Girişimci Hayata Yumuşak Geçiş. Fatmanur Erdoğan

Transkript

1 Girişimci Hayata Yumuşak Geçiş Fatmanur Erdoğan

2 ISBN , Optimist Yayım Dağıtım Optimist Yay nlar Telefon : Faks : e-posta: optimist@optimistkitap.com facebook.com/optimistkitap twitter.com/optimistkitap Optimist yay n no. : 322 Konu : ş ve Yönetim Yay na haz rlayan : Utku Umut Bulsun Bas m Düzelti Düzenleme Kapak tasarım Bas k ve cilt : Şubat 2013, stanbul : Ayşe Giritli : Nermin Uçar Vatan : Ulaş Uğur : Tor Ofset San. Tic. Ltd. Şti. Hadımköy Yolu Akçaburgaz Mah. 4. Bölge 9. Cadde 116. Sokak. No: 2 Esenyurt - STANBUL Tel:

3 İÇİNDEKİLER Teşekkür 9 1. Bölüm GİRİŞİMCİLİK RUHU Girişimcilik ruhu neleri barındırır? Kimdir bu girişimciler? Girişimcilik ruhuna sahip olduğunuzu nasıl anlarsınız? Bölüm GİRİŞİMCİNİN DÜŞÜNSEL ÇIKMAZLARI Girişimci yöneticilikten girişimci hayata geçişin püf noktaları nelerdir? Bölüm GİRİŞİMCİLİK YÖNTEMLERİ Yeni bir hayata nereden başlayacağınızı biliyor musunuz? Rotasını çizmekte zorlananlara 37

4 4. Bölüm GİRİŞİMCİNİN DUYGUSAL DÖNÜŞÜMÜ: KORKULARIN ÜSTESİNDEN GELMEK Güvenli bir hayattan esnek bir hayata geçiş ürkütüyorsa, bu korkuyla nasıl başa çıkabilirsiniz? Bölüm GİRİŞİMCİNİN KARAR ANI Korkularınızdan kurtuldunuz ve sonunda girişimciliğe adım atmaya karar verdiniz. Ya şimdi ne olacak? Bölüm GİRİŞİMCİLER İÇİN İLHAM KAYNAKLARI Girişimciliğe adım attıktan sonra cesaretiniz kırıldığında, yolunuza devam etmek için bazen cesarete bazen ilhama ihtiyaç duyarsınız. İşte size ilham ve cesaret verecek küçük ipuçları 77

5 Babam a İçimde sürü psikolojisini reddeden tutkulu bir ruh var. Merak duygumu kamçılayan, özgür yaşamama imkân veren ve beni girişimci davranışa yönlendiren bu ruha çok şey borçluyum. Bu ruhun bana babam Mehmet Fethi Erdoğan dan geçtiğine inanıyorum. Hayatımda tanıdığım karakteri en sağlam, en mert, en öngörülü, en güçlü ve en vizyoner girişimci insan, babama, sonsuz ve en derin sevgilerimle...

6 Teşekkürlerimle Bu kitabı yazarken bana ilham ve cesaret veren öyle çok şey oldu ki... Hayatın mükemmel olmadığını hatırlamamı sağlayan durumlara, yaratıcı işlerin çıkması için her zaman daha iyisinin yapılabileceğini düşündürtenlere, değişim için atılımda bulunmanın önemini gösteren girişimcilere, Bu kitabın ismini bulan, yaratıcı fikirleri ve her daim sıradışı olmayı başararak ilham kaynağım olan, pazarlama danışmanı kardeşim Ali Erdoğan a, Bu kitabın hazırlığında tercüme ve editörlük yapan değerli Burçin Tarhan a, Metinlerin son bir kere daha gözden geçirilmesini rica ettiğimde düşünmeden editöryal desteği veren dostum Türkşan Karatekin e, Kitabın hazırlık sürecinde kahkahalarıyla ve derin sevgisiyle hayatıma ışık katan annem Şükran Erdoğan a, Profesyonel anlayışı, sıcak kanlılığı ve içten yaklaşımları dolayısıyla Optimist Kitap ın tüm ekibine ne kadar teşekkür etsem azdır. Hepinize desteğiniz, inancınız, güler yüzlü yaklaşımınız için binlerce teşekkürler 9

7 1. BÖLÜM GİRİŞİMCİLİK RUHU Girişimcilik ruhu neleri barındırır? Kimdir bu girişimciler? Girişimcilik ruhuna sahip olduğunuzu nasıl anlarsınız? Girişimcilik bir iş modeli ya da kariyer yolu değildir, farklı insanların kendi tarzlarını yansıtacak şekilde ortaya koydukları bir davranış şeklidir. 11

8 BEYAZ YAKALI GİRİŞİMCİ Meraklı Gözlerle Dünyayı Keşfe Dalmak Okulu bırakmaya karar vermiştim ve her şeyin yolunda gideceğine inanıyordum. Gerçi o dönemde aldığım bu karar biraz korkutucuydu ama geriye dönüp baktığımda bunun hayatımda verdiğim en iyi kararlardan biri olduğunu görüyorum. Çünkü o andan itibaren ilgilenmediğim zorunlu dersler yerine ilgi duyduğum dersleri almaya başladım. Bu sözler yıllar önce Reed College dan nasıl ayrıldığını anlatan Apple ın kurucusu Steve Jobs a ait. Sonuçlarının ne olacağını bilmediği için okulu bırakma kararının ne kadar korkutucu olduğundan bahseden Jobs, konuşmasında ayrıca ailesinin Jobs ı üniversiteye yollayabilmek için tüm birikimlerini bu uğurda harcamayı göze aldığını, bu yüzden de aldığı karardan dolayı kendisini oldukça suçlu hissettiğini ifade ediyordu. Jobs ın doğasında merak duygusu ağır bastığından, okulu terk ettikten sonra tuhaf ve yararsız gibi görünen ama çeşitli nedenlerle ilgisini çeken dersler almaya başlıyor. Bunlardan biri de kaligrafi dersi. Jobs, her ne kadar bu derste edindiği bilgileri on yıl boyunca hiç kullanmamış olsa da ilk Mac lerin ortaya çıkışında, kaligrafi eğitimi önemli rol oynuyor. Jobs, o zamanlar aldığı derslerin ona milyonlarca dolarlık bir şirketin kapılarını açacağını bilmeden, merak ettiği konuların peşinden gidiyor. İçgüdülerine güvenerek yol almayı tercih ediyor. Merak, işte böyle bir duygu. Merak, yeni deneyimlere açık olmak, araştırmak, algıları açık tutmak, kısaca hayata karşı ilgili olmak anlamına geliyor. Zorunlu olarak yaptığımız işler genellikle merakımızı tetiklemez. Patronunuz istedi diye ilgi duymadığınız bir alanda görev almak, merak ettiğiniz bir alanda çalışmak kadar öğretici ve kalıcı olmayacaktır. Merak duygusunun arkasında nasıl, neden, ne zaman gibi birbirini izleyen, ardı arkası kesilmeyen sorular yer alır. Bu ve benzeri sorulara arayacağınız cevaplar işinizi kuru, sıkıcı, temelsiz ve gelir geçer bir konu olmaktan çıkartır. Merak, hevesle öğrendiğiniz bir bilgiyi o sırada kullanmasanız 12

9 GİRİŞİMCİLİK RUHU bile hayatı farkında yaşayarak, yeni birşeyler öğrenmekten zevk alabilmek demektir. İş yaşamında elde edilen başarılar sadece mükemmel planlama, mükemmel strateji ve parlak bir sunumun sonucu değildir. Aynı zamanda etraftaki fırsatları araştırmanın ve imkânları fark edebilme yetisinin de bir sonucudur. Fırsatları fark etmek için konfor alanımızın dışına çıkmamız gerekir. Merak duygumuzu kamçılayan da yaptığımız işlerden, geçen zamanın farkına varmayacak derecede zevk duymamızdır. insanlar öğrenme dürtüsüyle doğarlar. öğrenmeye karşı merak ve bundan duyulan zevk insanın doğasında vardır. bunlar bebeklikten başlayarak zamanla yok edilir. w.e. demıng Merak duygumuzu canlı tutmamız hayatımızın ve kariyerimizin her daim renkli ve tatminkâr olmasında önemli bir rol oynar. Örneğin, kariyer koçluğu yapanlar boş zamanlarında koçluk ve psikoloji üzerine kitapların yanı sıra sanat ya da müzikle ilgili araştırmalar yaparsa, bir süre sonra sanat dünyasını anlayan tek kariyer koçu olma şansları yükselir. Böylece kendilerine niş bir alan yaratabilir ve sıradan rehberlik seansları yerine, sanat terapisi gibi hizmetler de sunabilirler. Dünyaya sunacak özel bir bilginiz, hayata katacağınız artılarınız varsa dikkat çekersiniz. Buna paralel olarak da hem müşteri tabanınız hem de itibarınız gün geçtikçe artar. Merakın önemine gerçek hayattan da bir örnek verelim ve ebay in kurucusu Pierre Omidyar ın hikâyesine göz atalım. Bir gece Omidyar ın nişanlısı pez şekerleri kutusu toplama hobisinden söz eder. Pez, klasik çizgi film karakterleri şeklinde tasarlanan renkli plastik kutuların içinde satılan bir tür şekerlemedir ve pez kutuları Amerika da hatırı sayılır sayıda koleksiyoner tarafından toplanmaktadır. Omidyar ın nişanlısı da bu koleksiyonerlerden biridir ve elindeki kutuları satıp yeni- 13

10 BEYAZ YAKALI GİRİŞİMCİ lerini almaktadır. O günlerde pez kutularını satın alacak ya da satacak meraklıları bulmak o kadar da kolay değildir. Omidyar buradan hareketle adını ebay koyduğu, insanların açık artırmayla satış yapabileceği basit bir web sitesi kurar. İş hızla büyür, öyle ki bu basit web sitesi 1998 de halka açıldığı sırada her gün yüz binlerce açık artırmanın düzenlendiği dev bir platform haline gelir. Şirketin değerinin o dönem üç milyar doların üzerinde olduğu belirlenir. Omidyar ın bu başarısının nedeni basit bir merakla başladı. Merakı ona bazı sorular sordurdu ve bu soruların yanıtlarının peşine düştü: Pez kutusu da ne?, Bunları kim alıp satıyor? ve Bu insanların birbirleriyle daha fazla alışveriş yapabilmeleri nasıl sağlanır? Omidyar, yolculuğun başlangıcında şeker kutuları hakkında daha fazla şey bilmek isteyen meraklı bir gençti sadece. Sonunda merakı eylemle harmanlandı ve bir multimilyarder oldu. Girişimcilik ruhuna sahip olanlarda görülen özelliklerden biri de ilginç bir şey gördüklerinde hemen ona odaklanmaları ve o konu hakkında farklı kaynaklardan bilgi edinmeye başlamalarıdır. Edindikleri bu bilginin onları nereye götüreceğini bilmezler ama iflah olmaz bir iştahla öğrenmeye ve meraklarının arkasından gitmeye devam ederler. O halde herhangi bir konu hakkında Nasıl olduğunu merak ediyorum diye düşündüğünüzü fark ettiğinizde bunun arkasından gidin. Daha önce gitmediğiniz yollardan yürümeye, hiç ilgi duymadığınız konulara bir göz atmaya önem verin, çünkü bulduğunuz bilgilerin sizi nereye götüreceğini ancak bilgiyi elde ettikten sonra görebilirsiniz. Girişimci ruh cesaret sever Evet, biliyorum, arkadaşlarınızın sanki düşmanınızmış gibi davranmaya başladıklarına inanıyorsunuz. Bakkalınız, çöpçünüz, baldızınız ve hatta köpeğiniz bile kilo aldığınızı, etrafınıza ilginizi kaybettiğinizi, aklınızı kaçırdığınızı düşünüyor. Üstüne 14

11 GİRİŞİMCİLİK RUHU üstlük etrafınızdakilerin zamanlarının çoğunu işinizi kötü yaptığınızı ve kendi kendinize zarar verdiğinizi söylemekle geçirdiklerine inanıyorsunuz. Ama emin olun aslında hiç kimse sizi düşünmüyor. Onlar sadece kendilerini düşünüyor; tıpkı sizin yaptığınız gibi. Bu cümleler Rules for Aging kitabının yazarı Roger Rosenblatt a ait. Bu satırlara, sahne ışığı etkisi hakkında araştırma yaparken rastladım. Sahne ışığı etkisi, diğer insanların görünüşünüze ve davranışlarınıza gerçekte olduğundan daha fazla önem verdiklerine inanma eğilimidir. Aslında insanlar kendileriyle bizimle ilgilendiklerinden daha fazla ilgilenirler ama biz nedense hâlâ partide kullandığımız kelimelerin doğru olup olmadığını ya da toplantıda taktığımız kravatın yakışıp yakışmadığını takıntılı bir şekilde düşünür dururuz. Siz de sahne ışığı etkisinden mustaripseniz size iyi haberlerim var. Araştırmalar, düşündüğümüzden çok daha az insanın gaflarımızın farkına vardığını, farkına varan biri varsa bile bunları düşündüğümüzden çok daha az yargıladığını ortaya koyuyor. Eğer yeni bir iş kurmayı düşünüyorsanız ve fikrinizi söylediğinizde karşı tarafın yüz ifadesini okumaya meyilliyseniz, bunu bilmek sizi rahatlatacaktır. Çoğumuz girişimcilik hayallerimizin peşinden gitmekten korkarız. Bunun en önemli nedeni becerilerimizin yetersiz olduğunu düşünmemiz değil, başarısız olursak diğerlerinin hakkımızda düşünecekleri şeylerden endişe duymamızdır. Başkalarının hakkımızdaki düşüncelerini o kadar önemseriz ki, endişemiz hareketlerimizi engelleyen bir korku haline gelir. bir işi yapmak için aslında sandığımızdan çok daha fazla olanağa sahip olsak da bazen kendimizi geri çekeriz, sınırı geçmeden kenarda dururuz çünkü harekete geçmek için cesaretimiz yoktur. girişimcilerin ruhunda bulunan ve onları harekete geçiren en önemli özellik işte budur: cesaret. 15

12 BEYAZ YAKALI GİRİŞİMCİ Cesaret, hedeflerimizin peşinden gitmemizi sağlayan yaratıcı güçtür. Cesaret, düşüncelerimizi eyleme dönüştürmemizi ve hayatımızı geliştirmemizi sağlayan duygudur. Cesaret, korkusuzluk değil, korktuğumuz halde inandığımız şeylerin arkasından gidebilmektir. Bir işi yapmak için aslında sandığımızdan çok daha fazla olanağa sahip olsak da bazen kendimizi geri çekeriz, sınırı geçmeden kenarda dururuz çünkü harekete geçmek için gereken cesareti içimizde bulamayız. Harekete geçmeden nereye, hangi yöne gidebileceğimizi bilemeyiz. Hüsnü Özyeğin i düşünelim. Bankacılık sektöründen bir girişimci Girişimi sayesinde servet sahibi olan milyarder bir Türk Özyeğin, Finansbank ı kurmadan önce başka bir bankada çalışıyordu. Güçlü bir konuma ve başarılı bir kariyere sahipti ama 1987 de işinden ayrılarak Finansbank ı kurdu. Bir süre sonra da bu banka, Türkiye nin en büyük bankaları arasına girdi da bankanın yüzde 46 lık hissesini 2,76 milyar dolara National Bank of Greece e satan Özyeğin, 2008 de de yüzde 9 unu 700 milyon dolara sattı. Şimdi ise başka sektörlere el attı. Rusya da Gap ve Banana Republic zincirini genişletiyor. Özyeğin Üniversitesi nin de kurucusu. Girişimci olmayı düşünenler Özyeğin gibi bir örneğe bakıp Başarılı bir milyarderseniz bir şeylere cesaret etmek kolaydır tabii. Ben de onun yerinde olsaydım oldukça cesur davranabilirdim diyebilirler. Ancak şunu unutmayın ki Özyeğin girişimini yaparken ne milyarder olacağını ne de işlerin ne yöne gideceğini biliyordu. O sadece kendisine güveniyordu ve bir girişimci olarak ücretli çalıştığından çok daha iyi kazançlar elde edebileceğine inanıyordu. Böylece cesaretini topladı ve tetiğe bastı. Başarısızlık korkusu onu durdursaydı hiçbir zaman Finansbank ı kuramayacak ve topluma katkısı da bu boyutlara ulaşamayacaktı. Korkularımız, hayallerimizin çok uzaklarda olduğunu sanmamıza yol açar; bu korkuları bir nebze susturduğumuzda ce- 16

13 GİRİŞİMCİLİK RUHU saret ortaya çıkar. İşte bu cesaretle daha önce mümkün olabileceğini düşünmediğimiz şeyleri yapabiliriz. Girişimciler de herkes gibi korku duyar elbette. Korkularının hareketlerini daha az caydırıcı hale getirmesi için çeşitli teknikler uygularlar. Bu tekniklerden biri de korkuyu kendimizin yarattığını bilerek, sahne ışığı etkisi gibi nedenlerle bu korkunun olması gerektiğinden on kat daha büyük hal aldığını hatırlamaktır. Başarıyı akış ve mücadelenin üzerine kurmak Akış, insanların yoğun konsantrasyon ve kararlılık gerektiren zorlu görevleri yerine getirirken oluşan derin odaklanma durumudur. Akış, net hedeflere sahip olan ve anında geri bildirime imkân tanıyan bir görevin zorluk derecesiyle, o görevi yerine getiren kişinin beceri seviyesinin dengelenmesi sonucunda oluşur. University of Chicago nun Psikoloji Bölümü eski başkanı Prof. Dr. Mihayl Csikszentmihalyi, akışı işte böyle tarif ediyor. Akış durumundayken tamamen yaptığınız işe odaklanırsınız. O işi yapmak için gerekli becerilere sahip olduğunuzu bilmekten kaynaklanan bir özgüven hissedersiniz. İşin zorluğu ile becerileriniz arasında doğru bir denge oluşmuştur. Yani başarısızlıktan korkmayacak kadar yetenekli olduğunuzu bilirsiniz ve yaptığınız iş de sizi heyecanlandıracak ve konfor alanınızdan çıkmaya itecek bir zorluk seviyesindedir. Akış durumunda içinde bulunduğunuz an a odaklanırsınız ve zamanın nasıl geçtiğinin farkına bile varmazsınız. Akış durumunda içten gelen bir motivasyon söz konusudur. İşiniz size müthiş bir zevk verir. girişimci ruhları diğerlerinden farklılaştıran şey, bitmeyen mücadele arayışlarıdır. onlar, bir şeyleri olduğu gibi bırakarak doyuma ulaşamazlar. doğaları gereği kendileri, işleri ve etrafındakilerle sürekli mücadele içinde olmaları gerekir. 17

14 BEYAZ YAKALI GİRİŞİMCİ Akış bilinçli bir olgu değildir. Akış durumunda başkalarının sizi nasıl gördüğünü düşünmezsiniz, hakkınızda ne düşündükleriyle meşgul olmazsınız, yani kendinizi unutursunuz. Akış durumundayken egonuzdan sıyrılarak yükselirsiniz. Akış halinde olmak hayatınızı zenginleştirir; çünkü bu, yeteneklerinizi en üst seviyede kullandığınız, en üretken olduğunuz zamandır. Nasıl hayat işten daha fazlasını ifade ediyorsa, akış da aynen öyledir. Akış halinde olmak sadece işinizi yaparken kendini göstermez; ilişkilerinizde, hobilerinizde ya da sosyal aktivitelerinizde de akış içinde olmak mümkündür. Akışla ilgili hatırlanması gereken unsur, akışta olma durumunun her zaman mücadeleyi de beraberinde getirmesidir. Mücadele söz konusu değilse akışın enerjisini ve heyecanını hiçbir zaman hissedemezsiniz. Mücadelenin olmadığı zamanlarda sıkıntı duyar, huysuzlanırsınız. Girişimciler akış halinde olmayı belki de herkesten daha iyi anlar ama akışta olmak için pek bir çaba harcamazlar. Akışta olma durumunu iyi anlamalarının nedeni doğaları gereği hayatlarında bir şekilde hep mücadele olmasını istemeleri ve mücadele peşinde koşmalarıdır. Girişimci ruhlar, mücadelenin hayatlarında uygun dozda ama sürekli yer almasını tercih ederler. Rutinden hoşlanmaz, limitlerini zorlamaya ve daha yüksek hedeflere ulaşmaya ihtiyaç duyarlar. Süreç içinde beceri seviyelerini de geliştirirler çünkü bir becerinin geliştirilmesi, başarılı olduğunuz bir işi sürekli yapmaya devam ederek mümkün olmaz. Aksine, hayatınıza zorlukların girmesine izin vererek ve zorluklarla baş etme becerilerinizi hızla nasıl geliştirebileceğinizi öğrenmekle mümkündür. Girişimci ruhları farklılaştıran şey, işte bu bitmeyen mücadele arayışlarıdır. Onlar doğaları gereği kendileri, işleri ve etrafındakilerle sürekli bir etkileşim, iletişim, fikir geliştirme, paylaşım ve yenilik peşindedirler. Bu tür bir mücadeleye istekli olduğunuzda, dolu dolu bir hayat yaşarsınız. Bu, beceri ve yeteneklerinizi her gün en üst seviyede kullanarak, yaşamınızı enerjik ve zevkli bir halde geçirmeniz demektir. Prof. Csikszentmihalyi, bunu müzikle 18

15 GİRİŞİMCİLİK RUHU şöyle bağdaştırmış: Her hareketin, faaliyetin ve düşüncenin kaçınılmaz şekilde bir öncekinden diğerine aktığı bir hayat; tıpkı caz müziği gibidir. Tüm benliğiniz işin içine dahil olur ve yeteneğinizi en üst seviyede kullanırsınız. Prof. Csikszentmihalyi, akışı daha sık deneyimleyebilmek için insanlara her gün mücadelenin peşinden koşmalarını öneriyor. Böylece daha zengin, daha tatminkâr ve daha mutlu bir hayat yaşayabileceklerini savunuyor. Bu akış deneyimlerinin günlük hayatın heyecan ve sıkıcılığını dengeleyerek, yoğun bir yaşam sunabileceğine inanıyor. Eğer özünüzde girişimci bir kişiliğe sahipseniz, dünyaca ünlü bir profesörün size mücadelenin hayatınıza zenginlik katacağını söylemesine ihtiyaç duymayabilirsiniz. Siz zaten tatmin duygusunun yeteneklerinizi kullanmaktan ve becerilerinizin derinlerine inmekten kaynaklandığını bilirsiniz. Çok daha büyük mücadelelere girerek tatmin duygusunu aramak ve bu duygunun uzun süreli olmasını sağlamak, girişimcilik ruhuna sahip olanların ortak özelliğidir. Girişimci kişilik kalıplardan bağımsızdır Guy Kawasaki yle 1990 ların ortalarında ilk işim için Amerika ya gittiğimde tanışmıştım. Mac Summit Konferansı nın organizasyonu için orada bulunuyordum ve Kawasaki de konferansın açılış konuşmacısı olacaktı. İnternette girişimci kelimesini araştırırsanız Guy Kawasaki isminin en ön sıralarda çıktığını görürsünüz. Kawasaki, 1980 lerin ortalarında Apple ın baş evangelistlerinden biriydi ve Macintosh bilgisayarını tanıtmak için çalışıyordu. Sonra kendi veri tabanı şirketi ACIUS u kurmak üzere Apple dan ayrıldı. Ardından Fog City adında yazılım üzerine başka bir şirket daha kurdu. Bir ara Apple a geri döndü ve birkaç yıl sonra halen yönettiği Garage Technology Ventures adlı şirketi kurmak üzere tekrar ayrıldı. En son kurduğu şirket olan Alltop, blogların ve haberlerin toplandığı bir online dergi. 19