Yeni Medyada Yayıncılık Uygulamaları. Yrd.Doç.Dr. Ahmet ÇETİNKAYA

Transkript

1 Yeni Medyada Yayıncılık Uygulamaları Yrd.Doç.Dr. Ahmet ÇETİNKAYA

2 İçerik Teknoloji İletişim Teknolojilerinin Gelişimi Geleneksel İletişim Altyapısının Değişimi Yeni İletişim Teknolojileri Yeni Medya

3 Teknoloji Techne (sanat, el yapımı, zanaat) ve logia (bir şeyi bilmek ve üzerine çalışmak) kelimelerin birleşimi İnsan yapımı, doğal olmayan her türlü nesne Tüm üretim aşamaları ve kullanımını da içeren süreç Doğa bilimleri, bilim ve mühendisliğin ürünü Endüstri devrimine kadar mucitler Endüstri devrimi ile yeni teknoloji geliştirilmesi, üretilmesi ve işletilmesi için büyük çaplı örgütlenmeler Bilim ve teknoloji birbirinden ayrı düşünülemez. İnovasyon bir ürün ve hizmete katma değer kazandıran fikirlerin geliştirilmesi ve bu fikirlerin hayata geçirilerek uygulanması Bir fikrin pazarlanabilir bir ürün veya hizmete, yeni veya geliştirilmiş bir üretim süreci veya dağıtım yöntemine dönüşümü

4 Teknoloji Yaklaşımlar Teknolojik Determinizm (Belirlenimcilik) Teknolojinin toplumsal değişime yol açtığı, ve toplumsal etkilerden bağımsız olduğuna dayalı görüş. İyimser yaklaşım teknolojinin toplumun önüne zorunlu bir değişim hattı çizdiğini, bu değişim hattı izlendiğinde her zaman belirgin bir ilerlemenin gerçekleşeceğini, bu ilerlemenin maddi, toplumsal, kültürel yaşamın iyileşmesine katkıda bulunacağını iddia etmektedir. Teknolojinin her şeyi belirlediği ve tek tipleştirdiği yolundaki görüş ise, geleceğe dair kötümser beklentiler, eleştirel ögeler içermekte ve teknoloji karşıtı bir konuma yerleşmektedir. Her iki görüş de, teknolojinin belirleyiciliğini öne sürmektedir.

5 Teknoloji Yaklaşımlar Toplumsal ya da Ekonomik Determinizm (Belirlenimcilik) Teknolojinin bir değişim sürecinin ürünü olarak erişilebilir olduğunu, ancak bu sürecin toplum ya da ekonomi tarafından belirlendiğini iddia etmektedir. Toplumsal değişimin teknolojik gelişmeye değil, başka nedensel faktörlere dayandığı, teknolojinin bu belirlenmiş toplumsal sürecin yan ürünü olduğu vurgulanmaktadır. Semptomatik Teknoloji: Yeni teknoloji toplumsal gelişmenin belli bir aşamasında gerekli hale gelmektedir.

6 Teknoloji Yaklaşımlar Teknolojinin Sosyal İnşası (Social Construction of Technology - SCOT) Teknolojik determinist yaklaşıma karşı geliştirilmeye çalışılan bir yaklaşım.3 aşamadan söz eder. Birincisi yorumsamacı esneklik (interpretive flexibility) aşamasıdır. Bu aşama doğal dünyaya dahil olan bilimsel buluşları sosyal dünyaya taşır. İkinci aşamada ortaya çıkan bilimsel bulgu ve buluşlar sosyal mekanizmalar aracılığıyla işlenir ve sınırsız gibi görünen yorumsamacı esnekliği azaltır. Üçüncü aşamada ise sosyal mekanizmalar bilimsel bulgu ve buluşları belli bir biçimde kapatarak (closure mechanisms) toplumsal ihtiyaçlara uyarlar. Örnek: Bisikletin 19. yüzyılın son çeyreğinde bugünkü yapısına yakın biçimde ortaya çıktığında farklı sosyal gruplar için estetik, teknik vb. anlamda farklı-alternatif anlamları ve yapısı olduğunu vurgular. Bu alternatif yorumlar zaman içinde çözümlenecek problemler olarak ortaya çıktılar. Kullanıcı ve üreticilerin kendi aralarındaki ilişkilerle zaman içinde yorum esnekliği azaldı ve bisikletin yapım ve kullanımına dair belli bir yaygın yapıya ulaşıldı, yani yorumlar üzerinde kapanma oldu.

7 Teknoloji Yaklaşımlar Teknolojinin Sosyal Şekillenmesi (Social Shaping of Technology - SST) Teknoloji belirlenen bir fenomen değilse o zaman bir yenilik ortaya çıktığında onun uygulanmasına ilişkin farklı yollar vardır. Bu farklı uygulama yollarından hangisinin veya hangilerinin hayata geçeceği öncelikle teknolojinin müzakere edilebilirliği (negotiability of technology) ile ilgilidir. Yani teknolojiyi şekillendirme gücüne sahip farklı gruplar arasındaki müzakere çok önemlidir. Ayrıca, müzakere edilebilirliğin sınırlarını belirleyen geri çevrilemezlik (irreversibility) de önemli bir unsurdur. Buna göre teknolojik yeniliğin yapısı ve o teknolojik yenilikle ilgili daha önce yapılan seçimler müzakere edilebilirlik de bir sınırlılık yaratır. Belli bir noktada da müzakere süreci sonucunda teknolojide bir stabilite (sabitlik) ortaya çıkar. Buna esnekliğin kapanması (closure) da denebilir.

8 İletişim Teknolojilerinin Gelişimi Maraton koşuları Birbirini gören yerlerde Kol işaretleri Meşale sinyalleri Uzak Mesafelerde Davul telgraf Duman Sonuç sinyal kaybı ve yanlış mesaj iletilebilmesi

9 İletişim Teknolojilerinin Gelişimi Anlık enformasyon iletimi William Sturgeon elektro mıknatıs Morse alfabesi Samuel Morse Telgraf ve Morse Alfabesi 1861 Demiryolu boyunca telgraf hattı 1867 Atlantik deniz altı kablosu ile Amerika ve Avrupa kıtaları birleşti 1913 Western Union - Aynı hat üzerinden çoklu iletim Sonuç uzak mesafelere noktadan-noktaya anlık enformasyon iletimi enformasyon erişimi önündeki zamansal ve uzamsal engelleri kaldırmıştır. Demiryolu ve telgraf sayesinde uzak pazarlara erişim Ulusal devlet yapısının güçlenmesi.

10 İletişim Teknolojilerinin Gelişimi 1839 Fotoğrafın icadı tüm bir imajlar dünyamızı sabitlemeyip kaydederek, gazete ve diğer tüm basılı ortamlarda yazı ile birlikte tüketilebilir hale getirdi Alexander Graham Bell telefon bu teknolojinin evlere müzik ve haber başta olmak üzere kamusal önemi olan enformasyonun taşınmasında kullanılabileceğini düşünmüştü 1877 Fonograf insan sesini ve müziği sabitleyen bir cihaz 1890 Hareketli görüntü sunumu

11 İletişim Teknolojilerinin Gelişimi 1920 İlk düzenli radyo yayını telsiz telgrafın doğal bir sonucudur. hem kültürel bir araç hem de siyasi bir araçtır Televizyon yayın denemeleri 1950 Televizyonun yaygınlaşması Yayıncılık doğrudan ülkelerin siyasal kültürleri ve ekonomik politikalarına bağlı olarak düzenlenir. Kamusal yayıncılık Özel yayıncılık

12 İletişim Teknolojilerinin Gelişimi İnternetin gelişimi 1940 IBM Model 1 Bilgisayarlar arası iletişimi mümkün kılan ilk çalışma 1945 Web fikri Vanneur Bush İnsanlığa ait tüm bilginin (knowledge) ulaşılabileceği içinde araştırma yapılabilecek bir makine sisteminden bahsetmekteydi. Bu sistem dosyalar arasından insan beynine benzer şekilde çağrışımsal biçimde ilişki kurabilecek bir girift sistem olacaktır

13 İletişim Teknolojilerinin Gelişimi 1969 ARPANET (İleri Araştırma Projeleri Ajansı) Amerikan Savunma Bakanlığı tarafından kuruldu. Amacı özellikle üniversitelerde yürütülen araştırmaları askeri ihtiyaçların karşılanması için harekete geçirmekti. Olası bir nükleer savaşta ayakta kalabilecek bir iletişim sistemi kurmak üzere bir fikir geliştirildi da çeşitli üniversite ve araştırma kuruluşları arasında ilk bilgisayar ağı kuruldu ve bu ağ çok geçmeden genişlemeye başladı de uluslararası bir konferansta bu ağ tanıtıldı ve geçen zaman için birçok kuruluşun katkısı ile gerekli altyapı ve bilgisayarlar arasındaki iletişim sağlayan protokoller geliştirildi.

14 İletişim Teknolojilerinin Gelişimi 1975 MILNET (Askeri Bilgisayar Ağı) ARPANET doğrudan Savunma İletişim Ajansına bağlanarak bu adı aldı. Bu dönemde daha çok askeri amaçla araştırmalar yürütülmüştür NFSNET (Ulusal Bilim Kurumu) ARPANET kullanımdan kaldırıldı HTML 1993 Mosaic 1994 Netscape 1995 NFSNET kapatıldı. İnternet devlet kontrolünden çıktı ve ticarileşti Internet Explorer Yahoo 1998 Google

15 İletişim Teknolojilerinin Gelişimi İnternetin kararlılığının sağlanabilmesi için tüm İnternet kullanıcılarının geçerli adresler bulabilmelerini sağlamak üzere evrensel çözülebilirlikten emin olunması için DNS'in teknik unsurlarının yönetiminin koordinasyonundan sorumlu kuruluşlar. IANA (İnternet Tahsisli Numaralar Otoritesi) ICANN (İnternet Tahsisli Sayılar ve İzinler Kurumu)

16 İletişim Teknolojilerinin Gelişimi Dial-up (Çevirmeli ağ), bir ağa (özel ağ veya internet) erişmek için bir modem ve telefon hattının kullanıldığı, telefon numarası çevirilerek erişimin sağlandığı, bir bilgisayar ağı biçimidir. DSL (Sayısal Abone Hattı), sıradan bakır kablolar üzerinden evlere ve ofislere yüksek bant genişliği sağlayan bir teknolojidir.

17 İletişim Teknolojilerinin Gelişimi Web 1.0 Bildiri panoları Statik web sayfaları Web 2.0 İçeriğe katkıda bulunma Etkileşim Wikiler Bloglar Sosyal ağlar

18 Geleneksel İletişim Altyapısının Değişimi Niceliksel dönüşümler Sayısallaşma Uydu Fiber optik Kapasite artımı Maliyetin düşmesi Niteliksel dönüşümler Telekomünikasyon ve bilişim teknolojilerinin yakınsaması

19 Geleneksel İletişim Altyapısının Değişimi: Yakınsama (Yöndeşme) Yöndeşme kavramı ilk olarak 1963 yılında Rosenberg in yayınladığı makalesinde yakınsak teknolojiler kavramını kullanmasıyla ortaya çıkmıştır. Yöndeşme; bilgisayar, görsel-işitsel medya, telekomünikasyon gibi sektörlerin teknolojik ve ekonomik olarak birleşmesi, yeni ürünler ve hizmetler meydana getirmesi, farklı iletişim platformlarının temel olarak benzer türde hizmetleri taşıyabilmesi olarak tanımlanabilir. Bu kavramı ortaya çıkaran en önemli unsur ise telekomünikasyon alt yapısının dijitalleşmesi, optik teknolojilerin ve mikro işlemcilerin kullanılmasıyla çok büyük boyutlardaki verinin bir yerden başka bir yere çok hızlı bir şekilde iletilerek işlenebilmesidir.

20 Geleneksel İletişim Altyapısının Değişimi: Yakınsama (Yöndeşme) Teknolojik yöndeşme; mikro işlemcilerin veri işleme kapasitesini ve uydu ve fiber optik kablo teknolojilerinin veri taşıma kapasitesini arttırması sayesinde sayısallaşan içeriklerin (metin, görüntü, ses, video) telekomünikasyon ağları üzerinden taşınması sonucunda ortaya çıkmıştır. Sayısal uydular ve kablolu ağlarla birleşen sayısal ve etkileşimli televizyon, sayısal teknolojiyle radyo frekansını birleştiren sayısal karasal televizyon yayıncılığı, internet üzerinden yayın yapan internet radyoları ve internet protokol televizyonu (IPTV) ve hücresel mobil iletişim sayesinde internete kesintisiz ulaşım yeni medyanın sayısal kitle iletişim araçları olmuştur ve kullanıcılar her an, her yerde tüm sayısal dünyaya ulaşabilmektedir.

21 Geleneksel İletişim Altyapısının Değişimi: Yakınsama (Yöndeşme) Endüstriyel yöndeşme; bilgisayar ve bilgi işlem endüstrileri, telekomünikasyon şirketleri ve medya sektörü arasındaki anlaşmalar, birleşmeler ve devralmalardır. Dünyanın en büyük internet hizmet sağlayıcısı AOL nin (America OnLine) yaklaşık 182 milyar dolar karşılığında geleneksel medya devi Time-Warner ın bir kısmını satın alması, endüstriyel alandaki yöndeşmenin önemli örneklerindendir. Bu örnekte yer alan endüstriyel yöndeşme, AOL nin telekomünikasyon altyapısı ile Time-Warner in kablo şebekeleri, film stüdyoları, geniş müzik, film ve televizyon programı arşivlerinin birleştirilmesidir.

22 Geleneksel İletişim Altyapısının Değişimi: Yakınsama (Yöndeşme) İçerik Hizmet yöndeşmesi; teknolojik ve endüstriyel yöndeşme sonucunda artık kullanıcıların daha iyi analiz edilebilmesi sonucunda oluşturulacak içeriğin kullanıcı eğilimleri dikkate alınarak hatta kullanıcı isteği ile şekillenmeye başlaması sonucunda ortaya çıkan enformasyon ve medya içeriği biçimleridir. İletişim araçlarının sayısallaşma ve yöndeşme sonucunda ortaya çıkan ağlar ile birbirine bağlanması zaman ve mekan kısıtlamalarını ortadan kaldırmış bu durum toplumsal yapının yatay ve dikey bütün geçişlerinin yönünü değiştirerek, yeni toplumsal ve bireysel ilişki biçimlerinin, yeni kimlik ve kültürel ortamların oluşumuna olanak sağlamıştır. Manuel Castells in de ifade ettiği gibi bireyler artık küresel ve yerel olarak örülmüş, birbirleriyle bağ(ıntı)lı ağ toplumu içinde yaşamlarını sürdürmektedir.

23 Geleneksel İletişim Altyapısının Değişimi: Yeni İletişim Teknolojilerinin Belirleyici Özellikleri Sayısallaşma Bütün bir iletişim içeriğinin ikili sayı sistemi halinde kodlanması Küçük parçalara bölünebilir Sıkıştırılabilir Üzerinde işlem yapılabilir Kısa sürede iletilebilir Doğrusal olmayan biçimde erişilebilir Etkileşimlilik Alıcının kaynak, kaynağın da alıcı olması, bu sürecin aynı zamanda alıcıyı iletişim sürecinde etkin kılması ve bu işlemlerin tek kanal üzerinde gerçekleşmesi.

24 Geleneksel İletişim Altyapısının Değişimi: Yeni İletişim Teknolojileri Geleneksel medya etkin bir denetim aracı Egemenler Muhalifler (ezilen ve sömürülenler) Tüketimi yönlendirme etkileşim Dijital uçurum Sansür

25 Yeni Medya Kavram Yeni ile'şim teknolojilerinin tümünü bünyesinde barındıran yeni medya; genel olarak var olan medyayı, etkileşimli olarak, sayısal veriye dönüştürmeye yönlendiren ve bilgisayar aracılığıyla üre'm, dağı>m ve paylaşım sağlayan ortamlar şeklinde tanımlanabilmektedir. Kapsam Her şeyden önce yeni medya saf bir teknoloji değildir. Günümüzde geleneksel ile'şim araçlarından ayrı olarak gelişim gösteren sayısal televizyon, internet, GSM, WAP, GPRS, CD, VCD, DVD, etkileşimli CD, çip taraflı CD (bir yüzü CD, diğer yüzü DVD) v.b. yeni ile'şim teknolojileri, niceliksel bağlamda sayısal sistemlerden üre'lmişlerdir. Ayrıca sayısal ağlara bağlanabilme ve çoklu ortam özelliklerini kullanıcılara sunabilme gibi unsurlar da yeni medyanın kapsama alanına girmektedir.

26 Yeni Medya Kapsam Ses, görüntü, veri ve bilgi dolaşımı, internet ve sayısal teknolojilerle birlikte giderek hızlanmış>r. Yeni medya çağının oluşumunu sağlayan siber ile'şim araçları yaşamsal nitelikleri de değiş'rmeye başlamış>r. Hemen hemen herkesin kabul evği en önemli nokta yaşamın her alanının ile'şimle biçimlenmesidir li yılların yeni medya çağı adını almasının en önemli nedeni teknolojik gelişmelerin kitleleri yönlendiriyor olmasıdır. Küreselleşmenin etkisi ve büyük ölçekli uluslararası şirketlerin güç kazanması yeni medya çağının oluşumunu hızlandıran diğer önemli faktörlerdir. Yeni medya internet zeminine oturmakla birlikte, sayısal teknolojilerle birlikte bütünleşmektedir. Günlük haya[a yeni medyanın kullanımını birkaç örnekle açıklamak mümkündür. Bireylerin cep ya da tablet bilgisayarları ile gazete okumaları, cep telefonlarından okudukları haberlere yorum yapmaları, çek'kleri fotoğrafları saniyesinde sosyal ağlar aracılığıyla paylaşabilmeleri yeni medya çağının bazı özellikleri arasında yer almaktadır.

27 Yeni Medya nın Ana Özellikleri Etkileşim (Interac0on): Yeni medya araçlarının tümü etkileşimli bir boyuta sahip'r. Tek yönlü bir veri, bilgi akışı söz konusu değildir. Kaynak alıcı, alıcı da kaynak durumuna geçebilmektedir. Etkileşim unsuru yeni medyanın olmazsa olmazıdır. Kitlesizleş0rme (Demassifica0on): Yeni medya her ne kadar kitlelere yönelik olsa da bir o kadar da özele inebilmektedir yani kitlesizleş'ricidir. Bir kaynaktan birden çok alıcıya veri, bilgi ya da haber akışı sağlanabileceği gibi bir alıcıya özel bilgi, veri akışı da gerçekleşebilmektedir. Böylelikle her kullanıcıya farklı içerik sunulabilmektedir. Eşzamansızlık (Asekronizasyon): Yeni medya, bireylerin kontrol al>na alamadığı zaman olgusuna da çözümler sunmaktadır. Bireyler birbirilerine istedikleri an mesaj gönderebilmekte ve karşılıklı ile'şime geçebilmektedir. Alıcı ise bu mesajı uygun olduğu an (genellikle çevrimiçi olduğu durumlarda) alabilmektedir. Böylelikle eş zamanlılık şar> ortadan kalkmakta ve zaman olgusu sorun olmamaktadır.

28 Yeni Medya Ortamları Bilgisayar Oyunları Mobil Medya Bloglar Multimedya (Çoklu ortam) Sanal Gerçeklik Yazılım (Software) Web Siteleri Kurumsal Web Siteleri E-Posta (Elektronik Posta) Podcast (Oynatıcı Yayın Aboneliği) Etkileşimli Televizyon Sayısal Kiosklar