Editör den. Bu Say da KAPAK LERLEME RAPORU MEDYA RAKAMLARLA

Transkript

1

2 Bu Say da KAPAK De iflen rol 3-6 UNICEF Temsilcisi Eddie McLoughney, Türkiye de görev yapt alt y l içinde UNICEF in çocuk sa l ve e itim alan ndaki ilerlemelere katk da bulundu una inan yor. Bununla birlikte, e itimin kalitesi, çocuk koruma ve farkl kökenden ve mekanlardan çocuklar aras ndaki eflitsizliklerin giderilmesi gibi alanlarda henüz üstesinden gelinmesi gereken görevler bulunuyor. Mr McLoughney bu gerçekler fl nda, niteli i de iflse bile UNICEF in hâlâ önemli bir rol oynayabilece ini savunuyor. LERLEME RAPORU Hâlâ sokaklarda 7-11 Sokaklarda yaflayan ve çal flan çocuklar sorunu Türk toplumunu on y l aflk n bir süredir rahats z etmektedir. Bu olguya iliflkin bilgi ve duyarl l k düzeyi artm flt r ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) bunun önlenmesine yönelik çal flmalar n h zland rm flt r. Ancak gene de, ekonomik ve sosyal de iflimler çok say da çocu u risk alt na sokmaktad r ve bunlardan bir bölümü koruyucu a lar n d fl na düflmektedir. Peki, daha fazla neler yap labilir? MEDYA Çocuklar n sesi? Medya çocuklar n görüfllerine yer veriyor mu? Çocuklar anlat l rken nas l bir dil kullan l yor? Haklar na sayg gösteriliyor mu? Yoksa salt sansasyon için sömürülüyorlar m? UNICEF taraf ndan desteklenen medya e itim toplant lar na kat lan medya mensuplar bu konulara aflinad r. fiimdi, gelecekte medyada görev yapacak daha fazla say da kifli üniversite e itimlerinin bir parças olarak sokaklardaki çocuklar hakk nda daha fazla bilgi edinecektir. RAKAMLARLA Okullara harcama 14 Yak nlarda haz rlanan bir rapor Türkiye nin e itim alan ndaki harcamalar n di er ülkelerle karfl laflt rmaktad r. GYH (gayr safi yurt içi has la) aç s ndan bak ld nda Türkiye ö renci bafl na harcamada ortaö retim düzeyinde genel ortalamay az çok tutturmaktad r; ancak ilkö retim söz konusu oldu unda durum böyle de ildir. Ayr ca, okullaflma oranlar n n artmas yla birlikte bu alandaki harcamalar n da artmas gerekmektedir. M LL KOM TE 15 Kartlar ve daha fazlas Bugünden yeni y la uzanan dönemde milli ve dini bayramlar n üst üste gelmesi, UNICEF tebrik kartlar n n ve hediyelerinin sat fl nda art fl yaratacakt r. Bu sat fllar, UNICEF Türkiye Milli Komitesi nin fon oluflturma etkinliklerinden yaln zca birini oluflturmaktad r. Milli Komite yak nlarda iyi niyet elçisi olarak TV sunucusu Tayfun Talipo lu ile bir anlaflma yapm flt r. Editör den Bu, Romanya daki yeni görevime bafllamak üzere Türkiye den ayr lmadan önceki son Evet Deyin yaz m oluyor. Sonraki sayfalarda yer alan mülakat mda, son alt y l içinde Türkiye de kad nlar n ve çocuklar n durumuyla UNICEF in çal flmalar hakk nda baz gözlemlerimi dile getirdim. Buna ekleyebilece im bir tek fley var: Böylesine büyük bir tarihe ve kültüre sahip bir ülkede çal flmak büyük bir zevkti. Ülkenin ilerlemeye devam edece ine, Türkiye nin çok geçmeden Avrupa Birli i nde hak etti i yeri alaca na eminim. Gene emin oldu um bir baflka husus da, Türkiye nin, kendine özgü tarihi ve co rafi konumu nedeniyle do u ile bat aras nda köprü olmaya devam edece idir. Böyle bir köprünün gereklili i kendini giderek daha aç k biçimde ortaya koyuyor. Yeni bir göreve yönelmek her zaman hofltur; bununla birlikte, Türkiye den ayr l rken üzüntü duyuyorum. Türkiye deki ortaklar m z ve Türk halk yla büyük çal flmalar gerçeklefltirdik. Burada ilginç pek çok kifliyle tan flt m ve birçok iyi dostum oldu. Türkiye yi çok özleyece im. Çok flansl y m ki, Bükrefl stanbul a k sa bir uçufl mesafesinde. Dolay s yla, Türkiye ye yeniden birçok ziyaret yapabilece im ve asl nda emin oldu um bir konuda gözlemlerde bulunabilece im: Çocuklar n durumunda sürekli ilerleme sa lanmas. Bu vesileyle, çok çal fl p ortaya büyük ifller koyan ve bana her zaman destek olan UNICEF ülke ofisindeki meslektafllar ma teflekkür etmek istiyorum. ster uluslararas ister ulusal; burada çal flkan, kendini ifline adam fl ve yetkin bir personel var ve üstelik çok iyi sonuçlar al yorlar. Ayr ca, baflkanl n önce seçkin kurucusu Profesör hsan Do ramac n n bugün de Profesör Talat Halman n yapt UNICEF Türkiye Milli Komitesi nden de söz etmek isterim. Birlikte çok verimli çal flmalar yapt k. Çocuklara yönelik ortak çabalar m zda sergiledikleri yol arkadafll n ve hiç kesilmeyen desteklerini her zaman arayaca m. Donörlerimize, özellikle de Avrupa Birli i ne teflekkürlerimizi iletmek isterim. Son dönemde çok yak n bir ortakl k içinde olduk; çocuk koruma alan ndaki programlar desteklemede çok cömert davrand lar. Son olarak, kardefl BM kurulufllar ve STK lar n sergiledi i iflbirli i ve verdi i deste e yönelik minnettarl m da belirtmek isterim. Evet Deyin UNICEF-Türkiye taraf ndan üç ayda bir yay nlanmaktad r. UNICEF-Türkiye, Birlik Mahallesi, 2. Cadde, No.11, Çankaya, Ankara, Türkiye. Tel.: Faks: ankara@unicef.org Web: Evet Deyin bülteninde yer alan görüfl ve düflünceler UNICEF in resmi görüflleri say lamaz. Metin ve Düzenleme: Bernard Kennedy Kapak resmi: Özbilen Keskin Bask : Yorum Matbaac l k Edmond McLoughney UNICEF Türkiye Temsilcisi 2 EVET DEY N:ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN

3 KAPAK Edmond McLoughney geçmifle ve gelece ebakarken UNICEF Temsilcisi Eddie McLoughney alt y ll k görev döneminden sonra Türkiye den ayr lmak üzere. Mc Loughney bu görüflmemizde tan k oldu u de iflimlere iliflkin düflüncelerini dile getirdi ve çocuklar n durumunda de iflim için giderek artan ivmeye iflaret etti. S. lk geldi inizden bu yana Türkiye de pek çok fley de iflmifl olmal... C. evet, Türkiye ye 2001 y l A ustos ay nda geldi imde ülke henüz finansal krizin sanc lar yla u rafl yordu. O zaman merhum Bülent Ecevit Baflbakand. fiu anda UNDP nin ve BM Kalk nma Grubu nun bafl nda bulunan Kemal Dervifl de Hazine den sorumlu Devlet Bakan idi. Bugünkü Baflbakan Recep Tayyip Erdo an ise henüz siyaset sahnesine bile tam ç kmam flt. Son seçimlerde oylar n hemen hemen %50 sini alan AKP henüz yeni kurulmaktayd. O günlerden bu yana ülke ekonomik durgunluktan parlak biçimde ç kt y l ndan bafllayarak y ll k ekonomik büyüme h z çarp c rakamlara ulaflt. S. Ekonomik büyümeye insani kalk nma da efllik etti mi? C. Bence etti. Gerçi, özellikle çocuklar aç s ndan, üstesinden gelinmesi gereken birtak m önemli ifller var. Ancak, belli bafll bütün göstergeler iyi yönde. Örne in, Türkiye statistik Kurumu na göre 2001 y l nda binde 27.8 olan bebek ölüm h z 2006 y l nda binde 22.6 ya inmifl bulunuyor ki bu da istikrarl bir iyileflmeyi gösteriyor. Kurum ayr ca 15 yafl ndan küçük olup yoksulluk içindeki çocuk yüzdesinin de azald n belirtmektedir. Ancak bu oran halen %27 civar ndad r ve bunun nedeni de yoksul çocuklar n genellikle k rsal kesimlerdeki kalabal k ailelere mensup olmalar d r. Türkiye de bulundu um süre içinde UNICEF Haydi K zlar Okula! k z çocuklar n e itimi kampanyas n n bafllat lmas nda Milli E itim Bakanl ile birlikte çal flm flt r.kampanyan n hedefi, bütün k z çocuklar n okullaflmas yd. Bu hedefe henüz tam olarak ulafl lmam flt r; ancak kampanya sonucunda 250 bin civar nda k z n okula bafllamas sa lanm flt r. S. K z Çocuklar n E itimi kampanyas kiflisel olarak sizin aç n zdan neden bu kadar önemli? C. Geriye dönüp bakt mda K z Çocuklar n E itimi kampanyas n n benim en fazla mutluluk duydu um giriflim oldu unu düflünüyorum. Getirileri aç s ndan foto: O uz Sa d ç EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 3

4 baflka hiçbir fley e itimle boy ölçüflemez. E itim, insani ve ekonomik kalk nman n mutlak önkofluludur y l Nüfus Say m na göre 6 yafl ndan büyük k z çocuklar ve kad nlar aras nda okumaz yazmazl k Güneydo u Anadolu daki birçok ilde %50 ye yak nd. Okuma yazma bilmeyen bir kad n n yaflamdaki flans da çok s n rl olacakt r. Bu kad nlar muhtemelen eflitsiz bir evlilik iliflkisine girecekler, çok say da çocuk yapacaklar çünkü okumaz yazmazl kla do urganl k aras nda yak n bir iliflki vard r- yoksulluk ve yoksunluk içinde yaflayacaklard r. Dolay s yla, k z çocuklar n okula gitmesi, uzun vadede ülkeyi ileriye iten ve insan kaynaklar n gelifltiren o büyük kalk nma dinami ini yarat r. E itim, yaln zca e itim gören k zlara de il ilerideki ailelerine, topluma ve bir bütün olarak ülkelerine de yarar sa lar. K z Çocuklar n E itimi kampanyas ile gerçek ivme yarat lm flt r ve k z çocuklar n e itiminin bir sorun oldu u konusunda ülkede her düzeyde geliflkin bir duyarl l k oluflturulmufltur. Gene bu sayede toplumsal cinsiyet konular n n önem verilmesi gereken konular oldu u fark edilmifltir. Bu bak mdan, en son seçimlerde meclise giren kad n say s n n bir önceki seçimlere göre yaklafl k iki kat daha fazla olmas memnuniyet verici bir geliflmedir. photo by UN photo by Sedat Suna S. Ölüm h zlar n n azalmas na UNICEF in katk s ne? C. Stratejiler, politikalar ve programlar konusunda tavsiyelerde bulunarak bu iflin içinde yer almaktan gurur duyuyoruz. Örne in, Bebek Dostu Hastane stratejisini öne ç karmada hayli faal olduk. Bu strateji hastaneleri daha dostane mekanlar yapman n ötesinde, yaln zca anne sütüyle besleme uygulamas n da öne ç kar yor. Anne sütüyle beslemenin bebek ölüm h z n n azalmas nda rol oynad ndan hiç kuflku duymuyorum. Bir kere, Bebek Dostu Hastane sayesinde, anneden ilk gelen ve kolostrum denilen sütün bebe e verilmesinin zararl oldu u yolundaki bofl inanç k r lmaktad r. Anne sütü asl nda bebe in ilk afl s d r. Bunun küçük ve zay f bebeklerin yaflamas na katk da bulundu undan eminim. Memnuniyet verici bir baflka nokta da, bebekleri ilk alt ay yaln zca anne sütüyle besleme uygulamas n n giderek yayg nlaflmas d r. Bu uygulama, salt fiziksel geliflim aç s ndan de il, zihinsel geliflim ve anneyle kurulan ba aç s ndan da çocu un yaflama yapabilece i en iyi bafllang ç anlam n tafl maktad r. S. Bugün kaç tane bebek dostu hastane var? C y l nda Türkiye ye ilk geldi imde ülkede 116 bebek dostu hastane vard. UNICEF bu say n n artt r lmas için Sa l k Bakanl ile çok yak n çal flm flt r ve bugün bebek dostu hastane say s 520 yi aflm flt r y l nda Konya bütün do um yap lan kurumlar n n bebek dostu oldu u il olarak ilan edilmifltir y l na gelindi inde toplam 81 ilin 67 si bu anlamda bebek dostu il durumundad r. Türkiye de hastanelerde gerçekleflen tüm 4 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN

5 do umlar n %87 si bebek dostu sertifikas olan kurulufllard r y l nda bu oran %60 idi. Kan mca bu durum ölüm h zlar n n sürekli azalmas için gerekli zemini sunmaktad r. S. UNICEF çocuk sa l alan nda baflka neler yapt? C. Önemli hayal k r kl klar yla birlikte belirli bir baflar da elde etti imiz alanlardan biri, iyot yetersizli i bozukluklar n n önlenmesine yönelik tuz iyotlamas d r. yot yetersizli i, baflta çok küçük çocuklar olmak üzere insanlarda zihinsel geliflimi olumsuz etkilemektedir y l nda hanelerin yaklafl k %64 ünde iyotlu tuz kullan l yordu; en son araflt rmaya göre bu oran flimdi %75 e ç km flt r. Bu arada, idrar ölçümlerine göre ülkede ortalama iyot düzeyi litrede 100 mikrogramd r ve bu da tavsiye edilen asgari düzey olarak 100 mikrogram n üzerindedir. Birçok tuz imalatç s na iyotlama makineleri sa lad k, iyotlu tuz kullan m n yayg nlaflt rmaya yönelik birçok tan t m toplant s n ve kamuoyu kampanyas n destekledik. Bu alanda henüz yap lacak baflka ifller var, ancak gene de çabalar m zla belirli bir ilerleme kaydedilmesinden memnunum. S. Daha önce sözünü etti iniz güçlükler neler? C. Yoksulluk aç s ndan k rsal ve kentsel alanlarla ülkenin do usu ve bat s aras nda önemli farklar var. Bu, durum, çocuklar n refah düzeylerini belirlemede baflvurdu umuz di er sosyal göstergeler aç s ndan da böyle. Örne in, befl yafl alt ölüm h z, okullaflma ve okur yazarl k oranlar gibi. E itim alan nda, okullulaflman n yan s ra e itimin kalitesi üzerinde de duruyoruz. Sa l k ve e itimde say sal göstergelerde iyileflme görüyoruz. Örne in ölümlerin azalmas, okullara daha çok çocu un kaydolup devam etmesi gibi. Ancak, çocuk koruma alan nda ortaya yeni ç kan birçok konu var. Ne yaz k ki bugün 2001 y l na göre sokaklarda çal flan çocuk say s daha fazla. Çocuk istismar vakalar daha çok duyulur oldu. Gerçi bunun bir nedeni de bu konudaki tabular n k r lm fl olmas. Bu arada, internet kullan m n n yayg nlaflmas da çocuklar aç s ndan Internet güvenli i sorununu beraberinde getirdi. Dolay s yla çocuk koruma büyük bir görev olarak önümüzde duruyor. Türkiye ekonomik ve sosyal aç dan daha gelifltikçe, hiç kuflkusuz çocuk istismar gibi konular da gündemde daha öne ç kacakt r. S. UNICEF in asl nda daha fazla fley yapm fl olabilece ini düflündü ünüz alanlar var m? C. Kuflkusuz, özellikle e itim ve çocuk koruma alanlar nda bundan daha fazlas n yapm fl olmak isterdik. Örne in, özürlü çocuklar n tan t m ve savunusu için her f rsattan yararlan rken, bu alanda öyle ete kemi e bürünmüfl bir program m z yok. Oysa bunun üzerinde de odaklanmak gerekiyor. nsani ve finansal kaynaklar s n rl ; üstelik her fleyi bir anda yapmaya kalkarsan z sonunda hiçbir fley yapamama gibi bir risk de var. EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN photos by Sema Hosta 5

6 çocuklar n sesini duyurmak, çocuklarla ilgili konular öne ç karmak, destek sa lamak, bilinç ve duyarl l k gelifltirmek ve harekete geçmek için yararlanmam z çok önemli. S. Sizce bugün çocuk haklar na iliflkin duyarl l k geçmifltekinden daha fazla m? C. Evet. Çocuklar n kendileri dahil bugün bilinç ve duyarl l n tüm ülkede daha geliflkin oldu unu düflünüyorum. Bu tür konularda geliflme için belirli bir zamana ihtiyaç vard r. Genel olarak insan, özel olarak da çocuk haklar na iliflkin duyarl l k bugün kamusal alanda benim ilk geldi im günlere göre çok daha yayg n. S. UNICEF in stratejisi nas l de iflti? C. Eskisine göre art k daha az program uygulay c s, daha çok program dan flman ve savunucusuyuz. yi bir savunucu olmak için elinizde do ru bilgiler, veriler ve araflt rma bulgular olmas gerekir. Dolay s yla, araflt rmaya daha fazla önem veriyoruz. Do ru ve yerinde programlar gelifltirebilmek için elinizde iyi bilgiler, araflt rmalar ve analizler olmas gerek. Bu ba lamda ayr ca yaflam kalitesi göstergelerinin kullan m için yapt m z çal flmadan da söz etmek isterim.yaflam kalitesi göstergeleri, çocuklara yönelik hizmet aç klar n n belirlenmesinde ifllevlidir. Böylece, aç k olan alanlara daha fazla dikkat gösterilmekte, daha fazla kaynak tahsis edilmektedir. San yorum, daha uzun vadede bunun getirileri görülecek. Bunlara flimdi DevInfo (Kalk nm fll k Bilgisi) diyoruz. Hükümetle birlikte üzerinde çal flt m z bu sofistike yaz l m bütün illere yayg nlaflt r lacakt r. Ortakl klar oluflturma bak m ndan da iyi ifller yapt m z düflünüyorum. En önemli orta m z olarak hükümetle de özel olarak iyi iliflkilerimiz var. S. UNICEF çocuklarla ilgili konulara dikkat çekmek için baflka neler yapt? C. San r m tan t m savunu amac yla kulland m z baz araçlar daha iyi ifller hale getirdik. Türkiye de göreve bafllad ktan hemen sonra ç kmaya bafllayan bülten Çocuklar için Evet hükümet çevrelerinde, STK larda, diplomatik misyonlarda ve medyada hayli yayg n biçimde izleniyor. Birkaç y l önce yeniledi imiz web sayfas n n giderek geliflmesinden de çok memnunum. UNICEF te en fazla ziyaret edilen ülke ofisi web sayfas buradaki. Bu da insanlar n bizim söyleyecek sözümüz oldu unu düflündü ünü gösteriyor ve ülkede iyi bir izlenim b rakt m z kan tl yor. Bu olanaktan foto: Sema Hosta S. Sizce UNICEF Türkiye de daha ne kadar kalacak? C. Türkiye gibi orta gelir düzeyindeki ülkelerin sosyal sektöre ay rabilecekleri kendi öz kaynaklar giderek artmaktad r. Bu da, UNICEF in ülkede kalmas gerekip gerekmedi i ve rolünün ne olaca gibi sorulara yol açmaktad r. Ortadaki gerçek flu ki, Türkiye deki toplam 25 milyon çocu un %27 si halen yoksulluk içindedir. Bu da f rsatlardan yoksunlu u, düflük e itim düzeyini, sa l ks zl ve di er güçlükleri beraberinde getirmektedir. Öyleyse, daha yapacak ifl vard r. UNICEF in, haklar yaflama geçirilmemifl çocuklara yönelik politikalar ve stratejik planlamada hükümetle ve sivil toplumla birlikte çal flabilece ini düflünüyorum. Bir de, hem bir milli komiteye hem de ülke ofisine sahip olma aç s ndan Türkiye nin UNICEF te kendine özgü bir yeri oldu unu eklemeliyim. Bu, orta gelir düzeyindeki di er ülkeler için bir model olabilir. Kiflisel olarak bunu son derece ak lc bir yaklafl m olarak görüyorum: Milli Komite kaynaklar seferber ederken, UNICEF ülke ofisi de bundan çocuklar ad na azami yarar sa lamak üzere kendi uzmanl n devreye sokuyor... S. Sizin yerinizi alacak olan temsilciye hangi tavsiyeleriniz var? C. Hiçbir ifle alelacele kalk fl lmamal. Önce, bütün ortaklar iyice tan nmal. Program iyice ö renilmeli. Personel tan nmal. Sahaya fazlaca ziyaret yap lmal, ülke tan nmal. Bence bütün bunlar temel önemde. Ülkenin dolafl lmas, illere gidilmesi, illerdeki ortaklar n tan nmas, çocuklar n duruma hakk nda bilgi edinilmesi, insanlar n UNICEF le birlikte ifl yaparken neler hissettiklerinin ö renilmesi, en etkili biçimde nas l çal fl labilece inin düflünülmesi; bütün bunlar gerekli. Benim kendi deneyimime göre bütün bunlar yaklafl k 6 ayl k bir süreci gerektirir. Ancak bundan sonra ve karfl l kl görüfl al flverifli temelinde, ne tür de ifliklikler gerekti ine karar verilebilir. Programlar m zdaki ivmenin bundan sonra da korunabilece ini umuyorum. Bu arada, bir parça geride kalan programlar varsa, bunlara da yeni bir ivme kazand rmak gerekir. 6 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN

7 LERLEME RAPORU Sokaklardaki çocuklar: karma bir yan t Sokaklarda yaflayan ve çal flan çocuklara iliflkin kayg lar bir dizi yeni kurum ve hizmetin geliflmesine yol açt. Yaflanan baflar öyküleri var ve bu konumdaki çocuk say s kimi yerlerde azalmaya da bafllad. Ama hala d flar da çocuklar var. Fuat (gerçek ad de il) beflinci s n fa gidiyor, ancak k sac k kesilmifl saçlar na ve ince esmer kollar na bak ld nda daha küçük yaflta görünüyor. Kendisini akflam 7 civar nda, üzerinde gömle i, aya nda sandaletleri ve kirli okul pantolonu ile evine gitmek üzere 302 numaral otobüse binmeye çal fl rken görebilirsiniz. Arkadafllar gibi o da sabahlar Ankara kalesinin gölgesindeki bir gecekondu mahallesinde olan okuluna gidiyor; ö leden sonralar ise ailesine destek olmak için kent merkezinde çal fl yor. Annesinin babas n n nereden geldi i, ne ifl yapt, ne kadar para kazand ve bu paran n nereye gitti i gibi sorulara kaçamak yan tlar veriyor. Ö retmenim ayakkab boyac l yapt m biliyor, ama bir fley demiyor. Yaklafl k 10 lira karfl l nda her çocuk omuz ask l, ayak konacak yeri, sünger, boya, cila ve f rça gibi gerekli fleylerin konulaca bölmeleri olan bir boya sand alabilir. Ard ndan zab ta ile gündelik mücadesi bafllar. Zab ta onu bulundu u yerden kovabilir, hatta sand na el bile koyabilir. Yafl küçük oldu u sürece, bu ifli parklardaki veya kald r mlardaki sabit yerlerinde yapan yetiflkinler olmas na ra men, bu çocu a ayakkab s n, çok kirli olmasa bile, boyatmak isteyecek iyi yürekli bir erkek veya kad n bulabilir. Ancak bu ifli yapan küçüklerin, tiner ve bali gibi maddeler kullanan daha büyük yafllardaki çocuk çetelerine karfl dikkatli olmalar gerekecektir. lk flok Gezici ayakkab boyac s çocuklar Türkiye de sokaklarda çal flan k z ve erkek çocuklar n bir bölümüdür. Bunlar n d fl nda simit satanlar, çöp kar flt r p toplayanlar, araçlar fl kta durduklar nda cam silenler, köflelerde ve otobüs duraklar nda ka t mendil, kalem gibi fleyler satanlar da vard r. Sokarlardaki çocuklar n say s 1990 lar n ortalar ndan itibaren artmaya bafllad. Art k, bina girifllerinde uyuyan, dükkanlara girip h rs zl k yapan, yankesicilikle u raflan çocuklar da daha s k görülür oldu. Böylece resmi yetkililer ve yurttafllar, daha önceleri ak llar na hiç gelmeyen bu sorunu dikkate almak zorunda kald lar. foto: Özbilen Keskin EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 7

8 foto: Veli Gurgah, Anatolian Agency Bu ilk flokun atlat lmas biraz zaman ald. Yavafl yavafl görüldü ki, bu çocuklar salt bir dert de ildi, ayn zamanda tehlike içindeydiler; görevlilerin, yoldan gelip geçenlerin ve di er çocuklar n tacizine ve fliddetine maruz kal yorlard ; so uk, açl k, afl r yorgunluk ve egzoz gazlar sa l klar n tehdit ediyordu; suiistimale, kazalara, yerli yersiz her tür suçlamaya aç k haldeydiler ve okul kariyerleri de - e er var ise- mutsuz ve baflar s z kalmaya mahkumdu. Sanki farkl bir türden kiflilermifl izlenimini verdi i için onlara sokak çocuklar diye etiketlememeyi kararlaflt rd k. Dinleme ve ö renme Ard ndan onlarla konuflmaya bafllad k. Ö rendik ki, aralar ndan kimileri parçalanm fl ailelerin çocuklar yd ; pek ço u, baflta Güneydo u Anadolu olmak üzere baflka illerden göçüp gelen, yoksul ve kalabal k ailelere mensuptu. Böylece, soka n çocu u ile sokaktaki çocuk aras ndaki fark kavramaya bafllad k. Soka n çocu u günün 24 saatini sokaklarda geçiriyordu; sokaklardaki çocuklar ise kendi harçl klar n ç karmak ve ailelerine destek olmak için okul sonras nda ve hafta sonlar nda sokaklarda çal flmaktayd. Gene ö rendik ki, bu çocuklar kendilerine yönelik afla lama ve ayr mc l a karfl duyarl yd lar. Say lar, 2000 lerin bafl nda 40 bin ile 80 bin aras nda tahmin edilmekteydi. Her yafltan olmak üzere ço unlu u erkekti; ancak aralar nda ilkokul ça nda k z çocuklar da vard. Sonunda, harekete geçtik. Halen sokakta olanlar koruman n, topluma yeniden kazand rman n ve baflka çocuklar n ise onlara kat lmas n önlemenin yollar n aramaya bafllad k. Duyarl yurttafllar bu çocuklar için dernekler kurmaya bafllarken, belediyeler de yard mlarda bulunuyor, bar nma yerleri aç yordu. Bir resmi kurulufl olan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) birçok ilde bulunan çocuk ve gençlik merkezlerinde bu çocuklara yönelik hizmetler vermeye, çeflitli etkinlikler düzenlemeye ve bar nma imkan sa lamaya bafllad. Yeni Hizmet Modeli 2004 y l nda, SHÇEK ten sorumlu Devlet Bakanl eflgüdümünde, Adalet, çiflleri, Milli E itim ve Sa l k Bakanl klar n n kat l m yla bir bakanl klar aras komite oluflturuldu. Bu komite Sokaklarda Yaflayan ve/veya Çal flan Çocuklar için Yeni Hizmet Modeli haz rlad. Amaçlar aras nda çocuklara bar nma ve rehabilitasyon alan nda yard m edilmesi, okullara kay t veya yeniden kay t yer almaktayd. UNICEF bu çal flmaya teknik destek sa lad. Mevcut örnek uygulamalar ve uluslararas deneyimi temel alan model, ilgili çocuklar n belirlenebilmesi için gezici ekiplerin ve sokak bürolar n n oluflturulmas n öngörmekteydi. Böylece çocuklar gerekti inde t bbi veya sosyal rehabilitasyon merkezlerine yönlendirilebilecekti. Bu süreçte her çocuk bir sosyal çal flma görevlisi, psikolog veya çocuk geliflim uzman taraf ndan desteklenecekti. Mümkün oldu u her durumda sokaklarda yaflayan çocuklar aileleriyle yeniden bir araya getirilecek, di er durumlarda ise SHÇEK kurumlar na veya yat l okullara yerlefltirilecekti. 8 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN

9 photos courtesy of Bursa Provincial Social Services Directorate SHÇEK in Sevgi Köyü nde Etkinlikler: Bursa da sokakta yaflayan veya risk alt nda olan çocuklara yönelik tesisler Önleme ve tedavi Sokak yaflam n n önlenmesine art k en az tedavi kadar önem verilmektedir. Sokakta yaflamaya veya çal flmaya bafllama riski alt nda bulunan çocuklar n belirlenmesine çaba gösterilmektedir. SHÇEK bu konumdaki çocuklar n ana babalar na e itim ve ba fllar yoluyla destek olmaktad r. Milli E itim Bakanl, okuldan ayr lma riski bulunan çocuklar belirleyip desteklemek üzere ö retmenlerin ve rehber ö retmenlerin kapasitesini gelifltirme çal flmalar yürütmektedir. Bu konudaki kamuoyu kayg lar n n bir göstergesi olarak, döneminde çocuklar n neden sokaklara sürüklendiklerini araflt rmak ve çözüm önerileri gelifltirmek üzere bir meclis araflt rmas yap lm flt r. Bu arada, 2005 y l Haziran ay nda stanbul da düzenlenen bir konferansta yeni hizmet modelinin uygulanmas konusu tart fl lm flt r. SHÇEK, Milli E itim Bakanl Proje Koordinasyon Merkezi ve UNICEF taraf ndan ortaklafla düzenlenen bu konferansa çeflitli bakanl klar ve uluslararas kurulufllardan yetkililerin d fl nda, TBMM üyeleri, çocuklar ve medya ile birlikte valiliklerden, belediyelerden ve hükümet d fl kurulufllardan temsilciler de kat lm fllard r. Bu konferans takiben, sorundan en fazla etkilenen Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbak r, stanbul, zmir ve Mersin illerinde bir dizi yerel çal fltay düzenlenmifltir. Bu illerin her birinde bir l Eylem Plan ( EP) ve bununla birlikte uygulamaya dönük iki y ll k bir plan haz rlanm flt r. Haz rlanan planlar n ço u, sokaklarda yaflayan veya çal flan çocuklarla bu risk alt nda olanlara yönelik mesleki e itimin önemini vurgulamakta, bu sayede çocuklara ifl bulmalar n sa layacak beceriler kazand r larak pek ço unu çal flma yaflam na iten yoksulluk döngüsünün k r labilece i görüflünü öne ç karmaktad r. Baz kentler medya ve muhtarlarla birlikte çal flarak alo yard m hatlar oluflturmaya ve bilinç-duyarl l k gelifltirme toplant lar düzenlemeye karar vermifltir. Uygulamalar izlemek üzere, çocuklar n da yer ald klar yerel ölçekli sektörler aras konseyler veya komiteler oluflturulmufltur. Sonuç al n yor mu? Avrupa Birli i nden Uluslararas Çal flma Örgütü ne, belediyelerden HDK lara kadar di er kurulufllar da, sokaklarda yaflayan veya çal flan çocuklarla ilgili kendi etkinliklerini do rudan ya da çocuk iflçili i ve kanunla iliflki halinde olan çocuklar gibi ilgili alanlardaki projeler ba lam nda yürütmüfllerdir. Hedeflenen illerden al nan geri bildirimler flunlar göstermektedir: Sokaklarda yaflayan ve/veya çal flan çocuklara hizmet veren birimlerin, tesislerin ve kurumlar n say s artm flt r. EP uygulanan hemen hemen bütün kentlerde gezici birimler ve eflgüdüm merkezleri bulunmaktad r. Yaln zca stanbul da 15 gezici birim faaliyet göstermektedir. Bu kentlerin ço unda ayr ca sokaklardaki çocuklar için bar nma yerleri de bulunmaktad r. Kimilerinde ise sokak bürolar ve/veya ilk u rak merkezleri vard r. Kentlerin hepsinde sokaklarda yaflayan veya çal flan çocuklar n sosyal rehabilitasyon hizmeti EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 9

10 Öncesi ve sonras : Eskiden at k toplayarak geçinen bir çocuk flimdi Mersin de yeni beceriler ediniyor. alabilecekleri merkezler vard r. Örne in Bursa da etkileyici bir giriflim olarak Sevgi Köyü kurulmufltur ve yeni tesis bilgisayar, müzik, spor ve di er çeflitli faaliyetlere imkan tan yacak biçimde donat lm flt r. Ankara, Antalya, Diyarbak r, Istanbul ve zmir de uyuflturucu ba ml l rehabilitasyon merkezleri vard r. Bu merkezlerde uyuflturucu ve madde ba ml l olan 300 den fazla çocuk tedavi görmüfltür. stanbul ve zmir de ayr ca t bbi rehabilitasyon merkezleri de bulunmaktad r. Okula gitmeyen den fazla çocuk, kimileri yat l böle okullar olmak üzere, okullara kaydettirilmifltir. Ayr ca, okula kay tl olan, ancak düzenli devam etmeyen 2 bin kadar çocuk da okullar na düzenli devam etmeye bafllam flt r. foto raflar: Veli Gurgah, Anatolian Agency A dan kay p gidenler Bütün bu geliflmeler sonucunda ve muhtemelen ekonomik koflullar n da düzelmesiyle- kimi illerdeki resmi yetkililer sokaklarda yaflayan ve çal flan çocuk say s n n azald na inanmaktad r. Buna karfl l k sivil toplum temsilcileri, çocuklar sokaklara iten toplumsal koflullar n örne in göç, gelir eflitsizlikleri ve ailelerin parçalanmas - bugün de sürdü ü görüflündedir. Sorunun en a r oldu u kentlerde sokaklarda hala çocuklar oldu unu görmek mümkündür. Fuat n abisi ayakkab boyac l na yedi y l önce tamamen kendi iste iyle bafllad n söylüyor. lk gün gerçekten çok zordu, ancak ailecek ihtiyac m z vard ve böyle bir ifl de bofl gezmekten daha iyiydi. Söyledi ine göre art k kendi mahallesinden daha az çocuk d flar da çal flmaya gidiyor, ve daha ço u okullar na devam ediyor. Ama flunu da ekliyor: 12 y l boyunca garson, seyyar sat c, ayakkab boyac s olarak çal fl p hasta ana babas na destek olurken kimse onlara yard m etmemiflti. O nun hiç yaflanmam fl çocuklu u, sokak yaflam n n yoksulluk ve di er sosyal sorunlardan soyutlanm fl flekilde ele al namayaca n ve güvenlik a lar n n da henüz çok gevflek kald n bize çarp c biçimde an msat yor. Sokaklarda yaflayan ve örne in yap flt r c gibi maddelere ba ml hale gelen çocuklar söz konusu oldu unda rehabilitasyon merkezleri her zaman bulunamamaktad r ve tedaviyi reddedip eski yaflant lar na geri dönen çocuklar n da oldu u belirtilmektedir. Bu konumdaki çocuklar n say s az olabilir; ancak onlar n da di er k z ve erkek çocuklar gibi e itim, sa l k ve koruma alanlar nda ayn haklardan yararlanabilmeleri gerekir. Sosyal politika için bir test Bu alanda görev yapan bakanlar n, Yeni Hizmet Modelinin uygulanmas konusunda de erlendirmelerde bulunmak üzere yak nda SHÇEK ve UNICEF yetkilileriyle bir araya gelmeleri beklenmektedir. Daha fazla bar na a, gezici ekibe, eflgüdüm merkezine ve sa l k merkezine ihtiyaç olabilir. Ayr ca, finansman sorununun da de erlendirilmesi gerekebilir. Kendi özel bütçeleri olmad ndan EP ler bugüne dek ödünç alma esas na göre, bir kurulufltan bina, di erinden araç, baflkalar ndan ise sürücü ve ö retmen temin edilerek yürütülmüfltür. Merkezi hükümete ba l kurulufllar, belediyeler ve HDK lar yerel düzeydeki eflgüdümü daha etkili hale getirebilirler; halen pek çok husus valilerin veya vali yard mc lar n n kiflisel kararl l klar na ba l kalmaktad r. Ülke ölçe inde ele al nd nda ise, sokaklardaki çocuklar konusu, yoksul veya flanss z ailelerin ve çocuklar n toplumun baflkalar na sundu u f rsatlardan mahrum edilmelerinin bir sonucu olarak görülerek çözülmelidir. 10 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN

11 *******Resmi Bak fl******** SHÇEK Genel Müdürü smail Bar fl: Bir Sömürü biçimi Evet Deyin e konuflan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürü smail Bar fl, sokakta yaflayan ve çal flan çocuklar ile ilgili olarak afla daki gözlemlerini aktard : * Dünyan n afla yukar her ülkesinde sokakta çal flt r lan ve sömürülen çocuklar n oldu u bilinen bir gerçek. Bizim ülkemizde de ekonomik s k nt içerisinde bulunan, çocuklar n evlerinin geçimi için ticari anlamda sokakta istismar eden...aileler de var. * Sokakta çal flan çocuk kavram n de ifltirmek gerekir.. çünkü sokakta çal flt r larak ticari olarak istismar edilen çocuklar var. * Sokakta çal flt r larak istismar edilen çocuklar n önemli bölümü 6 ile 12 yafl aras nda ve genellikle göç etmifl ailelerin çocuklar ndan olufluyor. Baz kentlerde sokaklar adeta iflyerine dönüflmüfl. Çocuk, trafik lambalar nda mendil sat yor, cam siliyor ve boyac l k yap yor. Genellikle anne veya babas da o bölgede bulunuyor ve bunu güya çocu u baflka tehlikelerden koruma ad na yap yor ama tam tersine kendi elleriyle çocu u atefle at yor. * Ben baz çocuklarla durup konufltum. Bu ifl çocuklara anlat labilirse istismar edildiklerinin bilincine varabiliyorlar ama sonuçta ben çal flmayaca m deme hakk na çocuk ne kadar sahip? Aile ve onu çal flt ranlar bu direnci nasil karfl larlar? * Bu çocuklar arabayla fl klarda duran polisin bile cam n silmeye kalk yor! Hemen o çocu u oradan al p ailesini uyarsak... belki biraz daha baflar l oluruz diye düflünüyorum. * Sokakta yaflayan çocuklara gelince...say n Baflbakan m z n talimatlar yla bir bakanlar komitesi oluflturmufl ve bir çal flma grubu ortaya ç km fl. Sosyal Hizmetlere ve Çocuk Esirgeme Kurumu taraf ndan gelifltirilen model 8 ilde uygulanm flt r. Mesela stanbul da sokakta yaflayan çocuk say s oldukça azalm flt r. Bizim tespitlerimize göre, 81 ilde, 24 saat sokakta yaflayan, ailesiyle ba lar kopmufl sokakta yaflayan çocuk say s civar ndad r. * Vatandafllar m zdan ricam z, sokakta bir fley satan veya çal flt r lan bir çocu a para verdi inizde o çocu u istismar eden kifliye (gerek ailesinden gerek ailesinin d fl nda birtak m gruplara) destek sa lam fl olursunuz. Vermifl oldu unuz para ne çocu un midesine ne de cebine gitmemektedir. * Sokakta çal flan çocu a verdi iniz her kurufl, o çocu un sokakta kalmas na ve sokakta yaflayan çocu a dönüflmesine katk sa lar. Bir baflka gözümüze çarpan sonuç: bu flekilde sokakta çal flt r lan çocuklar n daha sonra sokakta yaflayan çocuklar n afla yukar %30 veya %40 sini oluflturuyor olmas, Yani sokakta çal flt r lma sokakta yaflamaya geçifl noktalar ndan biridir. * Kurum olarak sokakta çal flan çocuklar n aileleri ile yapt m z görüflmelerde onlara diyoruz ki: E er ekonomik s k nt içerisindeyseniz biz devlet olarak sizin çocu unuzun rahatça okuyabilmesi ve giyinebilmesi için maddi katk da sa l yoruz. Bu rakam ayl k ortalama 325 YTL civar nda. Çocu un yurt ve yuvalar yerine kendi ailesinin yan nda kal yor olmas daha iyi ama yine de çocu un çal flt r lmas na engel olacak flekilde takip ediyoruz. * Herhangi bir aile, ben ekonomik olarak s k nt içerisindeyim, çocu uma bakam yorum, sa l k, e itim, beslenme giderlerini karfl layam yorum dedi i zaman, biz durumu incelettiriyoruz ve do ru ise bu aileye maddi destek sa l yoruz. * Bu konuda Say n Baflbakan, Say n Bakan ve hükümet, özellikle çocuklar ve özürlülerle ilgili gelen talepler ve ihtiyaç do rultusunda önümüzü aç yorlar. Bu konuda sadece SHÇEK olarak harcam fl oldu umuz bütçe 2007 y l içerisinde personel gideri, hizmetlerle alakal di er giderler, ailelere yapt m z destek ile birlikte, y ll k 300 trilyon lira civar ndad r. * Hedefimiz sokakta çal flan çocuklar n say s n s f ra indirmek. Tüm sektörler; Kurum, Kurulufl ve Sivil Toplum Kurulufllar ile UN CEF, LO, ISS gibi uluslar aras toplum kurulufllar ile de iflbirli i yap yoruz. Ekonomik ve sosyal problemlerin ortadan kald r lmas kolay de il ancak 2008 sonu itibar yla bu konuda çok ciddi sonuçlar alm fl olaca z diye düflünüyorum. foto: O uz Sa d ç EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 11

12 MEDYA Çocuk Dostu Medya için yüksek ö retim kurumlar Bas n mensuplar na yönelik medya e itim toplant lar n n ard ndan çocuk haklar ve çocuk dostu medya gibi kavramlar art k iletiflim alan nda e itim veren yüksek ö retim kurumlar n n müfredat na da girmeye bafllad. Türkiye de bas n mensuplar n n çocuklara ve çocuklarla ilgili konulara duyarl l klar n artt rmaya yönelik çabalar, iletiflim fakülteleri ö rencilerinin çocuklara kendi medya ürünlerini ortaya koymalar nda yard mc olmalar yla birlikte bu sonbaharda yeni boyutlar kazand. Somut ç kt larla planlanan bu çal flma ülkenin önde gelen iki üniversitesinde gelece in medya mensuplar na verilecek e itimin bir parças olarak test edilecektir. Üniversiteler, yay n imkanlar n n geliflkinli iyle tan nan Eskiflehir Anadolu Üniversitesi ve stanbul da prestijli bir özel okul olan Galatasaray Üniversitesi dir. Üniversitelerde mezuniyet sonras çal flma yapan ö rencilere çocuk odakl medya için iletiflim bafll kl bir dizi modül sunulmaktad r. Kavram, yaz aylar nda çeflitli üniversitelerin iletiflim fakültelerinden dekanlar n ve ö retim üyelerinin kat ld klar toplant lar sonucunda flekillendi. Sponsorlu unu UNICEF in yapt bu toplant lara yay n alan ndaki denetleyici kurul durumundaki RTÜK ün temsilcileri de kat ld. Bu konuda hem kuramsal hem de pratik birtak m dersler haz rlanacakt r; ancak, yeni makaleler, radyo TV programlar ve video altyaz lar haz rlamak üzere çocuklarla birlikte çal fl lmas müfredat n en ak lda kalan yan olacakt r. Deneyimler fl nda yap lacak baz gelifltirmelerle birlikte, haz rlanan modüllerin Türkiye deki iletiflim fakültelerinin hepsinde olmasa bile birço unda verilen e itimin bir parças olmas beklenmektedir. Halen bu alanda e itim veren 30 u aflk n fakülte bulunmaktad r ve medya kurulufllar da çal flanlar n art k daha fazla bu okullar n mezunlar aras ndan seçmektedir. Baz fakültelerde etik veya insan haklar alan nda programl dersler verilirken, halen hiçbir okulda çocuklarla çal flma konusunda özel bir ders bulunmamaktad r. Medya mensuplar için e itim Yeni giriflim, UNICEF ile Türk yazarlar ve medya mensuplar taraf ndan kurulan Ba ms z letiflim A (B ANET) aras ndaki iflbirli i sonucunda 2005 y l ndan bu yana yüzlerce faal yay n ve bas n eleman na verilen e itimleri temel almaktad r. E itimler, 7 bölgede ve ayr ca iki ilde ulusal ve yerel televizyon kanallar, radyo istasyonlar ve gazete yöneticilerine verilmifltir. E itimlerde, muhabirler çocuklar ve çocuk haklar konular nda yazmaya, çocuklardan bilgi edinmeye, güncel konular hakk nda çocuklar n görüfllerini al p bildirmeye özendirilmekte ve kendilerine bunun yollar ö retilmektedir. E itime kat lanlar ayr ca çal flmalar s ras nda karfl laflt klar çocuklar n özel Uflak ta medya e itim oturumlar Kocaeli nde 12 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN

13 yaflamlar na sayg, istismara maruz kalan veya suçlanan çocuklar n kimliklerini gizli tutma, çocuklar biçare ve kimseden yard m alamayan kifliler veya tersine topluma yönelik korkunç bir tehdit gibi gösteren abart l ve duygusal dil kullanmaktan kaç rma gibi konularda e itim görmektedir. Olumlu bulgular Medyaya yönelik e itimler sonucunda gazetelerde yer alan çocuklarla ilgili haberlerde art fl görülmüfl ve medya mensuplar çocuk haklar na daha sayg l konuma gelmifllerdir. zmir Ege Üniversitesi letiflim Fakültesi nden Doçent Doktor Gülgün Erdo an Tosun un baflkanl ndaki bir proje araflt rma grubu taraf ndan haz rlanan rapora göre, e itimlere kat lan medya mensuplar çocuklar hakk nda haber yapt klar nda art k daha fazla kayna a baflvurmaktad rlar. E itimler sayesinde ayr ca çocuklara yönelik fliddet, e itim ve sa l k alan ndaki sorunlar, çocuk iflçili i gibi konular n yan s ra UNICEF destekli etkinlikler ve kampanyalar da medyada daha fazla yer bulmaya bafllam flt r. Bütün bu olumluluklara karfl n, gerek kat l mc lar gerekse e itimciler Türkiye de medya e itimi alan nda sivrilmifl kifliler- kal c bir etki sa lanmas aç s ndan medya e itimlerinin yayg nlaflt r lmas ve tekrarlanmas gere ini vurgulamaktad rlar. Dahas, iki günlük bu e itimler haber toplama ve haber yapma alan nda çocuklarla medya aras ndaki iliflkilerin ancak en pratik yönlerine de inebilmektedir. Çocuklar n medyaya eriflimi, çocuk kat l m, çocuklara yönelik programlar ve yay nlar, çocuklar n medya okur yazarl ve etik kurallar çerçevesinde reklam gibi konularda araflt rma ve geliflme için baflka forumlara da gerek vard r. Hizmet içinden hizmet öncesine UNICEF ve B ANET taraf ndan sa lanan hizmet içi e itimler 2007 y l n n geri kalan bölümünde ve sonraki y llarda ülkenin çeflitli yörelerinde devam edecektir. Bu çabalar çocuk dostu bir medyay bir ar m daha yak nlaflt rmaktad r. letiflim fakültelerinde çocuk odakl hizmet öncesi e itimin geliflmesi ise do ru yönde at lm fl bir baflka ad m anlam na gelecektir. *******Görüfl******** Bizim için yararl, çocuklar için iyi. Bugün Hürriyet gazetesi için yazmakta olan gazeteci Çilem Kaya, 2006 bafllar nda UNICEF ve BIANET in Ankara da düzenledikleri medya e itim seminerine kat lm flt r. Kendisi seminere kat lmadan önce de çocuklara ve çocuklarla ilgili haberlere dikkat ediyordum ama atölye çal flmalar nda haklar, ilgi alanlar ve onlar n dikkat n nelerin çekti i hakk nda pek çok fley ö rendik diyor. Ankara ve çevre illerde faaliyet gösteren Kaya ve di er medya çal flanlar, çocuklara kendilerine ait tecrübeleri ve görüflleri olan bireyler olarak yaklaflmaya teflvik edilmifllerdir. Medya çal flanlar çocuklar ve çocuk haklar konular nda haber aramaya, çocuklara duyarl l kla yaklaflmaya, anlayabilecekleri yal n bir dille hitap etmeye ve fikirlerini kendi kulland klar kelimelerle aktarmaya f rsat tan maya özendirilmifllerdir. Kaya, 2006 y l nda verdi i söz do rultusunda bu ilkeleri uygulamaya koymufltur. Çocuklar ve sivil toplum örgütlerinin çocuklar için yapt klar çal flmalar hakk nda s k s k haber yapmaya çal flt m, ayr ca bu haberlerin gazetede yer bulmas için gerçekten çaba sarf ettim diyen Kaya, yine de, gazetecilerin ve yay nc lar n ço u zaman çocuklara yeterince ilgi göstermedi ini kabul etmektedir. fiu anda biz medya olarak çocuklarin kendileri ifade etmelerini yeterince sa layam yoruz. Zamanla çocuklarla ilgili daha çok haber ç kacakt r. Ama sektör çal flanlar olarak bizlerin s k s k çocuklara yaklaflman n n yollar konusunda bilgilendirilmemiz gerekmektedir. Sonuçta hiç birimiz çocuk psikolo u veya e itimci e itimini almad k. Hürriyet muhabiri Kaya UNCIEF in ve çocuklarla çal flan di er kurulufllar n bas na yönelik çal flmalar na devam etmeleri, geniflletmeleri ve yayg nlaflt rmalar n önermekte. Bunun özellikle h zl siyasi-iktisadi gündemi nedeniyle çocuklara daha az yer vermeye e imli olan ulusal bas n zemininde gerçeklefltirilmesi gerekti ini düflünüyor. Bizim için yararl, çocuklar için de iyi olur sözleriyle bu görüflünü toparlayan Kaya, flahsen bu konuda daha fazla brifing, seminer veya çal fltaya - veya do rudan çocuklarla çal flarak onlara kendi medya kaynaklar n oluflturmalar amaçlayan çal flmalara - seve seve kat labilece ini belirtmektedir. Kaya iletiflim fakültesi ö rencilerinin çocuk odakl medya için iletiflim dersleri alaca n ö renmekten duydu u mutlulu u dile getirerek Bizim ancak sonradan keflfedebildiklerimizi onlar iflin bafl ndan ö renebilecekler diyor.... Erzurum da foto raflar fiehnaz Tan lkan EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 13

14 RAKAMLARLA E itim harcamalar : Daha ileri gitmek mümkün Türkiye de e itim alan nda yap lan harcamalar, ekonomik kriz y llar yla karfl laflt r ld nda yeniden toparlanm fl görünüyor. Peki, di er ülkelerle karfl laflt r ld nda durum nas l? Ekonomik iflbirli i ve Kalk nma Örgütü (OECD) y ll k Bir Bak flta E itim raporunu Eylül ay nda yay nlad. Yay nda, yeni ders y l öncesinde e itim alan ndaki harcamalara ve Meclise sunulacak 2008 y l bütçe tasar s na dikkat çekiliyor. Zengin ülkeler kulübü olarak görülen OECD Türkiye de ilkokula giden ö renci bafl na e itim harcamalar n dolar olarak hesaplamaktad r sat n alma gücü paritesine göre ayarlanm flt r). Bat ülkelerinde ise bu miktar 5 ile 7 bin dolar aras nda de iflmektedir. Bu alanda Türkiye Meksika dahil (ö renci bafl na dolar) di er bütün OECD ülkelerinin, hatta OECD üyesi olmayan kimi ülkelerin de gerisinde kalmaktad r (örne in Brezilya da ö renci bafl na harcama dolard r). Gene OECD ye göre orta ö retimdeki ö renci bafl na yap lan harcama dolard r. Bu rakam Bat Avrupa ülkelerine göre geride (Bat Avrupa ülkelerinde 6 ile 9 bin dolar aras nda de iflmekte), ancak Brezilya (1.033 dolar) ve Rusya dakinden (1.615 dolar) fazlad r. GYH ye göre ayarlama Rakamlar, çeflitli ülkelerde görülen çok farkl üretim ve tüketim düzeylerine göre ayarland nda ortaya ç kan durum daha anlaml ve biraz daha iç aç c d r. Rapora göre Türkiye de kifli bafl na GYH (gayr safi yurt içi has la) içinde e itime yap lan y ll k harcaman n pay ilkö retimde % 16, ortaö retimde ise % 25 tir. OECD ülkelerinin ço unda ise bu yüzdeler ilkö retim için %17-25, ortaö retim için ise %22-30 dur. Baflka bir deyiflle, Türkiye ekonomik kapasitesine göre ilkö retimdeki çocuklara yetersiz harcama yaparken, ortaö retimdekilerin durumu görece daha iyidir. Asl nda, Türkiye nin düflük gelir düzeyi gözetilerek buna göre bir ayarlama yap ld nda, okula giden ö renci bafl na yap lan harcaman n rlanda ve Yunanistan gibi ülkelerle benzer düzeyde oldu u görülür; ancak gene de bu harcama OECD ülkelerinin ço unun önemli ölçüde gerisindedir. Artan ihtiyaçlar Bu konudaki rakamlara ihtiyatla yaklaflmak gerekmektedir. Örne in Türkiye ile ilgili verilerin bir bölümü yaln zca kamusal harcamalarla ilgilidir. Ayr ca, OECD istatistikleri 2004 y l na aittir ve o zamandan bu yana e itim harcamalar nda gerçekleflen art fl dikkate almamaktad r. Bu arada, Türkiye nin ilkö retimde %100 okullaflmay henüz sa layamad n da belirtmek gerekir. Ayr ca, Türkiye de erkek ve k z çocuklar n özellikle k zlar n- ortaö retimlerini de tamamlama olas l klar, Meksika d fl ndaki di er OECD ülkelerine göre çok daha düflüktür. Türkiye de ortaö renimlerini tamamlayan çocuklar n bile okulda geçen süreleri (11 y l) di er bütün OECD ülkelerindekine göre (12-13 y l) daha k sad r. Zorunlu e itim süresi uzat ld nda ve okullaflma oranlar artt nda e itim ihtiyaçlar na daha fazla harcama yap lmas gerekmektedir. Yüksek ö renim d fl nda GYH n n yüzdesi olarak e itim kurumlar na yap lan harcamalar Almanya Yunanistan talya Japonya Kore Meksika Polonya Slovak Cumhuriyeti spanya sveç sviçre Türkiye Birleflik Krall k ABD Brezilya* srail Rusya Federasyonu* * yaln zca kamusal kaynaklardan Kaynak: OECD 14 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN

15 M LL KOM TE Fon sa lama aç s ndan iyi bir dönem Tebrik kart ve hediyelik ürün sat fl UNICEF Türkiye Milli Komitesi nin çocuklara yönelik faaliyetlerini desteklemek üzere fon sa lama çal flmalar ndan birini oluflturmaktad r. UNICEF Türkiye Milli Komitesi nin merkezinin bulundu u, Ankara n n bat s nda Bilkent yerleflkesindeki iki katl UNICEF Türkiye Milli Komitesi Evi nde çal flanlar için bu aylar y l n en yo un dönemidir. Buran n çal flanlar aç s ndan fieker Bayram, Kurban Bayram, ve yeni y l n yaklaflmas yaln zca daha fazla ifl ve çal flma demektir. UNICEF in çok bilinen tebrik kartlar n ve hediyelik ürünlerini satan, Milli Komite dir. Alt katta bir showroom ile UNICEF yay nlar n n sergilendi i bir kitapl k ve video ile UNICEF filmlerinin izlendi i bir mekân bulunmakta, üst kattaki ofisin telefonlar ise sürekli çalmaktad r. En son tebrik kart ve hediyelik ürün katalo unda, dünyan n dört bir yan ndan tan nm fl sanatç lar n, tasar mc lar n katk lar yla oluflan zengin bir çeflitlilik görülmektedir. Çiçekli, k fl manzaral, etnik, modern ve geleneksel desenlerde kartlar, ayr ca, göze hofl gelen mumlar, takvimler, hat ra defterleri, yap bozlar, oyuncaklar, oyunlar, giyecekler, çantalar, süsler, kulplu bardaklar, hediyelik ürün ambalajlar ve k rtasiye malzemeleri, UNICEF in Ankara ve stanbul bürolar nda* ve yine Ankara, stanbul, izmir dahil bir düzineyi aflk n baflka kentte kitapç larda, k rtasiyelerde ve benzeri yerlerde sat lmaktad r (Adreslerin listesi için bak n z, Elektronik sat fllar ise giderek yayg nlaflmaktad r. Siparifl için flu adrese baflvurulabilir: Ba fllarla Yaflamak UNICEF Birleflmifl Milletlerden veya baflka bir yerden belirli bir fon almamakta sadece gönüllü katk larla çal flmaktad r:hükümetlerin, kifli ve kurulufllar n gönüllü katk lar. Komitelerin önde gelen görevleri aras nda fon toplama gelmektedir. Türkiye deki Milli Komitesi dünyadaki 36 komiteden biridir. Amac, UNICEF etkinliklerini tan tmak, UNICEF etkinlikleri ve programlar için fon sa lamakt r. Türkiye yi özel k lan, Milli Komite ile Ülke Temsilcili inin birlikte var olmas ve kardefl kurulufllar olarak faaliyet göstermeleridir. Genelde milli komiteler geliflmifl ülkelerde kurulurken, temsilcilikler UNICEF hizmetlerini geliflmekte olan ülkelere götürmektedir. Tebrik kart ve hediyelik ürünlerin sat fl Milli Komite nin Bilkent teki candan ve samimi personelinin olsun, stanbul Beyo lu ofisindeki di er meslektafllar n n olsun tek etkinli i de ildir. Kart sat fllar UNICEF programlar n destekleyecek ve di er ülkelerdeki acil yard m çal flmalar na katk da bulunacak fonlar n oluflturulmas nda önemli bir kaynakt r. Bununla birlikte, art k fonlar n büyük bölümü kiflisel ba fllar ve flirket ba fllar ndan oluflmaya bafllam flt r. Bunlar n aras nda düzenli ba fl verenlerle birlikte 23 Nisan günü NTV de yay nlanan teleton yay n gibi özel etkinlikler de bulunmaktad r. UNICEF dostlar ve gönüllüler taraf ndan düzenlenen sergiler, galalar, klasik veya ça dafl müzik konserleri ile di er sosyal ve kültürel etkinlikler de fon kaynaklar aras ndad r. UNICEF e Yeni Kat lan yi Niyet Elçisi Son dönemdeki bir geliflme de tan nm fl TV yap mc s Tayfun Talipo lu nun UNICEF iyi niyet elçili i görevini kabul etmesidir. Talipo lu, prefabrike derslikler için fon sa lama amac yla düzenlenen teletonun y ld zlar ndan biriydi. Talipo lu Mardin den canl yay n yaparken, prefabrike dersliklerin, daha önceleri ilkokul 5. s n ftan sonra okullar na devam edemeyen k z çocuklar n yaflamlar nda ne gibi de ifliklikler yaratt na ilk elden tan k olmufltu. Kendisi, iyi niyet elçisi olarak k z çocuklar n e itimine ve prefabrike derslik kampanyas na deste ini sürdürecek, bu arada baflkalar n da katk da bulunmaya ça racakt r. Talipo lu nun kamuoyuna mektubu, Evet Deyin in bu say s n n arka kapa nda yer almaktad r. Talipo lu nun s cak kiflili i ve sars lmaz coflkusu UNICEF Türkiye Milli Komitesi nin bütün etkinliklerindeki ve ça r lar ndaki kararl l daha da pekifltirecektir. fi MD BA IfiTA BULUNUN! UNICEF Türkiye Milli Komitesi E-posta: unicef@unicefturk.org satisistanbul@unicefturk.org *UNICEF Türkiye Milli Komitesi Evi: Bilkent Üniversitesi Bilkent ANKARA Tel: Faks: stanbul Bürosu: Meflrutiyet Cad. Ça dafl Apt. No. 68/3 Tepebafl STANBUL Tel: Faks: SAY YES: THE QUARTERLY NEWSLETTER OF UNICEF TURKEY 15

16 Tayfun Talipo lu ndan mektup ö rencinin yararlanaca bir prefabrike derslik için 26,000 YTL gerekti ine göre, bizim her 13,000 YTL yi tamamlamam z 100 ö renciye, evine yak n, güven ve iç huzuruyla gidebilecekleri bir okul sa layacakt r. Türkiye de e itimde k z ve erkek çocuklar aras nda k zlar aleyhine ak l almaz eflitsizlik maalesef hâlâ ciddi boyutlarda. UNICEF olarak bu üzücü gerçe in üzerine gitmekte, elimizden gelen deste i vermekteyiz. Son üç y lda Haydi K zlar Okula kampanyas ile 223,000 k z ve 100,000 o lan çocuk okula bafllad veya b rakt yerden devam ediyor. Bu iyi haber. Ancak daha 500,000 e yak n k z m z okula yerlefltirmemiz gerekiyor. Ailelerle özellikle k zlar okula göndermeleri için ikna çal flmalar devam ediyor. Ne var ki ço u zaman ailelerin dirençlerinin k r lmas n n, yaflad klar yerin yak n nda bir okulun varl na ba l oldu unu görüyoruz. Okul ve derslik aç 2003 y l nda iyice ortaya ç km flt.yersizlikten okul müdürlerinin kay t döneminde kap y kilitleyip kaçacak yer arad klar n biliyoruz. Buna çözüm flartt. UNICEF ten gelen fikir ve destekle 2004 ün A ustos unda Marmara Deprem Bölgesi nden 70 adet prefabrike ünite fianl urfa ya tafl nd ve çift tedrisatla 5000 ö rencinin ö renim gördü ü dersliklere dönüfltürüldü. Geçti imiz Nisan ay ndan bu yana siz ve sizin gibi hay rsever dostlar sayesinde Mardin, K rflehir ve Diyarbak r da tam donan ml prefabrike derslikler valiliklerimizin de deste iyle hizmete aç ld. lerleyen haftalar ve aylarda on de iflik ilde 200 e yak n daha derslik kurulacak. UNICEF in sizin deste inizle sa lad paran n di er yar s n n valiliklerce tamamlanaca n bilmek, bizim bu ifle daha cesaret ve coflkuyla sar lmam z demektir. Çift tedrisatla 100 Mardin deki ilk aç l fl ben yönettim. K z ltepe lçesi ne ba l Eskin Köyü nde okul vard var olmas na. Ama derslikler yetmiyordu. UNICEF deste iyle çok laf üretmektense k sa sürede prefabrike derslikler üreterek bu sorun çözülmeye baflland. lk durakt K z ltepe Eskin Köyü. Semra y orada tan d m. Di er ö rencilere göre daha büyüktü. Annesi babas onun rolünü çoktan biçmiflti. Devletin zorlamas yla beflinci s n fa kadar okumufl, okuma yazma ö renmiflti. Ve birkaç sene sonra da evlendirilecekti. Yeni dersliklerin aç lmas na en çok sevinenlerdendi. Çünkü büyüklerin gerekçeleri tükenmiflti. Bu okulun aç lmas yla yüre indeki par lt yüzüne yans m fl anlat yordu Semra: Babam asl nda okumam istiyor ama, K z ltepe ye kimse k z n göndermiyor ben nas l göndereyim demiflti bana. Evet, Semra art k yak n ndaki okula gidebiliyor. Gelin bu derslikleri, okullar ç gibi büyütelim. Prefabrike derslik konusunda UNICEF in uluslararas deneyime sahip oldu unu biliyorum. Acil soruna acil çözüm olarak, ucuz maliyetli, çabuk kurulabilen, tafl nabilen, en az 35 y l dayanabilen bu dersliklerin çok daha kullan fll oldu u ortada. K saca, neferi oldu um bu kampanyaya deste imi sürdürmeye karar verdim. Hani bana hep sorars n z ya Bam Teli yollar nda : Bir fleyler yapmak istiyoruz bu ülkenin çocuklar na diye. fiimdi yan t veriyoruz: HAYD KATILIN B ZE! Sayg lar mla, Tayfun Talipo lu UNICEF Türkiye yi Niyet Elçisi Not: Milli Komitemize yap lacak bütün ba fllar vergi indirimi kapsam ndad r