Yem Bitkileri, Çayır ve Mera. Prof.Dr. Cengiz Sancak Ankara-2015

Transkript

1 Yem Bitkileri, Çayır ve Mera Prof.Dr. Cengiz Sancak Ankara-2015

2 Kaynaklar

3 Yem bitkileri nedir? Evcil hayvanların yes il ot, kuru ot, tane yem, yumru yem, silo yemi vs. ihtiyacını kars ılamak amacıyla tarla topraklarında yetisţirilen bitkilere YEM BIṪKI LERI denir.

4 Türkiye de Çayır ve Mera, Yem Bitkileri Tarımının Durumu ve Hayvan Varlığı

5 Türkiye'ʹde yem bitkisi ekim alanındaki değişmeler (ha). (2015 Yılı TÜİK Verileri) Yıllar Yonca Korunga Fiğ Burçak Hayvan Pancarı Mürdümük Üçgül Yem Şalgamı İtalyan Çimi Sorgum Mısır Silaj

6 Bazı Ülkelerde Yem Bitkileri Ekim Alanları Ülke Toplam Ekilen Tarla Alanı (m ha) Yem Bitkileri Ekim Alanı (m ha) Yem Bitkileri Ekim Alanlarının Tarla Arazisi İçindeki Oranı (%) Avustralya ,8 Y.Zelanda ,7 ABD ,0 İngiltere ,4 Fransa ,8 Almanya ,5 İtalya ,2 Danimarka ,2 Hollanda ,4 Yunanistan ,7 Bulgaristan ,3 Romanya ,0 Türkiye ,4 Kaynak: FAO, 2007 ve 2015 Türkiye İstatistik Kurumu(TUİK)

7 Dünyada mera alanları Dünya mera alanları 3.4 milyar hektar Türkiye dünya mera alanı sıralamasında 14,6 milyon ha ile 46. sıradadır.

8 Dünyada mera alanları Dünyada mera alanları ABD Ø Mera arazileri büyük ölçekli olarak özel kişiliklerin mülkiyetinde bulunmaktadır. Federal devlete ait araziler eyaletlere ve çiftçilere dağıtılmış, şahıslardan sembolik ücretler talep edilmiş veya karşılıksız olarak verilmiştir. Ø Ülkenin toplam arazi varlığı içindeki oranı %27 Ø Hayvanların tükettiği kaba yemin; %40 ı meralar, %20 si tarla tarımı kapsamında yer alan yem bitkileri üretimi ve %40 da yoğun yemler ÇİN Ø Yerel hükümetlerin yönetiminde, meraların sahibi devlettir. Ø Meraların bir bölümünün hayvancılık yapmak koşulu ile uzun dönemli sözleşmelerle, kullanma hakkı kişilere verilmektedir. Ø Ülkenin toplam arazi varlığı içindeki oranı %42

9 Avrupa Birliği - mera alanları AB Mera alanı 181 milyon ha 11.5 milyon ha ile İngiltere, 11,1 milyon ha ile İspanya, 10 milyon ha ile Fransa, 4,9 milyon ha ile Almanya, 4,5 milyon ha ile Romanya, 4 milyon ha ile İtalya,

10 Avrupa Birliği - mera alanları Ø Ø Avrupa Birliği ülkelerinde meralar, hem hayvanların kaba yem kaynağı hem de çevre korumada çok önemli doğal kaynaklar olarak algılanmakta, ekolojik koşulların ve özellikle yağışın elverişli olması nedeniyle, pek çok ülkede meralar yüksek girdi kullanımıyla çok verimli ve karlı işletmeler olarak değerlendirilmektedir. Çoğunluğu özel mülkiyette olan meralar, uzmanlaşmış hayvancılık işletmeleri tarafından bilimsel esaslara uygun olarak korunup kullanılmaktadır. Ø Hayvanların yemi; İrlanda da %97 si, İngiltere de %83 ü, Fransa da %71 i, Hollanda da ise %54 ü meralardan karşılanmaktadır.

11 Ülkemizde Hayvan varlığı ve Yem İhtiyacı Büyükbaş Hayvan Birimi (BBHB) 500 kg kabul edilmektedir. Hayvanlara günlük, canlı ağırlığının %2,5 i kadar kuru ot veya %10 u kadar yeşil ot yedirileceği esas alınmaktadır yılı hayvan varlığımız hesaplandığında;; BBHB ortaya çıkmaktadır. Buna at, katır ve eşek de eklendiğinde;; BBHB olmaktadır. Günlük ton kuru ot veya Günlük ton yeşil ot ihtiyacı demektir. Yıllık yaklaşık 54,5 milyon ton kuru ot veya Yaklaşık 217,7 milyon ton yeşil ot ihtiyacı demektir.

12 Yem Bitkilerinin Ekim Nöbetindeki Faydaları 1. Baklagillerin köklerinde bulunan yumrucuklarda (Nodozite) yaşayan yumrucuk bakterileri (Rhizobium sp.) havanın serbest azotunu toprağa bağlarlar. 2. Baklagil ve buğdaygil yembitkileri yetiştirildikleri toprakta bol miktarda kök artığı bırakarak, toprağın organik maddece zenginleşmesini sağlarlar. 3. Baklagil ve buğdaygil yembitkilerinin ekim nöbetine alınması toprağın çeşitli katmanlarından faydalanılmasını sağlar. 4. Ekim nöbetine alınan yembitkileri sayesinde işgu cü buẗu n mevsimlere dağıtılır. 5. İşletmede uygun bir ekim nöbeti taprakta erozyonu (toprağın aşınıp taşınmasını=aşınımı) önler. 6. Aynı bitkilerin bir tarlada u st u ste ekilmesi hastalık ve zararlıların çoğalmasına yol açar. Uygun bir ekim nöbeti bu zararın azalmasına, daha garantili bir u ru n alınmasına yardım eder. 7. Ekim nöbeti sayesinde bir u ru nu n herhangi bir nedenle zarar görmesi halinde diğer u ru nlerle zarar kapatılır.

13 Türkiye de Yem Bitkileri Tarımının Sorunları 1. Tarım işletmelerininçokküçük ve arazilerin parçalı olması, 2. Tohumluk sorunu, 3. Değişik ekolojik bölgelere uygun yüksek verimli çeşitlerin ıslah edilip geliştirilmemiş olması, 4. Yem bitkilerinin hayvan beslemedeki önemlerinin yeterince bilinmiyor olması, 5. Hayvansal ürünlerin işlenme, satış ve dağıtımında yaşanan sorunlar, YEM KÜLTÜRÜNÜN İLKELERİ

14 6. Yem bitkilerinin toprak ve su koruma, tarımda verimliliğin artırılması, hastalık ve zararlıların yaygınlaşması engellemesive diğer birçok yararının tam olarak bilinmemesi, 7. Yem bitkileri tarımında ekim, bakım, hasat, harman ve değerlendirme gibi işlemlerin iyi bilinmemesi ve bu işlemleri gerçekleştirmek için gerekli olan alet ve ekipmanların yetersiz olması, 8. Başlangıç giderlerinin diğer tarım ürünlerinegöre fazla olması, YEM KÜLTÜRÜNÜN İLKELERİ

15 9. Yem bitkileri ürünün paraya dönüşmesi uzun zaman almaktadır, 10. Yem bitkileri ürünlerinin satışı, depolama ve korunması zor ve fazla yer kaplamakta, 11. Yüzyıllardır gelen alışkanlıklar YEM KÜLTÜRÜNÜN İLKELERİ

16 Yem Bitkilerinin Önemi 1) Yem Bitkilerinin Hayvan Beslemedeki Önemi 2) Yem Bitkilerinin Toprak Korumadaki Önemi 3) Yem Bitkilerinin Toprak Verimlilig ine Etkisi 4) Yem Bitkilerinin Ekim Nöbetindeki Yeri ve Önemi 5) Yem Bitkilerinin Yes il Gübre Olarak Kullanımı Yönünden Önemi

17 Yem Bitkileri Tarımının Şekilleri 1. Ana Ku ltu r Bitkisi Olarak Yetisţirme 2. Ara Ziraati Olarak Yetisţirme a) Alt Ekim b) Anıza Ekim c) Sonbahar Ekimi

18 Yem bitkileri yetiştirme tekniği TOHUMLUK : ü Sertifikalı Tohumluk kullanılmalıdır. ü Tohumlar temiz olmalı, ü Çimlenme gücü yüksek olmalıdır. Özellikle baklagil yem bitkilerinin tohumlugŭnda sert tohum oranının ü düs ük olmasına veya en iyisi hiç olmamasına dikkat edilmelidir.

19 Küçük tohumlu yem bitkilerinin ekilebileceği en iyi tohum yatağının özellikleri 1. Toprak iyice ufalanmış olmalıdır, 2. Ufalanan toprak bastırılmalıdır, 3. Tohum yatagĭ besleyici olmalıdır, 4. Tohum yatagĭ yabancı otlardan arınmış olmalıdır, 5. Tohum yatagĭ erozyondan korunmuş olmalıdır.

20 Yem bitkilerinin hasat zamanı Baklagil yem bitkilerinin ot ic in hasat zamanı c icȩklenme devresidir, Bug daygil yem bitkilerinin ot ic in bic im zamanı bas aklanmayla c icȩklenme arasındaki devrededir, Baklagil yem bitkilerinin tohum hasat zamanı en alttaki baklaların sararıp esmerlesţig i do nemdir, Bug daygil yem bitkilerinin tohum hasat zamanı tohumlarının % 10 unun tamamen olgunlasţıg ı do nemdir.

21 Yem Bitkilerinin Sınıflandırılması 1. Botanik yönden sınıflandırma a) Buğdaygiller (Poaceae=Gramineae) b) Baklagiller (Fabaceae=Leguminosae) c) Diğer Familyalar 2. Yetiştirme istekleri yönu nden sınıflandırma a) Serin mevsim yem bitkileri b) Sıcak mevsim yem bitkileri 3. Ömu rleri yönu nden sınıflandırma a) Tek yıllık yem bitkileri b) İki yıllık yem bitkileri c) Çok yıllık yem bitkileri

22 4. Kullanım amaçlarına göre sınıflandırma a) Yeşil yem bitkileri b) Kuru ot bitkileri c) Tane yemi bitkileri d) Yeşil gu bre bitkileri e) Silaj bitkileri f) Yumru yem bitkileri 5. Habituslarına (Dış göru nu m şekillerine) göre sınıflandırma a) Yumaklı b) Çimli (Sülüklü Köksaplı)

23 Sülük (stolon) Köksap (Rhizome)

24 6. Diğer Yönlerden Sınıflandırma a) Tuza dayanımları yönu ndensınıflandırma b) Kurağa dayanımları yönu ndensınıflandırma c) Yeşil alan bitkisi yönu nden sınıflandırma

25 Botanik yönden sınıflandırma Baklagil Yem Bitkileri Medicago sativa- Yonca Onobrychis sativa- Korunga Vicia sativa- Fiğ Vicia ervilia- Burçak Vicia pannonica- Macar fiği Vicia narbonensis- Koca fiğ Pisum arvense- Yem bezelyesi Lotus corniculatus- Sariçiçekli gazalboynuzu Trifolium repens- Ak u çgu l Trifolium pratense- Çayır u çgu lü Trifolium hybridum- Melez u çgu l Trifolium incarnatum- Kırmızı u çgu l Buğdaygil Yem Bitkileri Agropyron cristatum- Otlak Ayrığı Agropyron intermedium- Mavi ayrık Agropyron elongatum- Yu ksek otlakayrığı Bromus inermis- Kılçıksız brom Dactylis glomerata- Domuz ayrığı Phleum pratense- Çayır kelpkuyruğu Lolium perenne- Çokyıllık çim Lolium italicum- İtalyan çimi Festuca ovina- Koyun yumağı Festuca rubra- Kırmızı yumak Festuca arundinacea- Kamışsı yumak

26 Botanik yönden sınıflandırma Diğer Familyalardan Yem Bitkileri 1. Ispanakgiller (Chenopodiaceae) Familyasından Beta vulgaris ssp. rapa- Hayvan pancarı 2. Şemsiye Çiçekliler (Umbelliferae) Familyasından Daucus carota ssp. sativa- Hayvan havucu 3. Bileşikgiller (Compositae) Familyasından Helianthus tuberosus- Yer elması 4. Kabakgiller (Cucurbitaceae) Familyasından Cucurbita pepo convar. citrullinina- Yem kabağı 5. Gu lgiller (Rosaceae) Familyasından Sanguisorba minor- Çayır du ğmesi 6. Haçlı çiçekliler (Cruciferae) Familyasından Brassica rapa Yem şalgamı Brassica napus olifera Yemlik kolza

27 Hayvan pancarı

28 Hayvan pancarı

29 Hayvan havucu

30 Yer elması

31 Hayvan kabağı

32 Çayırdüğmesi

33 Yem şalgamı

34 Yetiştirme istekleri yönünden sınıflandırma 1. Serin mevsim yem bitkileri 2. Sıcak mevsim yem bitkileri

35 Serin mevsim yem bitkileri Baklagil Yem Bitkileri Yonca Medicago sativa Korunga- Onobrychis sativa Fig - Vicia sativa Tüylü fig - Vicia villosa Burçak- Vicia ervilia Yem bezelyesi- Pisum arvense Çayır üçgülü- Trifolium pratense Ak üçgül- Trifolium repens Kırmızı üçgül- Trifolium incarnatum Mürdümük- Lathyrus sativus Buğdaygil Yem Bitkileri Otlak ayrıgĭ Agropyron cristatum Mavi ayrık- Agropyron intermedium Yu ksek otlak ayrıgĭ- Agropyron elongatum Kılc ıksız brom- Bromus inermis Domuz ayrıgĭ- Dactylis glomerata Yabani otlak arpası Elymus junceus C ayır kelp kuyrugŭ- Phleum pratense C ayır salkımotu Poa pratensis C ayır tilkikuyrugŭ- Alopecurus pratensis

36 Sıcak mevsim yem bitkileri Yem börülcesi- Vigna sinensis Ak acıbakla- Lupinus albus Sarı sakalotu- Andropogon ishaemum Köpek dis i- Cynodon dactylon Darı türleri- Panicum sp. Cindarı- Setaria italica Sudan otu- Sorghum sudanense Kocadarı- Sorghum vulgare

37 Ömürlerine göre yem bitkilerinin sınıflandırılması 1. Tekyıllık yem bitkileri 2. İki yıllık yem bitkileri 3. Çokyıllık yem bitkileri 1. Çokyıllık kısa ömürlü yem bitkileri 2. Çokyıllık uzun ömürlü yem bitkileri

38 Tekyıllık yem bitkileri Fig - Vicia sativa Tuÿlü fig - Vicia villosa Macar fig i- Vicia pannonica Koca fig - Vicia narbonensis Burc ak- Vicia ervilia Yem bezelyesi- Pisum arvense Kırmızı u c gu l- Trifolium incarnatum Iṡkenderiye u c gu lü- Trifolium alexandrinum Sudan otu Sorghum sudanense Kocadarı Sorghum vulgare

39 İki yıllık yem bitkileri Aktaş yoncası - Melilotus alba Sarıtaş yoncası - Melilotus officinalis Iṫalyan c imi - Lolium italicum Hayvan Pancarı - Beta vulgaris var. rapa

40 Çokyıllık yem bitkileri Yonca - Medicago sativa Korunga - Onobrychis sativa C ayır u cģu lü - Trifolium pratense Ak u cģu l - Trifolium repens Sarıc icȩkli gazalboynuzu - Lotus corniculatus Ayrık türleri Agropyron sp. Kılçıksız brom Bromus inermis Domuz ayrıgĭ Dactylis glomerata Yabani otlakayrıgĭ Elymus junceus Çayır kelpkuyrugŭ Phleum pratense Çayır salkımotu Poa pratensis Çayır tilkikuyrugŭ Alopecurus pratensis Yumrulu kanyaş Phalaris tuberosa Kamısşı yumak Festuca arundinacea Koyun yumagĭ Festuca ovina

41 Kuru ot bitkileri Yüksek çayıryulafı (Avena elatior ) Çayır tilkikuyrug u (Alopecurus pratensis ) Çayır kelpkuyrug u (Phleum pratense )

42 Yeşil ot bitkileri Mısır (Zea mays ) Sudan otu (Sorghum sudanense ) Fig ve tahıl karıs ımları

43 Tane yem bitkileri Yem bezelyesi - Pisum arvense Fig - Vicia sativa Koca fig - Vicia narbonensis Burçak - Vicia ervilia

44 Yeşil gübre bitkileri Ak taşyoncası - Melilotus alba Sarı tas yoncası - Melilotus officinalis Ak acıbakla - Lupinus albus Fig - Vicia sativa Koca fig - Vicia narbonensis Yem bezelyesi - Pisum arvense Kırmızı üçgül - Trifolium incarnatum Sudan out - Sorghum sudanense

45 Silaj (Silo) yem bitkileri Mısır Zea mays Sorgum türleri Sorghum sp.

46 Mısır

47 Sorgum

48 Yumru yem bitkileri Hayvan Pancarı - Beta vulgaris var. rapa Hayvan havucu - Daucus carota ssp. sativa Yer elması - Helianthus tuberosus Yem kabağı - Cucurbita pepo convar. citrullinina

49 Diğer yönden sınıflandırma 1. Tuza dayanımları yönünden sınıflandırma 2. Kurağa dayanımları yönünden sınıflandırma 3. Yeşil alan bitkisi yönünden sınıflandırma

50 Tuza dayanımları yönünden sınıflandırma Yem bitkilerinin tuza dayanımları farklılık göstermektedir. a) Tuza Fazla Dayanan Yem Bitkileri (12-6 milimhos) ² Köpek dis i Cynodon dactylon ² Yüksek otlakayrıgĭ Agropyron elongatum ² Kamısşı yumak Festuca arundinacea ² Arpa Hordeum vulgare ² Sarıçiçekli gazalboynuzu Lotus corniculatus b)tuza Orta Derecede Dayanan Yem Bitkileri (6-3 milimhos) ² Çokyıllık çim(iṅgiliz çimi) Lolium perenne ² Çilek üçgülü Trifolium fragiferum ² Yonca Medicago sativa ² Kılçıksız brom Bromus inermis c) Tuza Dayanımlı Olmayan Yem Bitkileri (3-2 milimhos) ² Ak üçgül Trifolium repens ² Çayır üçgülü Trifolium pratense ² Çayır tilkikuyrugŭ Alopecurus pratensis

51 Kurağa dayanımları yönünden sınıflandırma a) Kuragă Fazla Dayanan Yem Bitkileri ² Otlak ayrıgĭ Agropyron cristatum ² Koyun yumagĭ Festuca ovina ² Korunga Onobrychis sativa ² Yonca Medicago sativa b) Kuragă Orta Derecede Dayanan Yem Bitkileri ² Domuz ayrıgĭ Dactylis glomerata ² Kılc ıksız Brom Bromus inermis ² Sarı tas yoncası Melilotus officinalis ² Tuÿlü fig Vicia villosa c) Kuragă Dayanıklı Olmayan Yem Bitkileri ² C ayır kelpkuyrugŭ Phleum pratense ² C ayır salkımotu Poa pratensis ² Sarıc icȩkli gazalboynuzu Lotus corniculatus

52 Yeşil alan bitkisi yönünden sınıflandırma a) Su s Bitkisi Olarak Kullanılan Yem Bitkileri ² Sepetc ikamıs ı Arundo donax ² Kocazembilotu Briza maxima ² Bazı kısa boylu bambu cȩs itleri b) Yes il Alan Yem Bitkileri ² Ak tavusotu Agrostis alba ² Kırmızı yumak Festuca rubra ² Koyun yumagĭ Festuca ovina ² C ayır salkımotu Poa pratensis ² Adi salkımotu Poa trivialis ² C okyıllık c im Lolium perenne ² Ko pek dis i Cynodon dactylon ² Ak u c gu l Trifolium repens ² C ilek u c gu lü Trifolium fragiferum