Hastanelerde İklimlendirme

Transkript

1 93TESKON/.KLİ-0 MMG, bu makaledeki ifadelerden, fikirlerden, toplantıda çıkan sonuçlardan ve basım hatalarından sorumlu değildir, Hastanelerde İklimlendirme ENER PELİN PELİN MÜH. Cumhuriyet Bulv. 86/103 İZMİR MAKÎNA MÜHENDİSLERİ ODASI İZMİR ŞUBESİ, ALİ ÇETİNKAYA BULVARI NO: 1 KAT: 1 ALSANCAK- İZMİR BİLDİRİ

2

3 HASTANELERDE İKLtMLENDİRME Ener PELİN ÖZET Bu yazıds, hastane içindeki çeşitli bölümlerde geçerli iç koşullar,bölümlerin havalandırma gereksinimi,hava filtrelerine ait temel bilgiler ameliyathanelerde kullanılan filtreler, ele alınmıştır. GİRİŞ Hastane ikhmlendirmesi f konfor iki imi endirmesinde önemsenmeyen bazı Konuların titizlikle ele alınmasını gerektirir. Servislerin farklı sıcaklık ve nem gereksinimi, servisler arasında hava sirkülasyonunun basınç farkı yaratılarak, önlenmesi, tedavi sürecinde ortaya çıkan mikroorganizmalar ve kimyasal artıkların havadan temizlenmesi ve duruma göre steril hava koşullarının sağlanması, kısaca hastalık ve tedavisi için gerekli uygun havanın verilmesi gereklidir, 01- GENEL Taze hava gereksinimi î Hastane içindeki hava, toz vs. yanında mikroorganizmalarla kirlenmiş durumdadır, Taze hava hava kirliliğini azaltan bîr faktördür,ha yalandırma sistemi uygun projelendirilerek, içerde pozitif basınç yaratılarak, dışardan filtre edilmemiş havanın girmesi önlenir. Dış hava, içeriye göre temiz bölgeden alınmalıdır Sıcaklık ve nem : Uygun olmayan hava koşulları, bakterilerin üremesine neden olur. Bazı bakteriler, bağıl nemi fazla hava koşullarında daha uzun süre yaşarlar, Dış hava emiş ağızları ; D»Ş hava, olasılığı ölçüsünde, exhaust ağızlarından uzakta ve farklı yönlerde bırakılmalıdır. Pis su havaiıklarından, yoğun trafik akışı olan caddelerden en az 9 m uzakta olmalıdır. Dış hava pancurunun entait noktası, döşeme seviyesinden 1.8 m yukarda bulunmalıdır. Çatı için bu yükseklik, 0.9 m. ye düşürülebilir, 0- HAVA FİLTRELERİ fçîn TEMEL BİLGİLER Filtre seçiminde, verim değeri başlıca kriterdir. Verim değerlen, kullanılan test metodu anılarak verilir. Filtrelerin kullanılma amaçlarına göre çeşitli test metotları uygulanır Toz tutuculuk (Weight ar res t anne)î ^Bilinen bileşimdeki toz, test edilecek filtre elemanından geçirildiğinde, ağırlık olarak ölçülen konsantrasyonun, giren hava konsantrasyonu ile farkının giren hava konsantrasyonuna bölümü, olarak ifade edi! i r, 481

4 0,0-* Lekeleme metoduna före verim (Dust-spot efficiency) Görülebilir karakteristikteki toz zerrelerinin test edilen filt re elemanından geçtikten sonra, özel bir filtre kağıdı Üzerinde bıraktifı izlerin ışık geçirgenliği ile ölçülür, 0,03- Sodyum alevi testine före verim (Sodium flame test efficiency) Sodium chloride solüsyonu, test edilen filtrenin üst yüzüne sevk edilen havanın içine enjekte edilir. Buharlaşan solüsyonun ortalama köşegen huyuklüğu 0,8 jım, maksimum 1,7 pm, % 58 i 0,1 pm dan küçük kristalleri, filtreden geçtikten sonra» bir hidrojen alevinin rengini, hava nın konsantrasyonuna bağlı olarak, değiştirir. Filtrenin penetrasyonunnn anında tesbitini sağlar«0..04-» DOP testine göre penetrasyon (DOP penetration test) IIEPA filtreler için kullanılan bîr test metodudur. DOP (Dioctyl Phthalate) buharı, hava ile birlikte filtrenin bir yüzüne verilir. Difer yüzünden özel bir cihazla yakalanarak, fotometre ile ölçüm yapılır, Filtrelerle ilgili bir diğer terim de» toz tutma kapasitesidir«0,05- Toz tutma kapasitesi (Dust holding- capacity) Belli bir karışıma göre hazırlanmış tozlar, test edilen filtre havasına verilir. Test süresince kirlenen filtrede basınç düşümü artar. Basınç düşümü imalatçının önerdiği maksimum değere vardığında, toplanan toz miktarı ölçülerek kapasite tesbit edilir, Ö 06- Filtrelerin Icons t ruks iyonl ar i ı Filtreler - grene! 1 ikle, havalandırma sant r al 1 ar ında f teçhizatın kirlenmesini önlemek amacı ile, ısıtma ve soğutma serpantinlerinin ö- nttne kanulur. Temiz odalar için kullanılan yüksek verimli filtreler* kullanım noktasına yakın bir veya birkaç hücre İçine yerleştirilir, Ameliyathanelerde bu, bütün tavanı filtre bankosu haline getirerek sağlanır* Diğer maksatlar için temiz odalarda, bir duvar da bu işlevi görebilir. Filtrelerin seçimi ve işletilmesinde, aşafıdaki özellikler gözet İ lir, 1- Filtreler, havanın taşıdığı, özelliklere uygun olmalıdır. A- şırı yüklemeleri emniyet altına almak için, * büyük seçilmelidir, - Filtreler, havanın kirliliği, mahallin istedifi temizlik derecesif beklenen basınç düşümü, çalışma sıcaklıft, bakım kolaylıtı gibi işletme şartlarına uygun olmalıdır* 3- Tesisatın yatırım maliyeti yaninda f verim, uygunluk 9 bakım değiştirme veya temizleme süresi gibi unsurlardan oluşan işletme maliye ti de hesaba katılmalıdır. Bir havalandırma sisteminde, filtrelerin koııstrüksiyonunda aşağı daki hususlara dikkat ediîîr* 1- Filtreye kanal bağlantısı, boyut ve şekil itibariyle, havanın t Um filtre yüzeyline rahatça dağılmasını sagl amal ıdı r «- Filtrenin önünde ve arkasında, kontrol ve servis için gerekli 0,5 ila 1,0 m boşluk bırakılmalıdır, 3- Filtre değişimi için uygun Ölçüde giriş kapısı bırakılmalıdır 48

5 4- Temi a hava tarafında b ti t II rı bağlantılar, filtre edilmemiş hava nın'sızmasını önleyecek şekilde contalı yapılmalıdır, 5- Filtrenin önündeki ve arkasındaki bölümler nyd11 ti 1 a 11îmamlıdır 6- K u l l a n ı l m a y a n filtrelerin hava giriş tarafı uygun bir panjurla kapat ı lab! Intel ldfr T- Filtrelerin giriş çıkış fark basıncının artması kirlendiğine işaret eder* ö z e l l i k l e I1EPA filtre hücrelerinde bunu ölçen ve haber veren bir sinyalizasyon bulunması faydalıdır«çeşitli uygulamalarda verim ve tiplerine göre filtre seçimine i- lişkin bir çizelge ekteki tablo*! de verilmiştir. H a s t a n e l e r i n muhtelif b ö l ü m l e r i n d e kullanılması öerllen filtrele rin verimleri aşağıda tablo. de verilmiştir. Tablo» 03- HASTANE BÖLÜMLERİNDE HAVA DEĞİŞİMİ VE BASINÇ İLİŞKİSİ Hastane bölümlerindeki normal aktîviteler f havadaki mikroorganizmaların yayılmasına sebep olur. Havalandırma sistemi, bakterilerin çevreye saçılmasını mümkün oldufunea önlemelidir. Endüstriyel temiz o dalarda kullanılan laminer akım şekli, hastanelerin özellikle kritik bölümleri için tercih nedenidir. Özellikle, cerrahi müdahale, ameliyathane ünitelerinde, laminer akım gereklidir. Bu akım herhangiblr entelle karşılaşıp boziılmamal ıdı r Hava akiminin ortam içindeki hızı, 483

6 ~ ~, J^^.^ _<_,.,,. _»_.,.,....._ f! m/s» 0,10 m/s spçllir. Enf rks i yon«hassas odalarda da laminer akım İ s t: en Ir. Odalar ve katlar arasında, açık kapı 1 ar f has t a sirkülasyonu, sıcaklık farkı, dikey şaftlarda merdivenlerde ve asansör boşluftundaki ba ca etkisi nedeni le tabii hava sirkülasyonu vardır, Yukardaki faktörlerin hepsini kontrol altına almak pratik olarak olanaksızdır.ancak f ha~ va dağıtımında, ihtiyaca före pozitif veya rıefatif basınç safi anabî 1 i r, Bu yolla ters yönde bir hava hareketi yaratılarak, denge saf 1anabi1 ir. İzolasyon odaları, otopsi odaları yüksek oranda bulaşıcı kalıntı içeren odalarda, komşu ortama yayınımı önlemek İçin negatif basınç yara ttlır. Negatif basınç, exhaust edilen havadan daha RI hava Uflemekle safi anır. Cerrahi servi si erdeki amel iyethane1 erde, bunun aksi istenir, Bak teriyel kalıntılardan arınmış hava istendiğinden, bitişik oda ve koridorlara göre, bu mahallerden hava hareketini önlemek üzere, por.it if basınç yaratılır. Pozitif basınç, exhaust edilen havadan daha fazla hava Uflemekle sallanır. Negatif veya pozitif basınç farkını muhafaza etmek için, oda kapıları altındaki boşluk minimuma indirilir» Havalandırma basınç ilişkisi, tablo,3 de verilmiştir. Havalandır ma sistemi, hava akımı, temiz ortamdan daha az temiz ortama olacak şekilde projelendirlime!idir. Tablodaki hava değişim sayıları, mahal kullanılmadlfti zaman, tekrar kullanıma açıldığında, basınç dengesi süratle kurulabilecekle, % 5 azal tı1 abi 1 ir Enerji ekonomisi sağlamak için, ortam içinde, ayrıca ki İma cihazı, fan-coil ( reclniflated unit ) kullanılabilir. % 100 dış hava ile ça lışan sistemlerde, bu olanaksız ol dutundan, enerji ekonomisi ısı geri kazanım cihazları ( heat recovery unit ) ile sağlanır. 04-CERRAIll SERVİS! Hastanede aseptik koşulların, en titiz şekilde kont ro I erli İdî t i bölümdür. Burada cerrahi ekipmandan ve operasyon ekibinin çalışmaların dan bol miktarda bakteri ge 1 ir. Ameliyathanede en hassas yer, ameliyat masası ve yakın çevresidir Ameliyathane Orta büyüklükte bir hastanede, ameliyathane, acil durumlar dışın da 8-1 saat arasında kullanılır* Enerji ekonomisi sağlamak maksadı i» le kullanma saatleri dışında, hava miktarının azaltılması istenir. Bu durum genel basınç dengesini bozabilir* Proje aşamasında ameliyathane ti i ıı kullanılma koşulları hastane yönetimi tarafından bildirilmelidir. Amelİya thanede i s teni 1 en koşul I ar şa idadir. 1- Sıcaklık 0 ila 4 C arasında ayar 1anabiImelİdir. - Bafıl nem minimum % 50 maksimum % 60 olmalıdır. 3- Pozitif basınç % 15 fazla hava vererek saf 1 anma 1ıdır. 4- Kapılar sızdırmaz olmalı, duvar ve tavanlarda, sızdırmazlık sağlanma! ıdır * Mümkünse oda içindeki po?,i 11 f 4 basınç özel- bir manometre 484

7 ile izi enebîime 1 i d i r 5- Mahal içindeki nem ve sıcak!ık ölçen cihazlar, kolayca görüne ni lir bir yerde o İmalıdır. 6- Filtre verimi tablo* ye uygun o İmalidir. 7- Genellikle temiz hava tavandan verilir» Çevre duvar 1 ar ındalci döşemeye yalcın exhaust menfezleri ile çekilerek, aşağı doğru laminer a- kım teşkil edilir. Komple filtre bankosu hâline geçiri İmiş bir tavan ve ya, özel olarak imal edilmiş bir filtre hücresini içeren bir veya bir kaç tavan difüzöründen üfleme yapılır, 8- Kanallarda akustik tecrit yapılacaksa, yancın emniyeti yanın da mantar üremesini engelîiyen bir boya ile korunmalıdır» 04»Z~ Postoperatif servis Ameliyathane ile bağlantılı kul lanı lir. Sıcaklık 4 C, bağıl nem minimum % 50 f inaks imum % 80 olmalıdır* Ameliyat sonrası hastada a neşteri kalıntısı nedeni ile doğan kokunun dışarı sızmasını önlemek ü- zere f bu mahalde dış hava ile havalandırma Önemlidir. Burada da pozitif basınç safi anmaiıdır. 05- DOÖUM SERVİ" S t Cerrahi servis koşulları burada da sağlanmalıdır* 06- ÇOCUK SERVİSİ Yeni doğanların hastane ortamına uyum saglaınaları için sıcaklık ve nem sabit tutulmalıdır«hava akımı draft etkisi yaratmamalıdır. Hava tavan difttzörleri iîe veril ir» döşemeden en az 75 mm yukarıya konulmuş dönüş menfezleri ile çeki lir * Tanı teşekküllü çocuk servislerinde, muayene odaları için, 4 C sıcaklık, minimum % 30 maksimum % 80 bağıl neni istenmektedir«annenin bölümü de benzer koşullara sahip olmalıdır. Çocuk bakını ünitesinde, mua yene bölümüne ve doktor odalarına göre pozitif basınç sağlanmalıdır. Eseriya f muayene bölümü ile bakım bölümü arasına bu maksatla bir koridor konulur, özel bakım Uni t es inde 9 genellikle kuvöz vardır, Kuvözden çı karılan çocukların dışarıya uyumu için f 4 C ile 7 C arasında ayarlanabilir sıcaklık ve minimum % 30 ila maksimum % 70 arasında değişken batıl nem istenir, MUşahade odasında, sıcaklık ve neni diğer bölümlerdeki gibidir Bu bölümdeki çocuklarda nadir görülen semptomlar olabileceği ihtimaline karşın f havanın etiger bölümlere yayılmasını önlemek özere, negatif ba - smç sağlanır«07- ÂCİL SEEVtS - Bu servis, başvurul ar in çokluğu ve temizliğe riayet etmemele ri nedenile hastanenin en kirli bölümüdür, Tablo,3 teki travma odası ko şulları f^eçer 1 idi r * Sıcaklık ve nem ameliyathanedeki gibi olmal ıdı r Bek leme salonunda hava değişimi en az 10 defa/h olmalıdır* Beklemede ve o- fislerd@ f sıcaklığın ve nemin konfor şartlarını sağlaması yeterlidir. 48S

8 08- BAEIM SERVİSİ Hasta odaları I Tablo, ve tablo*3 de filtre verimi ve hava defişim defterleri kokuyu ve ara enf eksiyoîilar i önleyecek durumdadır, İzole edilmiş hasta odalarına % 100 diş hava verilir, Kış dizayn sıcaklıftı 4 C kuru termometre f % 30 baftıl nem f yaz dizayn sıcaklığı 4 C kuru termometre f % 5o batil nemdir, Odalarda fan-eoıl kullanıldığında, oda içindeki WC hacimlerin den, verilen dış havaya eşdefer exhaust yapılır* 08.- Yolun bakım I Buraya postoperatif bakım ile koroner bakım arasında defişken klinik şartlarda, hastalar gelir* 4 C ila 7 C arasında değişken kuru termometre, % 30 ila % 60 arasında defişken bağıl nem ile birlikte pozitif basınç istenir* 09- AMELİYATHANE UYGULAMALARI 09,1- Temiz oda uygulama etüdü Resim, î 09*- Temiz oda uygulama etüdü Resim*? Çevresi ile birlikte çift zonlu santral akış şeması Resim,3 Ameliyathane, doktor odalarından bir koridorla ayrıimiş t ir* Orta büyük lukte bir özel hastanede, maliyeti ar 111rmamak için çift asonlu tek sant rai kullanılmıştır* Cihazın bölümleri şöyledir!.zon. ikinci derecede temiz odalar dönüş damperi Dış hava giriş damperi karışım hücresi Sentetik Amer Glas M57.5 EU Torba filtre Varice! EU 6 Torba filtre Varice I EU 9 Çift devirli aspiratör 1450/75 d/d 7483/3741 ms/h Isıtıcı serpantin Kcal/h Soğutucu serpantin Kcal/h Birinci zon alın (face) ve hy-pass damperi İkinci zon face (face) ve by-pass damperi l.zon«birinci zon exhaust aspiratörü 3741 m*/h Exhaust damperi Isıtıcı Üç yollu motorlu vanası Soğutucu üç yollu motorlu vanası Birinci zon IIEPA filtre hücresi Birinci zon servise girdiğinde? damperi otomatik olarak max kortuma açılacaktır» Dış hava giriş damperi max. konuma açılacaktır* Birinci zon IIEPA filtre hücreleri firiş damperi max,konuma açılacaktır. Exhaust aspiratörü çalışmaya baş 1ıyacaktır. Santral vantilatörü yüksek devire geçecektir* Mevsim durumuna göre f ısıtma veya şofutma serpantini devrededir«her zonun 7 no«lu zon duyar elemanlarının 4 no»lu elektronik panellere gönderditi sinyal sonucu, paneller, no.lu-alın (face) ve by-pass damperlerini gerekli konuma fetirecekt ir. Serpantin çıkış sıcaklığını öl- 486

9 çen 7 no,lu duyar eleman f gerekli iördüiünde f 4 no.lu panel vasıtası! sofutııcn Uç yollu vanasına veya ısıtıcı Uç yollu vanasına kumanda ede«cekt i r * 10 HÖ*1U dış hava kompaıızasyon termos tadı,? no*lu ikinci %on hissedicisi ile birlikte, 6 no*lu panel vasıtası ile, ikinci zon no*lu alın ; (face) ve by-pass damperlerine kumanda edecektir* Birinci zon servisten çıktığında } Exhaust aspiratörü duracaktır» Exhaust aspiratörü çıkış damperi kapanacaktır. Dış hava giriş damperi inin* konuma kapanacaktır* Santral aspiratörü düşük devire geçecektir* Birinci zon IIEPA filtre hücreleri damperi kapanacaktır* HEPA filtre hücreleri damperi, filtre kirlendiği xaman da kapatılmalıdır» Bu f bir U manometresi ile kontrol edilerek manual olarak yapılabil difi gibi, statik basınç hissedicisi ile otomatik olarak yapılabilir* KAYNAKLAR I İ98Î ASHRAE Handbook System and Application İ988 ASHRAE Handbook Equipment Air Conditioning Engineer ing WP Jones-Edwar ÖZGEÇMİŞ! İTÜ Makina Fakttlleşinden, 1961 de diplomasını aldı, 1968 yılına kadar çeşitli kamu ve özel teşebbüslerde, mekanik tesisat şantiye şefi olarak görev yaptı, 1968 yılında, mekanik t es i sat pro je, yüklenici ve danışman lık hizmetleri veren bürosunu açtı, 1968 İla 1973 ve yılları arasında makina muhendi s 1 if i eğitimi veren çeşitli kıırııluşl arda öğretim görevlisi olarak part-time çalıştı. Halen kendi bürosunda mekanik tesisat proje ve danışmanlık hizmetlerine devam etmektedir» 487

10

11 HÂSTAKİ BötOMLERlHDE HÄVH DEĞİŞİMİ?! BASİRÇ İLİŞKİSİ İŞLEV Komşu Bölümlerle basınç Minimum Dış hava Deifişiıi Minimum Toplam hava Detişimi Exhaust Oda- unit Kullanımı CERRAHÎ SERVIS lıeliyathanı (! 100 dış hava ) ameliyathane ( tç havi sirkülasyonu Postoperttıf servis I ray Dofuı Çocuk odası süiti Travma bolumu ÇOCUK B0L0N0 Hasta odası Tuvalet îofun bakım fsolişyon îsoîasyon girişi Hasta odaları koridoru TEDAVİ VE TEŞHİS Muayene odası Tabiplik İcıane Tedavi odası 1 ray PİEİk terapi ve hidroterapi lirli luhaîaıa Temi«iuhifiii Otopsi Bakteriyoloji laboratuarı Biyokimya Citoloji Histoloji iuklear tıp Patoloji İıroîoji ItEHET BOLONLERt Mutfak t Çamaşırhane P ) P PP P PP I- I p t- 4- P P - S I p H E PP R 1f P 4' I İ ««6 S İ 6 6S $ Evet Hayır Hayır Hayır Hayır Hayır Hayır Hayır İstenirse Davluıbiilardan çekilen havayı karşılamak fixere verilen Ute htva, davlumbaıîar çalışmadığı lalan poıitif basınç yaratmak üzere, faıla tutulur, Tablo,3 489

12

13

14

15

16