BISTECH Projesi Faz 2 VİOP Yol Haritası 24 Ağustos BISTECH Üye Bilgilendirme Toplantısı

Transkript

1 BISTECH Projesi Faz 2 VİOP Yol Haritası 24 Ağustos 2016 BIST Strateji Projeleri İlerleme Durumu Mayıs 2016

2 BISTECH Proje Kapsamı Borsa İstanbul İşlem Sistemi İşlem Öncesi Risk Sistemi Veri Yayın sistemi Gözetim Sistemi Endeks Hesaplama Veri Ambarı Takasbank Takas Sistemi (Clearing) Mutabakat Sistemi (Settlement) İşlem Sonrası Risk Yönetim Sistemi : Genium INET Trading : Genium INET Trade Guard : Genium Market Info (GMI) : SMARTS Integrity : ICS-II : DWH/MIQ : Genium INET Clearing : X-Stream CSD : Genium Risk Manager

3 BISTECH Projesi Aşamaları Faz 1 Pay Piyasası Faz 2 Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası Faz 2+ Borçlanma Araçları Piyasası Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası

4 BISTECH Projesi Mevcut Durum Faz 1 Pay Piyasası 30 Kasım 2015 Canlıya Geçiş 30 Mayıs 2016 Geçiş Sonrası İlk En Kapsamlı Sürümün Devreye Alınması

5 Faz 2 / VİOP TAKVİMİ Faz 2 Canlıya Geçiş Tarihi Hedef: 21 ya da 28 Kasım 2016 idi Riskler Yeni Hedef Tarih 20 Şubat 2017 veya 6 Mart 2017

6 Faz 2 / VİOP CANLIYA GEÇİŞ PROVALARI

7 Faz 2 / VİOP CANLIYA GEÇİŞ PROVALARI - I

8 Faz 2 / VİOP CANLIYA GEÇİŞ PROVALARI - II

9 BISTECH / NASDAQ Projesi Teşekkürler BIST Strateji Projeleri İlerleme Durumu Mayıs 2016

10 24/08/2016

11 İçerik Proje planı BISTECH test ortamı BISTECH sonrası işlevsel değişiklikler BISTECH geçişi sonrası dönemde devreye alınması planlanan değişiklikler BISTECH sonrası FIX altyapısı ile ilgili değişiklikler Partition yapısı ve FIX FIX emir gönderim limiti (throttling) Kullanıcı yetkileri Sözleşme kodları Emir ve işlem numaraları BISTECH geçişi sonrası emir tipleri Yeni özellikler Rapor formatları İşlem Öncesi Risk Yönetimi (PTRM)

12 Proje Planı «BISTECH Sistemiyle Birlikte VİOP İşleyişine İlişkin Devreye Alınacak Uygulama Değişiklikleri ve Yeni Uygulamalar» dokümanı 05/08/2016 da yayınlanmıştır. Eylül ayında dokümanın İngilizce versiyonu da yayınlanacaktır. Faz-1 geçişi sonrasında yayınlanmış olan İşlem Terminali (TW) Kılavuzu dokümanı Faz-2 özellikleri ile güncellenmiştir. Faz 2 FIX sertifikasyon programı 11/07/2016 tarihinden itibaren başvuruları kabul etmeye başlamıştır. Hali hazırda 3 adet kurum sertifikasyon sahibi olmuştur. BISTECH Faz 2 kapsamında değişiklik yapılan diğer tüm teknik dokümanlara ve duyurulara aşağıdaki linklerden ulaşılmaktadır:

13 Proje Planı Gerçekleştirilen kullanıcı eğitimleri: Bugüne kadar mevcut VİOP temsilcilerine BISTECH işlem terminallerinin kullanımına ilişkin tüm kuralların ve detayların aktarıldığı, 5 adet uygulamalı üye temsilcisi eğitimi verilmiştir. EĞİTİMLER YER : Borsa İstanbul C Blok Eğitim Salonu Tarih Gün Saat Sınav 1. Eğitim 06/08/2016 Cumartesi 09:30 15:30 16:00-17:00 2. Eğitim 10/08/2016 Çarşamba 09:30 15:30 16:00-17:00 3. Eğitim 13/08/2016 Cumartesi 09:30 15:30 16:00-17:00 4. Eğitim 17/08/2016 Çarşamba 09:30 15:30 16:00-17:00 5. Eğitim 20/08/2016 Cumartesi 09:30 15:30 16:00-17:00 Planlanan canlıya geçiş (rehersal) testleri: Faz 1 uygulamasına benzer şekilde, bütün üyelerimizin katılımı ve gerçek ortam verileri kullanılarak gerçekleştirilecek canlıya geçiş testlerinin Ekim 2016 itibari ile başlatılması planlanmaktadır. Testlere ilişkin duyurular ve detaylar daha sonra paylaşılacaktır. BISTECH Test ortamı: 15/06/2016 tarihi itibari ile açılmıştır. After-Hours, yeni emirler, ve yeni sözleşmeler gibi sistem altyapısında yer alan tüm fonksiyonlar iş günleri 08:45-22:45 saatleri arasında test edilebilir durumdadır.

14 BISTECH Test Ortamı BISTECH Test ortamı ile ilgili kullanıcı bilgileri üyelerimiz ile paylaşılmıştır. Ek kullanıcı talepleri ya da piyasa işleyişi ile ilgili sorular için adresi kullanılmaktadır. IP Adresi TW Bağlantısı IP Adresi IP Adresi FIX Emir İletimi Port Numarası Port Numarası FIX Reference Data Üyeye Özel IP Adresi FIX Drop Copy Port Numarası Partition 1 Partition 2 Üyeye Özel 1 Üyeye Özel 2 Port Numarası Partition 1 Partition 2 Üyeye Özel 1 Üyeye Özel 2 **İşlem Öncesi Risk Yönetimi (Pre Trade Risk Management [PTRM]), test ortamında ilk etapta devreye alınmayacak olup, bu ürün test ortamına daha sonra dahil edilecektir.

15 BISTECH Test Ortamı Seans Saatleri

16 BISTECH sonrası bazı işlevsel değişiklikler Sözleşme hiyerarşisi değişecek ve yeni pazar yapılanmasına geçilecektir. Sözleşme kodlarında bazı değişiklikler olacaktır. Günlük fiyat değişim limitlerinde alt ve üst limit belirleme metodolojisi değişecektir. Özel emirler kaldırılacak, yerine «Özel işlem bildirimi» uygulaması başlatılacaktır. Emirler iptal edilmeden askıya alınarak emir defterinden çekilebilecektir. Pozisyon aktarımı (give-up) başlangıçta emir girişinde pozisyon aktarımı seçeneği dışında devreye alınacak ve Takas ekranları aracılığı ile gerçekleştirilecektir. Sözleşmeler için açık pozisyon sayısı ve açık pozisyon sayısındaki değişim gün içerisinde gerçek zamanlı olarak yayınlanmayacak; açık pozisyon sayıları günde bir kere güncellenecek ve güncellenmiş değerler veri yayın aracılığı ile de dağıtılacaktır. Fiziki teslimat süresi T+3 ten T+2 ye düşürülecektir. İşlem öncesi risk yönetimi (PTRM) uygulaması ile emir ve işlemlerden kaynaklanan riskin takibi ve kontrolü mümkün olacaktır. PTRM uygulaması kapsamında kullanıcı ve hesabın yetkisine ilişkin kontroller, kullanıcı bazında pozisyon limitleri ve maksimum emir büyüklüğü kontrolleri, hesap bazında teminat kontrolleri ile piyasa ve sicil bazında pozisyon limiti kontrolleri yapılacaktır. Mevcut sistemdeki riskli hesap BISTECH uygulaması Üye Bilgilendirme değiştirilecektir. Toplantısı Varolan uygulama kapsamında geçerli olan risk seviyeleri, riskli durumda risk azaltıcı emir girişi ve kontrolde emir uygulamaları kaldırılacaktır.

17 BISTECH sonrası bazı işlevsel değişiklikler BISTECH sisteminde yer alan sözleşmeler teknik olarak iki farklı grupta (partition) işlem görecektir. Geçici uzlaşma fiyatları hesaplama periyodu ve metodolojisi değiştirilecektir. Opsiyon kullanım fiyatları ve ATM kullanım seviyeleri vadelere göre farklılaşabilecektir. Birikimli fiyat derinlik bilgisi (fiyat baz sorgusu), işlem terminallerinde 25 kademe olarak verilecektir. Hatalı işlem düzeltmesinde değişikliğe gidilecek, yeni yapıda emir üzerinden değil, işlem üzerinden düzeltme yapılacak ve bu düzeltmeler Takas ekranlarından yapılabilecektir. Emirler hesap bazında iletilmeye devam edecektir. Yeni sistem ile birlikte tüm VİOP hesaplarının «DE-» ile başlaması planmaktadır. Hesap atama işlemleri Takas Ekranlarından yapılacak, geçiş günü üyeye ait bütün hesaplar üyenin her bir kullanıcısına atalı durumda olacaktır. Kullanıcı ekranları aracılığı ile toplu emir iptali yapılabilecektir. FIX Order Entry kullanıcısı ile özel işlem bildirimi yapılabilecektir. «Mevcut Sözleşmeler» dosyası FIX Reference Data kullanıcıları tarafından «Security Definitions» mesajı ile alınabilecektir. Emir iletimi yapılırken üyenin kendi emir/saniye kapasitesini (kota-throttling) aşması durumda Business Message Reject mesajı dönülecektir.

18 BISTECH geçişi sonrası dönemde devreye alınması planlanan değişiklikler Normal seans yapısına ek olarak günlük işlem saatlerinin sabah (early morning) ve akşam (evening) seanslarıyla 20 saate çıkmasına imkan verecek After-Hours Trading (AHT) uygulaması, Özellikle vade sonlarında pozisyonların diğer vade ayına taşınması amacıyla yapılan işlemler düşünülerek tek bir emir ile pozisyon taşımaya imkan veren standart strateji sözleşmeleri (rollover combinations), Kullanıcılar tarafından gün içerisinde belirli limitler dahilinde oluşturulan esnek (tailor-made) sözleşmeler, Elektrik sözleşmelerinde uygulanacak olan basamaklı (cascading) sözleşmeler, Kullanıcılar tarafından 4 bacağa kadar oluşturulabilecek strateji sözleşmeleri, Günlük ve haftalık vadelerde sözleşmeler, Gün sonunda hesaplanan uzlaşma fiyatı üzerinden işlem gerçekleştirmek amacıyla kullanılacak kapanış emirleri, Bağlı emirler, Duyuru emirleri, Kapanış emirleri, Seans koşullu emirler vb.. Daha hızlı emir iletimine imkan veren OUCH protokolü, İşlem öncesi risk yönetimi uygulaması kapsamında risk grubu kontrollerinde Borsa tarafından tanımlanması mümkün olan limitler ile teminat kontrollerinde emirlere ilişkin risk hesaplaması.

19 BISTECH sonrası FIX altyapısı ile ilgili değişiklikler Mevcut VIOPFIX kullanıcı yapısı değişecek ve VIOPAPI kanalı kullanımdan kaldırılacaktır. FIX kullanıcıları, emir girişi (FIXOE), sorgu (FIXRD) ve drop copy (FIXDC) kullanıcıları olarak özelliklerine göre ayrılacaklardır. FIX Order Entry FIX protokolü ile emir iletimi, iptali, emir değiştirme, «Tailor Made» sözleşme ve kombinasyon oluşturma, özel işlem bildirimi için kullanılır. FIX Drop Copy TW, FIX ve OUCH emir iletim kanallarına ait tüm mesajların tek bir kanaldan alınması için kullanılır. FIX Reference Data Sistemden seans, pazar, enstrüman, fiyat bilgileri gibi referans verilerin alınması için kullanılır. Abonelik yapısı ile çalışır, abone olan kullanıcılara güncellemeler otomatik olarak gönderilir.

20 Partition Yapısı ve FIX BISTECH sisteminde işlem gören sözleşmeler bulundukları dayanak varlığa göre iki ayrı grupta (partition) işlem göreceklerdir. TW kullanıcıları her iki partitiona da emir gönderebilirken FIX kullanıcıları için sistemde bazı kısıtlamalar bulunmaktadır: Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri Partition 1 Partition 2 AKBNK, ARCLK, EKGYO, EREGL, FBIST, GARAN, HALKB ve ISCTR dayanak varlıkları üzerine işleme açılan pay vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri Dİğer tüm vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri Sözleşmelerin partition bilgisi FIX RD kullanıcıları tarafından «Security Definition» mesajı ile alınabilecektir.

21 FIX Emir Gönderim Limiti (throttling) BISTECH FIX sisteminde emir iletimi yapılırken üyenin kendi emir/saniye kapasitesini (kotathrottling) aşması durumda, throttling kapasitesinin büyüklüğüne göre kademeli olarak belirlenmiş büyüklükte bir arabelleğe (buffer) aktarılmakta ve izleyen saniyelik dilimlerde işlenmektedir. Arabelleğin kapasitesinin aşılması durumunda ise FIX oturumu sonlandırılmaktadır. BISTECH sisteminde yapılan güncelleme ile bu fonksiyonalite bazı değişiklikler planlanmaktadır. Bunlar; Kullanıcının emir iletim kapasitesine bağlı olarak atanan arabellek boyutu küçültülerek, maksimum büyüklükteki tek bir FIX mesajı boyutuna azaltılacaktır. (Sabit 2K) Emir iletimi yapılırken üyenin kendi emir/saniye kapasitesini (kota-throttling) aşması durumda hata açıklaması ile birlikte Business Message Reject FIX hata mesajı dönülecektir. Limit kontrolünde 100 milisaniyelik (ms.) kayan pencere yapısı kullanılmaya devam edilecektir. Limit aşımından kaynaklı FIX oturumu sonlandırılmayacaktır.

22 FIX Emir Gönderim Limiti (throttling) - 2 Limit aşımında mevcut VIOPFIX, mevcut BISTECH sistemi ve yeni geliştirmelerle devreye alınacak sistemin (yeni sistem) davranışını özetlersek; VIOPFIX BISTECH PROD FIX BISTECH PROD FIX (Q4 2016) Limit Kontrol Mekanizması 1 saniyelik pencere 100 milisaniyelik (ms.) kayan 100 milisaniyelik (ms.) kayan pencere yapısı pencere yapısı Kademeli arabellek(buffer) de Var Var Yok mesajları bekletme Arabellek boyutu Sabit 2M-byte Throttle ile Sabit 2K orantılı olarak 8/16/32K Limit aşımında BusinessMessageReject Gönderimi Yok Yok Var Limit aşımında FIX oturumunun sonlandırılması Yok Var Yok

23 Kullanıcı Yetkileri Yönetici Temsilci seviyesindeki TW kullanıcıları iki partitionda yer alan sözleşmelere ait kendi emirlerini, aynı üye altındaki diğer kullanıcıların emirlerini görebilirler, bu emirler üzerinde düzeltme ve iptal işlemi gerçekleştirebilirler. FIX DC kullanıcıları, iki partitionda yer alan sözleşmelere ait diğer kanallardan iletilen bütün emir girişleri, değişiklik ve iptallari ile ilgili mesajları alırlar. FIX OE kullanıcıları bağlı bulundukları partition da sadece kendi kullanıcılarından girilen emirler üzerinde değişiklik yapabilirler. Diğer kullanıcılara ait emirler üzerinde ise iptal işlemi gerçekleştirebilirler. BISTECH geçişinde kullanıcılara atanan FIX emir/sn hızlarının devam etmesi planlanmaktadır. VİOP için TW kullanıcı isimleri AD_SOYAD_D formatında olacaktır. İlk etapta piyasalar arası ortak kullanıcı tanımlanması düşünülmemektedir. Mevcut üye temsilcilerinin BISTECH işlem uygulamalı eğitimine katılması ve eğitim sonunda yapılan sınavı başarı ile tamamlamaları gerekmektedir.

24 Sözleşme Kodları Mevcut yapıda standart sözleşmelerin sonuna eklenen S0 ve S1 kodları kaldırılacaktır, öz sermaye haline uğramış standart olmayan pay türev sözleşmeleri için ise sözleşme sonlarında N1, N2.. ifadeleri kullanılmaya devam edilecektir. BISTECH sistem geçişi ile birlikte dayanak varlık kodlarında bazı değişiklikler yapılacaktır: Eski Kod TRYUSD TRYEUR TRYUSDK XU030XM ONRPM ONRPQ Yeni Kod USDTRY EURTRY USDTRYK XU030M ONREPOM ONREPOQ

25 Emir ve işlem numaraları Mevcut yapıda emir numaraları başında tarih yer alacak şekilde YYYYMMDD formatında olup her emir değişikliğinde yeni bir emir numarası alarak artmaktadır. BISTECH sisteminde ise emir numaraları başında tarih olmadan ve emir üzerinde yapılacak değişiklikler sonucu aynı kalarak; Borsa Tarafından Gönderilen Order ID+Sözleşme ID+Alış/Satış Bilgisi ile takip edilmektedir. Sonraki günlere aktarılan emirlerde emir numaraları sabit kalacak, mükerrer emir numarası verilmesi söz konusu olmayacaktır. TW kullanıcı ekranlarında Order Book sorgusu emirlerin son halini gösterirken, ilgili emir ile ilgili yapılan bütün değişiklikler Order History sorgusu ile izlenebilmektedir. Yeni sistemde bir emrin tekilliği aşağıdaki 3 parametreye bağlıdır: i. Emrin girildiği sözleşme ii. Emrin tarafı (alış/satış) iii. Emir numarası Örnek: Emir Numarası İşlem Numarası : 5B6866C1: : 09240A

26 BISTECH geçişi sonrası emir tipleri İlk etapta eski emir tipleri bazı değişiklikler ile aynı şekilde kullanılmaya devam edecektir. Yeni emir tipleri geçiş sonrası dönemde kullanıma açılacaktır. Emir Tipi Limit Piyasa Piyasadan Limite Şarta Bağlı Emir Geçerliliği Günlük Gerçekleşmezse İptal Et Kalanı İptal Et İptal Edilene Kadar Geçerli Tarihli Mevcut sistemdeki «Piyasa, En İyi Fiyat emirleri», «Piyasadan Limite» emir tipi aracılığı ile girilebilecektir. Bu emirler, Piyasa emirleri gibi BISTECH fiyatsız Üye olarak Bilgilendirme girilen emirler Toplantısı ve karşı taraftaki sadece en iyi fiyat kademesinde bekleyen emirlerle eşleşerek işleme dönüşürler. ***Emir tipleri ile ilgili detaylı bilgi ve örnekler BISTECH üye bilgilendirme dokümanında yer almaktadır.

27 Emir Düzeltme MEVCUT VİOP: Alan Yapılabilecek Değişiklik Öncelik Korunması Pazar Değiştirilemez - Sözleşme Değiştirilemez - BISTECH VİOP: Alan Yapılabilecek Değişiklik Öncelik Korunması Piyasa Değiştirilemez - Sözleşme Değiştirilemez - Hesap numarası Değiştirilemez - Pozisyon Kapatma Değiştirilebilir Evet Emir Yöntemleri (LMT/PYS/KAP) Sadece limit emirler piyasa emrine dönüştürülebilir. Hayır Fiyat Değiştirilebilir Hayır Miktar Sadece azaltılabilir Evet Emir Geçerliliği Değiştirilebilir Hayır Emir Türleri (KPY/GIE/KIE/SAR) Aktivasyon Fiyatı Değiştirilemez - Değiştirilebilir Geçerlilik Süresi Değiştirilebilir Evet Açıklamalar Değiştirilebilir Evet Günlük Hesap Gerçekleşmezse numarası İptal Et Kalanı İptal Et Pozisyon İptal Edilene Kadar Değiştirilebilir Geçerli Kapatma Tarihli Aynı aktivasyon fiyatında bekleyen diğer emirler arasında son sıraya yerleştirilir. Fiyat baza yazılmamış emirler için değiştirilebilir, fiyat baza yazılmış emirler için değiştirilemez. Emir Tipi Değiştirilemez - - Evet Fiyat Değiştirilebilir Hayır Miktar Arttırılabilir/Azaltılabilir Hayır/Evet Emir Geçerliliği Değiştirilebilir Hayır Off-hours Değiştirilebilir Hayır Aktivasyon Fiyatı Geçerlilik Süresi Değiştirilebilir Arttırılabilir/Azaltılabilir Açıklamalar Değiştirilebilir Evet Aynı aktivasyon fiyatında bekleyen diğer emirler arasında son sıraya yerleştirilir. Hayır/Evet

28 Şarta Bağlı Emirler (Stop Orders) Mevcuttan farklı olarak, şarta bağlı emirlerde aktivasyon koşulunun yönü belirlenebilmekte ve koşul sadece işlem fiyatı üzerinden değil en iyi alış/en iyi satış emir fiyatı üzerinden de verilebilmektedir. En iyi alış Aktivasyon fiyatı En iyi alış Aktivasyon fiyatı En iyi satış Aktivasyon fiyatı En iyi satış Aktivasyon fiyatı Son işlem fiyatı Aktivasyon fiyatı Son işlem fiyatı Aktivasyon fiyatı Şart koşulu farklı bir sözleşmeye bağlanabilmektedir. Mevcut sistemde aktivasyon koşulu emir girildiği andan itibaren sistem tarafından kontrol edilmektedir. Fakat BISTECH sisteminde şarta bağlı emrin girildiği anda aktivasyon koşulunu sağlayan bir emrin sistemde bekliyor olması veya son işlem fiyatının aktivasyon koşulunu sağlıyor olması durumda emir sisteme BISTECH girildiği Üye anda Bilgilendirme aktif hale gelmektedir. Toplantısı Şarta bağlı emirler normal emir girişinden farklı bir pencereden girilir ve mevcuttaki gibi aktif hale gelene kadar emir defterinde yer almazlar.

29 Özel emirler ile ilgili değişiklikler Mevcut sistemde yer alan özel emir işleyişi yerine BISTECH sistemi ile birlikte özel işlem bildirimi (trade reporting) özelliği gelecektir. Tek taraflı özel işlem bildirimi İşlemin taraflarının farklı üyeler olması durumunda kullanılır. Üyelerden biri sadece kendi tarafına (alış veya satış) ait miktar, fiyat, hesap bilgilerini ve karşı üye bilgisini sisteme iletmektedir. Karşı üye ise kendisine gelen özel işlem bildirimini kendine ait hesap bilgilerini girerek eşlemektedir. Çift taraflı özel işlem bildirimi Aynı üyenin hem alıcı hem de satıcı olduğu durumlarda işlemin alış ve satış tarafına ait miktar, fiyat, hesap bilgilerinin girilerek bildirilmesidir. Mevcut özel emir uygulamasından farklı olarak, özellikleri aynı olmak koşulu ile özel işlem bildirimlerinde karşı taraf teyidi aranmadan otomatik olarak eşleşme özelliği bulunmaktadır. Karşı taraf tarafından kabul edilmemiş (pending) özel emirler üzerinden düzeltme yapılamayacaktır. Özel işlem bildirimlerinde fiyat limitleri ilgili sözleşmelerdeki günlük fiyat limitleri uygulamasına tabiidir. Fiyat limiti dışında emir girişine izin verilmez.

30 Fiyat limitleri Günlük fiyat değişim limiti, her bir sözleşme için belirlenen baz fiyatın belirli bir oranı kadar olabilmektedir. Fiyat limitleri hesaplanırken mevcut sistemde limitler genişletici şekilde dışarı doğru yapılan yuvarlama işlemi, yeni sistemde daraltıcı şekilde içeri doğru yapılacaktır. Üst fiyat limiti bulunurken yukarı adıma yapılan yuvarlama işlemi yeni sistemde aşağı adıma, alt fiyat limiti bulunurken aşağı adıma yapılan yuvarlama işleme ise yeni sistemde yukarı adıma yapılacaktır. Eski Sistem Yeni Sistem Baz Fiyat: 102,675 Üst Limit 118, ,075 Alt Limit 87,250 87,275 Sözleşme günlük fiyat değişim limiti: %15, sözleşme minimum fiyat adımı: 0,025 Yuvarlama öncesi hesaplanan üst limit fiyatı: 118,07625 Yuvarlama öncesi hesaplanan alt limit fiyatı: 87,27375

31 Fiyat limiti dışında kalan emirler Mevcut sistemde İKG ve TAR emirler dışında günlük fiyat limitleri haricinde emir girişine izin verilmemektedir. BISTECH geçişi ile birlikte bütün emir tipleri ve süreleri için sisteme gönderilecek emirlerde «tek taraflı fiyat limiti» uygulaması devreye alınacaktır. Sisteme emir gönderirken; Üst fiyat limitinin üzerindeki alış emirleri Alt fiyat limitinin altındaki satış emirleri Kabul Edilmez Alt fiyat limitinin altındaki alış emirleri Üst fiyat limitinin üzerindeki satış emirleri Kabul Edilir* *Kabul edilen bu emirler sisteme girildikleri anda Durdurulmuş statüsüne alınacaklardır. Örnek: F_XU sözleşmesi önceki günkü uzlaşma fiyatı 100, +/- fiyat limiti: %15 Alış Reddedilir. Satış 84 Reddedilir. Alış 84 Kabul edilir ve Emir durdurulmuş statüsüne geçer. Satış 116 Kabul edilir ve Emir durdurulmuş statüsüne geçer.

32 Fiyat limiti dışında kalan emirler Gün içinde fiyat limitlerinin değişmesi durumunda ya da sonraki günlere aktarılan emirlerin girildikleri sözleşmelerde fiyat limitlerinin değişmesi sonucu bu limitlerin dışında kalan emirler işlem sisteminde otomatik olarak Durdurulmuş statüsüne geçmektedir. Durdurulmuş statüsündeki emirler, fiyat limitlerinin değişmesi ile limitlerin içine girmesi durumunda ise söz konusu emirler işlem sistemi tarafından otomatik olarak Durdurulmuş statüsünden çıkarılmakta, emir baz ve fiyat baz ekranlarına yazılmaktadır. Durdurulmuş statüdeki emirlerin zaman öncelikleri korunmaktadır.

33 Yeni özellik: Emirlerin askıya alınması (Order Inactivation) Üye temsilcileri TW kullanıcı ekranları ile sistemde açık olan emirlerini askıya alıp gün içerisinde tekrar aktif hale getirebilirler. (Local Inactivation) Ayrıca emir girişinde inaktif seçeneğini işaretleyerek (direk emir numarası almadan) doğrudan inaktif emir girişi gerçekleştirebilirler. Emrin askıya alınması FIX OE kullanıcıları ile yapılamamakta fakat FIX DC kullanıcıları inaktif edilen emirler ile ilgili mesajları almaktadırlar. Ayrıca gerekli konfigürasyonun yapılması halinde kullanıcı bağlantısının kopması gibi belirli koşullar için emirler sistem tarafından otomatik olarak da askıya alınabilir. (Central Inactivation). Bu özellik, kullanıcı tanımlamalarında talep eden üyelere seçenekli olarak sunulacaktır. Emirlerin askıya alınması sistem açısından emrin kullanıcı tarafından iptal edilmesi ile eşdeğerdir. Bu emirler temsilci bilgisayarlarında tutulmakta, istenilirse tekrar gönderilebilmektedir. Emirler ekranında inaktif olarak bekleyen emirlerin inaktif oldukları ayrı bir kolonda belirtilir ve üzerlerine gelince aktive etme özelliği seçilebilir. Aktif hâle getirilen emirler yeni bir emir numarası alır ve emir defterinde yeniden sıralanırlar.

34 Yeni özellik: Toplu Emir İptali TW kullanıcıları, kendilerine ve yetkileri bulunması halinde aynı üyeye ait diğer kullanıcıların bütün emirlerini iptal edebileceklerdir. İptal işlemi TW kullanıcı ekranları aracılığı ile; piyasa, pazar ve dayanak varlık bazında yapılabilecektir. Toplu emir iptalinde temsilci yalnızca kendi emirlerini ya da üyenin bütün emirlerini, sadece belli bir hesabın emirlerini, alış veya satış emirleri gibi seçenekleri kullanarak iptal işlemini özelleştirebilecektir.

35 Pozisyon Kapatıcı Emir Global Hesap Pozisyon Kapatıcı Emir: Global hesaplarda pozisyon kapatma işlemi yapmak için «Emir Giriş» ekranındaki «Pozisyon» alanının «Kapalı/Netleştir» olarak seçilmesi gerekir. Bu alanın «Öndeğer» veya «Aç» seçilmesi durumunda işlem sistem tarafından pozisyon açıcı olarak değerlendirilir. Global hesap dışındaki hesaplar için bu alanın «Öndeğer» olarak seçilmesi gerekmektedir.

36 Rapor Dağıtımı ve Formatlar Üyelerimizle paylaşılan Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası emir ve işlem defterleri, günlük bülten, özsermaye halleri vb diğer raporlarda yeni sisteme yönelik değişiklikler yapılmıştır. Borsa Payı ile ilgili kurallar eski haline en yakın şekilde fakat yeni emir özellikleri (inaktif emirler vb.) ve sistem değişiklikleri (hatalı işlem düzeltme ücretlerinin kaldırılması vb.) dikkate alınarak tekrar düzenlenmiştir. Yeni raporların içerik ve formatlarına altındaki VİOP Veri yayın ve kabul formatları dokümanından ulaşılabilir, bu doküman geliştrimeler tamamlandıkça güncellenecektir. BISTECH geçişi ile birlikte e-posta ile rapor gönderimine, ve UEA ERD Download sunucularından güncel rapor paylaşımına son verilecektir. Faz 1 uygulamasına benzer şekilde üyeler ile dosya ve rapor paylaşım platformu olarak; o o BISTECH VERDA ( ve BISTECH Connect ( sistemleri kullanılacaktır. Üyelere günlük yayınlanan raporların, gün sonu ile beraber mevcut sistemden daha erken bir zamanda üyeler ile paylaşılacağı öngörülmektedir. Mevcut sözleşmeler ve özsermaye ile ilgili raporlar ise gün başlarında yayınlanacaktır.

37 İşlem Öncesi Risk Yönetimi (PTRM) İşlem Öncesi Risk Yönetimi; İşlem ve takas platformları ile bütünleşmiş bir uygulama kullanılarak yapılır. Pre-trade (emir öncesi) ve At-trade (emir sonrası) olmak üzere farklı iki aşamada kontrollere imkan verir. Borsa ve üyelere işlemlerin yanı sıra emirlerden kaynaklanan riski takip ve kontrol olanağı sağlar.

38 İşlem Öncesi Risk Yönetimi Risk Kontrolleri o Kullanıcı ve hesabın yetkisine ilişkin kontroller o Risk grubu kontrolleri o Teminat kontrolleri o Pozisyon limiti kontrolleri

39 Kullanıcı Gateway Emir Değerleme RXP Emir Öncesi Risk Kontrolleri Emir Defteri İşlem Öncesi Risk Yönetimi Genel Yapı Yanıt Eşleştirme Motoru Takas Sistemi Teminat Hesap Yapısı Yeni Emir Pozisyonlar RX At-Trade Risk Kontrolleri Bulunması Gereken Teminat Hesaplaması RTM Takas Batch leri Teminat Hesabı

40 Kullanıcı ve Hesabın Yetkisine İlişkin Kontroller o Emir girişinde PTRM tarafından kullanıcı ve hesabın yetkisine ilişkin bazı kontroller yapılır; Kullanıcı ve sözleşme kontrolü o Kullanıcı sadece yetkisi olduğu sözleşmelerde emir gönderebilir. Hesap no kontrolü o Hesap no girilmeden veya var olmayan bir hesap numarasından emir gönderilemez. Hesap no ve sözleşme kontrolü o Her hesap no, yetkili olduğu sözleşmelerde emir girebilir. Kullanıcı ve hesap no kontrolü o Kullanıcı kendisine atanmış hesaplar ile emir gönderebilir.

41 Risk Grubu Kontrolleri Üyenin kullanıcılarının gruplandırılmasıyla risk grupları oluşturulur. Bir üye farklı risk limitleriyle oluşturulmuş birden çok risk grubuna sahip olabilir. Bir kullanıcı birden fazla risk grubuna atanamaz. Her risk grubu için farklı Borsa ve üye limitleri tanımlanabilir. Risk gruplarına ait risk limitleri ve risk hesaplama yöntemi enstrüman sınıfı & tipi seviyesinde belirlenebilir. Belirlenen limitlerin aşılması durumunda ilgili risk grubu engellenir.

42 Risk Grubu Kontrolleri Borsa Sözleşme Tipi/ Sınıfı X Pozisyon Limitleri Maksimum Emir Büyüklüğü Risk Parametreleri Sözleşme Tipi/ Sınıfı Y Sözleşme Tipi/ Sınıfı Z Pozisyon Limitleri Maksimum Emir Büyüklüğü Pozisyon Limitleri Maksimum Emir Büyüklüğü Üye Risk Grubu Emir/sn Limiti E-Posta Uyarıları Kullanıcılar Bildirimler Bildiriler (%) İkazlar (%)

43 Risk Grubu Kontrolleri Risk Hesaplama Yöntemleri o Risk hesaplama yöntemleri: Adet (sözleşme adedi) Miktar (sözleşme adedi*sözleşme büyüklüğü) Hacim (sözleşme adedi* sözleşme büyüklüğü* fiyat*döviz kuru)

44 Risk Grubu Kontrolleri Maksimum Emir Büyüklüğü o Maksimum emir büyüklüğü bir emrin maksimum miktarı, değeri ya da hacmidir. o Bir emir sisteme kabul edilmeden maksimum emir büyüklüğü kontrolünden geçer. o "Emir Büyüklüğü " (miktar/ değeri/ hacim) " Maksimum Emir Büyüklüğü " ise emir girişine izin verilmez. o " Maksimum Emir Büyüklüğü ", enstrüman sınıfı & tipi seviyesinde farklılaştırılabilir.

45 Risk Grubu Kontrolleri Pozisyon Risk Limitleri o Her bir risk grubu için enstrüman sınıfı & tipi seviyesinde farklı limitlerin belirlenmesi mümkündür. a b c Bekleyen Alım Emirleri Bekleyen Satım Emirleri Alım İşlemleri o Bir risk grubu enstrüman sınıfı & tipi seviyesinde belirlenmiş olan limitlere eriştiğinde bu risk grubu içindeki kullanıcıların emir girmesi ve işlem yapması engellenir. d Satım İşlemleri e Net İşlemler e = c-d f Toplam Alım f = a+c g Toplam Satım g = b+d o Pozisyon limitlerinin hesaplanmasında kullanılacak olan yöntem değer, miktar veya hacim olarak belirlenebilir. h Toplam Net Alım h = c-d+a ı Toplam Net Satım ı = d-c+b

46 Risk Grubu Kontrolleri Enstrüman Limiti Aşımı o Enstrüman bazında belirlenmiş risk limitlerinin aşılması halinde risk grubu enstrümanı limit ihlali durumuna geçer. o Bir risk grubu enstrümanı limit ihlalindeyken, risk grubu içindeki kullanıcılar: İhlal edilmiş enstrümanlarda yeni emir giremez. İhlal edilmiş enstrümanlarda mevcut emirlerinde değişiklik yapamaz. Bekleyen emirleri iptal edebilir. İhlal edilmemiş enstrümanlarda emir girişine devam edebilir. o Risk grubu içindeki kullanıcıların limit aşımını önleyecek şekilde bekleyen emirleri iptal etmesiyle ihlal sınırlaması otomatik olarak kalkar. o Borsa ya da üye risk grubu tarafından ihlal edilen limiti gün içinde arttırarak ihlal durumunu kaldırabilir.

47 Risk Grubu Kontrolleri Emir/sn Limiti o Emir/sn limiti, emir iletim oranına risk grubu bazında uygulanacak olan kısıtlamadır. o Sisteme gönderilen yeni emirlerin kontrolüne dayanır ve aşağıda belirtilen emirler kontrolde dikkate alınmaz: Emir iptalleri Reddedilen emirler Emir güncellemeleri Emir defterinde kalmayan emirler (Giriş anında işleme dönen emirler hesaba katılır) o Belirlenen emir/saniye limiti, bir saniyede izin verilen emir iletim hızını belirtir. Emir/saniye limiti kontrolleri ise 100 milisaniyede bir defa yapılır.

48 Risk Grubu Kontrolleri Emir/sn Limiti Aşımı o Emir iletim hızının belirlenen limitin onda birinden daha yüksek olması durumunda limit aşımı gerçekleşir. o Emir/sn limitinin aşılması halinde, kullanıcının bağlı olduğu risk grubu engellenir. o Engellenmiş bir risk grubu içindeki kullanıcılar: Yeni emir giremez. Bekleyen emirleri güncelleyebilir. Bekleyen emirleri iptal edebilir. Sisteme bağlanabilir, broadcast alabilir ve sorgulama yapabilir. o Emir/sn limiti ihlalinden kaynaklanan engelleme gün içinde otomatik olarak kaldırılmaz ancak üye veya borsa tarafından manuel olarak kaldırılabilir. o Limit ihlalinin gerçekleştiği gün manuel olarak kaldırılmamış engellemeler ertesi işlem günün başında otomatik olarak kaldırılır.

49 Risk Grubu Kontrolleri İşlem Yapılabilir Enstrüman Kısıdı o Bir risk grubu içerisindeki kullanıcıların işlem yapabileceği enstrümanlara sınırlama getirilmesi mümkündür. o İşlem yapılabilen enstrümanların kısıtlanması halinde kullanıcılar yalnızca risk limiti tanımlanmış enstrümanlarda işlem yapabilir.

50 Teminat Kontrolleri - I Emir giriş/düzeltme/iptal anında, ilgili emir de dikkate alınarak, hesap bazında teminat yeterliliği kontrolü yapılır. Teminat yeterliliği, PTRM tarafından hesaplanan bulunması gereken teminat değeri ile takas sisteminden gelen kullanılabilir teminat değeri bilgisinin karşılaştırılmasıyla kontrol edilir. Bulunması Gereken Teminat > Kullanılabilir Teminat Yetersiz Teminat Teminat yeterliliğini sağlayan emirler sisteme kabul edilir, yetersiz teminatı olan hesaplara ait emirler reddedilir.

51 Teminat Kontrolleri - II PTRM tarafından hesaplanan bulunması gereken teminat değerinin takas sisteminden gelen kullanılabilir teminat değerini aşması halinde hesap riskli duruma düşer. Riskli durumda olan bir hesap yalnızca pozisyon kapatıcı emir gönderebilir. Riskli durumda olan hesapların bekleyen emirlerinin iptal edilmesi konfigürasyon ile mümkündür.

52 Teminat Kontrolleri - III PTRM, risk hesaplamalarını yaparken gün başında ve gün içinde takas sisteminden aldığı bilgileri kullanır. Hesap yapısı, gün başı pozisyonları ve risk hesaplamalarına baz oluşturan parametreler gibi bilgiler PTRM tarafından gün başında; kullanılabilir teminat bilgisi ise gün içinde gerçek zamanlı olarak takas sisteminden alınır.

53 Teminat Kontrolleri - RTM PTRM, gün içinde takas sisteminin gerçek zamanlı risk hesabı yapan bileşeni olan RTM ile bütünleşmiş çalışır. Bir işlem gerçekleştikten sonra, hesabın son pozisyon bilgisi ve gün içinde yeni fiyatlara göre güncellenmiş parametreler dikkate alınarak RTM tarafından bulunması gereken teminat ve kullanılabilir teminat hesaplanır. Kullanılabilir teminatın güncel değeri ve bu değer hesaplanırken dikkate alınan ilgili güne ait işlem bilgileri RTM tarafından PTRM e gönderilir. RTM den gelen güncellemenin ardından PTRM, o Teminat yeterliliği kontrolünde güncel kullanılabilir teminat değeri bilgisini kullanır. o Bulunması gereken teminat değerini hesaplarken RTM hesabına dahil edilmiş işlemlere ilişkin bir hesaplama yapmaz.

54 Kullanıcı Gateway Emir Değerleme RXP Emir Öncesi Risk Kontrolleri Emir Defteri İşlem Öncesi Risk Yönetimi Genel Yapı Yanıt Eşleştirme Motoru Takas Sistemi Teminat Hesap Yapısı Yeni Emir Pozisyonlar RX At-Trade Risk Kontrolleri Bulunması Gereken Teminat Hesaplaması RTM Takas Batch leri Teminat Hesabı

55 Teminat Hesaplamasında Kullanılan Parametreler o PTRM, bulunması gereken teminat değerini mevcut işlemleri, bekleyen emirleri ve bu emirlerin gerçekleşmesi halindeki en kötü durum senaryosunu dikkate alarak hesaplar. o PTRM algoritması teminat hesaplamasında aşağıdaki parametreleri kullanır: Birim Teminat (unit margin) Sözleşme bazında uzun/ kısa olmak üzere belirlenir. Birim Teminat Katsayısı (unit margin coefficient) MCA bazında belirlenir. Bekleyen Emir Teminatı Katsayısı (open orders coefficient) MCA bazında belirlenir. Netleştirme Katsayısı (netting coefficient) Sözleşme grubu bazında belirlenir. Tüketim Katsayısı (consumption coefficient) MRA bazında belirlenir.

56 Teminat Kontrolleri Sözleşme Grupları PTRM, bulunması gereken teminat değerini hesaplarken sözleşme gruplarını esas alır. Aynı dayanak varlığa sahip ya da dayanak varlık fiyat hareketleri yakın olan sözleşmeler aynı grupta yer alır. Bir sözleşme grubunun bulunması gereken teminat değerine katkısı hesaplanırken bu grup altındaki sözleşmeler arasındaki netleştirme hesaplamaları yapılır ve her sözleşme grubu için uzun ve kısa taraftaki riskler ayrı ayrı incelenerek en kötü durum senaryosu oluşturulur. Bir hesabın pozisyon ve emir bulunan tüm sözleşme gruplarının teminata katkısı toplanarak ilgili hesap için bulunması gereken teminat değeri hesaplanır.

57 Pozisyon Limiti Kontrolleri Mevcut durumdaki pozisyon limiti kontrollerinin uygulanması planlanmaktadır. Gün başındaki pozisyonlara göre limitler belirlenir ve gün boyunca kullanılır. Gün içerisinde limit aşımında ilgili yatırımcı için bir kısıtlama uygulanmaz. Gün başındaki kontrollerde limit aşıldıysa, ilgili yatırımcı sadece pozisyon azaltıcı emir girebilir. Piyasa bazında da pozisyon limiti kontrolleri yapılır. Gün başındaki kontrollerde limit aşıldıysa sadece pozisyon azaltıcı emirler girilebilir.

58 İşlem Öncesi Risk Yönetimi Uygulaması Kullanıcıları Üyelerimiz, İşlem Öncesi Risk Yönetimi uygulamasına sadece Uzak Erişim Ağı (UEA) üzerinden bağlantı sağlayabileceklerdir. (Google Chrome, Internet Explorer, Firefox, vb. tüm internet tarayıcıları desteklenmektedir. ) PTRM uygulamasına GUI üzerinden giriş yapmak için gerekli olan kullanıcılar Borsa tarafından sağlanacaktır. Tüm piyasalar için ortak PTRM uygulaması kullanıcıları tanımlanacaktır. Her üyeye teminat kontrolleri sonuçlarını ve durdurulan hesap bilgilerini izleme yetkisine sahip bir adet kullanıcı tanımlanması planlanmaktadır. Üyelerin risk grubu kontrollerinden de faydalanmak istemesi halinde yapacakları başvurular ile risk grubu kontrollerinde BISTECH Üye Bilgilendirme değişiklik yapma Toplantısı (read/write) ve izleme (read) yetkisi verilecektir. Bu yetkiler başvuruda bulunulan piyasaya göre tanımlanacaktır.

59