazen ortalarýnda ve bazen de sonlarýnda gerçekleþir. Türkiye'de karakteristik zeytin üretimi yapýlan yerlerde Mayýs ayý sýcaklýk ortalamalarý 17,1ºC ile 21,3ºC arasýndadýr (Tablo 2, Þekil 2). En düþük Mayýs ortalamasýna sahip olan Gemlik istasyonunun temsil ettiði zeytin çeþidi en önce çiçeklenmeye baþlar. Antalya'yý temsil eden tür ise en geç çiçek açmasý ile dikkati çeker (Tablo 1). Mayýs ayýnýn ilk haftasýndan itibaren baþlayan çiçek açma dönemi Haziran ayýnýn ortalarýna kadar devam eder. Soðuklanma döneminin sona ermesinden itibaren ortaya çýkan fizyolojik süreçler arasýndaki zamansal fark büyük ölçüde kapanýr. Böyle bir durumun oluþmasýnda Nisan ve Mayýs ortalamalarý nispeten yüksek olan yerlerde fizyolojik faaliyetlerin daha hýzlý gerçekleþmesinin de etkisi bulunmaktadýr. Haziran döneminde çiçek açma tamamlanýr. Bu devrede seçili istasyonlarýn tamamýnda sýcaklýk ortalamasý 20ºC'nin üzerindedir. Ancak bu dönemde sýcaklýklarýn 30ºC ve üzerine çýkmasý fizyolojik bakýmdan olumsuzluk oluþturur (Alper 2006). Haziran ayý sýcaklýk ortalamalarý 21,6ºC ile 26,9ºC arasýnda deðiþir (Tablo 2, Þekil 2). Bu ay için bulunan ortalama sýcaklýk 24,3ºC'dir. Milas, Antakya ve Edremit'in deðerleri optimum deðere en yakýn No: 70, 2009
5 Sýcaklýk Þartlarýnýn Türkiye'de Zeytinin (Olea europaea... Ekoloji Tablo 1. Seçili alanlardaki zeytin çeþitleri ve pomolojik özellikleri. Tablo 2. Seçili istasyonlarda aylýk ortalama sýcaklýk deðerleri ( C) *. * Devlet Meteoroloji Ýþleri Genel Müdürlüðü Verileri Þekil 2: Seçili istasyonlarda aylýk ortalama sýcaklýk deðerlerinin deðiþimi. veriler olarak ön plana çýkar. Gemlik ve Nizip'in ortalama sýcaklýklarý ise yelpazenin marjinal deðerleri olarak dikkat çeker. Temmuz'da sýcaklýk artýþlarýna paralel olarak taneler hýzla büyür. Seçili istasyonlarda Temmuz ayý sýcaklýk ortalamalarý 23,6ºC ile 30,4ºC arasýnda deðiþir (Tablo 2, Þekil 2). Belirli bir üst eþik derecesine kadar sýcaklýklar, bitkilerin büyümeleri üzerinde önemli rol oynar. Bu kapsamda sýcaklýk ile büyüme arasýnda doðru bir orantý vardýr. Araþtýrma sahalarýnda sýcaklýk deðerleri zeytin tanelerinin büyümesine elveriþlidir. Zeytin meyvesinin tane boylarýna ve tane aðýrlýklarýna bakýldýðýnda Antalya'yý temsil eden Tavþan Yüreði 6,08 gramla en iri çeþidi oluþturmaktadýr (Tablo 1). Fakat bu tane iriliðini yalnýzca sýcaklýk derecesinin yüksekliði ile iliþkilendirmek mümkün olmayýp bu geliþmede nem (su) faktörünün de çok önemli bir etkisi söz konusudur. Aðustos, meyve geliþiminin devam ettiði bir dönemdir (Pensiot ve Rebour 1964). Bu ayda hem taneler büyümeye devam eder hem de çekirdek sertleþir. Aðustos ayý sýcaklýk ortalamalarý 23,6ºC ile 29,9ºC arasýnda deðiþir. 26,8ºC olan Aðustos ayý ortalamasý, Milas'taki deðerle örtüþür. Milas'ý temsil eden Memecik, en yüksek et oraný (%88,28)'na sahiptir. Antakya'yý temsil eden Saurani ile Antalya'yý temsil eden Tavþan Yüreði ikinci ve üçüncü sýrayý almaktadýr. Bu çeþitlerde et oraný %86 ve üzerindedir. Bu üç türü temsil eden istasyonlarýn Aðustos ortalama sýcaklýklarý 26,8ºC ile 28,0ºC ler No: 70,
6 Ekoloji Efe ve ark. arasýndadýr. Et oraný %81,31 ile en düþük olan Nizip'in Aðustos ortalamasý ise 29,9ºC'dir. Et oranlarý %85,86 ile 85,26 olan Gemlik ve Ayvalýk türlerinin temsil ettiði istasyonlarýn Aðustos sýcaklýklarý 23,6ºC ile 25,7ºC'dir. Bu nedenlerle 26ºC ile 28ºC arasýndaki Aðustos ortalamalarýný zeytinde et oranýnýn yüksekliðini teþvik eden sýcaklýk kategorisi olarak kabul etmek mümkündür. Eylül, zeytin meyvesinin yað toplamaya baþladýðý dönemdir (Kaya 2006). Eylül ayýnda kýsmen düþen sýcaklýklara ve kýsalan güneþlenme süresine baðlý olarak fotosentez oranýnda da nispi bir azalma olur. Bu þartlar altýnda zeytin meyvesi boy ve hacim olarak büyümekten daha çok, bünyesinde yað toplamaya baþlar. Eylül ayý sýcaklýklarý 20,2ºC ile 25,9ºC arasýnda deðiþir (Tablo 2, Þekil 2). Seçilen meteoroloji istasyonlarýnda ortalama sýcaklýk deðeri ise 23,1ºC'dir. Bu ortalama, Milas (23,4ºC)'ýn bu dönemdeki ortalama deðerine çok yakýndýr. Milas'ý temsil eden Memecik çeþidi, et oraný en yüksek bir tür olduðu için 23ºC ve yakýn ortalamalarýn zeytin meyvesinin et oraný üzerinde olumlu rol oynadýðý söylenebilir. Fakat 23ºC'yi aþan sýcaklýklar, daha çok çekirdek büyümesi üzerinde etkili olur. Gerçekten çeþitler arasýnda çekirdek oraný en yüksek olan Nizip, ayný zamanda bu aydaki ortalamasý (25,9ºC) ile de en yüksek ortalamaya sahiptir. Buna karþýlýk 23ºC'nin altýndaki sýcaklýklarýn ise yað oraný üzerinde olumlu rol oynayacaðý düþünülebilir. Zaten yað oranýnýn en yüksek olduðu Gemlik'in Eylül ortalamasý da 20,2ºC ile grubun en düþük deðeridir. Ekim ayýnda sýcaklýklarýn düþmeye baþlamasýyla fotosentez hýzý da bir miktar azalýr. Bu dönemde zeytinde yað biriktirme faaliyetleri devam eder ve renk deðiþimi baþlar (Pansiot ve Rebour 1964, Kaya 2006). Seçili istasyonlarda bu aya ait ortalamalarý 15,6ºC ile 20,1ºC arasýnda deðiþtiði görülür. Bulunan ortalama deðer 17,8ºC olup, bu deðere en yakýn veri 16,7ºC ile Ayvalýk'a aittir. Bu durumda ortalama deðerin altýndaki sýcaklýklarýn, zeytinin meyve boyu ve çekirdek büyümesi üzerinde negatif yönde bir etkisinin bulunduðu düþünülebilir. Buna karþýlýk 17,7ºC'den 20,1ºC'ye kadar olan bütün sýcaklýklarýn, zeytin meyvesinin yað biriktirmesi, tane aðýrlýðý ve büyüklüðü, et oraný ile çekirdek büyümesi üzerinde teþvik edici yönde rol oynar. Kasým ayýnda fotosentez faaliyetleri yavaþladýðý için zeytin siyah renge dönmeye devam eder. Bu dönemde zeytinde irileþmeden daha çok yað 22 biriktirme ön plana çýkar. Kasým ayýna ait sýcaklýk deðerleri 11,8ºC ile 15,2ºC arasýnda deðiþmekte (Tablo 2, Þekil 2) olup ortalama deðer 13,5ºC'dir. Buna en yakýn deðer ise 14,1ºC ile Milas'ta kaydedilmiþtir. Sýcaklýk deðerlerinin 13,5ºC ile 14,1ºC arasýnda olduðu dönemde, Memecik türü zeytinde et oraný artýþ yönünde eðilime sahiptir. Bu dereceyi aþan sýcaklýklarda ise çekirdeðin büyüdüðü ve et oranýnýn azaldýðý görülür. Ortalama deðer olan 13,5ºC'nin altýndaki sýcaklýklarda yað oluþumu devam eder. Nizip çeþidi zeytinler, maksimum yað oranýna Kasým ayý sonlarýnda eriþir (Berk ve Ulusaraç 1974). Aralýk ayýnýn ilk yarýsýnda zeytin, fizyolojik faaliyetlerini yavaþlatma sürecine girer. Sýcaklýklarýn düþmesi nedeniyle dönemin ikinci yarýsýnda dinlenmeye çekilir. Bu ay ayný zamanda zeytin hasadýnýn devam ettiði bir dönemdir. Aralýk ayýna ait ortalama sýcaklýklarýn 6,5ºC ile 11,5ºC arasýnda deðiþtiði görülür (Tablo 2, Þekil 2). Ortalamasý 6,5ºC olan Nizip'te zeytinin bu ayýn baþýndan itibaren vejetasyon dönemi sona erer. Sýcaklýklarý 9ºC civarlarýnda olan Edremit, Gemlik ve Antalya istasyonlarýnda zeytin fizyolojik faaliyetlerini Aralýk ayýnýn ilk yarýsýnda da sürdürür. Sýcaklýklarý 10,8ºC olan Milas ile 11,5ºC olan Antalya'da fizyolojik faaliyetlerin Aralýk ayýnýn sonuna kadar devam eder. Meyve boyu, tane aðýrlýðý bakýmýndan ilk sýralarda yer alan Tavþan Yüreði ve Memecik gibi çeþitler, bu özelliklerini büyük ölçüde vejetasyon dönemlerinin diðer türlerden biraz daha uzun olmasýndan dolayý kazanmýþ olmalýdýr. Aksine vejetasyon döneminin daha kýsa olmasý, Nizip zeytininin boyut ve aðýrlýk bakýmýndan diðer çeþitler içinde sonlarda olmasýna neden olmuþtur. Yýllýk ve aylýk sýcaklýk ortalamalarý, zeytin bitkisinin hem vejetatif ve hem de jeneratif geliþmesinde çok önemli rol oynar. Özellikle soðuklama süresi bu konuda çok kritik bir süreç olarak ön plana çýkar. Sonraki süreçte de çiçeklenme ve çiçek açma faaliyetlerinde de sýcaklýðýn önemi büyüktür. Ancak meyve baðlama ve büyüme aþamasýnda sýcaklýk faktörünün yanýnda yaðýþlar (su veya nem) da devreye girer. En düþük ve en yüksek sýcaklýklar Sýcaklýðýn -7ºC ve daha aþaðýya düþmesiyle sýra ile gözler, somaklar, uç sürgünleri, dane, yaprak, ince dal ve dalcýklar, gövde ve turplar zarar görebilir. Bu zararlar; aþýrý yaprak dökümü, kabuk çatlamasý, kalýn dal ölümleri vb. þekilde ortaya çýkar. Seçilmiþ No: 70, 2009
7 Sýcaklýk Þartlarýnýn Türkiye'de Zeytinin (Olea europaea... Ekoloji istasyonlara ait en düþük sýcaklýk deðerleri -4,2ºC ile -14,6ºC arasýnda deðiþir (Tablo 3). Bu durumda Güney Ege ve Batý Akdeniz, düþük sýcaklýklar açýsýndan zeytin için risk taþýmayan sahalar olarak dikkati çeker. Ancak Antakya ve Nizip gibi istasyonlarda en düþük sýcaklýklarýn -10ºC, hatta Antakya'da -14,6ºC'ye kadar düþtüðü kaydedilmiþtir. Zeytin çeþitlerinin özelliklerine göre Antakya civarýnýn türü olan Saurani (Savrani) soðuða karþý hassas bir türdür (Çetin ve Mete 2006). Bu nedenle Antakya civarýndaki zeytin yetiþtiriciliði, düþük sýcaklýklar bakýmýndan risk taþýr. Güneydoðu Anadolu bölgesini temsil eden Nizip'te de mutlak minimum sýcaklýk deðerinin -12,5ºC ye düþtüðü saptanmýþtýr. Bu sýcaklýk deðeri, söz konusu sahada düþük sýcaklýklar nedeniyle zaman zaman olumsuzluklar yaþanabileceðini kanýtlar. Kuzey Ege' yi temsil eden Edremit'te þimdiye kadar kaydedilmiþ olan en az sýcaklýðýn -7,6ºC olmasý, buranýn düþük sýcaklýklar nedeniyle kayda deðer bir tehlikeye maruz kalma olasýlýðýnýn çok düþük olduðunu gösterir. Yöreyi temsil eden Ayvalýk çeþidi, düþük sýcaklýklara karþý pek hassas bir tür deðildir (Çetin ve Mete 2006). Gemlik'te ise mutlak minimum sýcaklýðýn -9ºC ye kadar indiði saptanmýþtýr (Tablo 3). Gemlik çeþidi zeytin, soðuða karþý dayanýklý bir tür olarak bilinse de yöre zeytinlerinin sýk olmamakla birlikte zaman zaman düþük sýcaklýklardan olumsuz bir þekilde etkilenme olasýlýðý bulunur. Zeytin aðacý, 40ºC civarýndaki sýcaklýklara dayanabilir (Buldan ve Çukur 2003). Seçilmiþ istasyonlarýn rasatlarýna göre en yüksek sýcaklýk deðerleri 40,5ºC ile 45,3ºC arasýnda deðiþir (Tablo 3). Bu verilere göre Güney Marmara ve Kuzey Ege'de yüksek sýcaklýklardan dolayý zeytinin zarar görmesi söz konusu deðildir. Fakat sýcaklýðýn 45,3ºC'ye kadar yükseldiði Güneydoðu Anadolu'da ise zeytin aðacýnýn zarar görme olasýlýðý bulunur. Milas, Antalya ve Antakya'da da yüksek sýcaklýklar, zaman zaman zeytine zarar verebilecek düzeye çýkabilir. Tüm bitkilerde olduðu gibi zeytinin yetiþmesinde de gündüz ve gece arasýndaki sýcaklýk deðiþmelerinin, özelliklede yüksek sýcaklýklarýn günlük temposunun belirleyici etkisi vardýr. Gündüz yaþanan yüksek sýcaklýklar zeytin bitkisinin fotosentez yapmasýný güçleþtirmesi bakýmýndan dikkat çekicidir. Ayrýca gece devresindeki yüksek sýcaklýklar da zeytinde solunumu arttýrmakta, buna baðlý olarak da meyvelerin biyokütlelerinde azalma meydana gelmektedir. Eðer yeterli sulama imkaný yoksa ve nem koþullarý yetersiz ise Türkiye'nin güney kesimlerindeki zeytin üretiminde verimlilik açýsýndan sorunlar oluþmasý olasýdýr. Don olaylý günler Seçili istasyonlarda yýllýk don olaylý gün sayýsý 1,6 ile 30,3 gün arasýnda deðiþir (Tablo 4). Donlu gün sayýsýnýn en düþük olduðu istasyon, 1,6 gün ile Antalya'dýr. Nizip'te yýllýk donlu gün sayýsý 30,3 güne kadar yükselir. Zeytin tarýmýnýn yoðun olarak yapýldýðý yerlerde Antalya dýþýnda Kasým - Mart devresinde 5 ayý kapsayan donlu günler söz konusudur. Bu devrenin süresi Edremit'te 6 aya kadar çýkar. Antalya'da ise bu dönem 3,5 aya kadar düþer (Tablo 4). Donlu günlerin görüldüðü kýþ aylarý, zeytin için dinlenme ve soðuklama dönemidir. Bu yüzden söz konusu dönemde zeytinin dayanabileceði alt eþik (-7ºC) deðerinin altýna düþmeyen sýcaklýklar zeytine belirgin zarar vermez. Ancak tomurcuk gözlerinin patlamaya baþladýðý Mart ayýnýn ikinci yarýsýndan itibaren ve Nisan ayý boyunca görülen donlar zeytin için zararlý olur. Bu durumda Nizip, Gemlik ve Edremit en riskli sahalardýr. Bu süreçte Antakya'da don riski düþük olup, Antalya'da ise bu risk tamamen ortadan kalkmaktadýr. Nisan ayýnda zeytin tomurcuklarý patlamýþ ve zeytin çiçek salkýmlarýný (somaklar) sürmeye baþlayan Edremit'te Nisan ayý için ilkbahar geç donlarýnýn yaþanma tehlikesi bulunur (Dokuzoðuz ve Mendilcioðlu 1971). Zeytinin yað toplama dönemi olan Kasým ve hasat dönemi olan Aralýk ayýnda Antalya dýþýnda diðer tüm istasyonlarda kuvvetli olmasa da don riski vardýr. Riskin en yüksek olduðu saha ise Nizip olup, daha sonra da Edremit'tir. Diðer sahalarda ise Aralýk ayý don riski çok düþüktür. Nizip, sýcaklýklarýn -7ºC'nin altýna düþtüðü zamanlar deðerlendirildiðinde yüksek bir oran ile ön plana çýkar. Ayrýca bu düþük sýcaklýk deðerlerinin Aralýk - Mart arasýndaki 4 aylýk dönemde kaydedildiði dikkat çekicidir. Edremit'te ise Aralýk, Ocak ve Þubat aylarýnda zeytin aðacýna zarar verebilecek düþük sýcaklýklarýn oluþabilme riski az olsa bulunmaktadýr. Gemlik'te Ocak ve Þubat aylarýnda, Antakya'da ise sadece Ocak ayý zeytine zarara verebilecek sýcaklýklar görülebilir. Milas ve Antalya'da böyle bir risk yoktur. Seçilen sahalarýn hiç birinde -10ºC yi aþan ve þiddetli donlu gün söz konusu deðildir (Tablo 5). No: 70,
8 Ekoloji Efe ve ark. SONUÇ Türkiye'de zeytin yetiþtirilen sahalardaki Akdeniz ikliminde sýcaklýk deðerlerinde farklýlýklar görülmektedir. Bu farklýlýklarýn zeytinin yetiþme þartlarýný belirlemesinin dýþýnda, ayný zamanda fenolojik özellikler, meyve büyüklüðü ve yað oraný üzerinde de önemli derecede etkisi bulunur. Türkiye'de optimum þartlarda zeytin yetiþen alanlarda yýllýk ortalama sýcaklýk 16,7ºC civarýndadýr. Kýþ sýcaklýklarý nispeten düþük olan bölgelerde zeytin aðaçlarý, soðuklama ihtiyaçlarýný kýsa sürede Tablo 3. Seçili istasyonlarda en düþük ve en yüksek sýcaklýk deðerleri *. tamamlar ve çiçek gözlerinin oluþum aþamasýna daha erken geçer. Kýþ sýcaklýklarýnýn daha yüksek olduðu yerlerde ise soðuklama ihtiyacýnýn tamamlanabilmesi için daha uzun süreye ihtiyaç olduðundan dolayý çiçek gözlerinin oluþumu da daha geç baþlar. Antakya, Antalya ve Milas'ýn Gemlik, Edremit ve Nizip' e göre sýcaklýk bakýmýndan daha elveriþli þartlara sahiptirler. Antakya, Antalya ve Milas'ta zeytinin diðer yerlere oranla daha hýzlý geliþim göstermesi, iki grup arasýndaki fizyolojik faaliyetler * Devlet Meteoroloji Ýþleri Genel Müdürlüðü Verileri Tablo 4. Seçili istasyonlarda aylýk ortalama don olaylý gün sayýlarý *. * Devlet Meteoroloji Ýþleri Genel Müdürlüðü Verileri Tablo 5. Seçili istasyonlarda -5 C ve altýnda kaydedilmiþ olan sýcaklýklarýn ortalama gün olarak sayýlarý *. * Devlet Meteoroloji Ýþleri Genel Müdürlüðü Verileri 24 No: 70, 2009
9 Sýcaklýk Þartlarýnýn Türkiye'de Zeytinin (Olea europaea... Ekoloji açýsýndan gerçekleþen zamansal farkýn azalmasýna neden olur. Bu farkýn azalmasýnda, Nisan ve Mayýs aylarýnýn sýcaklýk ortalamalarýnýn daha yüksek olduðu yerlerde, fizyolojik faaliyetlerin daha hýzlý gerçekleþmesinin önemli rolü bulunur. Vejetasyon döneminin uzun olmasý Tavþan Yüreði ve Memecik çeþitlerinin tane boyu ve aðýrlýðýnýn daha fazla olmasýna yol açar. Vejetasyon dönemi, diðer türlerin yetiþtiði sahalara göre daha kýsa olan Nizip çeþidi, boyut ve aðýrlýk bakýmýndan alt sýralarda yer alýr. Zeytin tarýmýnda etkili olan en önemli sýcaklýk parametresi ise günlük sýcaklýk deðiþmesidir. Özellikle Ege Bölgesi kýyý kesiminin kuzeyinde yaz mevsiminde gece sýcaklýðýnýn düþmesi, gündüz fotosentez ile üretilen biyokütlenin solunumla daha az yakýlmasýna neden olduðundan, zeytin verimi ya da tane iriliði de diðer yerlere göre yüksek olmaktadýr. KAYNAKLAR Alper N (2006) Zeytinin Yetiþtirme Koþullarý, Bahçe Tesisi ve Modern Yetiþtiricilik, Zeytin Yetiþtiriciliði. Emre Basýmevi, Ýzmir. Atalay Ý (2002) Türkiye'nin Ekolojik Bölgeleri - Ecoregions of Turkey, Orman Bakanlýðý Yayýnlarý, No:167, Ankara. Atalay Ý (2004) Doða Bilimleri Sözlüðü (I. Baský), Meta Basým Matbaacýlýk Hizmetleri, Ýzmir. Atalay Ý ve Mortan K (2006) Türkiye Bölgesel Coðrafyasý (3.baský). Ýnkilâp Yayýnevi, Ýzmir. Berk N ve Ulusaraç A (1974) Gaziantep Bölgesi Yaðlýk Zeytin Çeþitlerinde Yað Oluþumu Seyrinin Maksimuma Ulaþtýðý Tarihin Tespiti. Tarýmsal Araþtýrmalar Genel Müdürlüðü Yayýnlarý, Ankara. Barut E ve Ertürk Ü (2002) Gemlik Zeytin Çeþidinde Çiçek Tomurcuðu Farklýlaþmasý ve Geliþimi Üzerine Bir Araþtýrma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 16. Buldan Ý ve Çukur H (2003) Edremit Körfezinde Zeytincilik. Doðal Ortam - Ýnsan. Tariþ Yayýnlarý, Ýzmir. Çetin Ö ve Mete N (2006) Zeytinin Botanik Sýnýflandýrýlmasý ve Bölgelere Göre Yerli Zeytin Çeþitlerimiz. Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý Tarýmsal Araþtýrmalar Genel Müdürlüðü Zeytincilik Araþtýrma Enstitüsü Müdürlüðü Yayýnlarý 61, Ýzmir. Cirik MN (1988) Farklý Ýki Ekolojide Bazý Zeytin Çeþitlerinin Çiçek Tomurcuðu Geliþimi, Somak ve Çiçek Morfolojileri Üzerine Araþtýrmalar. Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý Zeytincilik Araþtýrma Enstitüsü, Ýzmir. Dokuzoðuz M ve Mendilcioðlu K (1971) Ege Bölgesinin Önemli Zeytin Çeþitleri Üzerinde Pomolojik Çalýþmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayýnlarý 181, Ege Üniversitesi Matbaasý, Ýzmir. Efe R (2004) Biyocoðrafya. Çantay Yayýnevi, Ýstanbul. Gemas VJV, Almadanim MC, Tenreiro R, Martins A and Fevereiro P (2004) Genetic diversity in the Olive tree (Olea europaea L. subsp. europaea) cultivated in Portugal revealed by RAPD and ISSR markers. Genetic Resources and Crop Evolution 51, Guerfel M, Boujnah D, Baccouri B and Zarrouk M (2007) Evaluation of Morphological and Physiological Traits for Drought Tolerance in 12 Tunisian Olive Varieties (Olea europaea L.). Journal of Agronomy 6, 2, Kaya Ü (2006) Zeytinde Üretim Metodlarý, In: Arsel H, Hepdurgun B, Çeliker M (eds), Zeytin Yetiþtiriciliði, Hastalýklarý ve Zararlýlarý, Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý Yayýn Dairesi Baþkanlýðý, Ankara, Kutkan F (2002) Zeytin ve Zeytinyaðý Raporu. T.C. Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý Araþtýrma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Baþkanlýðý, Ankara Osborne CP, Chuine I, Viner D and Woodward FI (2000) Olive phenology as a sensitive indicator of future climatic warming in the Mediterranean. Plant, Cell and Environment 23, Pansiot FP and Rebour H (1964) Zeytincilikte Geliþmeler (Çevirenler: Aksu S ve Kantar M). Tarým Bakanlýðý, Bornova Zeytincilik Enstitüsü Yayýnlarý, Tercüme Serisi: 3, Ege Üniversitesi Matbaasý, Ýzmir. Patumi M, D'Andrea R, Marsilio V, Fontanaza G, Morelli G, and Lanza B (2002) Olive and olive oil quality after intensive monocome olive growing (Olea europaea L., cv. Kalamata) in different irrigation regimes. Food Chemistry 77, Rey PJ, Alcántara JM, Valera F, Sánchez-Lafuente AM, Garrido JL, Ramírez JM, Manzaneda AJ (2004) Seedling establishment in Olea europaea. Seed size and microhabitat affect growth and survival. Ecoscience 11, No: 70,
10 Ekoloji Efe ve ark. Saðlýker HA, Darýcý C (2005) Doðu Akdeniz Bölgesinde iki farklý ana materyalde yetiþen Olea europaea L., Pinus brutia ten. ve Pistacia terebinthus L. topraklarýnda karbon mineralizasyonu. Ekoloji 14, 54, Sönmez S (1996) Havran Çayý - Bakýrçay Arasýndaki Bölgenin Bitki Coðrafyasý. Ý.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basýlmamýþ Doktora Tezi), Ýstanbul. Þahin A, Atýþ E, Miran B (2008) Daha Etkin Tarým-Çevre Politikalarý için Homojen Alanlarýn Belirlenmesi: Ege Bölgesi Örneði. Ekoloji 17, 67, Terral JF (2000) Exploitation and management of the olive tree during Prehistoric times in Mediterranean France and Spain. Journal of Archaeological Sciences 27, Terral JF and Durand A (2006) Bio-archaeological evidence of olive tree (Olea europaea L.) irrigation during the Middle Ages in Southern France and North Eastern Spain. Journal of Archaeological Science 33, Villalobos FJ, Orgaz F, Testi L and Fereres E (2000) Measurements and modelling of evapotranspiration of olive (Olive europaea L.) orchards. European Journal of Agronomy 13, Yavuz F (2005) Türkiye'de Tarým. Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý Yayýnlarý, Ankara. 26 No: 70, 2009
Doç. Dr. Semra SÜTGİBİ EDREMİT KÖRFEZİ NDE SICAKLIK ŞARTLARININ ZEYTİN YETİŞMESİNE ETKİLERİ. Özet
ISSN: 2149-9225 Yıl: 3, Sayı: 12, Aralık 2017, s. 1-8 Doç. Dr. Semra SÜTGİBİ Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi, semra.sutgibi@ege.edu.tr EDREMİT KÖRFEZİ NDE SICAKLIK ŞARTLARININ ZEYTİN YETİŞMESİNE ETKİLERİ
DetaylıHATAY DA YETİŞTİRİLEN HALHALI, SARI HAŞEBİ VE GEMLİK ZEYTİN ÇEŞİTLERİNİN BAZI FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNİN VE YAĞ VERİMLERİNİN BELİRLENMESİ *
HATAY DA YETİŞTİRİLEN HALHALI, SARI HAŞEBİ VE GEMLİK ZEYTİN ÇEŞİTLERİNİN BAZI FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNİN VE YAĞ VERİMLERİNİN BELİRLENMESİ * Determination of Some Physical Poperties and Oil Yields of Halhalı,
DetaylıFÝYATLAR A. FÝYATLARDAKÝ GENEL GÖRÜNÜM
IX FÝYATLAR 145 146 FÝYATLAR A. FÝYATLARDAKÝ GENEL GÖRÜNÜM 2000 yýlýnda önceki yýlýn önemli ölçüde altýnda seyreden fiyat artýþlarý 2001 yýlýnýn ikinci ayýnda kurlarýn serbest býrakýlmasý sonucu üçüncü
DetaylıTermik Röleler ÝÇÝNDEKÝLER Özellikler Karakteristik Eðriler Teknik Tablo Sipariþ Kodlarý Teknik Resimler EN TS EN IEC Ra
TERMÝK RÖLELER www.federal.com.tr Termik Röleler ÝÇÝNDEKÝLER Özellikler Karakteristik Eðriler Teknik Tablo Sipariþ Kodlarý Teknik Resimler EN 60947-4-1 TS EN 60947-4-1 IEC 60947-4-1 Rak m : 2000 m (max)
DetaylıTOPLUMSAL SAÐLIK DÜZEYÝNÝN DURUMU: Türkiye Bunu Hak Etmiyor
TOPLUMSAL SAÐLIK DÜZEYÝNÝN DURUMU: Türkiye Bunu Hak Etmiyor Türkiye'nin insanlarý, mevcut saðlýk düzeyini hak etmiyor. Saðlýk hizmetleri için ayrýlan kaynaklarýn yetersizliði, kamunun önemli oranda saðlýk
DetaylıGLOBAL GAP STANDARTLARINDA ÜRETÝM YAPIYORUZ.
GLOBAL GAP STANDARTLARINDA ÜRETÝM YAPIYORUZ. HAKKIMIZDA Agropergamos Kimdir? Agropergamos; Karabudak Tarým Hayvancýlýk Sanayi Tic. A.Þ. tarafýndan 2012 yýlýnda tescil iþlemleri tamamlanmýþ bir yaþ meyve
DetaylıTürkiye: Gelecek Nesiller için Fýrsatlarýn Çoðaltýlmasý 11. Çocuk Geliþimi ve Çocuklarýn Karþýlaþtýðý Riskler Eþitsizliðin nesiller arasý geçiþinin bugün Türkiye nin en genç neslini ciddi ölçüde etkilediði
DetaylıÇEVRE VE TOPLUM. Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum
ÇEVRE VE TOPLUM 11. Bölüm DOÐAL AFETLER VE TOPLUM Konular DOÐAL AFETLER Dünya mýzda Neler Oluyor? Sel Erozyon Kuraklýk Kütle Hareketleri Çýð Olaðanüstü Hava Olaylarý: Fýrtýna, Kasýrga, Hortum Volkanlar
DetaylıMart 2010 Proje Hakkýnda NBÞ sektörünün ana girdisi olan mýsýrýn hasadý, hammadde kalitesi açýsýndan yetiþtirilmesi kadar önemli bir süreçtir. Hasat sýrasýnda gerçekleþtirilen yanlýþ uygulamalar sonucunda
DetaylıKanguru Matematik Türkiye 2017
4 puanlýk sorular 1. Dünyanýn en büyük dairesel pizzasý 128 parçaya bölünecektir. Her bir kesim tam bir çap olacaðýna göre kaç tane kesim yapmak gerekmektedir? A) 7 B) 64 C) 127 D) 128 E) 256 2. Ali'nin
Detaylıdüþürücü kullanmamak c-duruma uygun ilaç kullanmamak Ateþ Durumunda Mutlaka Hekime Götürülmesi Gereken Haller:
Ayna-Gazetesi-renksiz-11-06.qxp 26.10.2006 23:39 Seite 2 Çocuklarda Ateþ Deðerli Ayna okuyucularý, bundan böyle bu sayfada sizleri saðlýk konusunda bilgilendireceðim. Atalarýmýz ne demiþti: olmaya devlet
DetaylıNe-Ka. Grouptechnic ... /... / 2008. Sayýn Makina Üreticisi,
... /... / 2008 Sayýn Makina Üreticisi, Firmamýz Bursa'da 1986 yýlýnda kurulmuþtur. 2003 yýlýndan beri PVC makineleri sektörüne yönelik çözümler üretmektedir. Geniþ bir ürün yelpazesine sahip olan firmamýz,
DetaylıAdnan Menderes Üniversitesi. Ankara Üniversitesi
KİŞİSEL BİLGİLER Adı Soyadı Berrin ŞAHİN Ünvanı Mühendis Telefon 2565811123 E-mail berrin.sahin@gthb.gov.tr Doğum Tarihi - Yeri 19.05.1962-Ankara EĞİTİM BİLGİLERİ Doktora Üniversite Adı - Akademik Birim/Mezuniyet
DetaylıMart 2010 Otel Piyasasý Antalya Ýstanbul Gayrimenkul Deðerleme ve Danýþmanlýk A.Þ. Büyükdere Cad. Kervan Geçmez Sok. No:5 K:2 Mecidiyeköy Ýstanbul - Türkiye Tel: +90.212.273.15.16 Faks: +90.212.355.07.28
DetaylıIHLAMUR (Tilia sp.)'un DOÐU KARADENÝZ BÖLGESÝ AGROFORESTRY UYGULAMALARINDA KULLANILABÝLÝRLÝÐÝ : RÝZE ÝLÝ ÖRNEÐÝ
Cilt: 10 Sayý: 38 (2001), 18-22 ARAÞTIRMA MAKALESÝ IHLAMUR (Tilia sp.)'un DOÐU KARADENÝZ BÖLGESÝ AGROFORESTRY UYGULAMALARINDA KULLANILABÝLÝRLÝÐÝ : RÝZE ÝLÝ ÖRNEÐÝ Yrd. Doç. Dr. Ýbrahim TURNA Karadeniz
DetaylıPID Kontrol Formu. Oransal Bant. Proses Deðeri Zaman
PID Kontrol Formu PID kontrol formu endüstride sýkça kullanýlan bir proses kontrol yöntemidir. PID kontrol algoritmasýnýn çalýþma fonksiyonu, kontrol edilen prosesten belirli aralýklarla geri besleme almak
DetaylıKanguru Matematik Türkiye 2017
Kanguru Matematik Türkiye 07 4 puanlýk sorular. Bir dörtgenin köþegenleri, dörtgeni dört üçgene ayýrmaktadýr. Her üçgenin alaný bir asal sayý ile gösterildiðine göre, aþaðýdaki sayýlardan hangisi bu dörtgenin
DetaylıBÝRÝNCÝ BASAMAK SAÐLIK HÝZMETLERÝ: Sorun mu? Çözüm mü?
BÝRÝNCÝ BASAMAK SAÐLIK HÝZMETLERÝ: Sorun mu? Çözüm mü? Hükümetler birinci basamak saðlýk hizmetleri konusundaki yasalarý açýkça çiðnemektedir. Türkiye saðlýk sisteminde, birinci basamaktaki kurumlar (saðlýk
DetaylıKanguru Matematik Türkiye 2015
3 puanlýk sorular 1. Hangi þeklin tam olarak yarýsý karalanmýþtýr? A) B) C) D) 2 Þekilde görüldüðü gibi þemsiyemin üzerinde KANGAROO yazýyor. Aþaðýdakilerden hangisi benim þemsiyenin görüntüsü deðildir?
DetaylıKAMU MALÝYESÝ. Konsolide bütçenin uygulama sonuçlarýna iliþkin bilgiler aþaðýdaki bölümlerde yer almýþtýr. KONSOLÝDE BÜTÇE ÝLE ÝLGÝLÝ ORANLAR (Yüzde)
V KAMU MALÝYESÝ 71 72 KAMU MALÝYESÝ Konsolide bütçenin uygulama sonuçlarýna iliþkin bilgiler aþaðýdaki bölümlerde yer almýþtýr. A. KONSOLÝDE BÜTÇE UYGULAMALARI 1. Genel Durum 1996 yýlýnda yüzde 26.4 olan
DetaylıAksaray Ýline Ýçme Suyu Saðlayan Bazý Kaynaklarda Su Kalite Paremetrelerinin Ýncelenmesi Ali ALAÞ
Cilt: 11 Sayý: 42 (2002), 40-44 Aksaray Ýline Ýçme Suyu Saðlayan Bazý Kaynaklarda Su Kalite Paremetrelerinin Ýncelenmesi Ali ALAÞ Niðde Üniversitesi, Aksaray Eðitim Fakültesi, AKSARAY Oðuz Han Þamil ÇÝL
DetaylıAraþtýrma Hazýrlayan: Ebru Kocamanlar Araþtýrma Uzman Yardýmcýsý Gýda Ürünlerinde Ambalajýn Satýn Alma Davranýþýna Etkisi Dünya Ambalaj Örgütü nün açýklamalarýna göre dünyada ambalaj kullanýmýnýn %30 unu
DetaylıTýp Fakültesi öðrencilerinin Anatomi dersi sýnavlarýndaki sistemlere göre baþarý düzeylerinin deðerlendirilmesi
1 Özet Týp Fakültesi öðrencilerinin Anatomi dersi sýnavlarýndaki sistemlere göre baþarý düzeylerinin deðerlendirilmesi Mehmet Ali MALAS, Osman SULAK, Bahadýr ÜNGÖR, Esra ÇETÝN, Soner ALBAY Süleyman Demirel
DetaylıEsin ATASEVEN IªIK 1, Alpaslan ªAHÝN 1, Kezban YAZICI 1
GÝRݪ BAZI ÜZÜMSÜ MEYVELERÝN (Frenküzümü, Ahududu, Böðürtlen ve Nar) EKOLOJÝK YETݪTÝRÝCÝLÝÐE UYGUNLUÐU Esin ATASEVEN IªIK 1, Alpaslan ªAHÝN 1, Kezban YAZICI 1 Dünyada artan çevre kirliliði ve yarattýðý
DetaylıBÝREY DERSHANELERÝ SINIF ÝÇÝ DERS UYGULAMA FÖYÜ (TM-TS) LYS COÐRAFYA - 29 ÝKLÝM TÝPLERÝ VE BÝTKÝ ÖRTÜSÜ - I
BÝREY DERSHNELERÝ SNF ÝÇÝ DERS UYGULM FÖYÜ (TM-TS) DERSHNELERÝ LYS COÐRFY - 29 ÝKLÝM TÝPLERÝ VE BÝTKÝ ÖRTÜSÜ - Ders anlatým föyleri öðrenci tarafýndan dersten sonra tekrar çalýþýlmalýdýr. ÝKLÝM TÝPLERÝ
DetaylıOda Termostatý RAA 20 / AC. Montaj ve Kullaným Kýlavuzu
Oda Termostatý RAA 20 / AC Montaj ve Kullaným Kýlavuzu Alarko Carrier Eðitim ve Dokümantasyon Merkezi Haziran 2008 Oda Termotatý RAA 20 / AC Kullaným Kýlavuzu ÝÇÝNDEKÝLER GARANTÝ ve SERVÝS GÝRÝÞ Kullaným
DetaylıROUV SERÝSÝ AÞIRI VE DÜÞÜK GERÝLÝM RÖLELERÝ
ROUV SERÝSÝ AÞIRI VE DÜÞÜK GERÝLÝM RÖLELERÝ ROUV Serisi aþýrý e düþük gerilim röleleri ORTA GERÝLÝM e YÜKSEK GERÝLÝM elektrik þebekelerinde kullanýlmak üzere tasarlanmýþtýr. Micro controller teknolojisi
DetaylıKanguru Matematik Türkiye 2017
4 puanlýk sorular 1. Küçük bir salyangoz, 10m yüksekliðinde bir telefon direðine týrmanmaktadýr. Gündüzleri 3m týrmanabilmekte ama geceleri 1m geri kaymaktadýr. Salyangozun direðin tepesine týrmanmasý
DetaylıKanguru Matematik Türkiye 2017
4 puanlýk sorular 1. þaðýdaki þekilde kenar uzunluklarý 4 ve 6 olan iki eþkenar üçgen ve iç teðet çemberleri görülmektedir. ir uðurböceði üçgenlerin kenarlarý ve çemberlerin üzerinde yürüyebilmektedir.
DetaylıFirmamýz mühendisliðinde imalatýný yaptýðýmýz endüstriyel tip mikro dozaj sistemleri ile Kimya,Maden,Gýda... gibi sektörlerde kullanýlan hafif, orta
Mikro Dozaj Firmamýz mühendisliðinde imalatýný yaptýðýmýz endüstriyel tip mikro dozaj sistemleri ile Kimya,Maden,Gýda... gibi sektörlerde kullanýlan hafif, orta ve aðýr hizmet tipi modellerimizle Türk
DetaylıDerbent Baraj Gölü (Samsun) Su Kalitesinin Ýncelenmesi
Derbent Baraj Gölü (Samsun) Su Kalitesinin Ýncelenmesi 15, 61, 6-15 2006 Beyhan TAÞ Ondokuz Mayýs Üniversitesi, Ordu Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 52750 Perþembe-ORDU Özet Bu çalýþma, Derbent
DetaylıKentlerde Yapýsal ve Yeþil Alanlardaki Hava ve Yüzey Sýcaklýklarýnýn Ýrdelenmesi: Ankara Örneði
Ekoloji 18, 69, 66-74 (2008) ARAÞTIRMA NOTU Kentlerde Yapýsal ve Yeþil Alanlardaki Hava ve Yüzey Sýcaklýklarýnýn Ýrdelenmesi: Ankara Örneði Ülkü DUMAN YÜKSEL* Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlýk Fakültesi
Detaylızeytinist
zeytinist mucahit@zeytin.org.tr www.mucahitkivrak.com.tr 30.03.2017 1 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK 0
DetaylıBolkar Daðlarý. AKD054 Acil Gerileme (-1)
Bolkar Daðlarý AKD054 Acil Gerileme (-1) Ali Ýhsan Gökçen Yüzölçümü : 399366 ha Yükseklik : 210 m - 3524 m Boylam : 34,46ºD Ýl(ler) : Mersin, Niðde, Konya Enlem : 37,26ºK Ýlçe(ler) : Ereðli, Pozantý, Ulukýþla,
DetaylıSimge Özer Pýnarbaþý
Simge Özer Pýnarbaþý 1963 yýlýnda Ýstanbul da doðdu. Ortaöðrenimini Kadýköy Kýz Lisesi nde tamamladý. 1984 yýlýnda Ýstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü nü bitirdi.
Detaylı0.2-200m3/saat AISI 304-316
RD Firmamýz mühendisliðinde imalatýný yaptýðýmýz endüstriyel tip hava kilidleri her türlü proseste çalýþacak rotor ve gövde seçeneklerine sahiptir.aisi304-aisi316baþtaolmaküzerekimya,maden,gýda...gibi
DetaylıMetapan Metal Panel DOGRUSAL TAVANLAR
Metapan Metal Panel DOGRUSAL TAVANLAR Asma tavan çözümleri arasýnda fonksiyonel ve esnek bir alternatif olarak yer alan lineer tavan, hem iç mekan hem de dýþ mekan kullanýmýna uygun özellikleriyle, uzun
DetaylıVIII MALÝ PÝYASALAR 125
VIII MALÝ PÝYASALAR 125 126 MALÝ PÝYASALAR Para ve sermaye piyasalarýndan oluþan mali piyasalara iliþkin geliþmeler aþaðýdadýr. I. PARA PÝYASALARI Kýsa vadeli fonlarýn arz ve talebinin karþýlaþtýðý piyasalarýn
DetaylıLYS COÐRAFYA. Doðal Unsurlar I - Ýklimin Etkisi Doðal Unsurlar II - Yerþekillerinin Etkisi Dünya'nýn Þekli ve Sonuçlarý
LYS COÐRAFYA Soru Çözüm Dersi Kitapçığı 1 (TM-TS) Doðal Unsurlar I - Ýklimin Etkisi Doðal Unsurlar II - Yerþekillerinin Etkisi Dünya'nýn Þekli ve Sonuçlarý Bu yayýnýn her hakký saklýdýr. Tüm haklarý bry
DetaylıTEST. 8 Ünite Sonu Testi m/s kaç km/h'tir? A) 72 B) 144 C) 216 D) 288 K 25 6 L 30 5 M 20 7
TEST 8 Ünite Sonu Testi 1. 40 m/s kaç km/h'tir? A) 72 B) 144 C) 216 D) 288 2. A noktasýndan harekete baþlayan üç atletten Sema I yolunu, Esra II yolunu, Duygu ise III yolunu kullanarak eþit sürede B noktasýna
DetaylıHATIRLAYALIM TAM SAYILAR
HATIRLAYALIM bilgi TAM SAYILAR Sayıların önüne koyulan "+" ve " " işaretleri sayıların yönünü belirtir. Önünde "+" işareti olan tam sayılar "pozitif tam sayılar", önünde " " işareti olan tam sayılar "negatif
DetaylıKanguru Matematik Türkiye 2017
3 puanlýk sorular 1. Aþaðýdaki seçeneklerden hangisinde bulunan parçayý, yukarýdaki iki parçanýn arasýna koyarsak, eþitlik saðlanýr? A) B) C) D) E) 2. Can pencereden dýþarý baktýðýnda, aþaðýdaki gibi parktaki
Detaylızeytinist
1 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK 0 505 772 44 46 kivrak@gmail.com www.mucahitkivrak.com.tr 2 3 4 ZEYTİN
Detaylıverter Dört mevsim daha konforlu, ekonomik ve uzun ömürlü tesisler için.. verter A member of the Uygulama Teorisi: Benzeþim Kurallarý: Debi Basýnç Güç Q 1 Q 2 = n 1 n 2 H 1 n 1 = H 2 ( n2 P 1 n 1 = P 2
DetaylıFEN BÝLÝMLERÝ. TEOG-2 DE % 100 isabet
TEOG-2 DE % 1 isabet 1. Geyik Aslan Ot Fare ýlan Atmaca Doðal bir ekosistemde enerji aktarýmý þekildeki gibi gösterilmiþtir. Buna göre, aþaðýdaki açýklamalardan hangisi yanlýþtýr? Aslan ile yýlan 2. dereceden
DetaylıMedYa KÝt / 26 Ýnsan Kaynaklarý ve Yönetimi konusunda Türkiye nin ilk dergisi HR DergÝ Human Resources Ýnsan Kaynaklarý ve Yönetim Dergisi olarak amacýmýz, kurulduðumuz günden bu yana deðiþmedi: Türkiye'de
Detaylı3AH Vakum Devre-Kesicileri: Uygun Çözümler
3AH Vakum Devre-Kesicileri: Uygun Çözümler Beþ tipin saðladýðý üç büyük avantaj: Uyumlu, güçlü, ekonomik Devre-kesicileri günümüzde, trafolarýn, enerji nakil hatlarýnýn, kablolarýn, kondansatörlerin, reaktör
DetaylıKanguru Matematik Türkiye 2017
4 puanlýk sorular 1. Bir dik ikizkenar ABC üçgeni, BC = AB = birim olacak þekilde veriliyor. Üçgenin C köþesini merkez kabul ederek çizilen ve yarýçapý birim olan bir yay, hipotenüsü D noktasýnda, üçgenin
Detaylı17 ÞUBAT kontrol
17 ÞUBAT 2016 5. kontrol 3 puanlýk sorular 1. Ahmet, Beril, Can, Deniz ve Ergün bir çift zar atýyorlar. Ahmet Beril Can Deniz Ergün Attýklarý zarlarýn toplamýna bakýldýðýna göre, en büyük zarý kim atmýþtýr?
Detaylı1. I. Bir cismin sýcaklýðý artýrýlýrsa direnci azalýr.
1. Fizik ile ilgili, I. Atomlar maddenin en küçük parçacýklarýdýr. Cisimler hýzlandýrýldýðýnda hýzlarý ses hýzýný geçemez. I Newton, yaþadýðý dönemin en ünlü bilim insanýydý. yargýlarýndan hangileri bilimsel
DetaylıTrabzon ve Yöresinin Kayalýk Ortamlarýnda Yetiþen Örtü Bitkileri Üzerine Ekolojik Bir Araþtýrma
Cilt: 11 Sayý: 41 (2001), 20-28 Trabzon ve Yöresinin Kayalýk Ortamlarýnda Yetiþen Örtü Bitkileri Üzerine Ekolojik Bir Araþtýrma Yrd. Doç. Dr. Cengiz ACAR - Yrd. Doç. Dr. Mustafa VAR Karadeniz Teknik Üniversitesi,
DetaylıTürkiye'de Ekolojik Fýndýk Tarýmýnýn Baþlamasý ve Etkileri Üzerine Bir Örnek: Çamlýca Köyü (Samsun)
Türkiye'de k Fýndýk Tarýmýnýn Baþlamasý ve Etkileri Üzerine Bir Örnek: Çamlýca Köyü (Samsun) 16, 63, 7-15 2007 Semra GÜNAY Anadolu Üniversitesi, Uydu ve Uzay Bilimleri Araþtýrma Enstitüsü, Uzaktan Algýlama
DetaylıECU4PA SERÝSÝ ACÝL DURUM AYDINLATMA KÝTLERÝ ÝÇÝN MONTAJ, ÇALIÞMA, TEST VE BAKIM TALÝMATI
CUPA RÝÝ ACÝ DURUM AYDIATMA KÝTRÝ ÝÇÝ MOTAJ, ÇAIÞMA, TT V BAKIM TAÝMATI DÝKKAT : Cihazýn en iyi biçimde monte edilebilmesi ve kullanýlabilmesi için bu yazýyý sonuna kadar dikkatle okuyun. Montaj aþamasý
Detaylı1. Nüfusun Yaþ Gruplarýna Daðýlýmý
Köylerden (kýrsal kesimden) ve iþ olanaklarýnýn çok sýnýrlý olduðu kentlerden yapýlan göçler iþ olanaklarýnýn fazla olduðu kentlere olur. Ýstanbul, Kocaeli, Ýzmir, Eskiþehir, Adana gibi iþ olanaklarýnýn
DetaylıOTOMATÝK BETON BLOK ÜRETÝM TESÝSÝ NHP
OTOMATÝK BETON BLOK ÜRETÝM TESÝSÝ NHP 520 Profesyonellik detaylarda gizli... Kolay ve pratik kalýp deðiþimi için tasarlanmýþ açýlýr makina gövdesi, kalýp deðiþtirme için gereken zamaný kýsaltmaktadýr.
DetaylıAtatürk Baraj Gölünde Alabalýk Üretiminin Oluþturduðu Kirlilik Yükünün Araþtýrýlmasý
Atatürk Baraj Gölünde Alabalýk Üretiminin Oluþturduðu Kirlilik Yükünün Araþtýrýlmasý 14, 53, 9-17 2004 Ayþe Dilek SINANMIÞ ATASOY, Suat ÞENEÞ Harran Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliði
DetaylıDalýndaki kadar doðal It is as natural as that in branch
Dalýndaki kadar doðal It is as natural as that in branch Kurucumuz Ahmet Yýldýz'ýn sektördeki 25 yýllýk tecrübe ve güvenilirliðinin 1998 yýlýnda markasý altýnda birleþmesiyle doðan firmamýz bugün 3500
DetaylıISSN: Yıl /Year: 2017 Cilt(Sayı)/Vol.(Issue): 1(Özel) Sayfa/Page: Araştırma Makalesi Research Article
VII. Bahçe Ürünlerinde Muhafaza ve Pazarlama Sempozyumu, 04-07 Ekim 2016 1 Incir ISSN: 2148-0036 Yıl /Year: 2017 Cilt(Sayı)/Vol.(Issue): 1(Özel) Sayfa/Page: 15-23 Araştırma Makalesi Research Article Araştırma
DetaylıGemlik Zeytin Çeşidinde Çiçek Tomurcuğu Farklılaşması ve Gelişimi Üzerine Bir Araştırma
Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., (2002) 16: 29-35 Gemlik Zeytin Çeşidinde Çiçek Tomurcuğu Farklılaşması ve Gelişimi Üzerine Bir Araştırma Erdoğan BARUT* Ümran ERTÜRK** ÖZET Bu araştırma, 2000-2001 yılları
Detaylı1. ÝTHÝB TEKNÝK TEKSTÝL PROJE YARIÞMASI
Yarýþmanýn Amacý 1. ÝTHÝB 1.ÝTHÝB Teknik Tekstiller Proje Yarýþmasý, Ýstanbul Tekstil ve Hammaddeleri Ýhracatçýlarý Birliði'nin Türkiye Ýhracatçýlar Meclisi'nin katkýlarýyla Türkiye'de teknik tekstil sektörünün
DetaylıDosya Gýda Ambalajlarýnda Ýnovasyon: Bilginin Ekonomik ve Toplumsal Faydaya Dönüþtürülmesi Kaynak: Ambalaj Literatürü Kütüphanesi yayýnlarý, ASD - Ambalaj Binasý, ÝSTANBUL Hazýrlayan: Aslýhan Arýkan, ASD
DetaylıBüyüme, İstihdam, Vasıflar ve Kadın İşgücü
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Planlama Teşkilatı ve Dünya Bankası Refah ve Sosyal Politika Analitik Çalışma Programı Çalışma Raporu Sayı: 6 Büyüme, İstihdam, Vasıflar ve Kadın İşgücü Erol Taymaz Ekonomi Bölümü
DetaylıKIZILCAHAMAM BÖLGESÝNÝN YERBÝLÝMSEL ÖZELLÝKLERÝ Arazi yapýsý ve yerþekilleri Soðuksu Milli Parký ve civarý, az engebeli
KIZILCAHAMAM BÖLGESÝNÝN YERBÝLÝMSEL ÖZELLÝKLERÝ Arazi yapýsý ve yerþekilleri Soðuksu Milli Parký ve civarý, az engebeli iç Anadolu platosundan daðlýk oluk/çöküntüdür. Ýstanbul-Samsun otoyolu yak- Anadolu
DetaylıCOPYRIGHT EBD YAYINCILIK LTD. ŞTİ.
COPYRIGHT EBD YAYINCILIK LTD. ŞTİ. Bu kitabın her hakkı saklıdır. (Noter huzurunda ve Patent Merkezinde). Hangi amaçla olursa olsun, kitabın tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğrafının çekilmesi,
DetaylıOrganik Domates Yetiþtiriciliðinde Çiftlik Gübresi, Mikrobiyal Gübre ve Bitki Aktivatörü Kullanýmýnýn Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkileri
Ekoloji 19, 73, 1-9 (2009) Organik Domates Yetiþtiriciliðinde Çiftlik Gübresi, Mikrobiyal Gübre ve Bitki Aktivatörü Kullanýmýnýn Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkileri Hüsnü ÜNLÜ 1*, Hüseyin PADEM
DetaylıTÜRKÝYE / Fabrika SWITZERLAND. Tel : ( 0090 ) 246 281 29 29 - ( 0090 ) 246 281 29 30 Fax : ( 0090 ) 246 281 29 31 Gönen / ISPARTA
TÜRKÝYE / Fabrika Tel : ( 0090 ) 246 281 29 29 - ( 0090 ) 246 281 29 30 Fax : ( 0090 ) 246 281 29 31 Gönen / ISPARTA SWITZERLAND Tel : ( 0041 ) 56 610 48 43 Cep Natel : ( 0041 ) 79 605 72 93 E-mail : tuerkel@dplanet.ch
Detaylı1. Böleni 13 olan bir bölme iþleminde kalanlarýn
4. SINIF COÞMAYA SORULARI 1. BÖLÜM 3. DÝKKAT! Bu bölümde 1 den 10 a kadar puan deðeri 1,25 olan sorular vardýr. 1. Böleni 13 olan bir bölme iþleminde kalanlarýn toplamý kaçtýr? A) 83 B) 78 C) 91 D) 87
DetaylıModüler Proses Sistemleri
Ürünler ve Hizmetlerimiz 2011 Modüler Proses Makineleri Modüler Proses Sistemleri Proses Ekipmanlarý Süt alým tanklarý Süt alým degazörleri Akýþ transfer paneli Vana tarlasý Özel adaptör Tesisat malzemeleri
DetaylıKAMU MALÝYESÝ. Konsolide bütçenin uygulama sonuçlarýna iliþkin bilgiler aþaðýdaki bölümlerde yer almýþtýr.
V KAMU MALÝYESÝ 73 74 KAMU MALÝYESÝ Konsolide bütçenin uygulama sonuçlarýna iliþkin bilgiler aþaðýdaki bölümlerde yer almýþtýr. A. KONSOLÝDE BÜTÇE UYGULAMALARI 1. Genel Durum 2000 yýlýnda uygulamaya konulan
DetaylıGemlik Zeytini. Gemlik
Gemlik Meyve ve çekirdekleri orta irilikte olup % 29.9 oranında yağ içerir. Siyah sofralık olarak değerlendirilir. Meyveleri yağ bakımından zengin olduğundan sofralık kalite dışındaki taneler yağlık kolarak
DetaylıORGANÝK GÜBRELEMENÝN ZEYTÝN YETÝÞTÝRÝLEN KUMLU-TINLI TOPRAKTAKÝ BESÝN ELEMENT ÝÇERÝÐÝNE ETKÝSÝ
Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2013; 10(1) : 7-13 Journal of Adnan Menderes University Agricultural Faculty 2013; 10(1) : 7-13 Araþtýrma / Research ORGANÝK GÜBRELEMENÝN ZEYTÝN YETÝÞTÝRÝLEN
DetaylıBrain Q RSC/2 Termostat
Brain Q RSC/2 Termostat Kullaným Kýlavuzu . Kod No: A.2.3.15 Kitap Baský Tarihi: 071206 Revizyon No: 071206 Brain Q RSC/2 Termostat 06 Kullaným Kýlavuzu . Ýçindekiler Kontrol Seviyesi Gösterge ve Çalýþtýrma
DetaylıÝnsan hayatýný korur
Ýnsan hayatýný korur Yangýn güvenliði kablolar ile baþlar Kablolar, bir binanýn toplam maliyetinde yüzde 0.5'den daha az bir miktarý oluþturmaktadýr. Ancak, kamu güvenliðinin saðlanmasýnda, hayati öneme
DetaylıAntalya Ýli Sera Sebze Yetiºtiriciliðinde Modern ve Geleneksel Sera ݺletmelerinin Kýyaslanmasý
Antalya Ýli Sera Sebze Yetiºtiriciliðinde Modern ve Geleneksel Sera ݺletmelerinin Kýyaslanmasý Murad ÇANAKCI (1), Ýbrahim AKINCI (2) (1) Batý Akdeniz Tarýmsal Araºtýrma Enstitüsü Müdürlüðü, Antalya (2)
DetaylıT.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIÐI ÇED ve Planlama Genel Müdürlüðü Çevre Envanteri Dairesi Baþkanlýðý ÇEVRESEL GÖSTERGELER 2009 Veri Deðerlendirme Þube Müdürlüðü Ankara-2010 Hazýrlayanlar Tuncay DEMÝR Ýbrahim
DetaylıEÞÝTSÝZLÝKLER. I. ve II. Dereceden Bir Bilinmeyenli Eþitsizlik. Polinomlarýn Çarpýmý ve Bölümü Bulunan Eþitsizlik
l l l EÞÝTSÝZLÝKLER I. ve II. Dereceden Bir Bilinmeyenli Eþitsizlik Polinomlarýn Çarpýmý ve Bölümü Bulunan Eþitsizlik Çift ve Tek Katlý Kök, Üslü ve Mutlak Deðerlik Eþitsizlik l Alýþtýrma 1 l Eþitsizlik
DetaylıKRÝSTAL KÝMYASAL ÜRÜNLER ÝMALATI SAN. TÝC. LTD. ÞTÝ. 1996 yýlýnda GALERÝ KRÝSTAL A.Þ. bünyesinde kurulmuþtur. 4.000m2 lik kapalý alanda otel buklet malzemesi olarak adlandýrýlan sarf malzemelerinin imalatý
DetaylıKullaným kýlavuzu. Oda kumandasý RC. Genel. Oda sýcaklýðýnýn (manuel olarak) ayarlanmasý. Otomatik düþük gece ayarýnýn baþlatýlmasý
7206 2000 07/00 Özenle saklayýn! Kullaným kýlavuzu Oda kumandasý RC Genel RC, bir sýcaklýk kontrol ve kumanda paneli olup, gösterge ve kontrol donanýmý aþaðýda verildiði gibidir. Sýcaklýk ayar düðmesi,
DetaylıDENEME Bu testte 40 soru bulunmaktadýr. 2. Bu testteki sorular matematiksel iliþkilerden yararlanma gücünü ölçmeye yöneliktir.
1. Bu testte 40 soru bulunmaktadýr. 2. Bu testteki sorular matematiksel iliþkilerden yararlanma gücünü ölçmeye yöneliktir. 1. 3 2x +1 = 27 olduðuna göre, x kaçtýr? A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4 4. Yukarýda
DetaylıZEYTİN Zeytin yetiştiriciliğinin ne zaman başladığı bilinmemekte olup insanlığın ilk ağacı olarak kabul edilmektedir. Dini kitapların hepsinde zeytinden bahsedilmektedir. Zeytin Akdeniz yöresinin tipik
DetaylıMEKÂNSAL BÝR SENTEZ: TÜRKÝYE
MEKÂNSAL BÝR SENTEZ: TÜRKÝYE 4. Bölüm TÜRKÝYE DE COÐRAFÝ BÖLGELERÝN OLUÞTURULMASI COÐRAFÝ BÖLGELERÝN TESPÝTÝ 56 57 1 COÐRAFÝ BÖLGELERÝN TESPÝTÝ K o n u y a B a þ l a r k e n Yaþadýðýnýz coðrafi bölgeyi
Detaylıpumpverter Multipump çalýþma modlarý Redundant iþletme Yeni eþit yaþlandýrma tekniði DTC ile hassas debi kontrolü Optimum sistem verimliliði Yeni seviye kontrol tekniði Dahili debimetre Anti-jam özelliði
DetaylıERÝK PASI HASTALIÐI [Tranzschelia discolor (Fuckel) Tranzschel and Litv.]'NIN AYDIN ÝLÝNDE * YAYGINLIÐI, BULUNMA ORANI ve ÞÝDDETÝ
ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi 2010; 7(2) : 85-92 ERÝK PASI HASTALIÐI [Tranzschelia discolor (Fuckel) Tranzschel and Litv.]'NIN AYDIN ÝLÝNDE * YAYGINLIÐI, BULUNMA ORANI ve ÞÝDDETÝ 1 2 Yasemin ÖZKUL, Ömer
DetaylıNesrin AKTEPE TANGU. ntangu@yalovabahce.gov.tr. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı 2012
KİŞİSEL BİLGİLER Adı Soyadı Nesrin AKTEPE TANGU Unvan Mühendis (Dr.) Telefon 02268142520/1210 E-mail ntangu@yalovabahce.gov.tr Doğum Tarihi - Yeri 22.08.1970/Kalecik Fotoğraf Doktora Yüksek Lisans Lisans
DetaylıMISIRDA (ZEA MAYS L.) FARKLI EKÝM ZAMANLARININ TANE VERÝMÝNE, KURU MADDE BÝRÝKÝMÝNE, YAPRAK ALANI ÝNDEKSÝNE VE BAZI BÜYÜME * PARAMETRELERÝNE ETKÝSÝ
Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2012; 9(1) : 1-10 Araþtýrma MISIRDA (ZEA MAYS L.) FARKLI EKÝM ZAMANLARININ TANE VERÝMÝNE, KURU MADDE BÝRÝKÝMÝNE, YAPRAK ALANI ÝNDEKSÝNE VE BAZI BÜYÜME
DetaylıÜRÜNLER SH Q SH QC SH C Taným Zemin Sertleþtirici - Kuvars Agregalý Zemin Sertleþtirici Kuvars ve Korund Agregalý Zemin Sertleþtirici - Korund Agregalý Kullanýldýðý Yerler Sürtünmeye maruz kalan zeminlerde.
DetaylıLarson'un 1960'larda veciz olarak belirttiði gibi,
5 Prof. Dr. Semih KESKÝL Larson'un 1960'larda veciz olarak belirttiði gibi, yaþlýlarýn acil hastalýklarý diye bir durum yoktur. Bizimde burada söz konusu edeceðimiz yaþlýlar arasýndaki acil týbbi durumlardýr.
DetaylıFaaliyet Raporu. Banvit Bandýrma Vitaminli Yem San. A.Þ. 01 Ocak - 30 Eylül 2010 Dönemi
10 Faaliyet Raporu Banvit Bandýrma Vitaminli Yem San. A.Þ. 01 Ocak - 30 Eylül 2010 Dönemi Ýçindekiler Yönetim ve Denetim Kurulu Temettü Politikasý Risk Yönetim Politikalarý Genel Kurul Tarihine Kadar Meydana
DetaylıMýsýr Þekerine Ýliþkin Baþlýca Efsaneler Birçok gýda ve içecekte tatlandýrýcý olarak kullanýlan mýsýr þekeri, birkaç yýl önce beslenme komitelerinden bazý araþtýrmacýlarýn bu bileþeni obezite salgýnýnýn
Detaylı2 - Konuþmayý Yazýya Dökme
- 1 8 Konuþmayý Yazýya Dökme El yazýnýn yerini alacak bir aygýt düþü XIX. yüzyýlý boyunca çok kiþiyi meþgul etmiþtir. Deðiþik tasarým örnekleri görülmekle beraber, daktilo dediðimiz aygýtýn satýlabilir
DetaylıÝMALAT SANAYÝ SEKTÖRLERÝ REKABET GÖSTERGELERÝ RAPORU Mayýs 2014 Yayýn No: TÜSÝAD-T/2014-05/551 Meþrutiyet Caddesi, No: 46 34420 Tepebaþý/Ýstanbul Telefon: (0 212) 249 07 23 Telefax: (0 212) 249 13 50 www.tusiad.org
DetaylıOda Termostatý RAA 20 Montaj ve Kullaným Kýlavuzu
Oda Termostatý RAA 20 Montaj ve Kullaným Kýlavuzu Alarko Carrier Eðitim ve Dokümantasyon Merkezi Nisan 2003 Oda Termostatý RAA 20 Kullaným Kýlavuzu ÝÇÝNDEKÝLER GARANTÝ ve SERVÝS GÝRÝÞ Kullaným Alanlarý
DetaylıDENÝZ LÝSESÝ KOMUTANLIÐI Denizcilik tarihin en eski ve en köklü mesleðidir. Bu köklü ve þerefli mesleðin insanlarýnýn eðitimi için ilk adým atacaklarý Deniz Lisesi, bu güne kadar Türk ve dünya denizcilik
DetaylıERHAN KAMIŞLI H.Ö. SABANCI HOLDİNG ÇİMENTO GRUP BAŞKANI OLDU.
ERHAN KAMIŞLI H.Ö. SABANCI HOLDİNG ÇİMENTO GRUP BAŞKANI OLDU. Sendikamýz Yönetim Kurulu Üyesi Erhan KAMIÞLI, 28 Mart 2001 tarihi itibariyle H.Ö. Sabancý Holding Çimento Grubu Baþkanlýðý'na atanmýþtýr.
DetaylıTÜSAD İnfeksiyon Çalışma Grubu
TÜSAD İnfeksiyon Çalışma Grubu Neden Grip Aşısı Yaptırmalıyız? Grip her yýl görülür ve günlük yaþamý etkiler Her yýl trafik kazalarýndan daha fazla insan grip nedeniyle ölmektedir. Özellikle çocuklar,
DetaylıTRAKYA DA VEJETASYON DEVRESİ VE BU DEVREDEKİ YAĞIŞLAR. Vegetation period and rainfalls during in this time in Trakya (Thrace)
Ocak 2010 Cilt:18 No:1 Kastamonu Eğitim Dergisi 227-232 TRAKYA DA VEJETASYON DEVRESİ VE BU DEVREDEKİ YAĞIŞLAR Özet Duran AYDINÖZÜ Kastamonu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Kastamonu
DetaylıGAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları
GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları GİRİŞ Sulamanın amacı kültür bitkilerinin ihtiyacı olan suyun, normal yağışlarla karşılanmadığı hallerde insan eliyle toprağa verilmesidir. Tarımsal
DetaylıB ölüm. BEÞERî SÝSTEMLER ÞEHÝRLERÝN FONSÝYONLARI VE NÜFUS POLÝTÝKALARI KONULAR NÜFUS POLÝTÝKALARI TARÝHSEL SÜREÇTE ÞEHÝRLER ÞEHÝRLER VE ETKÝ ALANLARI
B ölüm 2. BEÞERî SÝSTEMLER ÞEHÝRLERÝN FONSÝYONLARI VE NÜFUS POLÝTÝKALARI KONULAR NÜFUS POLÝTÝKALARI TARÝHSEL SÜREÇTE ÞEHÝRLER ÞEHÝRLER VE ETKÝ ALANLARI Temel Kavramlar Nüfus politikalarý Küresel etki Aile
DetaylıBafra Balýk Gölleri'nden Ulugöl'de Tatlýsu Istakozu (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823)'nun Yumurta Verimliliði
Yunus Araþtýrma Bülteni 2013 (1): 20-26 www.sumae.gov.tr/yunus ISSN 1303-4456 Bafra Balýk Gölleri'nden Ulugöl'de Tatlýsu Istakozu (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823)'nun Yumurta Verimliliði * Gülþen
DetaylıGeometriye Y olculuk. E Kare, Dikdörtgen ve Üçgen E Açýlar E Açýlarý Ölçme E E E E E. Çevremizdeki Geometri. Geometrik Þekilleri Ýnceleyelim
Matematik 1. Fasikül ÜNÝTE 1 Geometriye Yolculuk ... ÜNÝTE 1 Geometriye Y olculuk Çevremizdeki Geometri E Kare, Dikdörtgen ve Üçgen E Açýlar E Açýlarý Ölçme Geometrik Þekilleri Ýnceleyelim E E E E E Üçgenler
Detaylı