Transkript

1

2

3 Sert Plastik Ambalajlar Sert Plastik Ambalajlar

4 .:.Ýçindekiler Ýçindekiler Sert (Rijit) Plastik Ambalaj Sanayicileri Derneði 1 Plastiðin Tarihçesi 4 1. Sert Plastik Ambalaj Ana Ürün Gruplarý 1.1 Þiþeler Ýlaç Þiþeleri Ýçecek Þiþeleri Gazlý alkolsüz içecek þiþeleri 11 PET Þiþeler Gazsýz alkolsüz içecek þiþeleri (Su, Süt, Ayran Þiþeleri) 12 PET Su Þiþeleri 12 Su Damacanalarý 12 HDPE den süt/ayran/kefir þiþeleri Alkollü Ýçecek Þiþeleri Plastik Bira Þiþesi Gazlý alkolsüz içecek þiþeleri 16 PET Þiþeler Sývýyað Þiþeleri 16 PET Þiþeler 16 PVC Þiþeler Çok Katlý (Coex) Þiþeler Gýdalarýn Ambalajlanmasýnda Kullanýlan Çok Katlý Þiþeler 20 HDPE ve PP den ketçap/hardal/mayonez, sývý margarin ve sos þiþeleri Gýda Dýþý Ürünlerin Ambalajlanmasýnda Kullanýlan Çok Katlý Þiþeler 22 HDPE den zirai ürün þiþeleri 22 HDPE den madeni yað þiþeleri Kozmetik Þiþeleri Deterjan Þiþeleri Diðer Þiþe ve Benzeri Ürünler Bidonlar Fýçý, Varil ve IBC ler Kaplar, Kutular ve Kovalar PS den Bardak ve Kaplar PP den Bardak, Kap ve Kovalar PET den Kaplar EPS den Bardak ve Kaplar PVC den Kap ve Kutular Levhalar Kasalar ve Paletler Kapaklar Sert Plastik Ambalaj Hammaddeleri 2.1. PE (Polietilen) HDPE (Yüksek Yoðunluklu Polietilen) PP (Polipropilen) Homopolimer PP Blok Kopolimer PP Random Kopolimer PP 42 Sert Plastik Ambalajlar Ýçindekiler

5 Sert Plastik Ambalajlar.:.Ýçindekiler 2.3. Polyesterler PET (Polietilen Teraftalat) Oriyente Edilmiþ PET APET (Amorf PET) CPET (Kristal PET) PS (Polistiren) GPPS (Kristal PS) HIPS (Antiþok PS) EPS (Genleþebilen PS) PVC (Polivinil Klorür) PC (Polikarbonat) Bariyer Polimerleri EVOH (Etilen Vinil Alkol Kopolimeri) PA (Poliamid / Naylon) Nanokompozitler Sert Plastik Ambalajlarýn Ýþaretlenmesi Hammaddeler Ýçin Özet Tablo Sert Plastik Ambalaj Üretim Yöntemleri 3.1. Ekstrüzyon Levha Ekstrüzyonu Termoform Prosesine Hazýrlýk Termoform Isý ile Þekillendirme Prosesi Koekstrüzyon ve Çok Katlý Kaplarýn Üretimi Diðer Ürünlerden Örnekler Enjeksiyon Kalýplama Enjeksiyon Kalýplamadaki Geliþmeler Ekstrüzyon Þiþirme- Kalýplama Koekstrüzyon Þiþirme -Kalýplama Enjeksiyon Þiþirme (Üfleme) Kalýplama Enjeksiyon Streç (Gerdirerek) Þiþirme (Üfleme) Kalýplama Enjeksiyon Streç Þiþirme (Üfleme) Kalýplama Türleri Özel PET Þiþelerin Üretimi PP Þiþe ve Kaplarýn Üretimi Prosesler Ýçin Özet Tablo Türkiye'de Sert Plastik Ambalaj Üreticileri Dünyada ve Türkiye de Sert Plastik Ambalaj Sektörünün Durumu 5.1. Dünya Plastik Ambalaj Sektöründeki Geliþmeler Dünyada ve Türkiye de Plastik Sektöründeki Geliþmeler Türkiye de Sert (Rijit) Plastik Ambalaj Sektörü SEPA Üyeleri Envanteri SEPA Üyeleri nin Sektördeki Yeri Sonuçlar 69 Sert Plastik Ambalaj Terimleri Sözlüðü 73 Sert Plastik Ambalajlar Ýçindekiler

6 .:.Hazýrlayan Aslýhan Arýkan 1997 yýlýnda ODTÜ Kimya Mühendisliði Bölümünde lisans eðitimini ve 2001 yýlýnda ODTÜ Polimer Bilimi ve Teknolojisi Bölümünde yüksek lisans eðitimini iyi derece ile tamamladý. Çeþitli kamu kurumlarýnda ve ticari kuruluþlarda mühendis, uzman ve proje sorumlusu görevlerinde bulundu yýlýndan beri Ambalaj Sanayicileri Derneði nde Araþtýrma Uzmaný olarak çalýþmaktadýr. Ambalaj Bülteni isimli derginin Editörlüðünü de yapmaktadýr. Sert Plastik Ambalajlar Hazýrlayan

7 Sert Plastik Ambalajlar SERT PLASTÝK AMBALAJLAR Hazýrlayan Aslýhan Arýkan Tasarým JawsMedya Tasarým Stüdyosu Kadýköy - Ýstanbul Tel : Faks : Baský+Cilt Þan Ofset Cendere Yolu No.23 Ayazaða - Ýstanbul Tel: Faks: Yayýnlayan Ambalaj Sanayicileri Derneði Ýktisadi Ýþletmesi Katip Salih Sok. No.13 Koþuyolu - Ýstanbul Tel : Faks : Baský Özellikleri Trigromi, KOMORI LITHRONE 40 70x100 FUJI, Japon kalýp Sayfalar 90 gr. 1. hamur kaðýt Kapak 300 gr. amerikan bristol kaðýt 16,5 x 23,5 cm. Baský: Ekim 2007 SEPA - ASD Ortak Yayýnýdýr Bu kitabýn tüm haklarý Ambalaj Sanayicileri Derneði Ýktisadi Ýþletmesi ne aittir. Yazýlý izin almak kaydýyla kaynak gösterilebilir. Hiçbir yöntemle kopya edilemez, çoðaltýlamaz ve yayýnlanamaz. Sert Plastik Ambalajlar Kitap Bilgisi

8 Sert (Rijit) Plastik Ambalaj Sanayicileri Derneði Hakkýnda SEPA Hakkýnda

9 Sert Plastik Ambalajlar.:.SEPA Hakkýnda Sert (Rijit) Plastik Ambalaj Sanayicileri Derneði SEPA Sert (Rijit) Plastik Ambalaj Sanayicileri Derneði nin temel görevi; sert (rijit) plastik ambalaj üretimini kendilerine meslek haline getirmiþ olan kiþileri bir araya toplayýp, Türkiye de üretilen sert (rijit) plastik ambalajlarýn uluslararasý piyasalardaki kimliðinin olumlu yönde arttýrýlmasý ve üretimlerinin ulusal ve uluslararasý normlarda tercih edilen seviyelere çýkarýlmasýný saðlamaktýr. Dernek 2005 yýlýnda kurulmuþtur. Üyeleri arasýnda bilimsel, teknolojik ve sosyal yönden birlik, beraberlik ve dayanýþma saðlayarak sert (rijit) plastik ambalaj sanayisinin geliþmesine yönelik faaliyetlerde bulunmayý hedefleyen SEPA nýn temel projeleri aþaðýdaki gibidir: Sektör envanterini çýkarmak, Derneðe üye katýlýmýný geliþtirmek, örgütlenmeyi tamamlamak, Sert Plastik Ambalajlar baþlýklý, ürünleri ve üyeleri tanýtýcý mesleki bir kitap çýkartmak, Sektör içi meslektaþlardaki bilgi seviyesini yükseltmek amaçlý seminerler düzenlemek, AB ye uyum süreci içerisinde sert plastik ambalaj sektörünü doðrudan veya dolaylý olarak ilgilendiren ya da ilgilendirebilecek konularda görüþ oluþturmak, bilgilendirmeler yapmak, gereðinde önlemler almak/önermek, Kamuoyunda Sert Plastik Ambalajlar konusunda bilgilendirmeler yaparak toplumu bilinçlendirmektir. Üyelikle ve dernekle ilgili her türlü soru veya önerilerinizi e-posta adresine iletebilirsiniz. Adres: SEPA Sert Plastik Ambalaj Sanayicileri Derneði Rigid Plastic Packaging Manufacturers Association Ambalaj Sanayicileri Binasý Koþuyolu Katip Salih Sokak No: 13 Kadýköy ÝSTANBUL Telefon: Faks: e-posta: 2 Sert Plastik Ambalajlar SEPA Hakkýnda

10 Plastiðin Tarihçesi Plastiðin Tarihçesi

11 Sert Plastik Ambalajlar.:.Plastiðin Tarihçesi Plastiðin Tarihçesi Bir çeþit selüloz nitrat olan ilk yapay plastik, 1838 yýlýnda Alexander Parker tarafýndan hazýrlanarak, 1862 yýlýnda Londra daki Büyük Uluslararasý Fuarda sergilenmiþtir. Bu plastiðin, fildiþi gibi doðal malzemelerin yerini almasý planlanmýþ ve parkesin olarak isimlendirilmiþtir yýlýnda, Charles Goodyear ve Thomas Hancock yapýþkanlýk özelliðini ortadan kaldýran ve doðal kauçuða elastiklik katan vulkanizasyon prosedürünü geliþtirmiþtir. Doðal kauçuðun özelliklerini deðiþtirmek için içine ilave kimyasal baðlar oluþturan kükürt tozu eklenmiþtir yýlýnda sert kauçuk ya da bildiðimiz adýyla ebonit ticari hale gelmiþtir yýlýnda New Yorklu John Wesley Hyatt a yüksek sýcaklýkta ve basýnçta üretilen düþük nitrat içerikli bir tür selüloz nitrat olan selüloit için patent verilmiþtir. Bu buluþ, piyasaya sürülen ilk plastiktir ve 1907 yýlýnda Leo Hendrik Baekeland tarafýndan Bakelite üretilene kadar da tek plastik olarak kalmýþtýr. Bakelite tamamen sentetik plastiklerin en eskisidir ve fenol ve formaldehit reaksiyonu ile elde edilen bir reçineden üretilir. Plastiklerin ne olduklarý 1920 yýlýnda Hermann Staudinger in devrim niteliðinde bir fikir öne sürmesine kadar bilinmiyordu. Staudinger, tüm plastikler, kauçuk ve selüloz gibi malzemelerin polimer veya makromolekül olduklarýný ileri sürmüþtür. Polimerlerin kendilerine özgü özellikleri yüksek molekül aðýrlýðýnýn ve uzun zincir yapýsýnýn bir sonucudur. Bu varsayým baþlangýçta birçok bilim adamý tarafýndan kolayca kabul edilmemekle beraber, bu açýklama ile deneylerin mantýklý biçimde yorumlanabildiði ortaya çýkmýþtýr ve sonra yapýlan çalýþmalar için rehber olmuþtur. Staudinger 1953 yýlýnda Nobel ödülü de almýþtýr dan bu yana keþfedilen plastiklerin sayýsýnda ve uygulama alanlarýnda büyük bir artýþ olmuþtur. DuPont firmasýnda çalýþan Wallace Carothers yeni polimer malzemeler geliþtirmiþ ve 1939 yýlýnda bu çalýþmalarýn sonucunda naylon ismi verilen ürün piyasaya çýkmýþtýr larda Ýngiltere de ICI (Imperial Chemical Industries) tarafýndan PE (polietilen) sentezi için ticari bir süreç geliþtirilmiþtir te Almanya da Karl Ziegler ve Ýtalya da Giulio Natta düþük basýnçta ve sýcaklýkta özel katalizörler yardýmýyla polietilen yapmak için prosesler geliþtirmiþlerdir. Polimerleþtirme katalizörlerinin geliþtirilmesine yaptýklarý katkýlardan dolayý 1964 yýlýnda Ziegler a ve 1965 yýlýnda Natta ya Nobel Ödülü verilmiþtir. Lineer polietilen üretimi 1970 lerde gerçekleþtirilmiþtir. Sürekli yeni polimerlerin geliþtirilmesiyle 1980 lerin ortalarýnda ve 1990 larýn baþýnda yeni atýlýmlar yapýlmýþtýr. Yan sayfadaki tabloda ticari kullanýmý yaygýn bazý plastiklerin piyasaya çýkýþ tarihleri görülebilir. 4 Sert Plastik Ambalajlar Plastiðin Tarihçesi

12 .:.Tablo: Bazý Ticari Plastiklerin Piyasaya Çýkýþ Tarihleri Tarih Polimer Fenol formaldehit reçineler PVC Selüloz asetat Stiren-bütadien kauçuðu Polimetil metakrilat Polivinil asetat Polistiren Naylon 66 PVDC Politetrafloroetilen Polyester PE Bütil kauçuðu Naylon 6 Floropolimerler Silikonlar Epoksiler ABS reçineleri Lineer PE PP Polikarbonat LLDPE Ýyonomer reçineler Poliimidler Elastomerler Akrilonitril kopolimerler Etilen vinil alkol Aromatik poliamidler PET Likit kristal polimerler Metalosen polimerler PEN Sert Plastik Ambalajlar Plastiðin Tarihçesi 5

13 Sert Plastik Ambalajlar.:.Plastiðin Tarihçesi Plastik Ambalajlarýn Geliþimi Isý ve basýnç kullanýlarak þekillendirilebilen özel bir yüksek molekül aðýrlýklý malzeme kategorisini belirtmek için polimer yerine plastik terimi kullanýlmaktadýr. Bütün plastikler polimerdir ama bütün polimerler plastik deðildir. Yazýnýn devamýnda ambalaj malzemesi olarak kullanýlan önemli plastiklere kýsaca deðineceðiz. Plastik olmayýp polimer olan ahþap bazlý bir malzemeden, selofandan da biraz söz edeceðiz. Ayrýca polimer olan ama plastik olabilen ya da olmayabilen ve plastiklerin ve diðer ambalaj türlerinin üretiminde çok yararlý olan yapýþkan maddelere de kýsaca deðineceðiz. Ambalajlama yaprak gibi doðal malzemelerle baþlamýþtýr. Daha sonra, dokunmuþ malzemeler ve çömlekler gibi ürünlerle seri üretime geçilmiþtir. Cam ve ahþap ambalajlarýn yaklaþýk 5000 yýldýr kullanýldýðý tahmin edilmektedir yýlýnda Ýngiliz Peter Durand, sac levhadan yapýlma ilk metal ambalaj olan canister in patentini almýþtýr. Çift dikiþli üç parçalý teneke kutu 1900 yýlýnda kullanýlmaya baþlanmýþtýr. Kaðýt ve karton 1900 lü yýllarda önemli ambalaj malzemeleri haline gelmiþlerdir. Plastik malzemeler keþfedilir edilmez, kaðýt ambalajýn yerini alacak ambalaj malzemeleri olarak denenmeye baþlanmýþtýr. Ancak, polimer olan ama tam bir plastik olmayan selofanýn kullanýlmasý ise plastiklerden daha önceye dayanmaktadýr. Plastiklerin ambalaj uygulamalarýnda kullanýlmasý genel olarak II. Dünya Savaþý ndan sonra baþlanmýþtýr. Polietilen savaþ yýllarýnda çok miktarda üretilmiþ ve savaþtan hemen sonra piyasada kolayca bulunan bir malzeme haline gelmiþtir. Baþlangýçta ekmek ambalajlarýnda kullanýlan yaðlý kaðýdýn yerini almýþtýr. Polietilen kaplamalar ýsýyla yapýþan kartonda balmumunun yerine geçmiþtir. Kaplama olarak kullanýldýðýnda kaðýtla birleþerek yaðlý kaðýdýn ve selofanýn yerini alan polietilenin giderek daha çok kullanýlmasýnýn nedeni, ürünün görünmesini saðlayan þeffaf bir malzeme olmasýndan ileri gelmektedir. Günümüzde, hammadde fiyatýnýn düþük olmasý, çok yönlü özellikleri ve kolay iþlenebilmesi gibi nedenlerden dolayý polietilen hala en çok kullanýlan ambalaj plastiklerindendir. Plastik ambalaj sektöründeki büyüme 1970 li yýllardan bu yana hýzlanmýþtýr. Düþük yoðunluklu malzemeler olduklarý için aðýrlýktan ve buna baðlý olarak ambalajlý mallarýn nakliyesinde tasarruf saðlanmasýndan dolayý plastiklerin kullanýmý gün geçtikçe artmýþtýr. Plastik ambalajlar genellikle cam, metal veya karton ambalajlardan daha ince imal edilebilmektedirler. Plastiklerin erime sýcaklýðýnýn düþük olmasý, malzeme ve ambalajýn üretiminde daha az enerji kullanýlmasý anlamýna gelir. Plastikler baþlangýçta daha çok gýda ambalajý olarak kullanýlmýþlardýr. Fleksýbýl (esnek) ambalajlarda kaðýt, alüminyum gibi diðer malzemelerle birlikte laminasyonu sayesinde, fleksýbýl ambalajlarýn gýdalarda kullanýlmasý hýzlanmýþtýr. Polietilen kaplý karton süt kutularý 1950 lerde ilk kez üretilmiþtir. 6 Sert Plastik Ambalajlar Plastiðin Tarihçesi

14 Endüstriyel ambalajlamada, plastiklerden önce; sevkýyatlarda kullanýlan ambalajlar olarak metal variller ve kenevir çuvallar kullanýlmaktaydý. Polietilen astar filmlerle kaðýt torba ve çuvallar kaplanmýþ, içerdikleri ürünlerin nemden korunmasý saðlanmýþtýr. Plastik köpükler, endüstriyel ambalajlama alanýnda; sevkýyat sýrasýnda ürünleri titreþim ve darbeden koruyan tamponlar olarak çokça kullanýlmýþlardýr. Plastikler, ilaç ve benzeri medikal ürünlerin ambalajlanmasýnda da kullanýlmaya baþlanarak cam ambalajlarýn yerini almýþtýr. Plastik ambalajlar sayesinde özellikle medikal ürünlerin sterilizasyon iþlemi, ambalaj kapatýldýktan sonra da yapýlabilmekte ve böylece ambalaja el deðmediði sürece sterilizasyondan sonra kirlenme olasýlýðý ortadan kalkmaktadýr lerde ve 1990 larýn baþlarýnda çöp dolum alanlarýnýn atýklarla dolmasý ve çevresel kaygýlarýn artmasýndan dolayý, geri dönüþüm ve geri kazaným kavramlarý üzerinden çokça konuþulmaya baþlanmýþtýr. Bu kavramlar, plastik ambalajlarla ilgili bazý tabularý da beraberinde getirmiþ ancak yetkililer ve tüketiciler (halk) plastiklerle ilgili bilgilendirildiði için þimdilik bazý meseleler arka plana itilmiþtir. Sert Plastik Ambalajlar Plastiðin Tarihçesi 7

15 Sert Plastik Ambalajlar Sert Plastik Ambalajlar

16 Ana Ürün Gruplarý Ana Ürün Gruplarý

17 Sert Plastik Ambalajlar.:.Ana Ürün Gruplarý Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý

18 1. Sert Plastik Ambalajlar 1.1. Þiþeler Ýlaç Þiþeleri > Çoðunlukla HDPE (yüksek yoðunluklu polietilen) esaslý olan ilaç þiþeleri, marka sahibinin istediði hacimlerde, yuvarlak ve köþeli olarak üretilebilmektedirler. Büyük hacimli ilaç þiþeleri ekstrüzyon üfleme (þiþirme) kalýplama; küçük ilaç þiþeleri ise enjeksiyon üfleme (þiþirme) kalýplama yöntemi ile üretilirler. Plaþ tarafýndan üretilmiþtir. SEPA Üyesi Üreticiler PLAÞ PLASTÝK Ýçecek Þiþeleri > Ýçecekler alkollü ve alkolsüz içecekler olarak iki ana grupta sýnýflandýrýlýrlar. Özellikle alkolsüz içecekler için tercih edilen plastik þiþelerle ilgili özet bilgi ve bu ürünlerin Türkiye deki üreticilerinden bazýlarý aþaðýda sýralanmýþtýr: Gazlý alkolsüz içecek þiþeleri PET Þiþeler > PET (polietilen teraftalat) þiþeler, gazlý alkolsüz içeceklerin ambalajlanmasý için ideal ürünlerdir. PET kimyasallara karþý dayanýklý, þeffaf, hafif ve karbondioksit geçirgenliði çok düþük olan bir plastik olduðu için, özellikle bu tip içeceklerin ambalajlanmasýnda en çok tercih edilen malzemedir. Ülkemizde gazlý içecek þiþeleri 250 mililitreden 2,5 litreye (L) kadar deðiþen hacimlerde üretilmektedir (Hacimler: 0,25 L, 0,5 L, 1,0 L, 1,5 L, 2,0 L, 2,5 L dir). Çoðunlukla renksiz-þeffaf olan bu þiþeler, isteðe baðlý olarak yeþil ve mavi gibi renklerde de üretilebilmektedir. Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý 11

19 Sert Plastik Ambalajlar.:.Ana Ürün Gruplarý Üretilen PET içecek þiþelerinin çoðu preform olarak teslim edilmektedir. Preform PET ürününün dolum makinelerinde þiþirilmesi taþýma ve depolama bakýmýndan içecek üreticilerine avantaj saðlamaktadýr. PET þiþe üretiminde enjeksiyon streç (gerdirerek) üfleme (þiþirme) kalýplama yöntemi kullanýlmaktadýr. Ülkemizde PET þiþe üretimi yeterince yapýlmaktadýr. Bu ambalajlar cam ile karþýlaþtýrýldýðýnda çok ekonomik malzemelerdir. Ayrýca, cama oranla daha parlaktýrlar. Özellikle iþçilik, enerji tüketimi, taþýma ve daðýtým masraflarýnda önemli derecede tasarruf saðlanmaktadýr. Plaþ tarafýndan üretilmiþtir. SEPA Üyesi Üreticiler PLAÞ PLASTÝK - FARMAMAK - ALPLA - Farmamak tarafýndan üretilmiþtir Gazsýz alkolsüz içecek þiþeleri (Su, Süt, Ayran Þiþeleri) PET Su Þiþeleri > Ülkemizde perakende sektöründe satýþa sunulan içme suyu, 0,33 L den 8 L ye kadar deðiþen hacimlerde, PET þiþelerde ambalajlanmaktadýr. Üretilen PET su þiþelerinin hemen hepsi preform halinde suyu þiþeleyecek olan dolumcuya teslim edilmektedir. Preformlar enjeksiyon kalýplama yöntemi ile üretilirler. Su Damacanalarý > Toplu tüketime uygun ve bayiler aracýlýðý ile tüketiciye ulaþtýrýlan su, damacana ismini verdiðimiz þiþelerde satýlmaktadýr. Bir damacana 19 L su alabilir. 12 Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý

20

21 Sert Plastik Ambalajlar.:.Ana Ürün Gruplarý Plaþ tarafýndan üretilmiþtir. Watertek tarafýndan üretilmiþtir. Damacana ismini verdiðimiz bu þiþeler polikarbonattan (PC) üretilirler. Polikarbonatýn darbelere karþý dayanýmý çok iyidir. Bu özelliði onun en etkin özelliðidir. Kýrýlmaz, berrak ve ayný zamanda kolay temizlenebilir olmasýndan dolayý, depozitolu 19 L lik su þiþeleri genellikle bu malzemeden üretilmektedir. Ayrýca, damacanalarýn dolumu, daðýtýmý ve teslimatý sýrasýnda, gürültü çýkmamasý da polikarbonat plastiðinin sesi bastýrma özelliðine baðlýdýr. Polikarbonat su damacanalarý hem ekstrüzyon üfleme kalýplama hem de enjeksiyon streç üfleme kalýplama yöntemleri ile üretilebilirler. 14 Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý

22

23 Sert Plastik Ambalajlar.:.Ana Ürün Gruplarý HDPE den süt/ayran/kefir þiþeleri > HDPE (yüksek yoðunluklu polietilen) kolay iþlenebilen, kimyasallara karþý dayanýklý, renksiz, kokusuz bir plastiktir. Gaz geçirgenliði PET ile kýyaslandýðýnda fazladýr. Bu yüzden gazlý içeceklerin ambalajlanmasýnda kullanýlmaz. Ancak, süt, ayran, kefir gibi içeceklerin ambalajlanmasý için idealdir. Bugün marketlerde bu ürünler 0,5 L, 1 L, 1,5 L ve 2 L lik HDPE þiþelerde satýlmaktadýrlar. HDPE den süt/ayran/kefir þiþeleri ekstrüzyon üfleme (þiþirme) kalýplama yöntemi ile üretilirler. Plaþ tarafýndan üretilmiþtir. SEPA Üyesi Üreticiler PLAÞ PLASTÝK Alkollü Ýçecek Þiþeleri Plastik Bira Þiþesi Gazlý alkolsüz içecek þiþeleri PET Þiþeler > PET hammaddesinin son yýllarda uygulamaya geçilmiþ bulunan bir diðer kullaným alaný da düþük alkollü bir içecek olan bira ambalajýdýr. PET bira þiþeleri oksijen geçirgenliðini önlemek için PVDC (poliviniliden klorür) ile kaplanabilir. Bira þiþeleri çok katlý da imal edilebilir. Genellikle 3 katmandan oluþan bu þiþelerde, iki adet PET tabakasý arasýnda oksijen geçirgenliðini önlemek için PA (poliamid) tabaka bulunur. Bariyer katman olarak görev yapan PVDC ya da PA, oksijen giriþine ve asit kaybýna engel olur. PET bira þiþeleri üfleme kalýplama yöntemi ile üretilirler Sývýyað Þiþeleri PET Þiþeler > Ülkemizde sývýyaðlar genellikle 250 mililitre, 500 mililitre, 1 L, 2 L, 3 L ve 5 L lik PET þiþelerde satýþa sunulmaktadýr. Sývý yaðlarda kullanýlan PET þiþelerde þiþe aðzýnýn sýzdýrmaz olarak kapatýlmasý þarttýr. Bu nedenle kapak teknolojisinde bu amaca yönelik kapak yöntemleri geliþtirilmiþ bulunmaktadýr. Kapaðýn birden fazla kullanýmlarda kolayca açýlýp kapatýlabilmesi ve kapaðýn satýn almadan önce ambalajýn kurcalanýp kurcalanmadýðýný belli eden bir yaný da olmasý gerekmektedir. 16 Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý

24

25 Sert Plastik Ambalajlar.:.Ana Ürün Gruplarý Sarten Ambalaj tarafýndan üretilmiþtir. Oba Plastik tarafýndan üretilmiþtir. Plaþ tarafýndan üretilmiþtir. PVC Þiþeler > Özellikle zeytinyaðý ambalajlamak için PVC (polivinil klorür) þiþe kullanýmý ülkemizde çok yaygýndýr. 500 mililitre, 1 L ve 2 L lik PVC zeytinyaðý þiþeleri özel tasarýmlý düz yüzeyli þiþeler ve kulplu olmak üzere imal edilebilmektedir. PVC þiþeler ekstrüzyon üfleme (þiþirme) kalýplama yöntemi ile üretilirler. 18 Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý

26

27 Sert Plastik Ambalajlar.:.Ana Ürün Gruplarý SEPA Üyesi Üreticiler PLAÞ PLASTÝK Çok Katlý (Coex) Þiþeler Gýdalarýn Ambalajlanmasýnda Kullanýlan Çok Katlý Þiþeler HDPE ve PP den ketçap/hardal/mayonez, sývý margarin ve sos þiþeleri > HDPE (yüksek yoðunluklu polietilen) ve PP (polipropilen) ketçap, hardal ve mayonez gibi ürün ambalajlarý için ideal bir ambalaj malzemesidir. Ancak, geçirgenlik sorunlarýný çözebilmek için EVOH (etilen vinil alkol) ara katmaný kullanarak koekstrüzyon iþlemi gerçekleþtirilmektedir. Bugün bu þiþeler genellikle 3, 4, 5 ve 6 katlý; 100 mililitreden 1 L ye kadar coex þiþeler olarak üretilmektedirler. HDPE den ketçap, hardal ve mayonez þiþeleri koekstrüzyon- üfleme (þiþirme) kalýplama yöntemi ile üretilirler. Özler Plastik tarafýndan üretilmiþtir. Özler Plastik tarafýndan üretilmiþtir. Plaþ tarafýndan üretilmiþtir. Sarten Ambalaj tarafýndan üretilmiþtir. SEPA Üyesi Üreticiler ÖZLER PLASTÝK - PLAÞ PLASTÝK - SARTEN AMBALAJ Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý

28

29 Sert Plastik Ambalajlar.:.Ana Ürün Gruplarý Gýda Dýþý Ürünlerin Ambalajlanmasýnda Kullanýlan Çok Katlý Þiþeler HDPE den zirai ürün þiþeleri > Polietilen kimyasal maddelere olan dayanýklýlýðý ve gýda ile temasýnda sakýncasý olmamasý nedeni ile birçok sývý ürünün ambalajlanmasý için kullanýlmaktadýr. HDPE (yüksek yoðunluklu polietilen) hammaddesinden 3, 4, 5 ve 6 katlý zirai ilaç þiþeleri üretilebilmektedir. Bariyer malzemeler ile koekstrüde edilen bu þiþeler, 100 mililitreden 5 L ye kadar imal edilebilmektedirler (100 mililitre, 250 mililitre, 500 mililitre, 1 L, 3 L, 5 L). Bu þiþeler yuvarlak veya köþeli olabilirler. HDPE den zirai ürün þiþeleri koekstrüzyon- üfleme (þiþirme) kalýplama yöntemi ile üretilirler. Serdar Plastik tarafýndan üretilmiþtir. Sarten Ambalaj tar HDPE den madeni yað þiþeleri> HDPE (yüksek yoðunluklu polietilen) hammaddesinden 250 mililitreden 5 L ye kadar hacimlerde madeni yað þiþesi imal edilebilmektedir (250 mililitre, 500 mililitre, 1 L, 3 L, 4 L, 5 L). Bu þiþelerden tek katlý olanlarý ekstrüzyon üfleme kalýplama; çok katlý olanlarý ise Koekstrüzyon üfleme (þiþirme) kalýplama prosesi ile üretilebilmektedirler. Madeni yað þiþeleri çoðunlukla köþelidirler. Serdar Plastik tarafýndan üretilmiþtir. 22 Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý

30 Özler Plastik tarafýndan üretilmiþtir Kozmetik Þiþeleri Plastiklerin kolay ve farklý biçimlerde þekillendirilmesi bu malzemelerin, istenildiði gibi tasarlanmasýný mümkün kýlmýþ ve diðer malzemelere göre daha çok tercih edilmelerine olanak tanýmýþtýr. Parlaklýk, berraklýk ve kolay renklendirilebilmeleri gibi özelliklerinden dolayý bugün kozmetik sektöründe ambalaj olarak en çok tercih edilen malzemeler yine plastiklerdir. PET (polietilen teraftalat), PE (polietilen) ve PP (polipropilen) þiþeler, þampuan, sývý sabun, duþ jeli ve jöle gibi kozmetik ürünlerinin ambalajlanmasý için kullanýlabilmektedirler. Polipropilen hammaddesi, plastik þiþe uygulamalarýnda PET hammaddesine karþý güçlü bir rakip olarak hýzla geliþimini sürdürmektedir. Ülkemizde PET, PE ve PP den imal edilmiþ olan kozmetik þiþeleri, marka sahipleri ile birlikte yapýlan tasarýmlarla, istenilen hacim, biçim ve renklerde üretilmektedir. Kozmetik þiþeleri ekstrüzyon üfleme (þiþirme) kalýplama ve PET þiþeler de enjeksiyon streç üfleme (þiþirme) kalýplama yöntemleri ile üretilirler. Plaþ tarafýndan üretilmiþtir. Özler Plastik tarafýndan üretilmiþtir. Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý 23

31 Sert Plastik Ambalajlar.:.Ana Ürün Gruplarý Oba Plastik tarafýndan üretilmiþtir Deterjan Þiþeleri PET (polietilen teraftalat), PVC (polivinil klorür), PP (polipropilen) ve PE (polietilen) þiþeler, sývý deterjan ve temizlik ürünlerinin ambalajlanmasý için kullanýlabilmektedirler. Küçük hacimlerden büyük hacimlere kadar istenilen ebatta üretim yapýlabilmektedir. Deterjan þiþeleri ekstrüzyon üfleme (þiþirme) kalýplama ve PET þiþeler de enjeksiyon streç üfleme (þiþirme) kalýplama yöntemleri ile üretilirler. Özler Plastik tarafýndan üretilmiþtir. 24 Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý

32 SEPA Üyesi Üreticiler ÖZLER PLASTÝK - GRAHAM PACKAGING - PLAÞ PLASTÝK - OBA PLASTÝK - SERDAR PLASTÝK - ALPLA Diðer Þiþe ve Benzeri Ürünler Yukarýdaki ürün gruplarý dýþýnda, PET þiþeler sirke ve limon suyu; HDPE þiþeler ise tutkal ve ayakkabý boyasý gibi özel ürünlerin ambalajlanmasýnda sýkça kullanýlmaktadýrlar. Plaþ tarafýndan üretilmiþtir. Plaþ tarafýndan üretilmiþtir. 1.2.Bidonlar HDPE (yüksek yoðunluklu polietilen) hammaddesinden üretilen bidonlar, madeni yað, zirai ilaçlar, diðer kimyevi maddeler, tehlikeli kimyasallar, gýda malzemeleri (örneðin gýda aromalarý vs. gibi ) ve temizlik malzemeleri gibi birçok farklý ürünün ambalajlanmasý, depolanmasý ve taþýnmasý için kullanýlabilmektedir. 5 L den 150 L ye kadar hacimlerde olabilirler (genellikle 5 L, 20 L, 25 L, 30 L, 35 L ve 60 L). Ekstrüzyon üfleme (þiþirme-blow moulding ) kalýplama yöntemi ile üretilirler. Musluklu veya musluksuz, istenilen renkte üretilebilirler ve 60 litreye kadar hacimli olanlarda elle taþýnabilmesi için taþýma kulpu bidon üzerinde bulunur. Tehlikeli kimyasallar guruplarýna giren malzemelerin ambalajlanmasý taþýnmasý ve depolanmasý için varil/bidon üzerinde uluslararasý nitelikte olan UN iþaretlemesinin belirtilmiþ olmasý gerekmektedir. Gýda ve benzeri malzemelerde kullanýlacak bidon / varil lerde ise Türk Gýda Kodeksi ve Gýda ile temas eden plastik materyal yönetmeliklerine uygunluk olmalýdýr (Bakýnýz Bölüm 1.3. Fýçý, Varil ve IBC ler). Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý 25

33 Sert Plastik Ambalajlar.:.Ana Ürün Gruplarý Deren Ambalaj tarafýndan üretilmiþtir. Özler Plastik tarafýndan üretilmiþtir. Serdar Plastik tarafýndan üretilmiþtir. Sarten Ambalaj tarafýndan üretilmiþtir. Tolga Plastik tarafýndan üretilmiþtir. SEPA Üyesi Üreticiler DEREN AMBALAJ - ÖZLER PLASTÝK - SERDAR PLASTÝK - SARTEN AMBALAJ - OBA PLASTÝK - TOLGA PLASTÝK Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý

34

35 Sert Plastik Ambalajlar.:.Ana Ürün Gruplarý 1.3. Fýçý, Varil ve IBC ler Plastik fýçý, varil ve IBC ler HDPE (yüksek yoðunluklu polietilen) hammaddesinden üretilmektedirler. Gerek gýdalarýn gerekse tehlikeli kimyasallarýn ambalajlanmasý, nakliye ve depolanmasý amaçlý kullanýlmaktadýrlar. Tehlikeli maddeler guruplarýna giren kimyasallarda bu ambalajlarýn kullanýlabilmesi için ambalaj üzerinde UN iþaretlemesinin belirtilmiþ olmasý gereklidir. UN iþaretlemesi, Birleþmiþ Milletler tarafýndan belirli standartlar çerçevesinde hazýrlanmýþ, içerisine konulacak malzemeye göre varili / bidonu ve bunlarýn karþýlamasý gereken kriterleri tanýmlayan ve düzenleyen uluslararasý bir regülasyondur. Ambalajýn bu regülasyona uygunluðu, uluslararasý akreditasyonu olan otoriteler tarafýndan, belirli testlerin yapýlmasý sonucunda ambalajýn uygun olup olmadýðýna dair verilen belgeler ile düzenlenir. UN iþaretlemesi, varil / bidon içine konulan tehlikeli malzemenin Tehlikeli madde gurubunu Ambalaj türünü Malzemenin maksimum yoðunluðunu Maksimum kütleyi Statik istif yükünü Dinamik kompresyon yükünü Ýç basýnca (hidrolik basýnç) dayanma deðerini Ambalajýn düþme, çarpma gibi olasý olaylarda ambalajýn performansýný Ambalajýn üretim tarihini (ay/yýl olarak) Ambalajýn UN regülasyonuna uygunluðuna onay veren otoriteyi ve imalatçý firmayý Gösteren iþaretlerden oluþmaktadýr. Gýda ve benzeri malzemelerin HDPE den yapýlmýþ varil / bidon / IBC ürünlerde kullanýlmasý, Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý nýn Türk Gýda Kodeksi ve Gýda ile temas eden plastik materyaller yönetmeliklerine uygun olmalýdýr. Ambalaj malzemesinin yapýsýndaki maddeler, gýda ve benzeri maddelerin temas ettiði yüzeylerde 10 mg/dm2 den daha fazla çözünürlük vermemelidir (bakýnýz migrasyon). Plastik variller L-Ring ve kapaklý variller olmak üzere iki tiptir. Þiþirme blow moulding kalýplama yöntemi ile üretilirler. Standart renkleri koyu mavidir. 30 L den 220 L ye kadar hacimlerle üretilebilmektedirler. IBC, güneþ ýþýnlarýna karþý UV korumalý HDPE hammaddesinden üretilen, taþýma ve depolama amaçlý kullanýlan bir üründür. Gövde çevresini saran çelik bir kafesle daha saðlam ve dayanýklý bir ambalaj haline getirilir. Küp biçiminde geometriye sahip olmasý sayesinde taþýma ve depolamada büyük avantajlar saðlar L hacimlidir. Þiþirme kalýplama yöntemi ile üretilir. 28 Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý

36 Deren Ambalaj tarafýndan üretilmiþtir. Deren Ambalaj tarafýndan üretilmiþtir. Özler Plastik tarafýndan üretilmiþtir. Deren Ambalaj tarafýndan üretilmiþtir Kaplar, Kutular ve Kovalar PS den Bardak ve Kaplar > PS (polistiren) hammaddesi berrak olmasý, kolay iþlenebilmesi ve gýdalarla temas ettiðinde sorun yaratmamasý gibi nedenlerden dolayý, özellikle yoðurt ve ayran gibi süt mamullerinin ambalajlanmasýnda sýkça tercih edilen bir plastiktir. Tek kullanýmlýk bardak ve kaplar için de kullanýlan PS hammaddesi sadece gýda deðil gýda dýþý uygulamalarda da yaygýndýr. Plastik kaplar termoform yani ýsý ile þekillendirme yöntemi ile imal edilmektedirler. Ülkemizde 50 mililitreden 30 L ye kadar, istenilen hacimlerde plastik kap üretimi yapýlabilmektedir. Huhtamaki Ýstanbul tarafýndan üretilmiþtir. Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý 29

37 Sert Plastik Ambalajlar.:.Ana Ürün Gruplarý Teknik Plastik tarafýndan üretilmiþtir. Yömser Ambalaj tarafýndan üretilmiþtir PP den Bardak, Kap ve Kovalar> PP (polipropilen) hammaddesi gýdalarla temas ettiðinde sorun yaratmadýðý için özellikle tek kullanýmlýk bardak ve kaplar için kullanýlmaktadýr. Kopolimer PP adý verilen plastikten ise dondurma, katý yað ve benzeri gýdalar için ambalajlar üretilirken; boya gibi kimyevi maddeler için daha geniþ hacimli kaplar da imal edilebilmektedir. Enjeksiyon ve termoform yöntemleri ile imal edilebilmektedirler. IML (ln mold labelling) yani kalýp içi etiketleme denilen bir yöntemle kopolimerden olan ürünlerin üzerine baský ve etiketleme de mümkündür. Huhtamaki Ýstanbul tarafýndan üretilmiþtir. 30 Sert Plastik Ambalajlar Ana Ürün Gruplarý