Eğitimde Değişim: Bilgi Yönetimi ve e-öğrenme

Transkript

1 Eğitimde Değişim: Bilgi Yönetimi ve e-öğrenme Tarkan Gürbüz Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, Ankara Özet: Bilgiye dayalı bir dönüşümü gerektiren bilgi toplumu oluşturma süreci birçok yeni kavramı ortaya çıkarmakta ve köklü değişimleri vurgulamaktadır. Bilgi toplumunda daha da pekişen sürekli eğitim ve yaşam boyu öğrenme doğrultusunda insanların hayatları boyunca değişik zamanlarda farklı konularda öğrenim ihtiyaçları ortaya çıkacaktır. Doğacak olan bu sürekli biçimde farklı öğrenme etkinlikleri içerisinde bulunma ihtiyacı zaman ve mekan kısıtlarını ortadan kaldıracak öğretim amaçlı yeni oluşum ve altyapıların geliştirilmesini gerektirmektedir. Ortaya çıkan bu durum bireylerin her düzeyde eğitim ve öğrenme ihtiyaçlarındaki değişimi ortaya koymakta, toplumun gereksinimleri doğrultusunda daha yaygın olarak e-öğrenme çözümleri üretmeye ve kullanmaya zorlamaktadır. Bütün bu gelişmeler bilginin yarattığı güç ve bilgi yönetiminde değişikliğe sebep olmaktadır. Gelişmekte olan küresel bilgi ekonomisinde daha etkin bir biçimde bilgi yönetimini gerçekleştirebilen toplumlar daha fazla gelişme gösterebileceklerdir. Bu bildirinin amacı dünyadaki bilgiye dayalı değişim ve dönüşüm sürecinde eğitim alanında gerçekleşen köklü değişimi bilgi yönetimi ve e-öğrenme alanlarındaki gelişmeler doğrultusunda ele alarak incelemektir. Bildiride ayrıca uygulamalarda karşılaşılabilecek temel problemler ele alınarak Orta Doğu Teknik Üniversitesi nde yapılmış çalışmalar, ODTÜ Bilgi Yönetimi ve e-öğrenme uygulamalarından örnekler ve deneyimler paylaşılacaktır. Anahtar Sözcükler: Öğretim Teknolojileri, Bilgi Yönetimi, e-öğrenme, Eğitim ve Değişim Yönetimi. Abstract: The recent trends and the drivers of the knowledge based transformation in any field affected every area of our lives and changed especially the way we learn. These trends are changing the educational needs at all levels and influencing all learning environments. The need for being continually engaged in some form of learning activity will force the development for new educational settings and infrastructure removing the boundaries created by time and space. Developing technologies expand enormous opportunities for individual and group learning by facilitating collaborative learning through e-learning. All these developments lead to changes in knowledge management. The purpose of this paper is to discuss the profound changes in the field of education through the development of the fields of knowledge management and e-learning. The study will also share experience in the application of knowledge management and e-learning by analyzing the potential of Middle East Technical University. Keywords: Knowledge Management, Management in Education. Instructional Technology, e-learning, Change

2 1. Giriş Dünyada sosyal, ekonomik ve teknolojik değişimlerin bileşik etkisi ile bilgiye dayalı bir dönüşüm gerçekleşmektedir. Bu dönüşüm beraberinde bilgi ekonomisi ve bilgi toplumu kavramlarını ortaya çıkarırken hızla artmakta olan etkin bilgi yönetimi ve etkili öğrenme ihtiyacını ortaya koymaktadır. Bilgi teknolojilerinin günlük yaşamın bir parçası haline geldiği, temel ekonomik kaynağı bilgi ve en önemli ekonomik sürecin öğrenme olduğu bilgi toplumunda; öğrenmede bireysel farklılıklar ön plana çıkmakta, bilgiyi sunma yöntemleri konusunda büyük değişiklikler yaşanmaktadır. Öğrenme; başkalarıyla yardımlaşarak problem çözme etkinliği olarak algılanmakta, toplumun ihtiyaç duyduğu birey tipi, öğrenme ve bilginin dağıtımı da eğitimden beklentileri artıracak yönde değişim göstermektedir. Günümüzde bilgi toplumu oluşturma doğrultusunda yaşanmakta olan hızlı dönüşüm ve küreselleşme süreci bireylerin her düzeyde eğitim ve öğrenme ihtiyacı üzerinde değişime sebep olmaktadır [1]. Öğretmen ve öğrenci rolleri, öğrenme etkinlikleri, mesleki gelişim, teknolojik altyapı ve teknolojiye erişim gibi temel alanlardaki değişimler bu gerçeği bugünden yansıtmaktadır. Bilgi toplumunda daha da pekişen sürekli eğitim ve yaşam boyu öğrenme doğrultusunda insanların hayatları boyunca değişik zamanlarda farklı konularda öğrenim ihtiyaçları ortaya çıkacaktır. Değişime ayak uydurabilmek, başkalarıyla birlikte etkin çalışabilmek, sürekli eğitim yoluyla öğrenmeyi sürdürmek, öğrenmeyi öğrenmiş olmak bilgi toplumunda eğitimli insan profilinin en önemli niteliklerini oluşturacaktır. Doğacak olan bu sürekli biçimde farklı öğrenme etkinlikleri içerisinde bulunma ihtiyacı zaman ve mekan kısıtlarını ortadan kaldıracak öğretim amaçlı yeni oluşum ve altyapıların geliştirilmesini gerektirmektedir. Bu nedenle eğitim sistemi geleneksel eğitim sınırlarının ötesine geçecek biçimde değişim gösterecektir. Gelişmekte olan bilişim ve ağ teknolojileri yaşamın her alanında değişikliklere sebep olurken özelikle artan iletişim hızı ve yeni iletişim olanakları mesafeleri ortadan kaldırarak dünyamızın giderek küçülmesi ve küresel bir köye dönüşmesini sağlamaktadır. Artan küreselleşmeye bağlı olarak hizmet ve servislerin yeniden yapılandırılması ve elektronik ortama taşınmasına yönelik e- dönüşüm çalışmaları hız kazanmıştır [2]. Bu gelişmeler ile birlikte öğrenme alanında ortaya çıkan web tabanlı öğrenme, çevrimiçi öğrenme ya da e-öğrenme olarak adlandırılan yenilikler yeni öğrenme ve öğretim yollarına olanak tanımakta böylece eğitimcilerin kendi yöntemlerini gözden geçirip yeni yaklaşımları benimsemeye yönlendirmektedir. Sınırlar ötesinde bilgi paylaşımı ve sanal ortamlarda eğitim olanakları eğitimde bilginin daha etkin ve verimli bir şekilde yönetilmesi ihtiyacını artırmıştır. Gelişmekte olan Internet ve buna bağlı teknolojiler eğitimde bilgi yönetimi sürecini oldukça hızlandırmaktadır. Yeni bir alan olarak gelişmekte olan e-öğrenme eğitim alanında hızla yaygınlaşmakta ve bilgi yönetimi ile birbirine yakınsamaktadır [3]. Yapılan çalışmalarda bilgi yönetimi ve e- öğrenme uygulamalarının birçok alanda kesiştiği görülmüştür. Bu bildirinin amacı dünyadaki bilgiye dayalı değişim ve dönüşüm sürecinde eğitim alanında gerçekleşen köklü değişimi bilgi yönetimi ve e-öğrenme alanlarındaki gelişmeler doğrultusunda ele alarak incelemektir. Bildiride ayrıca uygulamalarda karşılaşılabilecek temel problemler ele alınarak Orta Doğu Teknik Üniversitesi nde yapılmış çalışmalar ve deneyimler paylaşılacaktır. 2. Eğitimde Bilgi Yönetimi Bilgi, tarih boyunca her zaman her alanda gelişme, kalkınma ve ilerleme için anahtar niteliğinde olmuştur. Bu değişmez gerçek; var olan sosyal, ekonomik ve teknolojik

3 parametrelerin bileşik etkisi ile değişik dönemlerde bilginin yarattığı güç ve bilgi yönetiminde değişikliğe sebep olmaktadır. Gelişmekte olan küresel bilgi ekonomisinde daha etkin bir biçimde bilgi yönetimini gerçekleştirebilen toplumlar daha fazla gelişme gösterebileceklerdir. Bilgiye dayalı bir dönüşümü gerektiren bilgi toplumu oluşturma süreci birçok yeni kavramı ortaya çıkarmakta ve köklü değişimleri vurgulamaktadır. Günümüzde öncelikle iş dünyasında ortaya çıkan bu yeni kavramlardan biri olarak bilgi yönetimi gittikçe önem kazanarak her alanda yagınlaşmaktadır. Bilgi Yönetimi tanımı ile ilgili farklı birçok ve bazen de oldukça kafa karıştırıcı ifadeler ve bakış açıları vardır. Bilgi yönetimi, birey ya da organizasyonun sahip olduğu her türlü bilgiyi yeniden yorumlayarak bilgi üretmesi, çoğaltması, kullanması, çevresi ile paylaşması ve düzenli bir biçimde muhafaza etmesi gibi evrelerden oluşan bütünsel bir süreç olarak tanımlanabilir [3]. Bilgi yönetimi bilişim uygulamaları ve öğrenme stratejileri olarak eğitim alanında kabul görmüştür. Bilgi yönetim sistemleri araştırma birimlerinde, müfredat geliştirme sürecinde, öğrenci işleri, mezunlarla iletişim ve yönetim işlerinde yer almaktadır. Eğitimde bilgi yönetiminin amacı eğitim, öğretim ve öğrenme etkinliklerinin iyileştirilmesi ve etkinleştirilmesidir. Eğitimde bilgi yönetimi eğitim organizasyonu içinde bilgiyi yöneterek, organizasyondaki insanların bilgilerini eğitim öğretim hizmetlerini ve öğrencilerin eğitim öğretim düzeylerini geliştirebilecek faaliyetleri paylaşmak için uygulamalar geliştirmek olarak görülebilir. Bilgi yönetim sistemleri insanlar, süreçler ve teknolojiler olmak üzere üç temel unsuru bir araya getirerek bilgi yönetiminin daha etkin olmasını sağlar. Eğitim sistemlerinde hızla yerini alarak uzaktan eğitimin büyümesini de sağlayan e-öğrenme ile bilgi yönetiminin zaman içerisinde birbirine yakınsadığı gözlenmektedir. Yapılan çalışmalarda bilgi yönetimi ve e-öğrenme uygulamalarının birçok alanda kesiştiği görülmüştür. Bilgi yönetimi ve e-öğrenme arasındaki sinerji bu iki çalışma alanında ortaya çıkan bulguların bir araya getirilmesiyle açıklanmaktadır. Günümüzde e-öğrenme teknolojileri farklı konularda birçok dersin sunumu amacıyla kullanılırken bilgi yönetimi teknolojileri de temel olarak büyük miktarda bilginin hızlı bir şekilde bulunması, düzenlenmesi ve sunulması amacıyla kullanılmaktadır. Bilgi yönetimi ve e- öğrenme entegrasyonu farklı konularda derslerin ve büyük miktarlardaki bilginin bulunup düzenlenerek sunulmasını kolaylaştıracak ve bu sürecin sürdürülebilir biçimde geliştirilmesine yardımcı olacaktır [3]. Bilgi yönetiminde uygun yöntem ve sistemlerin seçilerek doğru biçimde uygulanması ve aynı şekilde e-öğrenme alanında başarılı uygulamalar ve politikalar geliştirebilmesi; bu alanlarda oluşturulacak tutum, davranış, bilinç ve birikime bağlıdır. Bu doğrultuda kurum ve kuruluşların rekabet gücünü artıracak nitelikte olan bilgi yönetimi ve e-öğrenme projelerinin daha verimli hale getirilmesi yönünde kalite oluşturma çalışmaları önem kazanacaktır. Gelecekteki uygulamalardan beklentilere yönelik çözüm ve politikaların geliştirilmesine yardımcı nitelikte kalite görüşünü oluşturacak uzmanlaşmayı artırması açısından eğitimde bilgi yönetimi ve e-öğrenme çalışmaları ön plana çıkmaktadır. 3. Uzaktan eğitim ve e-öğrenme Uzaktan eğitim yeni bir fikir olmamasına rağmen gelişen teknolojiler bu alanda yeni olanaklar sağlamış ve teknoloji tabanlı uzaktan eğitim uygulamaları ortaya çıkmıştır. Farklı birçok parametre ve eğitimde küreselleşme ile birlikte bir şekilde eğitim almak isteyen öğrenci sayısındaki artış uzaktan eğitim alanında yeni bir ilgi uyandırmaktadır. Sağladığı esneklik,

4 kolaylıklar ve büyük kitlelere ders sunmada elverişliliği nedeniyle çevrimiçi uzaktan eğitim son zamanlarda kurum ve kuruluşlar için özellikle de yüksek öğretim kurumları için çekici olmaya başlamıştır. Etkileşimli iletişim ve birlikte bilgi oluşturmayı sağlayan çevrimiçi yardımlaşma araçları ve öğrenme ortamları sayesinde yardımlaşarak öğrenmeye olanak tanıyan yeni teknolojiler, yaşam boyu öğrenme adına bireysel ve birlikte öğrenme olanaklarını önemli ölçüde genişletmektedir. Bu tür ortamlara erişim imkanı (yeni çalışma ve öğrenme olanakları yanı sıra eşzamanlı ve eşzamanlı olmayan birlikte öğrenme yöntemlerinin düzenlenmesi) uzaktan eğitimde yardımlaşarak öğrenmeyi geliştirmektedir. Gelişen Internet ve buna bağlı teknolojiler uzaktan öğrenme ve uzaktan eğitim anlayışını değiştirmektedir. Günümüzde web tabanlı öğrenme, çevrimiçi öğrenme ya da eöğrenme olarak adlandırılan yeni biçimler hem uzaktan eğitim hem de örgün eğitimde kullanılmaya başlanmıştır. Yapılmış birçok tanım arasında en yaygın ve geniş anlamıyla e-öğrenme Internet ve bilgisayar teknolojileri kullanılarak eğitim ve öğretimin zaman ve mekan bağımsız sunumu ve yönetimi olarak adlandırılmaktadır [4]. Günümüzde artık bu yolla üniversite dereceleri için gerekli dersler verilmekte, farklı amaçlara yönelik birçok değişik program hızla yaygınlaşmaktadır. Böylece e-öğrenme geleceğin uzaktan eğitim modelini oluşturmaktadır. Uzaktan ve küresel öğrenme ihtiyacı kurum ve kuruluşları daha yaygın olarak e-öğrenme çözümleri üretmeye ve kullanmaya zorlayacaktır. Sağladığı esneklik, kolaylıklar ve büyük kitlelere ulaşabilme elverişliliği nedeniyle e-öğrenme son zamanlarda eğitim kurumları; özellikle de yüksek öğretim kurumları için çekici olmaya başlamıştır. Yüksek öğretim kurumlarında artık bu yolla üniversite dereceleri için gerekli dersler verilmekte, tamamen çevrimiçi yöntemlerle sunulan programlar yaygınlaşmaktadır.bu gelişmeler öte yandan engelli kişilerin eğitim ve öğretime erişimleri ile ilgili yeni ufuklar açmaktadır. Her geçen gün yeni e-öğrenme modelleri ortaya çıkmakta ve bu alanda oluşan endüstri büyümeye devam ederken farklı birçok program sunan birçok kurum ve kuruluş önemli sayıda öğrencinin dikkatini çekmeyi başarmaktadır. Bu alandaki endüstrinin gelişerek olgunlaşması ancak etkili öğrenme sağlamayı hedefleyen uygulamaların geliştirilmesiyle mümkün olabilecektir. Oluşan e-öğrenme pazarı genişlemeye devam ediyor ve gelecek yıllarda daha da büyümesi bekleniyor. Bu alandaki çözüm üreticileri artık teknoloji ve altyapının ötesinde; içerik, uygulama ve eğitim unsurlarına yoğunlaşarak daha çok etkinlik, elverişlilik, standart ve kalite konularında araştırma ve geliştirmeler ile meşgul olmaktadırlar. Uzaktan eğitimde yenilikleri yakalayabilmek ve oluşan bu pazar ekonomisinde yer alabilmek için farklı amaçlara ve ihtiyaçlara yönelik yeni ders modelleri ve sistemleri geliştirme ihtiyacı doğmuştur. Birçok farklı durum için e- öğrenme yöntemlerinin denenerek potansiyelinin görülmesi ve sonrasında da bu çözümlerin daha verimli hale getirilmesi yönünde kalite oluşturma çalışmaları önem kazanacaktır. Etkin biçimde öğrenme gerçekleştirilmesi ancak e-öğrenme teknolojilerinin doğru seçimi ve kullanımı ile mümkündür. Yeni teknolojiler elbette etkili öğrenme fırsatları sunmaktadır fakat eğitimciler ve öğrenciler bu teknolojileri kavrayarak faydalanmayı öğrenmeleri gereklidir. Çevrimiçi derslerde başarı elde etmek için yöntem ve yaklaşım geleneksel yöntemlerle verilen derslerde uygulanandan oldukça farklı olmalıdır. Bu alanda iyi örnekler oluşturmak için uygun ileri teknoloji seçimi ve kullanımı, verilmesi gereken destek hizmetleri yanı sıra ihtiyaç duyulan insan gücünün yetiştirilerek hazırlanması, değişen öğretim programı ve

5 yeni ders sunum yöntemlerini öğrenmek için de takım çalışması yaklaşımı ile e-tutor uygulamaları geliştirmek ve deneyimler kazanmak gereklidir. Gerek öğrenci gerekse eğitimciler için ihtiyaca yönelik destek ve kaynaklar bu doğrultuda kurumlar tarafından sağlanmalıdır. Büyük ölçekli yatırımlara finans desteği sağlanması elbette bu alanda yatırımın kazançlı ve başarılı olacağının görülmesi ile hız kazanacaktır. Bu elbette e- öğrenme alanında yapılacak ileri düzeyde değerlendirme ve araştırma çalışmalarını gerektirmektedir. Üniversite ve okullarda başarılı e-öğrenme programları için deneyim ve araştırma çok önemlidir. Bu alanda ihtiyaca yönelik yapılacak araştırmalar e- öğrenmenin yüksek öğrenimde daha sağlam bir konum edinmesinde önemli rol oynayacaktır. Eğitimde küreselleşmenin hızlı artışına bağlı olarak eğitimciler varolan yöntemleri inceleyerek yeni çevrimiçi öğrenme ve öğretim için yeni yaklaşımların yöntem ve tekniklerini bularak uyarlamalıdırlar [5]. Eğitim kurumları sanal ortamlarda eğitim sistemleri oluşturmaya çalışırken temel elemanları ve uluslararası standartların araştırılarak saptanması gerekmektedir. 4. ODTÜ nde Uygulamalar ODTÜ de bilgi yönetimi, öğretim teknolojilerinin etkin kullanimi ve e-öğrenme alanına yönelik çok öncesinde başlatılmış startejik çalışmalar geliştirilerek ve artarak birçok bölüm ve birim tarafından sürdürülmektedir. Bu birimlerden bazılarının yaptıkları çalışmalardan örneklere aşağıda yer verilmiştir. ODTÜ Bütünleşik Bilgi Sistemi (BBS) Projesi ile üniversite bünyesindeki bilişim teknolojileri hizmetlerini kullanıcı odaklı olarak, stratejik hedefler doğrultusunda ve garanti edilen kalitede veren bütünleşik bir sistemin geliştirilmesi ve hayata geçirilmesi amaçlanmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda üniversite bünyesindeki iş süreçleri çıkarılmış, önceliklendirme yapılmış, proje ve proje çıktısı olarak hayata geçirilecek olan sistemin organizasyonunu oluşturan 5 alt sistem belirlenmiştir. Alt sistemler, fonksiyonel yapıdaki kurumun içinde belirlenen birden fazla birimi, yatayda kesen süreçleri ele alacak biçimde çalışmalarını yürütmektedir. BBS projesinin süreç yönetimi alt projesinde, çok sayıda akademik, idari birim ve çok tipte ve sayıda kullanıcı için bir süreç yönetimi çatısının oluşturulmasında, akademi ve endüstri tarafından belirlenen iyi pratiklerin rehberliğinde belirgin kurallar, kurumsal politikalar ve prosedürler tanımlanması, kurumsal yönetişim yöntemlerinin benimsenmesi ve uygulanması esas alınmıştır. ODTÜ süreç haritası toplamda 5 süreç alanı altında 22 süreç grubu ve 83 iş süreci tanımlanmıştır. Belirlenen üniversite iş süreçleri süreç olgunluk analiz sonuçları, süreç otomasyon düzeylerine dair tespitler, üniversite yönetiminin stratejik hedefleri ile uyumluluk, odak gruplarının ve üniversite birimlerinin beklentileri göz önünde bulundurularak aşağıdaki şekilde önceliklendirilmiştir: Araştırma Süreçleri Kurumsal Yönetim ve Destek Süreçleri Destek Hizmetleri Süreçleri Eğitim / Öğretim Süreçleri Uygulama / Hizmet Süreçleri ODTÜ BBS projesi tanımsal ve analitik modelleme aşamalarında yürütülen çalışmaları gerçekleştirmekle birlikte, servis modelleme aşaması ile ilgili çalışmalarını sürdürmektedir [6]. ODTÜ Bilgi İşlem Daire Başkanlığı (BİDB) genel olarak üniversitenin faaliyetleri ile idari ve yönetimsel işlevleri için gerekli bilişim servislerini ve bu servislerle ilgili destek, danışmanlık, eğitim hizmetlerini, kullanıcılarına sunmaktadır. ODTÜ web sitesinde Bilgi İşlem Daire Başkanlığı tarafından geliştirilen bir İçerik Yönetim Sistemi yazılımı (BIDB-CMS) kullanılmaktadır. Site içeriği ODTÜ Bilgi

6 İşlem Daire Başkanlığı'ndaki ilgili gruplarca oluşturulmakta ve güncellenmektedir [7]. BİDB nın üniversiteye verdiği servisler aşağıdaki gibi sıralanabilir: İnternet bağlantısı; Yerel alan ağı, Kablosuz Ağ servisi, Yurtlar/Lojmanlar Ağ servisi, Modem servisi, Web Önbellekleme servisi, Merkezi sistemler üzerinde idari/akademik personel ve öğrenciler için kullanıcı kodu, Elektronik İletişim Sistemi (EİS) kapsamında birimler için kullanıcı kodları, Bilgisayar kullanıcı eğitimleri, kitapçık ve broşürler, BİDB Kütüphanesi, PC Salonları, Akıllı Sınıf, ODTÜ TV, İnsan Bilgisayar Etkileşimi (İBE) Araştırma ve Uygulama Labaratuvarı, 'Hot-line' danışmanlık servisi, Merkezi Lazer yazıcı çıktı servisi, FTP servisi, E- posta servisleri, elektronik listeler, Merkezi lisanslı yazılımlar/paket programlar, Web üzerinde Akademik/Öğrenci Bilgi Sistemi (ÖİBS). Akademik kullanıcılar için Tübitak- Ulakbim tarafından verilmekte olan GRID servisi destek hizmeti Master / Doktora Başvuru ve Değerlendirme Sistemi Yabancı Uyruklu Öğrencilerin Lisans Başvurusu (YÖS) Outgoing Erasmus Student Sistemi (OES) Öğrenci Kayıt Sildirme Kitap Sipariş servisi Akademik CV Sistemi Etkileşimli Kayıt ve Onay Sistemi Etkileşimli Notlama Sistemi Burs Başvuru ve Değerlendirme servisi Online Harç Sistemi Öğretim Üyesi Ytiştirme Programı (ÖYP) Başvuru sistemi Ders Değerlendirme Anketi servisi Mobil Öğrenci İşleri Bilgi Sistemi (MOİBS) Üniversite Akademik Kataloğu için yeni bir veritabanı E-Katalog servisi Öğretim Üyesi Bilgi Bankası (Staff Roster) Finans Takip Sistemi (PAYS) ODTÜ Kütüphanesi kullanıcılarının ihtiyaçlarını en etkili ve güncel çözümlerle karşılamayı amaçlamaktadır. Kütüphane birimleri millennium kütüphane otomasyon sistemi ve dijital doküman paylaşım sistemi kullanmaktadır. Türkiye'nin en geniş ve değerli koleksiyonlarından birine sahip olan ODTÜ Kütüphanesi koleksiyonu Kongre Kütüphanesi Sınıflama Sistemi (Library of Congress Classification System)'ne göre düzenlenmiştir. Koleksiyondaki tezler, TSE standartları, 1990 yılından önce yayımlanmış dergiler ve depo koleksiyonu dışındaki tüm basılı materyaller açık raf sisteminde kullanıma sunulmaktadır. Tüm koleksiyon MARC formatında kataloglanmış ve OPAC (Online Public Access Catalogue) sistemi aracılığı ile çevrimiçi erişime açılmıştır. Yeni yayın ve kitaplar ile ilgili güncel bilgiye erişim amaçlı olarak dünya genelinde yayın evlerinin katalogları ve yaygın kullanılan en kapsamlı veri tabanına sahip yeni yayın duyuru servisi OASIS kullanılmaktadır. Ayrica kütüphane Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu (ANKOS), International Association of Technological University Libraries (IATUL), The Ligue des Bibliothèques Européennes de Recherche (LIBER), American Mathematical Society (AMS) üyelikleri ile en uygun fiyatla, en fazla e-bilgi kaynağına erişim sağlamaya çalışmakta yerli ve yabancı diğer birçok akademik kütüphane ile işbirliği yapmaktadır. Kütüphanenin sunduğu elektronik kaynaklar E-Kaynaklar altında Veritabanları, E-Tezler Diğer E-Kaynaklar olarak gruplanmaktadır. Kütüphanede yer alan koleksiyonlar, Kitap Koleksiyonu, Dergi Koleksiyonu, Referans Koleksiyonu, Rezerv Koleksiyonu, Görsel- İşitsel Materyal Koleksiyonu ve ODTÜ Elektronik Tezleri olarak gruplanmaktadır. Kutuphane web sayfası birçok bilgi ve kaynağa erişim sağlarken aynı zamanda

7 görsel kütüphane turu imkanı da sunmaktadır [8]. ODTÜ Öğretim Teknolojileri Destek Ofisi, öğretim teknolojilerinin etkin olarak kullanımı ve e-öğrenme uygulamalarının yaygınlaştırılmasını amaçlamaktadır. ODTÜ'de açılan derslerde teknolojinin kullanımının artırılması ve bu konuda öğretim elemanlarına destek olmak amacıyla çok yönlü servisler Ofis tarafından sunulmaktadır. Ofis tarafından öğretim üyelerine yönelik olarak, kişisel web sitelerinin hazırlanması, öğretim materyallerinin web üzerinden yayınlanması, Flash programı kullanarak etkili öğretim materyali hazırlanması ve ODTÜ nün ders yönetim sistemi olan METU-Online programının kullanılması konularında birçok sminerler düzenlenmiş ve belirlenmiş konularda çok sayıda farklı broşürler hazırlanmıştır. Geri bildirimler yoluyla belirttilen ihtiyaçları karşılamak için gerekli seminer başlıkları belirlenmekte, iyileştirme ve geliştirme çalışmaları yapılmaktadır [9]. Ofis Web sitesinde ders izlencesi (syllabus) şablonları ve web sayfası şablonları öğretim üyelerinin kullanımına sunulmuştur. Öğretim teknolojileri ve uzaktan eğitim ile ilgili temel bilgilerin de sunulduğu sitede, seminerler sırasında yapılan aktiviteleri açıklayan seminer dökümanları ve öğretim üyelerine dağıtılan broşürlerin elektronik kopyaları bulunmaktadır. MIT deki Open Courseware projesinin benzeri olan Açık Ders Malzemeleri projesi, ve ODTÜ de kurulacak bir Etkili Eğitim Portali proje çalışmaları ofis tarafından titizlikle yürütülmektedir. ODTÜ Bilgi İşlem Daire Başkanlığı tarafından ODTÜ Açık Ders Malzemeleri Portalinin kurulumu (EduCommons Açık Ders Malzemeleri İçerik Yönetim Sistemi ve ZOPE veritabanı) tamamlanmıştır. ODTÜ Açık Ders Malzemeleri Projesi çalışmalarını Öğretim Teknolojileri Destek Ofisi koordine etmektedir. Belirlenen öğretim üyelerinden ders materyallerinin alınması ve bu materyallerin sisteme girilmesi yine bu ofis tarafından gerçekleştirilmektedir. Şu anda sisteme girilmiş çok sayıda ders bulunmaktadır. Bu derslerin içerik bakımından kalite kontrolü tamamlandıktan sonra ODTÜ Açık Ders Malzemeleri Portalı üzerinden herkesin kullanımına açılmaktadır [10]. Öğrenme ve Öğrenci Gelişim Birimi (ÖGEB) öğrencilerin akademik, sosyal, kişisel ve mesleki gelişimlerini desteklemeyi, öğretim elemanlarının öğretim ihtiyaçlarına yönelik hizmetler geliştirmeyi; üniversitenin öğrenme ortamının geliştirilmesine, mesleki ve etik ilkelere bağlı, yeniliklere açık, katılımcı bir anlayış çerçevesinde katkıda bulunmayı amaçlamaktadır [11]. ODTÜ Araştırmalar Koordinatörlüğü Üniversitenin araştırma potansiyelini tanıtmak, konularında uzman olan akademik personel ve birimlerin, araştırma merkez ve laboratuvarlarının sanayi ile ilişkilerini güçlendirmek, üniversitede yürütülen ulusal ve uluslararası destekli araştırmaları koordine etmek için kurulmuştur. Türkiye Araştırma Alanı'nın (TAA) yapı taşları olan Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı (ÖYP), Yaygınlaştırılmış Ulusal ve Uluslararası Projeler (YUUP), Doktora Sonrası Araştırma Programı (DOSAP) Araştırmalar Koordinatörlüğü tarafından koordine edilmektedir. Ayrıca birim tarafından ODTÜ İlgi Alanları sistemi, ÖYP Portalı gibi servisler verilmektedir. Ayrıca ulusal ve uluslararası projelerle ilgilenen iki alt birimden oluşan ve Araştırmalar Koordinatörlüğü altında faaliyet gösteren Proje Destek Ofisi yer almaktadır. maktadır. Birimler, araştırma projelerinin proje geliştirme, yazma, başvuru ve yürütme aşamalarında danışmanlık hizmeti vermektedir [12]. Bölümler ve Birimler kendi iç işleyişleri kapsamında bilgi yönetimi ve e-öğrenme çalışmalarını sürdürmektedir. Ayrıca ODTÜ BİDB tarafından sunulan merkezi servisler dışında kalan diğer konular (bölümbirim içi

8 network altyapısı ve bu yapı ile ilgili problemler, bölüm/birim içi diğer yazılım/donanım sorunları) bölüm/birim koordinatörlerinin sorumluluğundadır. ODTÜ Halkla İlişkiler Müdürlüğü üniversitenin çalışmaları ve çeşitli faaliyetleri hakkında kamuyu bilgilendirmek ve üniversite kurum kimliğini tanıtıcı ve 'geliştirici' çalışmalara hız vermektir. Bu bağlamda üniversitenin halkla ilişkiler ofisi, kurum kimliğini en iyi yansıtacak misyonu görmek üzere bir dizi işlevi üstlenmiştir. Tören kitapçıkları, ODTÜ Rektörlük tarafından çıkarılan süreli ve süresiz yayınların bilgi toplama, yazma, editörlük, baskı ve dağıtımına kadar tüm sayılan işler Halkla İlişkiler Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır. Birim bünyesinde yer alan Basın Bürosu, ODTÜ'nün saygın imajını korumak ve kamuoyunu üniversitedeki bilimsel, sosyal, kültürel gelişme ve etkinliklerden haberdar etmek için kurulmuştur. Bilgi edinme hakkı yükümlülüklerini yerine getirmek amacı ile, Rektörlük Halkla İlişkiler Müdürlüğü bünyesinde Bilgi Edindirme Birimi kurulmuştur. Birimin amacı, bilgi edindirme işlemlerinde koordinasyonu sağlamak, cevapların en hızlı ve en doğru biçimde verilebilmesine katkıda bulunmaktır [13]. Kariyer Planlama Merkezi (KPM), Mezunlara İş Bulma Büro sunun (MIBB) yeniden yapılanması ile kurulmuştur. Merkezin amacı yeni mezunlara sevebilecekleri, bilgi ve yeteneklerini kullanarak kendilerini geliştirebilecekleri bir iş; mevcut çalışma koşullarından tatmin olmamış eski mezunlarımıza ise deneyimlerine uygun yeni kariyer olanakları bulmakta yardımcı olmaktır. Ayrıca ögrenciler için çalışabilecekleri sektörler hakkında, mezuniyet öncesi, bilgi edinebilecekleri etkinlikler düzenlemektir [14]. Mezunlarla İletişim Müdürlüğü sadece üniversitede geçen sürede değil, tüm ODTÜ lü ruhunu yaşatabilmek, mezunlarımın kendi aralarında ve üniversite ile iletişimini sürdürmek amacı ile çalışmalar yapmaktadır [15]. ODTÜ'deki Müzeler: Arkeoloji Müzesi, Jeoloji Müzesi, Bilim ve Teknoloji Müzesi, Sanal Havacılık Müzesi. ODTÜ Uzaktan Eğitim Programları: Internete Dayalı Eğitim_Asenkron (IDEA) Enformatik Online - Yüksek Lisans Programı Sağlık Bilgi Sistemleri Temel Sertifika Programı METU Online 5. Sonuç Internet ve buna bağlı teknolojilerin sağladığı kolaylıklar ve olanaklarla uzaktan eğitim uygulamalarına artan ilgi çevrimiçi uzaktan eğitim uygulamalarını yaygınlaştırmaktadır. Özellikle e-öğrenme uygulamaları uzaktan eğitimin köklü değişimine yol açmıştır. Yeni e-öğrenme modelleri ortaya çıkmakta ve bu alanda oluşan endüstri büyümeye devam ederken birçok ülkede çevrimiçi program sunan kurum ve kuruluş önemli sayıda öğrencinin dikkatini çekmeyi başarmaktadır. Gelişmekte olan e-öğrenme dünyada yeni öğretim olanaklarını ortaya çıkarmaktadır. Yeni web tabanlı e-öğrenme sunma araçları ortaya çıkmakta ve bunların birçoğu çevrimiçi öğrenme ortamlarına entegre edilerek zengin sanal öğrenme ortamları oluşturulmaktadır. Oluşan bu yeni ortamlarda etkin öğrenme ve öğretim etkinlikleri için sadece en son teknolojiyi sahip olmak ve çok iyi kullanabilmek bir önkoşul olmakla birlikte yeterli değildir. Bu ortamların başarıyla çalışması ve kullanımında bu teknolojilerin öğrenme ve öğretimde kullanımındaki etkileri ile ilgili temel ilke ve algıların çok iyi özümsenmesi gerekmektedir.

9 Bilgiye erişim, iletişim olanakları ve eğitimde hareketlilik eskiden olmayan farklı durumları ortaya çıkarmıştır. E-öğrenme geleceğin uzaktan eğitim modelini oluşturmaktadır. Üniversite ve okullarda başarılı çevrimiçi uzaktan eğitim programları için deneyim ve araştırma çok önemlidir. Çevrimiçi eğitimde e-öğrenme kapsamında ve bağlamında ihtiyaca yönelik yapılacak araştırmalar çevrimiçi eğitimin yüksek öğrenimde daha sağlam bir konum edinmesinde önemli rol oynayacaktır. Sonuç olarak özellikle yüksek öğretim kurumlarında yapılmakta olan uygulama ve çalışmalar bilgi yönetimi yaklaşımı çerçevesinde bütünleştirilerek daha verimli mekanizma ve sistemler ile daha etkili öğretim, araştırma ve hizmet sağlayacak biçimde eğitimde dönüşüm gerçekleştirilmelidir. Kaynaklar [1] Gürbüz, T. (2006). Küreselleşme Sürecinde e-öğrenme. XV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Eylül, Muğla Üniversity, Muğla, Turkey. ( ) [2] Aslan K. (2004). Küreselleşmenin Eğitim Boyutu. Ege Eğitim Dergisi cilt:5, No:1, pp [3] Gürbüz, T. (2008). Eğitimde Bilgi Yönetimi ve e-öğrenme. II. Uluslararası Bilgisayar ve Öğretim Teknolojlleri Sempozyumu (ICITS 2008) April 2008, Pine Bay Holiday Resort, Kuşadası, Turkey. [4] Broadbent, B. (2002). ABCs of e-learning : reaping the benefits and avoiding the pitfalls. San Francisco, Calif. : Jossey-Bass. [6] Şengün, B., et.al. ODTÜ Bütünleşik Bilgi Sistemi Servis Tabanlı Üniversite Süreç Yönetim Platformu. V. Ulusal Yazılım Mühendisliği Sempozyumu, Eylül 2011, ODTÜ-KKM. [7] ODTÜ BİDB web sayfası. URL adres: [8] ODTÜ Kütüphanesi web sayfası URL adres: [9] Öztürk, B.A., Arı, F., Kubuş, O., Gürbüz, T., Çağıltay, K. (2008). Öğretim Teknolojileri Destek Ofisleri ve Üniversitedeki Rolleri. Akademik Bilişim 2008, 30 Ocak- 1Şubat, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale, Turkey.(p 20) [10] Gürel, N., Çevik, R., Çağıltay, K., Gürbüz, T.(2010). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri Projesi Deneyimleri, Akademik Bilişim, 2010, Şubat, Muğla Üniversitesi, Muğla,Türkiye. (p.99) [11] ODTÜ Öğrenme ve Öğrenci Gelişim Birimi web sayfası URL adres: [12] ODTÜ Araştırmalar Koordinatörlüğü web sayfası URL adres: [13] ODTÜ Halkla İlişkiler Müdürlüğü web sayfası URL adres: [14] ODTÜ Kariyer Planlama Merkezi web sayfası URL adres: [15] ODTÜ Mezunlarla İletişim Müdürlüğü web sayfası URL adres: [5] Conderoy & Le Foe (1997). Tips and Secrets of Online Teaching and Learning: An Inside View. Conference Proceeding ASCILITE 97, Perth, Australia..