Bilim, Teknoloji ve Yenilikçilik Ekosisteminde Üniversitelerin Rolü

Transkript

1 Bilim, Teknoloji ve Yenilikçilik Ekosisteminde Üniversitelerin Rolü Prof. Dr. Yunus Çengel Adnan Menderes Üniversitesi Rektör Danışmanı Bilim ve Teknoloji İçin İstanbul Çalışma Gurubu 13 Aralık 2012

2 BİLGİ ÇAĞI ve BİLGİ TOPLUMU TARIMToplumu: ( , Buhar Makinesinin icadı, Newcomen) Meslekler (ziraat, sanatlar) çıraklıkla babadan oğula geçerdi. Değişim hızı: Düşük. Gerekli beceriler: Basit SANAYİ Toplumu: ( , Tranzistörün icadı, Bell Labs) Tarım kalkmadı, ancak makineleşti. Tarımda rekabetin ölçüsü makineleşme oldu. İşçi sınıfı doğdu, ve çok sayıda meslek türedi. Değişim hızı: Orta Gerekli Beceriler: Mekanik (robotluk) BİLGİ Toplumu ( ) Sanayi kalkmadı, ancak bilgiye dayalı hale geldi. Rutin işler robotlara bırakılmakta. Sanayide rekabetin ölçüsü, geliştirilen yeni bilgi ve teknoloji. Değişim hızı: Yüksek; Ürün ömrü: Kısa; Meslek ömrü: Kısa Gerekli Beceriler: Karmaşık ve değişken

3 BİLGİ PATLAMASI: BİLGİ HER 4 YILDA KENDİNİ KATLIYOR Milat (Miladi takvimde 0 yılı) referans alınınca, bilginin ilk kez kendini katlaması 1750 yıl aldı. Sonra bilgi kendini 50 yılda katladı. Dünyadaki bilgi şimdi kendini her 4 yılda bir katlıyor de bilginin kendini her 73 günde bir katlaması bekleniyor. Ülkeler bilgi-tabanlı ekonomiye bir an evvel geçmek için gayret göstermekteler. Artık en zengin ülkeler en çok doğal kaynağa sahip olanlar değil, en yüksek beyin gücüne sahip olanlardır. En güçlü firmalar da AR-GE ye yönelip teknoloji geliştiren firmalardır. Zamanın değerlerini iyi okuyan ülkeler, net beyin göçü almak için gerekli altyapıyı oluşturup bir cazibe merkezi olmaktalar. Kaynak: UNESCO Forum Occasional Paper Series Paper No. 4 (2003).

4 ZENGİNLİKLE FAKİRLİĞİN FARKI: BİLGİ Kişi başı milli gelirde 6 kat fark Kaynak: Dünya Bankası 4

5 DÜNYA TİCARETİNDE TEKNOLOJİK ÜRÜNLERİN PAYI Kaynak: Dünya Bankası,

6 Bilgi Ekonomisinin Kaba bir Ölçüsü: İhrac Ürünlerinin Ortalama Birim Fiatı, $/kg

7 Yüksek Katmadeğerli Teknoloji Ürünleri Araba: $20/kg Tablet: $1000/kg Erythropoietin (Alyuvar üretimini control eden bir hormon; kan kanseri tedavisinde kullanılan bir biyoteknoloji ürünü) $27 milyar/kg Kaynak: Prof. Cezmi Akdis, Director of Swiss Institute of Allergy and Asthma Research (SIAF);

8 BİR MÜHENDİSLİK HARİKASI UYDU = Madde {bakır, demir, plastik,...} + Madde-dışı {hayal gücü (yaratıcılık), bilgi (teknoloji), beceri,...} TURKSAT 4A ve 4B Mitsubishi Electric, Japonya 2013 ve 2014 Toplam ağırlık ve fiat: 7700 kg $571 milyon Birim fiat: $74,000/kg Hammadde değeri: $10/kg?

9 Bulut-İşlem (Cloud Computing): ABD de 1-Milyon Yeni İstihdam 5 March

10 OECD SCIENCE, TECHNOLOGY AND INDUSTRY OUTLOOK (2012)

11 Türkiye de Bilim ve Inovasyon (OECD, 2011): İnovasyon Yetkinlikleri ve Kapasitesi (1.Bilimsel Temel, 2.Özel sektör Ar-Ge, 3.Girişimcilik) Source: OECD SCIENCE, TECHNOLOGY AND INDUSTRY OUTLOOK 2012 OECD 2012

12 Türkiye de Bilim ve Inovasyon (OECD, 2011): İnovasyona Yönelik Etkileşim ve İnsan Kaynakları (1.İnternet, 2.Bilgi Akışı ve Ticarileştirme, 3.Insan Kaynakları) Source: OECD SCIENCE, TECHNOLOGY AND INDUSTRY OUTLOOK 2012 OECD 2012 Only 1% of 15-year-olds are top performers in the PISA rankings

13 BTYK Kararları (27 Aralık 2011) Ar-Ge Yoğun Başlangıç Firmalarını (Start-ups) Etkinleştirmek ve Sayılarını Artırmak Ekosistemin oluşturulması Risk sermayesi fonlarının etkinleştirilmesi Kamu Ar-Ge merkezlerinde yapılan araştırmaların sonuçlarının ticarileşmesi için gerekli mevzuat çalışmalarının yapılması Üniversitelere yönelik olarak Üniversitelerde Teknoloji Transfer Ofislerinin Desteklenmesi Kuluçka Merkezlerinin Desteklenmesi Girişimci ve Yenilikçi Üniversite Endekslerinin Oluşturulması Akademik Yükseltme Ölçütlerinin Girişimcilik ve Yenilikçiliği Teşvik Edecek Şekilde Yeniden Tasarımı

14 TÜBİTAK,12 Temmuz 2012 tarih 6353 sayılı yasa: MADDE 5 - e) Kamu ve özel sektörün teknolojik araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetlerine etkin katılımını sağlayacak teşvik ve destek sistemlerini geliştirmek ve uygulamak; erken aşamadaki gelişme potansiyeli olan buluşların ticarileştirilmesi amacıyla faaliyet gösteren tüzel kişi ve fonları desteklemek, ayrıca bu amaçla ilgili Bakanın onayı üzerine şirket kurmak, kurulmuş şirketlerde imtiyazlı pay sahibi olmak; kamu ve özel sektörün araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri sonucu elde edecekleri çıktıların ticari değere dönüştürülmesini desteklemek; sanayinin üniversite ve araştırma kurum ve kuruluşları ile iş birliği yapmasını sağlayacak programlar geliştirmek ve bu iş birliğinin somut hale dönüşebileceği ortamlar oluşturmak; bu alanlarda girişimciliği desteklemek; fikri ve sınaî haklara ilişkin destek vermek; bu bentte sayılan amaçlarla Bilim Kurulu tarafından belirlenecek usul ve esaslar doğrultusunda teminatlı veya bir defaya mahsus olmak üzere teminat alınmaksızın, hibe niteliğinde ve/veya geri ödemeli destekler vermek ve ön ödemede bulunmak; Kurum, sayılan görevlerini yerine getirmek amacıyla, kuluçka merkezi, teknoloji merkezi, teknoloji transfer ofisleri, proje geliştirme ve bilgi aktarım merkezleri, bilim merkezi, bilim parkı ve benzerlerini kurmak ve desteklemek, yurt dışı irtibat büroları kurmak, destek programları oluşturmak, iş birliği ağları ve kümelenme faaliyetlerini desteklemek, proje pazarı, bilim fuarı, yarışma ve benzeri etkinlikleri düzenlemek ve desteklemek, ödül, burs ve teşvik ikramiyesi vermek, Bilim Kurulu tarafından belirlenecek usul ve esaslar doğrultusunda teminat alınmaksızın hibe ve/veya kredi olarak sermaye desteği vermek ve ön ödemede bulunmak ve yukarıda belirtilen görevlerin yerine getirilmesi ile ilgili her türlü faaliyette bulunmak ve gerekli desteği

15 BTY EKOSİSTEMİ

16 BTY Ekosisteminin Olmazsa Olmazı: UYGUN ORTAM BTY EKOSİSTEMİ: Ar-Ge harcamaları, insan kaynakları + Uygun Ortam (kişisel/kitlesel hak ve hürriyetler, demokratik ortam, bağımsız düşünce, farklılık, yaratıcılık, yenilikçilik, girişimcilik, rizk alma, rizk sermayesi, takım çalışması, güven, beyin cazibesi, ) 27 C %70 nem Güneş SERACILIK TEKNOLOJİK GELİŞİM Hür Düşünce, Güven, Farklı Olma, Rizk Alma SERALARDA EKOSİSTEM: Gübre, su + Uygun Ortam (sıcaklık, nem, güneş)

17 FARKLILIĞA FIRSAT: Tek Tip Çiçekle Bahar Olmaz Tek Kalıba Sokma Gayretleri: Leyleği Kuşa Çevirmek İnovasyonun özü, farklı düşünce, farklı yaklaşım, ve farklı uygulamadır. Herkesi aynı forma sokan Tek tipçilik, farklılığın kökünü kezzat dökmektir. Aşırılıkları tırpanlamak, inovasyon filizlerini kırpmaktır. Aykırılığa tahammül olmayan bir ortamda inovasyon filizleri yeşermez. BTY zemini: Farklılığı tırpanlayan değil, fırsat veren ve teşvik eden hürriyetçi bir ortam. Eşitlik, ancak en düşük seviyede gerçekleştirilebilir, ve sonu yoksulluktur.

18 Rizk Olmayan İşte Hayır Yoktur Ölçü: Rizkin makul ve hesaplı olması, ve sistemin müdahaleye açık olması. Dinamik ortamda hızlı hareket önemlidir. Rizki en yüksek siyasi system demokrasidir. Ancak ilerlemeye en açık ve hatta ilerleme için olmazsa olmaz olan sistem de odur. Türkiye nin en temel sorunu ANKARA SENDROMU dur. Yeni YÖK yasası Bürokratik Cumhuriyet i pekiştiren değil, yükseköğretimde Demokratik Cumhuriyet e geçildiğini gösteren bir yasa olmalı, ve diğer kurumlara örnek oluşturmalıdır. Türkiye nin önünün tam açılabilmesi ve dünya ile her alanda etkin olarak yarışabilmesi için, ülke insanı ve kurumlarına hala bir çocuk muamelesi yapan Ankara Vesayeti sona ermelidir. Geçmişte yapılan ve gelecekte yapılması muhtemel çocukluklar vesayetin devamı için bahane olarak kullanılmamalıdır. Türkiye nin artık yetişkin bir ülke olduğu ve rüştünü ispatlamaya hazır olduğuna inanılmalıdır.

19 Yerel Kurumlara Güven Örneği: BELEDİYELER Acemiliklerin, yolsuzlukların, kayırmaların en çok yapıldığı kurumlar olmasına ve bazı Belediye Başkanlarının en düşük eğitimli kişiler olmalarına ragmen, belediyeler, misyonunu en etkin yapan kurumlar arasındadır. Belediyeler birbirinden öğrenmekte, ve kabiliyetleri ölçüsünde belde halkına en iyi hizmeti vermeye çalışmaktadırlar. Bütün olumsuzluklara rağmen kimse belediyelerin lağvedilmesini istemez. TEKLİF: Etkin yönetim için valilikler kaldırılmalı, büyükşehir veya il belediye başkanları o ilin en yüksek mülki amiri olmalıdır. Ankara daki Bakanlıklar gibi merkezi kuruluşların illerdeki şubeleri de merkez kuruluş ile irtibatını valilik üzerinde değil direk olarak sağlamalıdır. Böylece yazışmalar dan doğan verimsizlikler sona erdirilmelidir. EĞER: Valilik sisteminin çok iyi işlediği düşünülüyorsa, belediyelerin kaldırılıp tüm belediye hizmetlerinin Ankara nın gözetimi altında valiliklerce yaptırılması lazımdır. Acaba bunu kim kabul eder?

20 Denetim Dışı Mükemmeliyet Örneği: DERSANELER Dersaneler, neredeyse hiçbir devlet denetimi olmadığı halde Türkiye nin en başarılı eğitim kurumlarıdır. Eğer liselerin (Genel, Anadolu, Fen, Öğretmen, Sosyal Bilimler, ) amacı öğrencileri üniversiteye (daha doğrusu üniversite sınavlarına) hazırlamak ise, bu amacı en iyi dersaneler gerçekleştirmektedir. Hem de yer, insan, ve kaynak sınırlarına ragmen çok programlı olarak. O HALDE: Akıl ve mantık, dersaneleri değil, liseleri kapatmayı gerektirir. Ve liselere harcanan para dersane ücreti olarak harcanmak üzere velilere verilmelidir (Dersanelerden hizmet alımı derken Başbakan belki de böyle bir modeli kastediyor.) KISSADAN HİSSE: Süreç ve Girdi yerine Hedef ve Çıktı odaklı olunmalıdır. Girdiler değil, çıktılar ölçülmelidir. Ağaçlar dallarına, budaklarına, vs değil, verdiği meyvelerin miktar ve kalitesine göre değerlendirilmelidir.

21 Evhamlar ve Güvensizlik: Terkettikçe Ülkenin Önü Açıldı 1980 sonrası devlet kontrolündeki ekonomi yanında özel teşebbüsün önü açılınca Anadolu Aslanları türedi ve milli gelir patladı. TL serbest konvetibilitiye açılınca, devlet koruması kalkan TL çöker dendi. Aksine en saygın paralardan biri olduk. Gümrük duvarları inince ekonomi çöker dendi. Aksine ekonomi patladı, ve millet Anadol, Murat gibi almak için aylarca sırada beklediği sözde arabaların mahkumu olmaktan kurtuldu. Kürtçe Kurs açılırsa korku damarları yine harekete geçti; açılan kurslara giden bile olmadı. Şimdi Anadilde Egitim ateşten gömlek oldu ve yine iltihaplı evham damarları depreşti. Türkiye $1 trilyon+ milli gelirle (kişi başı $15000) dünyanın 18. büyük ekonomisi olduysa, bu devlet in yapmasıyla değil, özel sektör önündeki engellerin kaldırılması yüzündendir. Türkiye de YÖK ün yapabileceği en büyük iyilik, üniversitelere modern dünya standardında en geniş hareket alanı sağlamasıdır.

22 Hayal Gücü ve Yaratıcı Düşünceyi Teşvik Yönünde Doğru Bir Adım Tek Tipçi, Tek Doğrulu Düşünce Tarzının Terkedilip Değişik ve Yenilikçi Olmanın Önünün Açılması Kaynak:

23 BTY Ekosistemi: Başarının Sırrı Amerika var olmuş en büyük inovasyon makinesidir ve yakın bir zamanda kopya edilemeyecektir. Çünkü bu, çok sayıda faktörün çarpımının ürünüdür: Ekstrem seviyede düşünce özgürlüğü, Bağımsız düşünceye yapılan vurgu, Sürekli yeni beyin göçü, Teşebbüs edip başarısızlığa uğramanın ayıplanmadığı bir risk alma kültürü, Yolsuzluğa bulaşmamış bir bürokrasi, Yeni fikirleri global ürünlere dönüştüren rakipsiz bir rizk semayesi sistemi ile para ve sermaye piyasaları. - Thomas Friedman, New York Times, 7 Mart 2004

24 Stanford Üniv Mezunları: Dünyanın 10. Büyük Ekonomisi (40,000 Firma, $2.7 trilyon yıllık satış) Source:

25 1 Kişinin Yarattığı Fark: Akademik İcatları Piyasaya Aktarmak November 24, 2012 Since 1980s. Dr. Robert Langer's Langer Lab at MIT : 811 patents (to his name) 25 companies 250+ companies have licensed or sublicensed Langer Lab patents. Attracted $220 million investment from Polaris Venture Partners. Developed products treat cancer, diabetes, heart disease and schizophrenia, among other diseases. In Dr. Langer s lab: 60 postdoctoral and graduate students at a time.

26 Milli Gelir Üretiminde: Bir Ülke ve Bir Kişi Syria (185,200 km2; 23 million) GDP in 2010: $60 billion ($2800 per capita) Steve Jobs ( ) (Son of a Syrian father + US mother) Apple: $109 billion revenue in 2011) Apple is the most valuable publicly traded firm in the world ($550 billion) Question: What if Steve Jobs were raised in Syria instead of the US?

27 Apple: En Yenilikçi Firmalar Listesinde Hala Listebaşı Source: Ross Rubin: There are different kinds of innovation. Apple s innovation focuses on bringing together different parts of an ecosystem and tightly integrating them together with meticulous attention to detail. (Screen from LG, battery from China) Samsung: Incorporate the latest technologies into its products. Dell: Focus on relatively unglamorous innovation in process and manufacturing. Google: Innovation in prototypes and concepts. Charles Golvin: A big distinction for Apple is the breadth of areas in which it innovates: hardware, industrial design, software, usability, retail. Apple has come under criticism for its products being largely evolutionary, rather than revolutionary.

28 GIDA MÜHENDİSLİĞİNDE İNOVASYON: KFC World's largest chain of fried chicken restaurants. 2 nd largest restaurant chain after McDonalds s. Founder Colonel Harland Sanders first gave the world a taste of his most famous creation, Original Recipe Kentucky Fried Chicken, featuring a secret blend of 11 herbs and spices. After a lot of experimenting in 1939 with a pressure cooker by varying cooking time, pressure, shortening temperature and level, he developed a process to fry chicken quickly under pressure with great taste. Founded: 1930 in Kentucky by Harland Sanders Franchise: 1952, Utah Number of locations: 17,000 in 105 countries Employees: 455,000 (2010) Revenue: US$ 9.2 billion (2011)

29 Istanbul Trafik Tıkanıklığının Maliyeti: $2 Milyar/yıl

30 IEEE: 2040 da Araçların %75 i Söförsüz Olacak General Motors' Cadillac division expects to produce partially autonomous cars at a large scale by 2015, and the automaker also predicts it will have fully autonomous cars available by the end of the decade, The Institute of Electrical and Electronics Engineers recently released predictions that autonomous cars will account for up to 75 percent of vehicles on the road by IEEE went even further, forecasting how infrastructure, society and attitudes could change when self-driving cars become the norm around the middle of the century." Source: 12/09/ieee-autonomous-2040/ (18 Eylül 2012)

31 Elektronik Göz: Araçları Şeffaf Hale Getirmek Researchers at Keio University in Japan have applied optical camouflage technology to automobiles, making the back seat appear transparent so the driver can see straight through it when backing up. Ultimately the researchers want to kill the blind spot by making the entire car appear transparent to the driver.

32 R&D Team to Improve Batteries for Electric/Hybrid Cars car-battery-research ,0, storychicagotribu ne.com/news/local/sns-ap-il-- The US Department of Energy chose Argonne to lead the effort after a national competition. The lab will receive up to $120 million over 5 years. Other members for the new Joint Center for Energy Storage include: 5 universities (Northwestern, U. Chicago, U. Illinois-Chicago, U. Illinois-Urbana Champaign, U. Michigan) 4 national labs (Lawrence Berkeley, Pacific Northwest, Sandia, SLAC National Accelerator Lab) 4 industrial partners (Dow Chemical, Applied Materials, Johnson Controls, Clean Energy Trust). 120 individuals working on battery technology around the country will visit the Argonne hub on a regular basis. Goal: To license the inventions fostered there for commercialization. A breakthrough in battery technology would have major implications for the auto, wind and solar industries.

33 Ultrathin Layers of Platinum Could Help Make Hydrogen Cars Affordable A fast and easy way to deposit platinum could reduce the amount of the precious metal needed for fuel cells. An electron microscope image shows platinum accumulated on a layer of gold By Kevin Bullis on December 6, 2012 A new method for quickly and cheaply depositing ultrathin layers of platinum might make it practical to reduce the amount of platinum used in fuel cells, thereby lowering the cost of fuel cells significantly. Current methods for applying atom-thick layers of platinum are slow and complicated. The new approach is said to be incredibly cheap and easy to implement (NIST). The researchers "showed that platinum dissolved in a solution can be deposited on a gold surface in one-atom thick layers by alternately applying a positive and negative voltage. The negative voltage causes two things: first, an atom-thick layer of platinum forms; and second, once those atoms are in place, a layer of hydrogen forms, thus preventing any more platinum from accumulating.

34 New Lighting Technology: Low-cost and Efficient Voices/2012/1203/New-plastic-lighting-savesenergy.-Goodbye-fluorescent-lights Researchers at Wake Forest University have developed a field-induced polymer elecroluminescent (FIPEL) lighting technology that silently gives off a soft, white glow, sans the annoying hum and yellow tint of fluorescent bulbs or the sharp, bluish hue of LED light fixtures. The lighting uses layers of plastic packed with nanomaterials that glow when an electric current is introduced. Not only does it quietly project soft, white light, it's also shatterproof, lowtemperature, and can be molded into almost any shape. "The light offers all of these features while being as energy efficient as today's most efficient lighting technologies, according to the developers. David Carroll, professor of physics at Wake Forest University,"says his new bulb is cheap to make and he has a 'corporate partner' interested in manufacturing the device." Dr. Carroll "believes the first production runs will take place in 2013

35

36 Top R&D Spending Firms (2011)

37 ÜNİVERSİTELERİN KALKINMADA ROLÜ

38 ÜNİVERSİTELERİN ROLÜ: ABD Örneği ABD de üniversitelerin yaygınlaştılması 150 yıl öncesine dayanır, ve ekonomiyi desteklemek amacıyla yapılmıştır. 2 Temmuz 1862 de başkan Abraham Lincoln, Federal hükümetin her eyalete yüzbinlerce dölüm arazı bağıslamasını öngören Arazi-bağış kanununu (Land Grant Act) imzaladı. Bu kanunun amacı, 50 eyaletin her birinde tarım ve makineleşmeyi desteklemek amacıyla birer Ziraat ve Mekanik Sanatlar Fakültelerinin kurulmasını sağlamak, ve buralarda çiftçileri ve makinacıları eğitmekti. Bu üniversitelerin misyonu, topluma ihtiyaç duyduğu eğitim, bilimsel araştırma, ve yerinde hizmeti sunmaktı. ABD nin tarım ve teknolojide dünya lideri olmasında eğitime yapılan bu yatırımım büyük etkisi olmuştur. Avrupa Birliği 2000 de Lisbon da 2010 yılına kadar dünyada rekabet gücü en yüksek ve bilgi-tabanlı en dinamik ekonomi olmak hedefini benimsemiştir.

39 Yeni YÖK Yasası (Taslak) Yeni Taslak için Belirlenen 5 Temel İlke: çeşitlilik', 'idari özerklik, yetki devri ve hesap verebilirlik', 'performans ve rekabet', 'çok kaynaklı gelir yapısı ve mali yönetim' ve 'kalite güvencesi' Yenilikler: Bir Örnek Olumlu: Devlet ve vakıfla beraber özel ve yabancı üniversitelerin açılması; yurt dışında kampüs açılması Olumsuz: Özel üniversitelere burs şartı, yabancı üniversitelere %75 yabancı öğrenci şartı. Kaynak:

40 ÜNİVERSİTELERDE GELİŞTİRİLEN TEKNOLOJİLER (ABD) Lisanslama Gelirleri (2010): $2.4 milyar (Toplam) $180 milyon, Northwestern University $178 milyon, New York University $147 milyon, Colombia University 12,281 Yeni patent başvurusu yapıldı 4469 Yeni patent alındı 613 Yeni başlangıç firması kuruldu (üniversite-sahipli zihni müllkiyet üzerinde) 657 Yeni ticari ürün geliştirildi. Kaynak: Association of University Technology Managers

41 Ekonomi Lokomotifi Olarak Araştırma Üniversiteleri Cornell University and the Technion-Israel Institute of Technology had secured the city's blessing -- as well as a plot of land and $100 million for city infrastructure investments -- to build a state-of-the-art applied sciences research campus" in the city. "The competition helps cement the idea research universities have been pushing in recent years that they can serve as economic engines to local communities and the country as a whole, and could spawn a host of similar initiatives in other cities." (New York Mayor Michael Bloomberg) Source:

42 NY: Cornell ve Technion un Roosevelt Adası nda Önerdiği $2-milyar lık Kampüsü Source:

43 Brezilya: 101,000 Öğrenciyi Yurtdışına Eğitime Gönderiyor Source:

44 Temel Referans: Küçük Hesaplar deği, Büyük Amaçlar Yazıcılar işsiz kalmasın diye Osmanlı matbaayı çok geç aldı. Sonunda ülke cahil kaldı, ve ülke kaybedildi. BTY politikaları geliştiirp uygulamaya koyarken, kısa vadeli menfaatlere değil, uzun vadeli hedeflere odaklanmalı.

45 BEYİN GÜCÜ

46 BEYİN GÜCÜ ve BEYİN GÖÇÜ Bu bilgi çağında en büyük güç bilgiyle donanmış eğitimli beyin gücüdür. Ülkelerin zenginlikleri artık sahip oldukları doğal kaynaklar ve sanayi üretimlerinden ziyade toplam beyin güçleriyle ölçülüyor. ABD de yabancı göçmenler Silikon Vadisi ndeki firmaların %52 sini kurdular, ve milyonlarca istihdam yarattılar. In the U.S. immigrants have founded 52 percent of Silicon Valley s companies and created millions of jobs. (Vivek Wadhwa, Washington Post, Oct. 4, 2011). YÖK: Üniversitelerde yabancı öğretim oranı %2 yi geçemez.

47 Patentlerin %76 sı ABD dışında doğanlardan

48 TERSİNE BEYİN GÖÇÜ (Çin, Almanya, Kanada) 48

49 EN İYİ BEYİNLER İÇİN GLOBAL REKABET

50 YENİ YÖK YASASI İÇİN ÖNERİLER

51 YÖK: Güvene Dayalı Kısa/Öz bir Kanun Dünya hızla değişmektedir, ve bu dinamik ortama uyum sağlayabilmek için sistemin esnek ve değişime açık olması gerekir. Yoksa, bugün yapılan kurallar kısa bir süre sonra ayakbağı olur ve verimi düşürür. O yüzden, eski alışkanlıklar bırakılarak, yeni kanun kısa, öz, ve esnek olmalı, ve değişik uygulamalara fırsat vermelidir. Gelişim ancak rekabet ortamında olur, ve rekabet de değişik yaklaşımlarla mümkündür. Yeni kanun, sistemi suistimal edecek olanları değil dürüstleri esas alarak hazırlanmalı, ve suistimal edebilecek küçük bir azınlık için de caydırıcı hükümler içermelidir. Herkesin potansiyel sahtekar olarak görüldüğü ve dürüst ve çalışkan kişilerin bu yüzden formalitelere boğulduğu bir sistem verimi düşürür, ve dünya ile rekabeti imkansız kılar. Kaldı ki bu tür kurallarla dolu komplike bir sistem sahtekarlığı önleyememekte, sadece dürüstlerin işini zorlaştırmaktadır. Yeni kanun evrensel geçerliliği olan esasları koymalı, ancak detaylar kurumlara bırakılmalıdır. Üniversiteler birbirlerinin farklı uygulamalarından öğrenmeli ve bir rekabet ortamı oluşmalıdır. Tek tipçilik yerine çoğulculuk esas olmalıdır.

52 Temel Prensipleri Koyan Kısa ve Öz bir Kanun Herşeyin en küçük detaylarına kadar belirlendiği bir sistemde yaratıcılığa yer yoktur. Böyle bir sistem lider değil, memur yaratır. Böyle rijit bir sistemle dinamizmin hükmettiği dünya ile yarışmak mümkün değildir. Farklı uygulamalara, insiyatife yer olmayan yerde gelişme olmaz; boş laf ve köhneme olur. Okullara yabancı öğrenci alma kriterleri konusunda serbetlik verilmiş olması güzel bir örnektir. Teklif: Özel Üniversiteler, öğrencilerini istedikleri gibi ve istedikleri sayıda alsın. Halka ve serbest piyasaya güvenilmelidir. Teklif: Devlet üniversiteleri kendi öğrenci kabul kriterlerini kendileri belirlesin. Teklif: Tez danışmalığı ders yükü değil Ar-Ge faaliyeti olarak değerlendirilmeli, ve bölüm başkanlarına hocalara 15 saate ders verdirebilmelidir. Yeni kanun 60 sayfa değil, 10 sayfa olmalıdır. Örneğin disiplinle ilgili sayfalarca metin yerine, disiplin konusu tek satırla üniversitelerin Senato larına havale edilebilir.

53 Öğretim Üyeleri ve Performans Değerlendirmesi Akademik hayatta akademik hürriyet ve serbestlik esastır, ve ürettiği fikirler ve getirdiği yenilikler ile topluma ışık tutması beklenen öğretim üyelerine en serbest ve esnek çalışma ortamı sağlanmalıdır. Öğretim üyelerinden öğretim, araştırma ve topluma hizmet görevlerini en etkin şekilde yapmaları beklenmeli, ancak öğretim üyeliği mesai saatleri gibi kısıtlarla memurluk konumuna indirgenmemelidir. Öğretim üyeleri ders ve ofis saatleri ve varsa komisyon toplantı saatleri dışında kampüste olmaya zorlanmamalıdır. Ancak her sene sonunda her öğretim üyesi bölüm başkanına yıllık bir faaliyet raporu vermeli, ve performansını belgelemelidir. Raporda bir yıl süresince verilen dersler, öğrenci sayısı, tez çalışmaları, açılan yeni dersler, sürekli eğitime katkılar, yazılan proje teklifleri, alınan projeler, her türlü yayınlar, verdiği seminerler, meslek örgütleri ve öğrenci derneklerindeki faaliyetler, üniversite komite görevleri, aldığı ödüller ve varsa patentler, danışmanlık yaptığı firmalar (danışmanlık yoluyla piyasaya bilgi aktarımı teşvik edilmeli ve öğretim üyesinin bu yolla kazandığı paraya karışılmamalıdır), vb belirtilmelidir. Öğretim üyeleri bu rapora dayalı olarak bölüm başkanı tarafından her yıl değerlendirilmeli, ve bu değerlendirmeler akademik yükseltmelerde ve performansa dayalı ücret artışlarında esas olmalıdır.

54 Akademik Yükseltme ve Doçentlik Mevcut akademik merdivende en kritik basamak DOÇENTLİK tir, ve bir çok akademisyen için doçentlik süreci adeta bir TRAVMA halini almıştır. Ancak doçentlik kriterlerini sağlayamayan bir akademisyen ömür boyu YarDoç olarak öğretim üyeliği yapabilmektedir. Yani mevcut doçentlik sistemi bir kalite control mekanizması değildir. YarDoç ve Prof luk kuruma bağlı rutin bir süreç iken, Doçentlik e bu kadar vurgu yapılması ve bu derece zaman ve kaynak ayrılması anlaşılır değildir. Doktora yapmak istiyenlerin temel bilgi seviyesi TUS gibi bir sınavla ölçülebilir. Teklifler: Mevcut merkezi doçentlik uygulamasına son verilmelidir. Doçentlik de, diğer akademik ünvanlar gibi, kurum tarafından verilmeli ve sadece verilen kurumda geçerli olmalıdır. Akademisyen olmayanlara Akademik ünvanlar verilmemelidir. Yurt dışındaki saygın kurumların verdigi lisans, lisansüstü, ve doktora dereceleri otomatik olarak eşdeğer kabul edilmelidir.

55 Doçentlik Kriterleri Akademik yükseltmelerde sadece yayın a dayalı mevcut sistem terkedilmelidir. Türkiye yayın sayısında dünyada 18nci sıradadır, ancak yayın etki faktöründe dünya ortalamasının altındadır. Teklif: Akademi sepeti Makale yayını, makale değerlendirme, atıf sayısı, h-indeks, sanat eseri Kitap veya kitap bölümü telif/tercüme Proje yazma (TÜBİTAK, AB 7. Çerçeve, Kalkınma Ajansı, Firmalar, vs) Proje yürütücülüğü/araştırmacılığı/değerlendiriciliği/izleyiciliği Patent alma/ürün geliştirme/lisanslama/şirket kurma/bilimsel rapor yazma Seminer/kısa ders verme/sem de kurs verme Yönetilen Master/Doktora tezleri (yüksek yetenekli insan yetiştirme) Firmalara/kurumlara danışmanlık Kurumuna yapılan katkı/verilen destek/komisyon görevleri Verilen dersler/açılan laboratuvarlar/yaptırılan lisans projeleri Mesleki konferans/kongre düzenleme; Bilimsel dergi editörlüğü Alınan ödüller, plaketler, davetli konuşmacı olma, panelistlik, medya

56 Öğretim Üyeleri - Görevlendirmede Esneklik Öğretim üyelerinin yükleri esnek olmalıdır. Öyle ki Bölüm Başkanı öğretim üyelerine Bölümün ihtiyacına göre değişik görevler verebilmelidir. Bölüm başkanları tam yetkili olmalıdır. Çok sayıda öğretim üyesi ders yükünü tez danışmanlığı ile doldurmakta, ve okula bile uğramamaktadır. Zayıf bölüm başkanları da bölümlerinde liderlik yerine sekreterlik yapmaktadır. Bölüm başkanları seçimle değil, seçim komisyonu ön çalışması belirlenen adaylar arasından Rektörün de onayını alarak Dekan tarafından atanmalıdır; gereğinde aynı mekanizma ile görevden alınabilmelidir. Standart olarak, bir öğretim üyesinin azami ders yükü 15 saat olarak belirlenmeli, ve ders verme dışında hiçbir şey yapmayan öğretim üyesine Bölüm Başkanı 15 saatlik ders verdirebilmelidir. Bölüm Başkanı, değişik komisyonlarda görev alan, öğrenci kulüplerinde faal olan, çok sayıda öğrenciye tez yaptıran (son 4 yıldaki toplam tez sayıları bir ölçüt olarak alınabilir), yeni dersler geliştiren, bölüme laboratuvar gibi yeni tesisler kazandıran, çok sayıda proje yürüten öğretim üyelerine çok daha az ders yükü vererek ders dışı faaliyetleri teşvik edebilir.

57 İLK 100 ÜNİVERSİTE LİSTESİNE GİRMEK Üniversitelere prestij kazandıran araştırma ve araştırmacılardır. Sosyal ve ekonomik alanlarda ülkelerin önünü açan ve çözüm üreten kurumlar da bu üniversitelerdir. İlk 100 e giren ünivesitelerimiz olmasını istiyorsak, dünyada ilk 100 e giren üniversiteleri incelemeli ve onların tecrübelerinden ve uygulamalarından öğrenmeliyiz lı yıllarda en köhne bir telekomünikasyon sistemini dünyanın hayranlığını kazanan en modern bir sisteme dönüştürdük ve bu altyapı ile Türkiye nin önünü açtık. Türkiye bu sayede çok alanda bir üst liğe çıktı. Aynısını neden yükseköğretimde yapmayalım? Yeter ki insanlarımızı bir tehdit değil bir kaynak olarak bakmaya başlayalım, ve onlara güvenle yaklaşalım. Kurumlarımızı halktan koruma içgüdüsünü terkedip, insanların önünü açalım.

58 2nci Öğretim Yerine Araştırma Cazip Hale Getirilmelidir 2nci öğretim kolaycılığı, üniversiteleri liselere çevirmekte, araştırmaların önünü kesmektedir. Özlük haklarda ciddi bir iyileştirme eşliğinde zor kararı alarak 2. Öğretim kaldırılmalı, ve ek gelir için proje yapmanın maddi cazibesi arttırılmalıdır. Yoksa, ülke teknoloji özürlü kalmaya mahkum olacaktır. Yazıcılar işsiz kalmasın diye matbaanın ülkeye girmesi yasaklanınca Osmanlı cahil kaldı, ve sonunda çöktü. Parmağa zarar gelmesin derken önce kol sonra da tüm beden kaybedildi. Aynı hata üniversitelerde yapılmamalıdır. Yabancı öğretim üyesi alımında yerliyi koruma yaklaşımı terkedilmelidir aynen futbolda olduğu gibi. Yabancı öğretim elemanını %2 ile sınırlayan kural kaldırılmalıdır. Yabancı öğretim elemanı alımı önündeki şüpheci yaklaşım ve ağır bürokrasi kaldırılmalı ve Türkiye cazip hale getirilmelidir. Türkiye artık Dünya ile yarışıyor, ve ancak dünya şartlarında rekabet edebilir. Öğretim üyeleri memur statüsünden çıkarılmalı, devlet üniversiteler ilintili kurumlara dönüşmelidir (TÜBİTAK örneği).