TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.

Transkript

1 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. İMALAT SANAYİİ ÜRÜNLERİNİN DIŞ TİCARETTEKİ REKABET GÜCÜNE GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ ( DÖNEMİ) Hazırlayanlar Mehmet Ali KAFALI Seher OZAN DÜNDAR Bayram Ali EŞİYOK Mehmet Emin KARACA GA EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ AĞUSTOS 2006 ANKARA

2 İÇİNDEKİLER Sayfa No. ÖNSÖZ METODOLOJİK YAKLAŞIM KULLANILAN VERİLER VE YÖNTEM İMALAT SANAYİİ REKABET GÜCÜNDE EĞİLİMLER... 7 EKLER EK 1: İMALAT SANAYİİ ÜRÜNLERİNDE REKABET GÜCÜ VE REKABET GÜCÜNÜN DEĞİŞİM EĞİLİMİ EK 2: İMALAT SANAYİİ FAALİYET KOLLARINA GÖRE REKABET GÜCÜ KAYNAKÇA i

3 TABLOLAR Sayfa No TABLO 1: ÜRÜNLERİN REKABET GÜCÜNE GÖRE SEKTÖREL DAĞILIMI 8 TABLO 2: ÜRÜNLERİN REKABET GÜCÜ EĞİLİMLERİNE GÖRE SEKTÖREL DAĞILIMI 14 TABLO 3: ÜRÜNLERİN REKABET GÜCÜ EĞİLİMLERİNE GÖRE İHRACAT, DIŞ TİCARET DENGESİ VE DIŞ TİCARET HACMİ 16 TABLO 4: DIŞ TİCARET HACMİ EN YÜKSEK İLK YÜZ ÜRÜNDEN REKABET GÜCÜ YÜKSEK VE ARTIŞ EĞİLİMİNDE OLAN ÜRÜNLER 17 ii

4 ÖNSÖZ Kuruluşunu düzenleyen 4456 sayılı kanunda, kuruluş amacı Türkiye'nin kalkınması için kalkınma ve yatırım bankacılığı yapmak olarak belirlenen Bankamız, bu temel amacı çerçevesinde çeyrek asrı geçen hizmet döneminde, başta sanayi ve turizm sektörleri olmak üzere, ülkemizin kalkınma çabalarına önemli ölçüde destek vermiştir. Banka olarak vizyonumuzu, kalkınmanın ve sürdürülebilir büyümenin sağlanması için yatırımları bölgesel, sektörel ve teknolojik olarak kaliteli, etkin ve hızlı bir şekilde finanse eden, girişimcileri teknik yardım da dahil olmak üzere güç ve cesaret vererek destekleyen uluslararası boyutlarda bir kalkınma ve yatırım bankası olmak olarak belirlemiş bulunmaktayız. Bankamız, belirlediği bu vizyon çerçevesinde temel görev olarak da ülkemizin kalkınmasını ve sürdürülebilir büyümesinin gerçekleştirilmesi amacı doğrultusunda, istihdam, gelir ve refah düzeyinin artmasını hedeflemektedir. Belirlediğimiz vizyon ve hedeflediğimiz misyon çerçevesinde, ülke reel sektörüne artan bir ivme ile destek verme amacımıza yönelik olarak, rekabet gücü yüksek, ileri teknoloji içeren ve bölgelerarası gelişmişlik farklarını giderecek yatırımların desteklenmesinde, Bankamız gereken her türlü çabayı gösterecektir. Bu kapsamda, Bankamız Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü'nce Mayıs ayında 120 sanayi sektörü için gerçekleştirilen "Dış Ticaretteki Rekabet Gücüne Göre Sanayi Sektörünün Değerlendirilmesi" çalışmasının devamı olarak, bu kez 965 imalat sanayi ürünü bazındaki "İmalat Sanayii Ürünlerinin Dış Ticaretteki Rekabet Gücüne Göre Değerlendirilmesi" çalışması ile, Türk imalat sanayinin dış ticaretteki rekabet gücünün geniş bir analizi yapılmış olmaktadır. Her iki çalışma da ülkemizde bu kapsamda yapılmış ilk çalışma niteliğini taşımaktadır. Bu çalışmanın tüm kullanıcılara faydalı olması temennisiyle, araştırmayı gerçekleştiren Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü'ndeki çalışma arkadaşlarıma teşekkür ediyorum. Abdullah ÇELİK Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdür 1

5 1. METODOLOJİK YAKLAŞIM Karşılaştırmalı üstünlüklere dayanak teşkil edecek iki ayrı teori bulunmaktadır; Ricardo nun teorisi ve Heckscher-Ohlin (H-O) teorisi. Ricardocu teori, karşılaştırmalı üstünlüğün ülkeler arasındaki teknoloji farklılıklarına dayandığını varsayarken, H-O Teorisi ülkeler arasındaki aynı teknolojilere atıfta bulunur. H-O teorisi, karşılaştırmalı üstünlüğün, ülkelerdeki faktör fiyatlarındaki farklılığın bir sonucu olan maliyet farklılıklarına dayandığı konusu üzerinde durur. H-O teorisine göre, bir ülkenin karşılaştırmalı üstünlüğü göreli olarak kıt olan faktör tarafından belirlenmektedir. Gözlemlenmiş dış ticaret verilerden hareketle ulaşılan karşılaştırmalı üstünlük, Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük (RCA, Revealed Comparative Avantage) olarak adlandırılmaktadır. Bu pratikte dış ticaretin analizinde kullanılan ve en yaygın kabul gören bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Balassa (1965), bir ülkenin karşılaştırmalı üstünlüğünü ölçmek üzere Balassa Endeksi olarak adlandırılan bir endeks türetmiştir. Ancak, Balassa nın 1965 yılındaki ünlü RCA endeksinden önce, Liesner 1958 yılında RCA nın ampirik literatürüne katkıda bulunmuştur. Bu anlamda, Liesner (1958) in çalışması RCA konusundaki ilk ampirik çalışmadır. Liesner tarafından önerilmiş olan basit RCA ölçüsü aşağıda verildiği gibidir. RCA 1 = X ij / X nj (1) X ihracatı, i bir ülkeyi, j bir ürün veya sektörü, n ise ülke grubunu temsil etmektedir. Kapsamlı ve gelişmiş bir RCA ölçütü daha sonra Balassa (1965) tarafından ortaya konulmuştur. Bu literatürde yaygın olarak kabul edilen ve sonradan geliştirilmiş bir RCA ölçüsüdür. Bu aşağıdaki şekilde ifade edilmiştir: RCA 2 = (X ij / X it ) / (X nj / X nt ) = (X ij / X nj ) / (X it / X nt ) (2) X ihracatı, i bir ülkeyi, j bir ürünü (veya bir sektörü), t bir ürün grubunu (ya da sanayii grubunu) ve n ise bir ülke grubunu temsil etmektedir. RCA 2 bir ülkenin bir ürün veya sanayisinin toplam ihracatı ile bir ülke grubuna yönelik olan göreli ihracatını ölçer. Eğer RCA 2 >1 ise karşılaştırmalı üstünlük olduğu anlamına gelir. Eğer RCA 2 <1 ise söz konusu ülkenin adı geçen ürün veya sanayi kolunda karşılaştırmalı bir dezavantaja sahip olduğu söylenir. RCA 2 endeksinde, özellikle ülke büyüklüğü önemli olduğunda ithalatın gözardı edileceği önceden kabul edilmiş olması tartışmalara konu olmaktadır (Greenaway ve Milner, 1993). Alternatif bir RCA endeksi olan 3 nolu denklemde verilmiş olan RCA 3 endeksi, ülkenin sadece kendi ticari performansının ölçümünü yapmak amacıyla hesaplanmaktadır. Bu tip bir ülke RCA sının ölçümü belirli bir ürün veya sanayi dalındaki eşzamanlı ihracat ve ithalatları olasılığını dikkate alır. 2

6 RCA 3 = (X ij - M ij ) / (X ij + M ij ) (3) 3 nolu denklemdeki endeks oranı, 1 den (X ij = 0 ve açıklanmış karşılaştırmalı dezavantaj) +1 e (M ij = 0 ve açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük) giden bir aralıkta yer alır. Bununla birlikte RCA 3 ile ilgili sıfıra yakın değerler konusunda belirsizlikler bulunmaktadır (Greenaway ve Milner,1993). Balassa (1965) RCA endeksinin bir diğer versiyonu, türetilmiştir. aşağıdaki denklemde olduğu gibi RCA 4 = (X ij / X it ) / (M ij / M it ) = (X ij / M ij ) / (X it / M it ) (4) X ihracatı, M ithalatı, i bir ülkeyi, j bir ürün veya sektörü, t ise bir ürünler seti veya sektörler setini temsil etmektedir. Balassa dan türetilen 4 nolu denklemin benzer bir versiyonu ise şu şekilde oluşturulmuştur. RCA 5 = ln [(X ij / X it ) / (M ij / M it )] *100 = ln [(X ij / M ij ) / (X it /M it )] *100 (5) Diğer taraftan Volrath (1991), bir ülkenin RCA sının asıl olarak üç farklı yolla hesaplanabileceğini gösterir. Bu alternatif RCA tanımlamaları, göreli dış ticaret üstünlüğü (the relative trade advantage) RTA, göreli ihracat üstünlüğünün logaritması (the logarithm of the relative export advantage) lnrxa ve açıklanmış rekabet edebilirlik (the revealed competitiveness) RC olarak isimlendirilmektedir. Bu çalışmada sistematik olmak amacı ile bunlar RCA 6, RCA 7 ve RCA 8 olarak adlandırılacaktır. Son iki endeksin (RCA 7 ve RCA 8 ) temsil ettiği üstünlük başlangıçtakinin simetriği olmaktadır. Volrath ın üç alternatif açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük-rca ölçümlerinin pozitif değerler alması karşılaştırmalı/rekabet edebilirlik üstünlüğü olduğunu açıklarken, negatif değerler alması karşılaştırmalı/rekabet edebilirlik dezavantajı olduğunu gösterecektir. Bununla birlikte, bunlar ve benzer RCA göstergelerinin uygulanmasındaki bir problem de hükümet müdahaleleri ile deforme edilmiş gözlemlenmiş ticaret unsurlarının olabileceğidir. Bu durum esas karşılaştırmalı üstünlüğün temsil edilememesine neden olabilecektir. Bundan dolayıdır ki, ithalat kısıtlamaları, ihracat teşvikleri ve hükümetin diğer koruma politikalarının belli bir kapsamda olması, RCA göstergesinin biçimini bozabilecektir. Fertö ve Hubbard (2003), bu konuda Macaristan ın tarımsal ürün sektörünün (Agro-food) AB karşısında RCA sını ölçümdeki olası deformasyonun etkilerini süzmek için OECD tarafından ülke ve ürün ile ilgili nominal yardım katsayıları (nominal assistance coefficients, NACs) tahmini yapmışlardır. Greenway ve Milner (1993), kesin açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük (implicit revealed comparative advantage, IRCA) olarak adlandırılan istihdamın fiyat temeline dayalı RCA ölçümü ile müdahale politikası sonrası ortaya çıkan çarpıklıkların bertaraf edileceğini ortaya koymuşlardır. Volrath (1991), endeksteki unsurları arz talep dengesinin şekillendirmiş olmasından dolayı RC endeksinin (mevcut çalışmadaki RCA 8 endeksi) tercih edilebilir olduğunu ileri 3

7 sürmektedir. Volrath ın üç ölçütünün eksik yanları değerlendirildiğinde, Volrath uygulamada daha yaygın olarak kullanılan çarpıklık etkilerini azaltan bir endeks olarak RXA (relative export advantage) endeksini kabul etmektedir. Volrath ve Balassa ölçütlerinin farklı kavramlara dayandığı ve dolayısı ile tam anlamı ile karşılaştırabilir olmadığının gösterilmesi önemlidir. Göreli ticaret üstünlüğü RTA (The relative trade advantage), orijinal Balassa Endeksine (RCA 2 ) eşdeğer olan göreli ihracat üstünlüğü RXA (relative export advantage) ile bunun tamamlayıcısı olan göreli ithalat üstünlüğü RMA (relative import advantage) arasındaki fark olarak hesaplanmaktadır. Volrath ın RXA indeksinin Balassa nın orijinal endeksi olan RCA 2 endeksinden temel farkı olarak ifade edilmesi gereken önemli bir nokta bu endeksin ikili sayımı önlemesidir. RCA 6 = RTA = RXA RMA RXA = RCA 2 = (X ij / X it ) / (X nj / X nt ) ve RMA = (M ij / M it ) / (M nj / M nt ) Sonuç olarak; RCA 6 = RTA = RXA - RMA = (X ij / X it ) / (X nj / X nt ) - (M ij / M it ) / (M nj / M nt ) (6) Volrath ın ikinci RCA ölçütü olan göreli ihracat üstünlüğünün logaritması (çalışmada RCA 7 olarak ifade edilen) şöyledir: RCA 7 = lnrxa = lnrca 2 (7) Üçüncü Volrath ölçüsü olan açıklanmış rekabet edebilirlik RC (burada RCA 8 olarak ifade ediliyor) ise şu şekilde ifade edilmiştir: RCA 8 = RC = lnrxa - lnrma (8) Buradan hareketle orijinal formül şu şekilde yeniden düzenlenecektir: RCA 9 = (X ij / X it ) / (X wnj / X wnt ) (9) X ihracatı, i bir ülkeyi, j mal veya sektörü, t ürünler setini (veya sektörleri), n ise ülke grubunu temsil etmektedir. RCA 2 bir üründe (veya bir sektörde) bir ülkenin ihracatının toplam ihracatına oranı ile bir ülke grubunda karşılık gelen dünya ihracatına oranını ölçer. Firma, alt sektör/işkolu veya ülke düzeyinde birçok ek göstergelerle uluslar arası rekabet gücü izlenebilir. Yerli Kaynak Maliyeti (YKM), İhracat Payları, İthalat Nüfuz Oranı, Uluslararası Rekabete Maruz Kalma Düzeyi, Net İhracat Oranı, İhracat/İthalat Oranı, Endüstri İçi Ticaret, 4

8 Ar-Ge, Patentler-Açıklanmış Teknolojik Üstünlük, Fiyat/Maliyet Marjı ve Kâr Marjı gibi yöntemler rekabet gücünü ölçmede kullanılan diğer yöntem ve göstergeler olarak ifade edilebilir. Rekabet gücü göstergeleri verimlilik ve büyümeyi destekleyen unsurlar hakkında gerekli bilgiyi vererek doğru politika ve kurumsal iyileştirmelerin yapılmasını sağlayabilmektedir. Yukarda sözü edilen rekabet göstergeleri yanında ölçülmesi zor olmakla birlikte rekabete olumlu katkı yaptığı düşünülen niteliksel unsurlar da bulunmaktadır. Daha çok hizmet sektörü ile ilgili olup, satış sonrası dönemi kapsamakta; malların aynı standartta teslim edilmesi, teslim tarihleri, satış sonrası hizmet ağı ve problemlere hızlı ve etkili çözüm bulunması ve garanti gibi müşteri memnuniyetini ve tercihini etkileyen unsurlar da önemlidir (Demir, 2002). 2. KULLANILAN VERİLER VE YÖNTEM Uluslararası karşılaştırmalarda kullanılan verilerin, tüm ülkelerde geçerli standart tanım ve kapsamlara uygun olması gerekmektedir. Bu nedenle uluslararası kuruluşlar tarafından geliştirilmiş çeşitli sınıf ve tanımlamalar mevcuttur. Faaliyet Sınıflamaları, Ürün Sınıflamaları, Dış Ticaret Sınıflamaları, Amaca Göre Sınıflamalar, Coğrafi Sınıflamalar, Çevre Sınıflamaları, Eğitim Sınıflamaları, Sağlık Sınıflamaları vd. Çalışmada Dış Ticaret Sınıflamaları içinde yer alan SITC (Standard International Trade Classification) Revize 3 verileri kullanılmıştır. Kullanılan veriler Birleşmiş Milletler in unstats.un.org/unsd/comtrade isimli web sitesinden SITC Rev. 3 bazında beş haneli olarak temin edilmiştir. Çalışmada Türkiye imalat sanayii ürün/sektörlerinin RCA kriterine göre dış ticaretteki rekabet gücünün belirlenmesi ve rekabet gücüne göre sıralanması amaçlanmıştır. Kullanılan verilerin SITC Rev. 3 bazında olması ve SITC sınıflamasının dış ticaret sınıflaması olması nedeniyle dış ticarete göre yapılan bu sınıflandırmanın faaliyet kollarına göre yeniden tasnif edilmesi gerekmiştir. ISIC sınıflaması faaliyet kolu sınıflaması olduğu için ürünlerin yer aldığı imalat sanayii alt sektörlerini belirleyebilmek amacıyla STIC beş haneli olarak temin edilen veriler, Birleşmiş Milletler tarafından düzenlenen ekonomik faaliyetler sınıflaması olan ISIC (International Standard Industrial Classification) iki haneye göre tasnif edilmiştir. Çalışmada Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler (Revealed Comparative Advantages - RCA) yöntemi kullanılarak, imalat sanayiinde dış ticarete konu olan ürünlerin rekabet güçlerinin ölçülmesi ve rekabet güçlerindeki değişim eğiliminin belirlenerek gelecek döneme ilişkin de bir kestirimin yapılabilmesi hedeflenmiştir. RCA değerleri hesaplanırken aşağıda verilen formül (RCA 5 ) kullanılmıştır. 5

9 RCA = ln [(X i / X t ) / (M i / M t )]*100 Formülde; X i : i mal grubunda yapılan ihracatı, X t : toplam ihracatı, M i : i mal grubunda yapılan ithalatı, M t : toplam ithalatı ifade etmektedir. RCA nın alacağı değerlere göre yorumu ise aşağıdaki gibi yapılmaktadır: RCA >50 ise sektörün rekabet gücü yüksek, -50 < RCA < 50 ise rekabet gücü marjinal sınırda, RCA < -50 ise rekabet gücü düşüktür. Çalışmada yukarıda verilen RCA formülü ile her ürünün her yıl için RCA değerleri hesaplanmıştır. İhracat veya ithalat verilerinden herhangi birinin olmadığı yıllarda RCA hesabı tanımsız sonuç vermektedir. Ürünlerin rekabet güçlerine göre sıralamasını yapabilmek için bir ürünün ihracatı veya ithalatı olmadığı durumda 0 değerine 1 değeri atanmıştır. Eğer herhangi bir yılda ihracat ve ithalat yapılmamışsa (belirsizlik durumunda) bu yıl ortalama hesabına dahil edilmemiştir. Daha sonra yıllar itibariyle bulunan RCA değerlerinin ortalaması alınarak her ürün için ortalama RCA değerleri elde edilmiştir. Bazı sektörler için dönemsel olarak ihracat/ithalat rakamlarının çok düşük olması RCA endeksini ilgili yılda aşırı düşük/yüksek gösterdiğinden, değerlendirmenin daha sağlıklı olabilmesi için "uygun ortalama" (trimmed mean) hesaplanmıştır. Uygun ortalama hesaplanırken uç değerler dışlanmış, her ürüne ait 10 yıllık veri seti içinden en küçük ve en büyük değer çıkarılarak 8 yıllık veri seti kullanılmıştır. Bu aşamada hesaplanan değişim katsayısı (CV) (*) vasıtasıyla da sektörlerin ortalama RCA değerlerinin dağılım karakteristiği (diğer bir deyişle yıllık RCA değerlerinin dönem ortalaması etrafındaki karşılaştırılabilir volatilitesi) belirlenmiştir. Daha sonra, uygun ortalama için de CV değerleri hesaplanmıştır. SITC beş haneli istatistiki verilere göre Türkiye nin dış ticaretine konu olan 3090 adet ürün bulunmaktadır. Analiz anlamlı bir büyüklüğe sahip olan ürünler için yapılmış olup, analize girecek ürünlerin seçiminde dönemi baz alınarak, ortalama 10 milyon USD den fazla ihracat veya ithalatı olan imalat sanayii ürünleri bazında hesaplamalar yapılmıştır. SITC e göre elde edilen veriler ISIC e göre iki hane düzeyinde tasnif edilmiş ve imalat sanayii ürünlerini içeren 965 adet ürünlük veri seti elde edilmiştir. Bu ürünlerin Türkiye toplam ihracatı içindeki payı %83, dış ticaret içindeki payı ise %84 dür. (*) Coefficient of Variance (CV) = (σ /µ)*100 (Dağılımın Standart Sapması / Dağılımın Aritmetik Ortalaması) 6

10 ihracat veya ithalat ortalaması 10 milyon doların üzerinde olup, analize dahil olan 965 ürün, ISIC iki haneli olarak gruplandırılmış, rekabet gücü ve değişim eğilimlerine göre bu ürünlerin imalat sanayii alt sektörleri içindeki sayısal dağılımı bulunmuştur. Türkiye nin ürün bazında ihracat (X), dış ticaret dengesi (X-M), dış ticaret hacmi (X+M) ve rekabet gücü (RCA) değişim eğilimlerinin izlenebilmesi için dönemi iki alt döneme ( ve ) ayrılmıştır. Ürün bazında rekabet gücünün değişim eğilimi bu alt dönemler karşılaştırılarak yapılmıştır. (RCA ( ) - RCA ( ) ) > 25 ise rekabet gücünün arttığı, -25<(RCA ( ) -RCA ( ) ) < 25 ise rekabet gücünün sabit kaldığı, (RCA ( ) -RCA ( ) ) <-25 ise rekabet gücünün azaldığı kabul edilmiştir. Dış ticaretten hareketle hesaplanan rekabet gücü, iç piyasaya yapılan satışları içermediğinden ağırlıklı olarak iç piyasaya satışı yapılan ürünlerin rekabet gücü hakkında bilgi vermemektedir. Rekabet gücü düşük olan ürünlerde ithalat ihracattan fazla olduğu (dış ticaret açığı verdiği) için, bu ürünlere yönelik yeni yatırımlar açısından ithal ikamesi imkânı sağlanabileceği anlamını da taşımaktadır. Ancak, satışların önemli bir bölümü ihracattan oluşan ürünler açısından rekabet gücünün düşük çıkması önemli bir uyarı niteliği taşımaktadır. 3. İMALAT SANAYİİ REKABET GÜCÜNDE EĞİLİMLER Kullanılan veriler ve yöntem başlığı altında belirtilen kriterler baz alınarak analize dahil edilen 965 adet ürünün 284 ünde rekabet gücünün yüksek, 106 sında marjinal sınırda, 575 inde ise düşük olduğu saptanmıştır (Tablo 1). Rekabet gücü yüksek olan ürünlerin 132 si artma eğiliminde, 55 i sabit eğilimde, 97 si ise azalma eğilimindedir. Rekabet gücü marjinal sınırda olan ürünlerin, 60 ı artma, 22 si sabit, 24 ü azalma eğilimi taşımaktadır. Diğer taraftan rekabet gücü düşük ürünlerin 363 ü artma, 99 u sabit, 113 ü azalma eğilimindedir. İmalat sanayii dış ticaretinde rekabet gücü düşük ürünlerin ağırlıkta olduğu ancak her üç sınıflamada da (rekabet gücü yüksek, marjinal sınırda, düşük) rekabet gücü artış trendinde olan ürünlerin çoğunlukta olduğu sonucuna varılmıştır. 7

11 TABLO 1: ÜRÜNLERİN REKABET GÜCÜNE GÖRE SEKTÖREL DAĞILIMI İMALAT SANAYİİ (ISIC Düzey 2) X (%) X+M (%) Artan Ürün Sayısı REKABET GÜCÜ YÜKSEK Sabit Ürün Sayısı Azalan Ürün Sayısı Toplam REKABET GÜCÜ MARJİNAL SINIRDA Artan Sabit Azalan Ürün Ürün Ürün Toplam Sayısı Sayısı Sayısı Artan Ürün Sayısı REKABET GÜCÜ DÜŞÜK GIDA ÜRÜNLERİ VE İÇECEK İMALATI 6,3 4, TÜTÜN ÜRÜNLERİ İMALATI 0,3 0, TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI 16,8 10, GİYİM EŞYASI İMALATI; KÜRKÜN İŞLENMESİ VE BOYANMASI 20,3 9, DERİNİN TABAKLANMASI VE İŞLENMESİ; BAVUL, EL ÇANTASI, SARAÇLIK, KOŞUM TAKIMI VE AYAKKABI İMALATI Sabit Ürün Sayısı Azalan Ürün Sayısı Toplam TOPLAM 0,6 0, AĞAÇ VE MANTAR ÜRÜNLERİ İMALATI 0,2 0, KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜNLERİ İMALATI 0,8 1, BASIM VE YAYIM; PLAK, KASET VE BENZERİ KAYITLI MEDYANIN ÇOĞALTILMASI KOK KÖMÜRÜ, RAFİNE EDİLMİŞ PETROL ÜRÜNLERİ VE NÜKLEER YAKIT İMALATI 0,1 0, ,3 1, KİMYASAL MADDE VE ÜRÜNLERİN İMALATI 4,0 13, PLASTİK VE KAUÇUK ÜRÜNLERİ İMALATI 3,5 3, METALİK OLMAYAN DİĞER MİNERAL ÜRÜNLERİN İMALATI 4,3 2, ANA METAL SANAYİİ 6,3 6, MAKİNE VE TEÇHİZATI HARİÇ; METAL EŞYA SANAYİİ 3,2 2, BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ MAKİNE VE TEÇHİZAT İMALATI 6,1 11, BÜRO, MUHASEBE VE BİLGİ İŞLEME MAKİNELERİ İMALATI 0,1 1, BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ ELEKTRİKLİ MAKİNE VE CİHAZLARIN İMALATI 3,2 3, RADYO, TELEVİZYON, HABERLEŞME TEÇHİZATI VE CİHAZLARI İMALATI 4,9 6, TIBBİ ALETLER; HASSAS VE OPTİK ALETLER VE SAAT İMALATI 0,2 1, MOTORLU KARA TAŞITI, RÖMORK VE YARI-RÖMORK İMALATI 13,0 13, DİĞER ULAŞIM ARAÇLARININ İMALATI 2,6 2, MOBİLYA İMALATI; BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ DİĞER İMALATLAR 2,9 1, TOPLAM 100,0 100, Kaynak: Birleşmiş Milletler ülke istatistiklerinden hareketle kendi hesaplamamız. 8

12 Aşağıda 965 ürünün rekabet güçleri ve rekabet güçlerinin değişim eğilimleri, ISIC(Revize-3 Düzey 2) sınıflandırması başlıkları altında incelenmektedir (Verilen sayılar sadece imalat sanayiinde dış ticareti yapılan, ithalat veya ihracatı 10 milyon USD den fazla olan ürünlerdir. Tüm ürünleri içermemektedir). Gıda Ürünleri ve İçecek imalatı Bu sektörde dış ticarete konu olan 65 adet ürün bulunmaktadır döneminde, ortalama ihracatının ortalama toplam imalat sanayii ihracatına oranı %6.3, ortalama dış ticaret hacminin ortalama toplam imalat sanayii dış ticaret hacmine oranı ise %4.4 olmuştur. Dönemsel rekabet gücü karşılaştırıldığında 44 üründe rekabet gücünün yüksek, 21 üründe düşük olduğu gözlenmektedir. Rekabet gücü yüksek ürünlerin (44) 16 sında rekabet gücü artma, 5 inde sabit, 23 ünde ise azalma eğilimindedir. Rekabet gücü düşük ürünlerin (21), 11 i artma, 2 si sabit, 8 i ise azalma eğilimindedir. Dış ticarete konu olan ürün sayısı açısından, sektörde genel olarak rekabet gücünün yüksek, ancak düşme eğiliminde olduğu söylenebilir. Tütün Ürünleri İmalatı Sektör ihracatı, imalat sanayii ihracatının %0.3 ünü, dış ticaretinin ise %0.2 sini oluşturmaktadır. Dış ticarete konu olan üç adet ürün bulunan sektörde, 2 ürünün rekabet gücü yüksek ve artma eğiliminde, bir ürünün ise rekabet gücü düşük ve azalma eğilimindedir. Tekstil Ürünleri İmalatı İmalat sanayii ihracatında ikinci önemli paya (%16.8) sahip olan sektör, dış ticaret hacminden ise %10,6 pay almaktadır. Dış ticarete konu 91 ürününün, 54 ünde rekabet gücü yüksek, 16 sında marjinal sınırda, 21 inin ise düşüktür. Rekabet gücü yüksek ürünlerin (54) 24 ünde rekabet gücü artma, 17 sinde sabit, 13 ünde ise azalma eğilimindedir. Marjinal sınırda (16) olan ürünlerin 7 sinde artma 3 ünde sabit, 6 sında ise azalma eğilimindedir. Rekabet gücü düşük (21) olan ürünlerin ise 13 ünde artma 4 ünde sabit, 4 ünde azalma eğilimi gözlenmektedir. Dış ticarete konu olan ürün sayısı açısından, sektörde genel olarak rekabet gücünün yüksek ve artma eğiliminde olduğu gözlenmektedir. Giyim Eşyası İmalatı; Kürkün İşlenmesi ve Boyanması İmalat sanayii ihracatında %20.3 oranıyla en yüksek paya sahip olan sektörün imalat sanayii dış ticaretindeki payı ise %9.5 tir. Dış ticarete konu olan 52 ürünün 51 inde rekabet gücü yüksektir. Ancak rekabet gücünün 6 sında artmakta, 9 unda sabit, 36 sında ise azalmakta olduğu saptanmıştır. Bu sektördeki ürünlerin hemen hepsinde rekabet gücünün yüksek olmasına rağmen çoğunun azalma eğiliminde olduğu anlaşılmaktadır. 9

13 Derinin Tabaklanması ve İşlenmesi; Bavul; El Çantası, Saraçlık, Koşum Takımı ve Ayakkabı İmalatı İmalat sanayii ihracatında ve dış ticaret hacminde düşük düzeyde (%0.6, %0.7) bir paya sahip olan sektörde, 13 adet dış ticarete konu ürün bulunmaktadır. Bunların 4 ünde rekabet gücü yüksek, 4 ünde marjinal sınırda, 5 inde ise düşüktür. Ağaç ve Mantar Ürünleri İmalatı Dış ticarete konu 8 adet ürünün bulunduğu sektörün, imalat sanayii ihracatındaki payı %0.2, dış ticaretindeki payı %0.3 tür. Bu ürünlerin 2 sinde rekabet gücünün yüksek, ancak azalma eğiliminde olduğu, 2 sinde marjinal sınırda (1 i artış, 1 i sabit eğiliminde), 4 ünde ise rekabet gücünün düşük, ancak artış eğilimi taşıdığı saptanmıştır. Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı Sektör, imalat sanayii ihracatından %0.8, dış ticaretinden ise %1.6 pay almaktadır. Dış ticarete konu olan 27 ürün bulunmaktadır. 5 inde rekabet gücü yüksek (2 si artma, 1 i sabit, 2 si azalma eğiliminde), 3 ünde marjinal sınırda (2 si artış, 1 i sabit eğiliminde), 19 unda ise düşüktür (8 i artış, 5 i sabit, 6 sı azalma eğiliminde). Basım ve Yayım; Plak, Kaset ve Benzeri Kayıtlı Medyanın Çoğaltılması İmalat sanayii ihracatından %0.1, dış ticaretinden %0.3 pay olan sektördeki, dış ticarete konu olan 7 adet üründen 1 inde rekabet gücü yüksektir. 6 sında ise rekabet gücünün düşük olduğu saptanmıştır. Rekabet gücü yüksek olan ürün artma, rekabet gücü düşük olan ürünlerin 1 i artma, 2 si sabit, 3 ü ise azalma eğilimi taşımaktadır. Kok Kömürü, Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri ve Nükleer Yakıt İmalatı Sektör ihracatı, imalat sanayii ihracatının %0.3 ünü, dış ticaretinin ise %1.6 sını oluşturmaktadır. 5 adet dış ticarete konu olan üründen 1 inde rekabet gücü yüksek (artış eğiliminde), 4 ünde ise düşüktür. Rekabet gücü düşük olan ürünlerin 2 sinin artış, 2 sinin ise azalma eğiliminde olduğu gözlenmektedir. Kimyasal Madde ve Ürünleri İmalatı Daha çok ithalatın yapıldığı sektörde, imalat sanayiindeki ihracat payı %4.0, dış ticaret payı ise %13.7 dir. İmalat sanayii dış ticaretinde en yüksek paya sahip olan sektörde dış ticarete konu olan 180 adet ürün bulunmaktadır. Bu ürünlerden sadece 14 ünde rekabet gücü yüksek, 11 inde ise marjinal sınırdadır. Geriye kalan 155 inde rekabet gücünün düşük düzeyde olduğu gözlenmektedir. Buna karşılık rekabet gücü düşük olan ürünlerin ağırlıklı olarak (91 adet) artış eğilimi taşıdığı, 29 unun marjinal sınırda olduğu, 35 inin ise azalmış olduğu tespit edilmiştir. Dış ticarete konu olan ürün sayısı açısından, sektörde genel olarak rekabet gücünün düşük ancak artış potansiyeli taşıdığı sonucuna varılabilir. 10

14 Plastik ve Kauçuk Ürünleri İmalatı İmalat sanayii ihracatından %3.5, dış ticaretinden %3.0 pay alan sektörde, dış ticarete konu olan 34 ürün bulunmaktadır. 14 üründe rekabet gücünün yüksek, 5 üründe marjinal sınırda, 15 üründe düşük olduğu saptanmıştır. Rekabet gücü yüksek olan ürünlerin 8 i artma, 4 ü sabit, 2 si azalma eğilimde; marjinal sınırda olan ürünlerin 4 ü artma, 1 i sabit eğiliminde; rekabet gücü düşük olan ürünlerin ise 10 u artma, 4 ü sabit, 1 i azalma eğilimindedir. Ürün sayısı açısından sektördeki rekabet gücü konusunda bir yargıya varılamasa da artış eğilimi taşıyan ürünlerin ağırlıkta olduğu söylenebilir. Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünlerin İmalatı İmalat sanayii ihracatında %4.3, dış ticaretinde %2.3 pay alan sektörde, dış ticarete konu 29 ürün bulunmaktadır. Bu ürünlerin 19 unda rekabet gücü yüksek (12 si artma, 4 ü sabit, 3 ü azalma eğiliminde), 5 inde marjinal sınırda (3 ü artma, 2 si azalma eğiliminde), 5 inde ise düşüktür (3 ü artma, 1 i sabit, 1 i azalma eğiliminde). Sektör dış ticaretinin ağırlıklı olarak rekabet gücü yüksek ürünlerin ihracatından oluştuğu ve rekabet gücünün artış eğiliminde olduğu söylenebilir. Ana Metal Sanayii Dış ticarette daha çok rekabet gücü düşük ürünlerin bulunduğu, ancak bu ürünlerin rekabet gücünün artış trendinde olduğu dikkat çeken sektörün, imalat sanayii ihracatından aldığı pay %6.3, dış ticaretinden aldığı pay ise %6.4 tür. Rekabet gücü yüksek 17 ürünün, 8 i artma, 4 ü sabit, 5 i azalma eğiliminde; marjinal sınırda olan 6 ürünün 1 i artma, 3 ü sabit, 2 si azalma eğiliminde; rekabet gücü düşük 33 ürünün 22 si artma, 2 si sabit, 9 u azalma eğilimindedir. Makine ve Teçhizatı Hariç; Metal Eşya Sanayii İmalat sanayii ihracatındaki payı %3.2, dış ticaretindeki payı ise %2.6 olan sektörde 40 adet dış ticarete konu olan ürün bulunmakta, bunların 18 i rekabet gücü yüksek, 8 i marjinal sınırda, 14 ü rekabet gücü düşük ürünlerden oluşmaktadır. Rekabet gücü yüksek ürünlerin 12 si artma, 6 sı sabit eğilimde; marjinal sınırda olan ürünlerin 5 i artma, 3 ü sabit eğiliminde; rekabet gücü düşük olan ürünlerin ise 8 i artma, 2 si sabit, 2 si azalma eğilimindedir. Sektör dış ticaretinde rekabet gücünün artış eğilimde olduğu ürünlerin ağırlıkta olduğu sonucuna varılmıştır. Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat İmalatı 168 ürünle, ikinci büyük dış ticarete konu olan ürün çeşitliliğine sahip sektörün, imalat sanayii ihracatındaki payı, %6.1, dış ticaretindeki payı ise %11.1 dir. Rekabet gücü yüksek 13 ürünün 11 inde rekabet gücü azalma eğiliminde, 2 si sabit seyir izlemektedir. Marjinal sınırda olan 17 ürününün 14 ü artma, 1 i sabit, 2 si azalma eğilimi içindedir. Rekabet gücü düşük 138 ürünün ise 103 ü artma, 21 i sabit, 14 ü ise azalma yönünde değişim gösterdiği 11

15 gözlenmektedir. Ağırlık olarak rekabet gücü düşük ürünlerin yer aldığı sektörde, gelişme potansiyeli açısından bakıldığında, artış trendine sahip ürünlerin çoğunlukta olduğu sonucuna varılmıştır. Büro, Muhasebe ve Bilgi İşleme Makineleri İmalatı Sektör ihracatı, imalat sanayii ihracatının %0.1 ini, dış ticaretinin ise %1.7 sini oluşturmaktadır. Dış ticarete konu olan 12 ürünün bulunduğu sektörde, ürünlerin hepsi rekabet gücü düşük ürünler içinde yer almakta ve 8 i artış, 2 si sabit, 2 si ise azalma eğilimi göstermektedir. Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektrikli Makine ve Cihazların İmalatı Dış ticarete konu 46 ürünün bulunduğu sektör, imalat sanayii ihracatından %3.2, dış ticaretinden ise %3.9 pay almaktadır. Rekabet gücü yüksek 7 ürünün, 4 ü artış, 1 i sabit, 2 si azalış; marjinal sınırda olan 11 ürünün, 6 sı artış, 3 ü sabit, 2 si azalış; rekabet gücü düşük 28 ürünün ise 17 si artış, 7 si sabit, 4 ü azalma trendinde olduğu saptanmıştır. Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları İmalatı İmalat sanayii ihracatından %4.9, dış ticaretinden %6.2 pay alan sektörde, 26 adet dış ticarete konu ürün bulunmaktadır. Bu sayıdan birer tanesi rekabet gücü yüksek(artış eğiliminde) ve marjinal sınırda(azalma eğiliminde) yer almakta, 24 ü ise rekabet gücü düşük ürünlerden(12 si artış, 5 i sabit, 7 si azalma eğiliminde) oluşmaktadır. Rekabet gücü düşük ürünlerin yer aldığı sektörde, rekabet gücü artma eğiliminde olan ürünlerin çoğunlukta olduğu belirlenmiştir. Tıbbi Aletler; Hassas ve Optik Aletler ve Saat İmalatı İmalat sanayiindeki payı %0.2, dış ticaretindeki payı %1.5 olan ve dış ticarete konu 35 ürünün bulunduğu sektörde, ürünlerin hepsi rekabet gücü düşük ürünler içinde yer almakta ve 24 ü artış, 7 si sabit, 4 ü ise artış eğilimi göstermektedir. Bu sektördeki ürünlerin rekabet gücünde artış potansiyeli bulunmaktadır. Motorlu Kara Taşıtı, Römork, ve Yarı-Römork İmalatı Dış ticarete konu olan 22 ürünün bulunduğu sektör, imalat sanayii ihracatının %13.0, dış ticaretinin ise %13.5 ünü oluşturmaktadır. Rekabet gücü yüksek 4 ürünün, 3 ü artış, 1 i azalma; marjinal sınırda olan 5 ürünün 3 ü artış, 2 si sabit; rekabet gücü düşük 13 ürünün, 10 u artış, 1 i sabit, 2 si azalma eğilimindedir. Bu sektörde rekabet gücü artma eğiliminde olan ürünlerin ağırlık taşıdığı saptanmıştır. 12

16 Diğer Ulaşım Araçlarının İmalatı İmalat sanayii ihracatından %2.6, dış ticaretinden %2.7 pay alan sektörde, dış ticarete konu olan 22 ürün bulunmaktadır. Rekabet gücü yüksek (3 ürün) ve marjinal sınırda olan (7 ürün) ürünlerin tamamı artış trendi içindedir. Rekabet gücü düşük 13 ürünün 9 u artış 1 i sabit, 2 si azalma seyri izlemektedir. Bu sektörde de rekabet gücü artma eğiliminde olan ürünlerin çoğunlukta olduğu görülmektedir. Mobilya İmalatı; Başka Yerde Sınıflandırılmamış Diğer İmalatlar Sektör ihracatı, imalat sanayii ihracatının %2.6 sını, dış ticaretinin ise %1.9 unu oluşturmaktadır. Dış ticarete konu olan 24 ürünün bulunduğu sektörde, rekabet gücü yüksek 10 ürünün 9 u artış, 1 i azalma eğiliminde; marjinal sınırda olan 5 ürünün 4 ü artış, 1 i sabit eğiliminde; rekabet gücü düşük 9 ürünün 6 sı artış, 3 ü sabit eğilimindedir. Sektörde rekabet gücü artma yönünde olan ürünlerin ağırlıkta olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Tablo 2 de sektörlere göre ihracat (X), dış ticaret dengesi (X-M), dış ticaret hacmi (X+M) ve ürünlerin rekabet gücündeki değişim eğilimleri özetlenmiştir. 13

17 TABLO 2: ÜRÜNLERİN REKABET GÜCÜ EĞİLİMLERİNE GÖRE SEKTÖREL DAĞILIMI SEKTÖRLER(ISIC Düzey 2) (USD) REKABET GÜCÜ X X-M X+M Artan Ürün Sayısı Sabit Ürün Sayısı Azalan Ürün Sayısı GIDA ÜRÜNLERİ VE İÇECEK İMALATI Belirsiz TÜTÜN ÜRÜNLERİ İMALATI Belirsiz TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI Artıyor GİYİM EŞYASI İMALATI; KÜRKÜN İŞLENMESİ VE BOYANMASI Azalıyor DERİNİN TABAKLANMASI VE İŞLENMESİ; BAVUL, EL ÇANTASI, SARAÇLIK, KOŞUM TAKIMI VE AYAKKABI İMALATI Eğilimi Azalıyor AĞAÇ VE MANTAR ÜRÜNLERİ İMALATI Belirsiz KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜNLERİ İMALATI Belirsiz BASIM VE YAYIM; PLAK, KASET VE BENZERİ KAYITLI MEDYANIN ÇOĞALTILMASI KOK KÖMÜRÜ, RAFİNE EDİLMİŞ PETROL ÜRÜNLERİ VE NÜKLEER YAKIT İMALATI Belirsiz Belirsiz KİMYASAL MADDE VE ÜRÜNLERİN İMALATI Artıyor PLASTİK VE KAUÇUK ÜRÜNLERİ İMALATI Artıyor METALİK OLMAYAN DİĞER MİNERAL ÜRÜNLERİN İMALATI Artıyor ANA METAL SANAYİİ Artıyor MAKİNE VE TEÇHİZATI HARİÇ; METAL EŞYA SANAYİİ Artıyor BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ MAKİNE VE TEÇHİZAT İMALATI Artıyor BÜRO, MUHASEBE VE BİLGİ İŞLEME MAKİNELERİ İMALATI Artıyor BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ ELEKTRİKLİ MAKİNE VE CİHAZLARIN İMALATI Artıyor RADYO, TELEVİZYON, HABERLEŞME TEÇHİZATI VE CİHAZLARI İMALATI Belirsiz TIBBİ ALETLER; HASSAS VE OPTİK ALETLER VE SAAT İMALATI Artıyor MOTORLU KARA TAŞITI, RÖMORK VE YARI-RÖMORK İMALATI Artıyor DİĞER ULAŞIM ARAÇLARININ İMALATI Artıyor MOBİLYA İMALATI; BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ DİĞER İMALATLAR Artıyor TOPLAM Artıyor Kaynak: Birleşmiş Milletler ülke istatistiklerinden hareketle kendi hesaplamamız. 14

18 Türkiye nin geleneksel olarak ihracatında önemli bir yer tutan tekstil, giyim eşyası sektöründe bulunan ürünlerin rekabet gücü yüksektir. Tekstil sektöründe bulunan ürünlerin rekabet gücünün dönemsel olarak arttığı gözlenmesine karşılık giyim eşyası imalatında rekabet gücünde belirgin bir düşüş izlenmektedir. Bunun yanında daha çok rekabet gücü düşük ürünlerden oluşan kimyasal madde ve ürünleri imalatı, makine ve teçhizat imalatı, motorlu kara taşıtları-römork imalatı, ana metal sanayii sektörlerinde rekabet gücü artış eğiliminde olan ürünler çoğunluktadır. Tablo 3 de rekabet güçlerine göre ürün gruplarının, değişim eğilimleri, toplam ihracatı, dış ticaret dengesi ve hacmi verilmektedir. 15

19 TABLO 3: ÜRÜNLERİN REKABET GÜCÜ EĞİLİMLERİNE GÖRE İHRACAT, DIŞ TİCARET DENGESİ VE DIŞ TİCARET HACMİ REKABET GÜCÜ EĞİLİMİ ÜRÜN SAYISI X (USD) X (%) X-M (USD) X+M (USD) X+M (%) Artıyor , ,0 Rekabet Gücü Sabit , ,5 Yüksek(RGY) Azalıyor , ,4 RGY Toplamı , ,9 Rekabet Gücü Artıyor , ,5 Marjinal Sabit , ,2 Sınırda(RGS) Azalıyor , ,9 Rekabet Gücü Düşük(RGD) RGS Toplamı , ,6 Artıyor , ,2 Sabit , ,9 Azalıyor , ,5 RGD Toplamı , ,5 TOPLAM , ,0 Rekabet Gücü Eğilimi Artıyor , ,7 Sabit , ,6 Azalıyor , ,8 TOPLAM , ,0 Kaynak: Birleşmiş Milletler ülke istatistiklerinden hareketle kendi hesaplamamız. 16

20 Rekabet gücü yüksek ürünler (284) imalat sanayii ihracatından %70.7, dış ticaretinden %35.9; marjinal sınırda olan ürünler (106) ihracattan %16.7, dış ticaretten %16.6; rekabet gücü düşük ürünler (575) ise ihracattan %12.6, dış ticaretten %47.5 pay almaktadırlar. Rekabet gücü yüksek ürünlerden rekabet gücü artma eğiliminde olan ürünler sayı olarak ağırlık taşımasına karşılık, imalat sanayi ihracatında rekabet gücü azalanlardan (%33.5) daha az bir pay (%25.4) aldığı dikkat çekmektedir. Diğer taraftan rekabet gücü marjinal sınırda ve düşük olan ürünlerin değişim eğilimlerinin sayısal ağırlığı imalat sanayii ihracatından/dış ticaretinden aldığı paylar ile paralel olduğu gözlenmektedir. Ürünlerin rekabet güçleri yalnızca değişim eğilimlerine göre sınıflandırıldığında ise rekabet güçleri artış eğiliminde olanların (555) imalat sanayii ihracatından %47.5, dış ticaretinden %53.7; sabit eğilimde olanların ihracattan %14.9, dış ticaretten %15.6; azalma eğiliminde olanların ise ihracattan %37.6, dış ticaretten %30.8 pay aldıkları saptanmıştır Tablo 4 te, ürünler dış ticaret hacimlerine göre sıralandığında, ortalaması, dış ticaret hacmi en yüksek ilk yüz üründen rekabet gücü yüksek ve rekabet gücü artış eğiliminde olan ürünler verilmektedir. TABLO 4: DIŞ TİCARET HACMİ EN YÜKSEK İLK YÜZ ÜRÜNDEN REKABET GÜCÜ YÜKSEK VE ARTIŞ EĞİLİMİNDE OLAN ÜRÜNLER ISIC SITC SITC DÖNEMİ ORTALAMA X (USD) X-M (USD) X+M (USD) RCA(Ugun Ortalama) TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI (Kod.17) Bezler, örtüler:pamuktan ,2 TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI (Kod.17) Yatak çarşafları-pamuktan ,5 METALİK OLMAYAN DİĞER MİNERAL ÜRÜNLERİN İMALATI (Kod.26) Portland çimentosu ,0 TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI (Kod.17) Perdeler ve iç storlar, perde ve yatak farbalaları ,9 METALİK OLMAYAN DİĞER MİNERAL Sırlı seramikten döşeme, kaldırım taşları, ÜRÜNLERİN İMALATI (Kod.26) şömine, duvar karosu ,4 TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI (Kod.17) Suni/sentetik tufte halı-yer kaplamaları ,3 RADYO, TELEVİZYON, HABERLEŞME TEÇHİZATI VE CİHAZLARI İMALATI (Kod.32) Renkli televizyon alıcıları ve monitörleri ,1 MOTORLU KARA TAŞITI, RÖMORK VE YARI- Dizell/yarı Dizell motorlu toplu yolcu RÖMORK İMALATI (Kod.34) taşıtları ,5 BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ MAKİNE VE TEÇHİZAT İMALATI (Kod.29) Ev tipi buz dolapları ,6 TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI (Kod.17) Devamsız maddelerle karışık sentetik devamsız liflerden diğer mensucat ,5 MOTORLU KARA TAŞITI, RÖMORK VE YARI- RÖMORK İMALATI (Kod.34) Dizel motorlar için aksam-parçalar ,6 ANA METAL SANAYİİ (ISIC Kod.27) Kaynak: Birleşmiş Milletler ülke istatistiklerinden hareketle kendi hesaplamamız. Demir/alaşımsız çelik:karbonu<%0, 25, (genişlik<2xkalınlık) ,3 17