ARAŞTIRMA PROJESİ KÜLTÜR MERKEZLERİNİN GELİŞİMİNİN İNCELENMESİ

Transkript

1 ARAŞTIRMA PROJESİ KÜLTÜR MERKEZLERİNİN GELİŞİMİNİN İNCELENMESİ Proje Yüklenicisi: Yrd.Doç.Dr.Murat Şahin Yeditepe Üniversitesi Mimarlık ve Mühendislik Fakültesi KASIM İstanbul. Bu araştırma projesi Projem İstanbul kapsamında stanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlatılmıştır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve araştırmacının yazılı izni olmadan çoğaltılamaz ve kopyalanamaz.

2 İSTANBUL DAKİ KÜLTÜR MERKEZLERİNİN GELİŞİMİNİN İNCELENMESİ Özet : İstanbul da sayıları hızla artmakta olan kültür merkezleri yeni işlevler ve imajlarıyla kent hayatına katılmaktadır. Kentin hangi bölgelerinde, ne zaman ve kaç tane kültür merkezi yapılmıştır? Bu yapıların işlevsel organizasyonu ve mekansal organizasyonları nasıldır? Bu ve benzeri sorulara yanıt arayan çalışmanın temel amaçları tespit çalışması yapmak, tarihsel süreci yorumlamak, geçmiş deneyimleri, projeleri zamanmekansal bağlamda incelemek ve sonuçlar çıkartmak, yapılan uygulamaların tanımlandığı bütüncül bir veri elde etmek ve gelecekte yapılacak kültür merkezleri projeleri için mimari bir tasarım rehberi nin önemli maddelerini belirlemek üzere girişimde bulunmak ve öneriler geliştirmektir. Konunun sosyal, kültürel, politik ve çevresel yönlerinin vurgulandığı bu araştırma projesi kültür merkezlerinin mimarlık boyutuna odaklanmıştır. Sosyal etkinliklerin yer aldığı farklı türde kültür merkezlerine yer verilmiş olmasına karşın, çalışmanın ana konusu, kültür merkezi adıyla işlev veren ve işletme ya da mülkiyeti belediyelere ait olan kültür merkezleri ile sınırlandırılmıştır. Çalışma kültür merkezi yapı türünün tanımı, amaçları, genel nitelikleri, sınıflandırılmasının yanısıra, bir karşılaştırma yapılabilmesine olanak sağlamak amacıyla, yurt içinden ve yurtdışından örneklerin genel bilgileriyle, proje ve proje elde etme süreçlerine de yer vermektedir. Temsili örnek projelerin incelenmesi, yapıların ziyaret edilerek yerinde gözlenmesi, kullanıcılar ve belediyenin ilgili bölümlerinden görevlilerle yapılan görüşmelerle, toplanılan bilgi, genel ve sayısal çıkarımların yanı sıra, süreç, yer seçimi, işlev, esneklik ve sürdürülebilirlik, kimlik ve simgesellik, mimari dil ve cephe, detaylar ve malzeme kullanımı, isim başlıkları altında değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonunda, her yapının proje bilgileri ve mimari kimliğini yansıtan bir kimlik kartı tasarlanmıştır.

3 İSTANBUL DAKİ KÜLTÜR MERKEZLERİNİN GELİŞİMİNİN İNCELENMESİ Özet : İstanbul da sayıları hızla artmakta olan kültür merkezleri yeni işlevler ve imajlarıyla kent hayatına katılmaktadır. Kentin hangi bölgelerinde, ne zaman ve kaç tane kültür merkezi yapılmıştır? Bu yapıların işlevsel organizasyonu ve mekansal organizasyonları nasıldır? Bu ve benzeri sorulara yanıt arayan çalışmanın temel amaçları tespit çalışması yapmak, tarihsel süreci yorumlamak, geçmiş deneyimleri, projeleri zaman-mekansal bağlamda incelemek ve sonuçlar çıkartmak, yapılan uygulamaların tanımlandığı bütüncül bir veri elde etmek ve gelecekte yapılacak kültür merkezleri projeleri için mimari bir tasarım rehberi nin önemli maddelerini belirlemek üzere girişimde bulunmak ve öneriler geliştirmektir. Konunun sosyal, kültürel, politik ve çevresel yönlerinin vurgulandığı bu araştırma projesi kültür merkezlerinin mimarlık boyutuna odaklanmıştır. Sosyal etkinliklerin yer aldığı farklı türde kültür merkezlerine yer verilmiş olmasına karşın, çalışmanın ana konusu, kültür merkezi adıyla işlev veren ve işletme ya da mülkiyeti belediyelere ait olan kültür merkezleri ile sınırlandırılmıştır. Çalışma kültür merkezi yapı türünün tanımı, amaçları, genel nitelikleri, sınıflandırılmasının yanısıra, bir karşılaştırma yapılabilmesine olanak sağlamak amacıyla, yurt içinden ve yurtdışından örneklerin genel bilgileriyle, proje ve proje elde etme süreçlerine de yer vermektedir. Temsili örnek projelerin incelenmesi, yapıların ziyaret edilerek yerinde gözlenmesi, kullanıcılar ve belediyenin ilgili bölümlerinden görevlilerle yapılan görüşmelerle, toplanılan bilgi, genel ve sayısal çıkarımların yanı sıra, süreç, yer seçimi, işlev, esneklik ve sürdürülebilirlik, kimlik ve simgesellik, mimari dil ve cephe, detaylar ve malzeme kullanımı, isim başlıkları altında değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonunda, her yapının proje bilgileri ve mimari kimliğini yansıtan bir kimlik kartı tasarlanmıştır.

4 INVESTIGATION OF THE DEVELOPMENT OF COMMUNITY CENTERS IN ISTANBUL Abstract: The increasing number of Cultural Centers in Istanbul reflect various schemes, and introduce new images, and urban facilities to the city. How many cultural center complexes have been built in which parts of the city and when, up to now? What are their spatial and organizational characteristics? Searching for answers to such questions, this research aims to investigate the quantitative development of the cultural centers, to re-evaluate the existing cultural centers within the spatiotemporal dimension, to re-interpret the past experiences and projects, to obtain an integrated data and to attempt to outline the basic elements of a design guide to be exploited in future projects. Underscoring the significance of social, cultural, political and environmental viewpoints of this case, the research project is based on the examination of the cultural centers built in İstanbul from architectural point of view. In considering various typologies of social facilities functioning as cultural centers, the basic framework of the research is limited to the architectural and general aspects of cultural centers operated by municipalities. Besides quantitative evaluation of the data gathered, some representative projects were examined, existing cultural center buildings were visited and observed, and interviews with some users, occupants and officials from the relevant departments of municipalities were conducted. In conclusion, data gathered were re-interpreted in terms of quantity, process, site considerations, function, flexibility and sustainability, identity and symbolism, architectural language and façade, details and material. Another outcome of this research study is designing a fact sheet template, which illustrates basic information regarding project description, site, form, expression, capacity and function of the cultural centers.

5 1.Giriş Mimarlık anlatılan, aktaran, bilgi veren, etkileyen, etkilenen güçlü bir söylemdir. İnsanoğlu mimari araclığıyla düşüncelerini ve tasarım yapma yeteneğini görkemli ürünler vererek ortaya dökme fırsatı bulmuştur. Bu açıdan, mimarlık insan düşüncesinin ve kendine has üretiminin somutlaştığı bir yayındır diyebiliriz. Bir yere bir bina yaptığımızda o bina tıpkı yazı gibi bizim düşüncemizi temsil eden işlevsel bir üründür. Bir işe yarar ve yüzünde, duruşunda insan eliyle bilerek ya da bilmeden verilmiş bir ifade vardır - Bizler ister istemez o binlarla etkileşim halindeyizdir. Bir kitabı istersek okumayız, bir müziği dinlemeyiz ama mimariyi görür onun içinde yaşarız. Bilinen deyişle, bizler onu şekillendirirken, o da bizim yaşantımızı şekillendirir. Tarihin belli dönemlerini mimarlık üzerinden okuduğumuz gibi, kişisel deneyim olarak hepimiz mimarlıktan az ya da çok bir şeyler anlarız. Okuduğumuz kitaplar ruhumuzdadüşüncelerimizde ve dolayısıyla gündelik yaşamımızda bazı şeyleri değiştirir. Bizi saran ve içinde yaşadığımız mimarlık cümleleriyle dolu kent kitabı ile ise bilinçli ya da bilinçaltı düzeyinde çok daha güçlü bir etkileşim içinde olduğumuz tartışma götürmez bir gerçektir. Mimarlık kültürel yapının bir ögesi ve kültürün somutlaşan en büyük ürünüdür. Kültür Merkezleri, her toplumda farklı biçimlere bürünerek içinde bulunduğu toplumun değerlerinin ya da egemen kültürün göstergesi olmuştur. Geçmişte hristiyan dünyada katedraller bu rolü üstlenirken, Osmanlı da ve İslam Dünyasında Külliyeler birer toplumsal merkez haline gelmiştir. Günümüzde ise alışveriş merkezlerinden Stadyumlara kadar pek çok karmaşık işlevli yapı türü birer kültür merkezi olarak çalışmaktadır. Dünyada çağdaş Kültür Merkezlerinin tasarlanması konusunda Paris teki Pompidou Sanat ve Kültür Merkezi bir milat oluşturmaktadır. Bu merkez 70 li yılların başında bir yarışma ile elde edilmesine karşın, bugün bile hala düşünsel anlamdaki yeniliğini korumaktadır. Onu çevreleyen meydan ve yapılardan oluşan kültür ve sanat külliyesinin ana parçası olan Pompidou esnek, çok amaçlı ve tarihi çevrede olmasına rağmen teknolojik görünümlü kutu formuyla önemli tartışmalara yol açmıştır. Bu niteliği nedeniyle bu yapıdan ve hakkındaki eleştirilerden ileriki bölümlerde ayrıntılı olarak söz edilmektedir. Kültür Merkezi İngilizcedeki Cultural Center kavramının Türkçe ye bire bir

6 çevirisidir. İngilizce deki diğer bir kavram olan Community Center kavramını Toplum Merkezi olarak çevirebilir ya da daha önce işlevsel içeriği gözönüne alındığında bu kavramı Halk Evi olarak yorumlayabiliriz. Bu araştırma Kültür Merkezi kavramının gerçekte ne olduğundan, Kültür Merkezi nin varlık sebeplerinin tartışılmasına kadar bir fırsat olarak görülmüştür.çalışma kültür kavramının- Kültür Merkezi kavramıyla etkileşiminin sorgulanması ile başlar. Kültür Merkezi kavramının sınırlı tanımına geçmeden önce, tarihte ne tür yapıların ve organizasyonların Kültür Merkezi olarak işlev verdiği aktarılmaktadır. Daha sonraki adımda yurtdışından ve Türkiye den seçilen önemli Kültür Merkezi yapılarının tasarım ve yapım aşamalarından çıkarılabilecek sonuçlar aktarılmaktadır. Son bölümde ise konunun esasını teşkil eden İstanbul genelindeki Kültür Merkezi yapıları hakkındaki tesbitler ve değerlendirme çalışması sunulmaktadır. Araştırmanın sonuç bölümünde özetle bu gelişim içindeki zengin kültürel birikimden nasıl yararlanabileceğimizden de söz edilmektedir. Çünkü Kültürün vazgeçilmez ögesi olan mimari de çoğu zaman, insanın kendi gelişiminde kullandığı bir yöntem olan geçmişi değerlendirerek yeni bir ürün oluşturma yöntemini kullanır. Bu yöntem var olan değerlerin incelenerek yorum lanmasına dayanır. Bu nedenle kültürümüzün bir parçası olan ve geçmişte birer Kültür Merkezi olarak işlev veren Külliyeler başta olmak üzere mimari birikimimizin yeniden sorgulanması gerekmektedir Çalışmanın Amacı a. Tesbit çalışması yapmak- Günümüze kadar olan süreçte İstanbul daki Kültür Merkezlerinin gelişimini zaman/mekan olarak mimari değerelendirmesini yapmak; b. Tarihsel Süreci Yorumlamak-Yasal süreçleri de gözönüne alarak, Kültür Merkezi adı esas alınmak üzere Kültür Merkezi olarak işlev veren diğer yapıları da içeren tarihçeyi genel olarak araştırmak ve yorumlamak; c. Geçmiş deneyimleri, projeleri incelemek ve öneriler geliştirmek- Şimdiye kadar olan Kültür Merkezi yapılarının ve projelerini inceleyerek yorumlamak; d. Buradan hareketle, gelecekte yapılacak kültür merkezlerinin nitelikli yapılar olmasına katkı sağlayabilecek mimari bir tasarım rehberinin önemli maddelerini belirlemek üzere girişimde bulunmak ve öneriler geliştirmektir. Bu amaçlar doğrultusunda mevcut kültürel değerler, yapılar,projeler, tasarımlar ve görüşler mimari açıdan yorumlanarak yeniden değerlendirilmiştir. Yapının diğer bilgileriyle birleştirilerek bir Yapı

7 Kimlik Belgesi-Temel veri Tablosu oluşturulması planlanmıştır. Bu belge ilgili kurumlardan alınacak bilgi ve yerinde tesbit çalışması ile doldurulacaktır. Bu belgeler olağanüstü durumlarda afet yönetimini kolaylaştırmak gibi farklı amaçlar için kullanılabilecektir Çalışmanın Kapsamı Pek çok kişi tarafından Kültür Merkezi kavramı çeşitli biçimlerde algılanmakta ve tarif edilmektedir. Tüm sanatsal etkinlikleri ve taşıdığı değerlerle gündelik yaşam ortamına bağlı olan çok renkli, çok yönlü öğretiler ve tekileşimlerle dolu İstanbul gibi bir kent bir Kültür Merkezi olarak gösterilebilir. AKM ve Atatürk Kitaplığı nın yanısıra sinemaların, sergi salonlarının, konsolosluk ve özel kuruluşların kültür merkezlerinin, kahvelerin, derneklerin, kitapçıların sıralandığı ve toplumun farklı kesiminden insanların biraraya geldiği, geçtiği Taksim civarı bölge olarak bir açıdan Kültür Merkezi olarak görülebilir. İstanbul'un 'Altın Boynuz'u HALİÇ kültür vadisi oluyor Zaman Gazetesi, 21 Nisan 2007, Cumartesi Haliç, görkemli günlerine geri dönüyor. Gün geçmiyor ki burada bir restoran, kafe ya da butik otel açılmasın! Bölge, müzeleri, sanat atölyeleri, restorant ve kafeleriyle İstanbul'un kültür ve eğlence merkezi olmaya hazırlanıyor. Kültür merkezi gibi çay ocağı Zaman Gazetesi, Serkan Deniz,25 Şubat 2007, Pazar Tokat'ın şirin ilçesi Turhal'da faaliyet gösteren Sohbet Çayevi kültür merkezlerini aratmıyor. Sigara içmenin yasak olduğu çayevinde kütüphanenin yanı sıra günlük gazetelerin okunduğu bir köşe yer alıyor. Nitelikli yapıların sayılarının ve kültürel etkinliklerin arttığı bir coğrafya parçası bir kültür merkezine dönüşebilmekte ya da bir toplanma ve bilgi alışverişinin yapıldığı küçük bir çay ocağına bu özelliğinden dolayı kültür merkezi benzetmesi yapılabilmektedir. Günümüzde Spor Kompleksleri, Alışveriş Merkezleri, Sanat Merkezleri, Sergi, Kongre ve Fuar Yapıları, Tiyatro Yapıları, Kütüphaneler gibi adı Kültür Merkezi olmayıp Kültür Merkezi olarak işlev verebilen

8 yapılar da aynı amaca hizmet edebilir. Örneğin adı Kültür Merkezi olan yapıların neredeyse olmadığı ve farklı kültürlerden insanların birarada yaşadıkları New York ta Halk Kütüphanesi (NYPL) kursları, seminerleri, çeşitli sanatsal etkinlikleri ile toplumun tüm katmanlarının kullanabildiği bir Kültür Merkezi olarak işlev verir. Aynı yerde çok sayıdaki dünyanın önde gelen müzesi de sergi, kurs, kafe, konser, kitap ve hediyelik eşya satışı gibi çok yönlü ortamı ile insanların sıklıkla biraraya geldiği birer Kültür Merkezi konumundadır. Bunun dışında, ülkemizde tarihsel süreçte farklı ölçeklerde Kültür Merkezi 1 olarak işlev veren Halkevi, Halk Eğitim Merkezi, Köy Enstitüsü, Semt Konağı, Sanat Merkezi, Kültür Evi, Kültür Sarayı, Opera Binası, Fuar ve Kongre Merkezi, Kültür Tesisi, Kültür Sitesi, (yakın dönemde) Yaşam Kalitesini Yükseltme Merkezi (YKYM ), Bilgi Evi, Sürekli Eğitim Merkezi, Toplum Merkezi, Mahalle Konağı gibi benzer yapı türlerinin farklı adlarla farklı ölçeklerde ortaya çıktığı görülmektedir. Süreyya Opearası /Kadıköy Halk Eğitim Merkezi/ Kadıköy Alışveriş Merkezi Semt Konağı Taksim Sanat Merkezi Adalar Kültür Evi Tophane Tablo. Kültür Merkezi olarak işlev veren farklı tipolojiler Mimar Cengiz Bektaş, Kültür Merkezi işlevinin tümüyle korunmuş bir sokağa verilmesini önermektedir. ( Mimarlık 77/2; 78) Kuzguncuk ta da bu düşünceyi hayata geçirebilecek resmi yolla olmayan yerleşmeyi bir kültür merkezi haline dönüştürme girişiminde bulunmuştur. Bugün Kuzguncuk, çok canlı olmasa da sanatsal olaylar, üretim ve gündelik yaşantının içiçe geçtiği bir yer konumundadır. 1 Kültür Merkezi adı aslında tartışılabilir. Sanatsal, eğitici, öğretici etkinlikler çerçevesinde farklı kesimlerden pek çok kişiye hitab eden işlevsel açıdan yaygın bir etki alanına sahip etkileşimli bir ortama sahip bir yapı türü merkez i çağrıştıran bir kavramın içine nasıl hapsolur? Külliye kavramı bile farklı parçalardan oluşan şeyler topluluğu anlamını çağrıştırırken demokratik bir ortamın içinde etkinlikleriyle insanların gündelik yaşamına ve zihinlerine sirayet eden karmaşık işlevli bu yapılar başka türlü bir isimle anılabilir mi?

9 Burada farklı din ve kültürlere mensup farklı yapı tiplerinin olması İstanbul a has bir zenginliğin ortaya çıkmasına neden olmakta ve kültür merkezlerinin amaçlarından biri olan biraraya gelme kavramına da derinlik kazandırmaktadır. (Bilindiği gibi, Kuzguncuk İstanbul da böyle bir karışımın olduğu tek yer değildir) Kültür merkezinin bu yorumunda, kültürün fiziksel ürünü yapılar ve geleneksel doku kısmen korunurken, sosyal çevreye de kültürel açıdan önemli bir katkı sağlanabilir. Ancak, bu değişim yerli nüfusun göç etmesi ve yeni insanların bölgeye gelmesiyle sosyal profilde bir değişime neden olursa böylesi bir koruma tartışmalı hale gelir li yıllarda yapılan bu öneri o yıllarda daha rahat uygulamaya konulabilirdi. Bugün ise olanaklar elverip tümüyle korunmuş bir sokak ya da yerleşme bulunabilirse bir alternatif çözüm olarak uygulanabilir. Bektaş ın önermesi mevcut bir çevrenin kültürel kimliğinin yeni eklerle dönüştürülerek sürdürülmesiyken, tamamı yeni tasarım olan yerleşme ölçeğinde kültür merkezleri de bulunmaktadır. Henüz tamamlanmamış olan, Peter Eisenman ın tasarladığı Galica Kültür Yerleşkesi, Kültür Merkezinin bir yapı olarak değil bir yerleşme olarak yorumlandığı modern grupyapı tasarımlarının en önemli örneklerinden biridir. Yeni Kaledonya, Nouméa da Renzo Piano tarafından tasarlanan Kültür Merkezi nde yöresel mimarinin izleri görülür. Simgesellik ön plandadır.kültür Merkezi yöresel geleneklerin modern dil aracılığı ile yeniden yorumlandığı, en büyüğü dokuz katlı bir bina yüksekliğinde olan farklı boyut ve işlevlere sahip on yapıdan oluşan gerçek bir köydür. ( Anıtsallık, ekolojik tasarım, mimari yorum ) Wolsburg da bir KM tasarlaması istenen Alvar Alto, bütün gün monoton işlerde çalışan insanoğlunu bundan kurtaracak yaşantılar inşa edilmesinin gerektiğini öne sürmektedir. ( Peter; 1994; 58) Konunun boyut kazanması için farklı isimdeki kültür yapılarına yer verilse de, çalışmanın odaklandığı yapılar, belediyelere bağlı ve Kültür Bakanlığı nca desteklenen adı Kültür Merkezi olan yapılardır.

10 Tablo 1. Çalışmanın Kapsamı 1.3. Çalışmanın Yöntemi Literatür taraması: Kavramsal çerçeve: Çalışma Kültür ve Kültür Merkezi ( yapı+organizasyon) kavramlarının ayrı ayrı ve biribiriyle olan ilişkilerinin irdelendiği kavramsal araştırma ile başladı Mekan-zamansal araştırma : Kültür Merkezi olarak işlev veren ve kültürün temsilcisi sayılan yapılar geleneksel külliyelerden güncel toplumsal merkezlere dek geniş bir yelpaze içinde incelendi Yayın taraması ve bilgi toplama: a. Örnek Toplama:Yurtiçinde ve yurtdışında yapılan uygulama ve tasarımlarla, tartışmalara ait dökümanlar için önemli mimarlık yayınları ve elektronik ortamın taranması b.türkiye de ve İstanbul da Kültür Merkezleri nin gelişimi Yapılan Uygulamaların bilgilerinin edinilmesi: a. Yerel Yönetimler aracılığı ile bilgi edinme: Belediyelerden yapılan uygulamalar hakkında bilgi toplanması, b. Yerinde Gözlem: Belirlenen Kültür Merkezleri nden bazıları ziyaret edilerek yerinde gözlemle iç ve dış mekanlarının incelenmesi (Araştırılan, incelenen yapılara tek tek eleştiri getirmek yerine, her biri belli bir mimari düşünce ve emek içeren bu yapıların teknik özellikleri yazı, fotoğraf ve/veya çizimlerle aktarılmaktadır.) Eldeki Döküman ve Belgelerin Değerlendirilmesi Kültür Merkezlerinin Tasarım Ölçütlerinin Belirlenmesi Bu bölümde Kültür Merkezlerinin çevre verileri, arazi koşulları, işlev- bina programı, biçim özellikleri, teknik koşullar ve iç mekan açısından mimari bir değerlendirmesi yapılacaktır. Elde edilecek sonuçlar Kültür Merkezlerinin yapımı için oluşturulabilecek bir Tasarım Rehberi ne veri oluşturması beklenmektedir.

11 Çalışmanın sonunda ideal bir kültür merkezinin nasıl olması gerektiği konusundaki olası görüşlere bağlı olarak araştırmayı okuyanın genel bir değerlendirme yapmasına olanak sağlanması planlanmaktadır. 2. Kültür Kavramı ve Kültür Merkezi Yapı Tipi İlişkisi Sözcük olarak kültür en genel anlamıyla, bir toplumda geçerli olan ve gelenek halinde devam eden, her türlü duygu, düşüce, dil, sanat, yaşayış unsurlarının tümü, belli bir konuda edinilmiş, geniş ve sistemli bilgi şeklinde tarif edilmektedir de Tylor un yaptığı tanımıyla kültür ya da uygarlık, toplumun üyesi olarak, insan türünün öğrendiği, edindiği, bilgi, sanat, gelenek-görenek, ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bütündür. ( Güvenç,1984; 102) Rapaport farklı bilim dallarının ilgi alanlarına göre farklı değerlendirmelerinin yapıldığı kültür konusunda tanımları üç ayrı tip üzerinde toplar ( Rapaport, 2004;84-85): 1. İdealleri, normları, kuralları, rutin hale gelmiş davranışları da içeren insanların yaşama biçimi 2. Çocukların kültürlendirilmesi( veya topsullaştırılması) ve göçle gelenlerin kültürlendirilmesi yoluyla kuşaklar boyunca simgesel olarak aktarılan bir şemalar sistemi. Bu sistemde aktarım insanla olduğu kadar yapılar ve ortamların kullanış biçimiyle de sağlanmaktadır. 3. Ekolojik bir adaptasyon, kaynakların kullanımı Yine Rapaport a göre Kültür bir yaşama tasarımı sağlar, parçalara anlam kazandıran bir çerçeve oluşturmayı ve gurupları tanımlamayı amaçlar İnşa edilen çevre her ne kadar kültürü yansıtsa da, belli bir kültür için tasarım yapmak olanaksız bir görevdir. (ibid.) Kültür Merkezlerinin kolay gibi gözüken misyonundaki zorluk bu noktadan kaynaklanmaktadır. Kültür, kabaca yüzyıllar boyunca yaşatılan gelenekler ve yaşama biçimi bütünü olarak tanımlanabilir. Kendini koruyan belli bir nüvesi olmasına karşın aynı zamanda toplumla birlikte değişen ve gelişmeye açık bir değerler kümesidir. İstanbul gibi kentlerde yaş, cinsiyet, ırk, kast, din, eğitim, iş, güç, ideoloji gibi faktörlerin belirlediği farklı yaşam tarzı gurupları bulunması doğaldır. Ne tür boş zaman, eğitim ve üretim etkinliklerine nerelerde yer verileceği bu gurupların

12 doğru anlaşılmasına bağlı olarak değişkenlikler gösterecektir. Kültürün bu hem tanımlanabilir hem değişken yapısı gözönüne alınarak, bitmiş sonuna kadar tasarımlardan çok, açık uçlu, değişimlere yanıt veren ve esnekliğe olanak sağlayabilecek şekilde kullanıcılar ile ortamlar arasındaki uyumluluk ve destekleyicilik hedeflenmelidir. Çoğu zaman mimarlar az tasarlanmış şeyler yerine çok tasarlanmış şeyler yaratma tutkusuyla hareket ederler. Bu tutku, insanın kendi kültürü için tasarlaması yerine kullanıcıyı anlayarak onun kültürüne göre tasarlamasına doğru bir değişiklikle birleştirilmeli ve tasarım araştırmaya, çevre davranış etütlerine, antropolojiye ve ilgili diğer alanlarına dayandırılmalıdır. (Rapaport,2004;106) Bozkurt Güvenç kültürün farklı kavram ve anlamlarını tablolaştırarak beş maddede özetlemiştir.kültürün uygarlık-eğitim-sanat ve üretim olarak yapılan bu genelleme aslında kültür merkezlerinin bina programının şekillenmesine ilkesel bir zemin oluşturmaktadır. Tablo I: Çeşitli Kültür Kavramları ve Anlamları (Güvenç,1984; 100) Güvenç (ibid) İnsanbilimci Murdock (1950) a dayanarak kültürün niteliklerini topladığı alt başlıklar kullanılarak Kültür merkezinin işlevsel yapısı açıklanabilir. 1) Kültür, içgüdüsel ya da kalıtımsal değil, her bireyin doğduktan sonra, yaşayarak kazandığı, öğrendiği bilgi, davranış ve alışkanlıklardır.

13 2) Bütün canlılar, yaşadıkları sürece, varlıklarını sürdürecek, kendilerini tehlikelerden koruyacak bazı beceriler kazanırlar. 3) Kültürün öğrettikleri yalnız, zaman boyutunda sürekli değil, fakat aynı zamanda, toplumsal, yani mekana görelidir.toplumdan topluma değişir 4) Kültür her ne kadar, ideal kural, davranış ve değerlerden oluşursa da, bireysel tutum ve davranışlar, büyük ölçüde ideallerden ayrılır. 5) Kültür, biyolojik (yaşamsal) ve onlardan doğan toplumsal ihtiyaçları karşılayıcı, yani işlevseldir 6) Hemen her kültürün öğeleri, uyum ve doyum sürecinin sonucu olarak bütünleşmek, ya da öyle görünmek eğilimindedir 7) Kültürün bir bütün ya da sistem olduğu sık sık yenilenir. Ancak, sistemi tanımlamak zor olduğu gibi, kültürün belki de tam bir sistem olmadığını savunmak daha kolaydır. İnsanlar ve toplumlar benzer, çünkü kültürleri benzer; insanlar ve toplumlar benzemez, çünkü kültürleri farklıdır; insanlar ve toplumlar değişir, çünkü kültürleri değişmektedir. Bozkurt Güvenç in bu saptaması kültürün hem değişmeyen, hem de değişen yönlerinin bulunduğunu belirtmektedir. Özgün bir karakteri olan İstanbul un da değişmeyen köklü kültürel değerlerinin yanısıra, değişime uğrayan çağdaş bir yüzü de vardır. Kültür ve Turizm Bakanlığı nın web sayfasında Kültür ve Medeniyet Başlıklı Yazı Ziya Gökalp ve Ağaoğlu nun kültür kavramını ele alışını şöyle özetlenmektedir ( : Kültür konusu sosyal bilimlerde en çok tartışılan ve tanımlanmaya çalışılan konulardan birisidir. Bu husus Türk fikir hayatı ve modernleşme hareketleri bakımından da geçerlidir. Bu yazının sınırları içinde kavram etrafındaki tartışmaların tam bir dökümünü vermek mümkün değildir. Sadece Ziya Gökalp'in kültür (hars)-medeniyet ayrımından bahsetmek suretiyle Atatürk'ün kültür tanımının farklılığına işaret etmek yeterli olacaktır. Ziya Gökalp'e göre kültür (hars) ile medeniyet ayrıdır: "Evvelâ, (hars) millî olduğu hâlde, (medeniyet) beynelmileldir. Hars, yalnız bir milletin dinî ahlâkî, hukukî muakalevî, bediî, iktisadî ve fennî hayatlarının ahenkdar bir mecmuasıdır. Medeniyetse, aynı (mamure) ye dahil birçok milletlerin içtimaî hayatlarının müşterek bir mecmuudur. Meselâ Avrupa ve Amerika mamuresinde bütün Avrupalı milletler arasında müşterek bir (garp medeniyeti) vardır. Bu

14 medeniyetin içinde biri birinden ayrı ve müstakil olmak üzere bir İngiliz harsı, bir Fransız harsı, bir Alman harsı ilh. mevcuttur." Gökalp bu ayrımla, batı medeniyetinden nelerin alınıp alınmayacağını tespit etmek istemektedir. Buna göre medeniyetten farklı olan kültürün (harsın) sahasında yer alan unsurlar muhafaza edilecektir. Alınacak olanlar ise bir tür yöntem ve teknolojidir. "Avrupa medeniyetinden ne alacağız? Şüphesiz, ondan millî bir lisan almayacağız. Çünkü halkımız arasında konuşulan millî bir lisanımız var. Fakat lisaniyat ilmine dair usullerimiz yok. O halde ondan lisan değil, lisaniyat ilmini alacağız [...] Şüphesiz Avrupa'dan millî bir ahlâk da almayacağız. Zira halkımız arasında millî ahlakımız da var. Fakat ahlâkiyat ilmine dair taharri [araştırma] usullerini bilmiyoruz. O halde ondan ahlâk değil, ahlâkiyat ilmini alacağız [...] Bizi Avrupa'dan her şeyden ziyade ayıran dindir. Avrupa daima Hristiyan kalacak, biz ebediyen Müslüman kalacağız. Bununla beraber, Avrupa'dan dinîyat ilmini almamızda da hiç mahzur yoktur. Çünkü dinîyat bütün dinlere aynı nazarla bakan bir ilimdir ve yalnız dinlerin nasıl tetkik edildiğine dair müsbet ve objektif usulleri gösterir [...] biz Avrupa'dan hatta müsbet ilimlerin oralardaki neticelerini bile almayacağız. İlmî hakikatleri kendimizde bulmak üzere yalnız ilimlerin usullerini alacağız, hatta tekniklerin, fenlerin mahsullerini değil, kendilerini alacağız. Meselâ, Avrupalı musikişinasların bestelerini değil, halkımız arasında terennüm edilen melodileri armonize edecek usûlleri alacağız." Ziya Gökalp'in medeniyet anlayışına karşılık Ahmet Ağaoğlu'nun medeniyet anlayışı kültürü de içine alacak genişliktedir. Ağaoğlu'na göre medeniyet bir hayat tarzıdır. "Yalnız hayat kavramını en geniş ve şümullü bir manada almalıdır. Hayatın bütün tecellilerini, maddî ve manevî bütün olaylarını o kavram içine koymalıdır. (...) Maddî kısım meselâ elbiselerin şekli, binaların biçimi, ibadet ve ayinlerin yapılış tarzı vs.den ibarettir. Manevî kısım ise, düşünce ve duyguya ait olduğundan, yayılış sahası daha geniştir. Genellikle denebilir ki, her medeniyetin kendine göre ortak bir düşünme gücü, bir zekâsı vardır; adeta bir dimağa sahiptir. Bunun gibi, her medeniyetin bir kalbi vardır. Bir duyuş tarzı vardır. Dolayısıyla, ortak bir ahlâka, bir değer duygusuna, ortak bir iyi ve kötü, güzel ve çirkin görüşüne sahiptir." Kültür sözüğü Raymond Williams a göre Endüstri Devrimi nden sonra ortaya atılan ya da yeni anlamlar kazanan sınıf, endüstri,demokrasi ve sanat gibi sözcüklerle aynı gruba girer. Ancak bütün modern devletler kültürün gelişmesi için bir ölçüde sorumluluk duydukları halde, bunun gerçekleşme biçimi tek tek her ülke için farklılık göstermiştir. ( Calquohoun,A.; ) Kültür Merkezlerinin kültür ü daha çok sanatsal kültürü ifade etse de genel anlamlarıyla kültürün nitelikleri bir Kültür Merkezi nin nasıl olması gerektiği yönünde ipuçları taşımaktadır.

15 Hiç şüphesiz, Kültür Merkezi bir yapı mı yoksa bir yer mi olduğu daha çok mimari kararlara bağlı olan çeşitlilik içinde birlik- birlik içinde çeşitliliğin desteklenebileceği kente ait bir tipolojidir. Bulundukları yerel ve evrensel uygarlık çerçevesinde, eğitim, sanat ve üretim ortamının sağlandığı yerlerdir. Toplumsal, tarihsel, kalıtsal, işlevsel, çoklu ögeleri olan ama bütüncül,devingen ve değişken bir ürün nasıl statik bir kabın içinde yer alır? Bu kap adeta formu olmayan bir içeriği uzun yıllar içinde nasıl taşır? Kültürleme(enculturation) toplumun bir üyesi olan breyin kim olduğunu belirleyecek etkinliklerle kendi kimliğini bulmasıdır. ( Bruner 1996; Cole 1996; Dewey 1938/1975) Bundan dolayı yerleşme- yapı ve içindeki etkinlikler bir yerleşmedeki insanlarda yer duygusu ve kimliğinin sağlıklı gelişimi için önemli bir rol üstlenmektedir Kültür Merkezi Yapısının Genel Tanımı Kültür Yatırım ve Girişimlerinin Nitelikleri Yönetmeliği nde kültür merkezlerinin tanımı şöyle yapılmıştır: Kültür merkezi: Bireyler arasında sosyal ve kültürel iletişim ve etkileşim ortamlarının kurulması ile ulusal kültürün yaşatılması temel amaçlarına dönük olmak üzere; asli unsur olarak güzel sanatlar, sinema, geleneksel ve çağdaş el sanatları gibi her türlü kültürel ve sanatsal faaliyetlerden en az birkaçının üretildiği, sergilendiği, bunların eğitim, öğretim ve bilimsel çalışmalarının yapıldığı bölümler ile sağlık, spor, eğitim ve alışveriş gibi gereksinimlerin karşılandığı birimlerin de bulunduğu yapıları ifade eder. Yine, 21 Temmuz 2004 Tarihli Resmi Gazete, Sayı: 25529, Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu, Kanun No. 5225,(Kabul Tarihi : ) da belirtilen kültür yatırımı veya girişimi kapsamında Kültür merkezlerinin yapımı, onarımı ve işletilmesi.teşvik veya indirime konu olacak faaliyetler arasında gösterilmiştir. Madde 1: Bu Kanunun amacı; bireyin ve toplumun kültürel gereksinimlerinin karşılanmasını; kültür varlıkları ile somut olmayan kültürel mirasın korunmasını ve sürdürülebilir kültürün birer öğesi haline getirilmesini; kültürel iletişim ve etkileşim ortamının etkinleştirilmesini; sanatsal ve kültürel değerlerin üretilmesi, toplumun bu değerlere ulaşım olanaklarının yaratılması ve geliştirilmesini; ülkemizin kültür varlıklarının yaşatılması ve ülke ekonomisine katkı yaratan bir unsur olarak değerlendirilmesi, kullanılması ile kültür merkezlerinin yapımı ve işletilmesine yönelik kültür yatırımı ve kültür girişimlerinin teşvik edilmesini sağlamaktır. Aynı yönetmeliğin dördüncü bölümünde Kültür Merkezlerinin tanımı şöyle yapılmaktadır:

16 Madde 20 Kültür merkezleri, bireyler arasında sosyal - kültürel iletişim ve etkileşim ortamlarının kurulması ile ulusal kültürün yaşatılması temel amaçlarına dönük olmak üzere, asli unsur olarak her türlü kültürel ve sanatsal faaliyetin üretilmesi, sergilenmesi ve bunlara ilişkin eğitim, öğretim ve bilimsel çalışmaların yapılmasına olanak verecek mekanları içeren yapılardır. Kültür merkezlerinde, kültürel faaliyetlere yönelik mekanların yanı sıra, yeme-içme faaliyetlerine, spor etkinliklerine, alışverişe, sağlık faaliyetlerine ve eğitime hizmet eden ticari mekanlar da bulunabilir. Bu mekanların büyüklüğü, bina toplam alanının yüzde kırk dokuz (%49) unu geçmemek üzere tesisin bulunduğu yörenin kültürel gereksinimleri dikkate alınarak Bakanlıkça belirlenir. Kültür Merkezlerinin Yapım Amaçları Kültür Bakanlığı nın resmi internet sitesinde Kültür merkezi yapılarının amacı şöyle açıklanmaktadır:... toplumsal yaşamın gerektirdiği etkileşimlere ortam sağlamak, her biri kendi başına bir özellik taşıyan kültürel faaliyetleri bir bütünlük içerisinde bir araya getirmek, bu faaliyetlerin yapılmasında odak noktası olmak ve özel kültür faaliyetlerine örnek teşkil etmektir. Eğitim, dinlence ve eğlence gibi etkinlikler için kurulmuş olan bu yapıların aynı zamanda geçmiş ile ilgili kültür değerlerinin gelecek nesillere tanıtılması ve öğretilmesinde aracı rolü üstlenmesi hedeflenmektedir. Bunun yanı sıra çağdaş sanatların tanıtılması ve yaşatılmasına imkân tanıyan kültür merkezleri, geleneksel kültür etkinliklerinin temsilinde de toplumsal merkezlerdir. Kültür Merkezleri breysel özelliklerin, kültürleme, kültürlenme ve kültürleşme süreçleriyle toplumsal bir uyum ya da iletim kazanması için yaratılan ortamlardan birisidir. Bu yapılarda mevcut kültürel değerler farklı çevrelerden breylerce paylaşılıp öğretilirken-öğrenilirken ve yaşatılırken, yeni değerlerle- çoğunlukla teknik-kültürün sağlıklı olarak gelişmesi, zenginleşmesi ve değişmesi için de sosyal ve mekansal bir ortamdır. Kültürün bir ürünü olan mimarlık da işlevsel yapının görünen etkileyen, etkilenen bir imgesidir. Kendileri birer prestij yapısı olarak görülen ve inşa edildikleri kültürün simgesi konumundaki Kültür Yapıları zamanımızın prestijli mimarlık işleri haline geldiler. Kendi kimliklerini zenginleştirmek isteyen pek çok kent statülerini yükseltebilecek bu tür işler için yıldız mimarlardan yararlanma yoluna gitmektedir. Bu tür yapılar endüstri kentinin endüstri sonrası kente dönüşmesinde önemli roller üstlenmektedir. Yapılan pek çok yapı bir dönüşüm projesinin bir parçası bile olsa tek başına duran, simge değeri güçlü anıtsal nitelikte tasarlanmaktadır. Batıda bunlar gelecek yeni çağın habercisi olan gelecekçi yapılar olmaktan çok, geçmiş dönemlerin izlerini taşıyan son yapıtlar olarak görülmektedir. Üretimin gelişmekte olan ülkelere kayması gelişmiş ülke kentlerinde endüstri yapıları başta olmak

17 üzere işlevsel bir dönüşüm yaşanmasına neden oldu. Bu da somut üretim yerine sanatsal-kültürel soyut bir üretim artışı demekti. Yaşlanmakta olan nüfusun da talebiyle, yerel nüfusa ve turistlere yönelik kültür etkinliklerinin ve bunlara sahne olan yapılarda bir artış gözlendi. Bunu Türkiye nin de sağlıklı bir biçimde yaşamadığı bilgi çağı ndan Kavramsal çağ olarak adlandırılan döneme geçiş izlemektedir. Bu süreçte Yaratıcılık, doku tanımlama, anlam çıkarma, estetik ayrım, duygusal yanıt ve empati gibi gücünü kültürden alan insani beceriler ön plana çıkmıştır. Buchanan bunu yapmak dan olmak a geçiş olarak yorumlamaktadır. ( Buchanan, P. 2005:10) Türkiye de de Kültür Merkezlerinin sayıları, batıdaki artışın nedenlerinin dışındaki gerekçelerle artmaktadır. Gerek büyük kentlere olan göç sonucunda yığılan kırsal kökenli nüfusun kentlileşmesi, sanat ve teknik üretim, eğitim ve paylaşım süreçleri içinde kente entegre olabilmeleri, hızlı ve düzensiz yapılaşma içindeki sosyal ve fiziksel donatıların eksiklerini bir ölçüde gidermek gibi nedenlere dayandığı öngörülebilir. 2.1.Kültür merkezlerinin genel nitelikleri İhtiyaç programlarının hazırlanmasında, Kültür Merkezlerinin yapılacağı il yada ilçenin nüfusu, kültürel, sosyal ve tarihi yapısı ve buna bağlı olarak ihtiyacı duyulan aktivitelerin nitelikleri belirleyici kriterler olmaktadır. ( Kültür Merkezi yapılarında yer alan fonksiyonları, genel olarak şu başlıklar altında toplamak mümkündür. Ana Giriş - Fuayeler : Kültür Merkezinin ana girişi ve kabul alanı olarak da kullanılan bu alanlarda danışma, sürekli satış yapılabilecek satış standları ve geçici sergileme birimleri yer almaktadır. Gösteri Mekanları : Gösteriler, uluslararası kongre, konferans ve konserleri düzenlemeye olanak sağlayan ve koltuk kapasitesi, kullanıcı yoğunluğu düşünülerek belirlenen çok amaçlı salon, küçük salon ve bunların gerektirdiği yardımcı birimleri (sahne arkası mekanları, çalışma odaları, vb.) kapsamaktadır. Sergileme Mekanları: Geçici sergilemenin yapıldığı açık ya da kapalı alanlar, kalıcı sergileme için tasarlanan müze bölümü (kent müzesi, resim-heykel müzesi )ve bunlara ait servis mekanlarını (depo, arşiv vb.) içerir. Eğitim Mekanları: Yetişkinler ve çocuklar için kütüphane ve kütüphaneye ait mekanları (okuma salonları, süreli yayınlar salonu, arşiv, kitap deposu, idari ve teknik bölümler vb.) içermektedir.

18 Atölyeler ve Çalışma Salonları: Sanatsal ve kültürel etkinliklerin gerçekleştirildiği mekanlardır. Bu mekanlar, resim, heykel, seramik, el sanatları, fotoğrafçılık gibi etkinliklerin gerçekleştirildiği atölyeler ile bale, folklor, müzik vb. çalışmaların yapıldığı salonlardır. Kafeterya: Giriş holü ve fuayelerle ilişkili ve kolay ulaşılabilir olması istenen mekanlardır. Açık ve kapalı oturma alanları, mutfak, depo gibi bölümleri içerir. Yönetim Mekanları: Kültür Merkezi nin işletmesi ve yönetimi için ayrılmış mekanlardır. Teknik Mekanlar: Kültür Merkezi binasının tümüne hizmet veren ısı merkezi, havalandırma merkezi, trafo ve jeneratör bölümü, ana tablo odası, kompresör odası, elektronik kontrol merkezi, kapalı devre TV bölümü, yangın ve güvenlik merkezi, çamaşırhane, bakım, onarım ve tamir atölyeleri, teknisyen odaları ve depolardan oluşmaktadır. Madde 21 Kültür merkezleri aşağıda belirtilen asgari nitelikleri taşırlar: a) Farklı sınıflardaki kültür merkezlerinde temel ünite çok amaçlı salondur. Sınıflarına göre çok amaçlı salon ve bununla ilişkili mekanlar ile kültür merkezinde yer alan kültürel faaliyetlere yönelik kütüphane, müze, sergi salonu, galeri, çalışma salonu, atölye, stüdyo, derslikler, halk kültürü belgeliği ve sinema gibi birimlere ilişkin asgari nitelikler, ölçüler ve adetler Ek-1 de belirtilmiştir. b) Fuaye, giriş holü ve çok amaçlı salonla fiziksel olarak ilişkili olur. Bu mahalde, salon kapasitesine uygun yeterli sayıda oturma ünitesi ve vestiyer birimi yer alır. Giriş holü, fuaye ile ilişkili ön fuaye ya da sergileme mekanı olarak kullanılabilir. c) Kültür merkezinde yer alacak çok amaçlı salon ve sinema salonlarında toplam koltuk kapasitesinin yüzde beş (%5) i, bedensel engellilerin kullanımına ayrılır. d) Kültür merkezinde yer alacak kütüphane biriminde, yetişkin ve çocuk okuma salonları, süreli yayınlar okuma salonu, görsel-işitsel materyal bölümü, ihtisas kitaplarına ayrılacak bölüm ile depolama ile ödünç verme bölümleri bulunur. e) Kültür merkezi bünyesinde yer alacak müze birimi; kalıcı teşhire yönelik salon, teşhir dışında kullanılan koleksiyon için depolar, bakım-onarım atölyeleri ile müze yönetimine ilişkin idari odaların bulunduğu mekanları içerir. Müze biriminin, güvenlik açısından kontrollü ayrı bir girişi olur. f) Kültür merkezi bünyesinde yer alacak sergi salonu veya galeri birimi, ana fuaye ve kafeterya ile ilişkili olur.

19 g) Kültür merkezi bünyesinde yer alacak sanat atölyesi veya stüdyosu, resim, heykel, seramik, fotoğrafçılık, tezyini sanatlar ile ağaç işçiliği, toprak işçiliği, dokuma, çalgı yapımı gibi geleneksel el sanatları ve benzeri farklı faaliyetlerde kullanılacak şekilde tasarlanır. h) Kültür merkezi bünyesinde yer alacak derslikler, kültürel ve sanatsal etkinliklere hizmet eden uygulamalı derslerin ve kursların verilebileceği mekanlardır. i) Kültür merkezi bünyesinde, yapının bulunduğu yörenin kültürüne ait materyalin belgelenmesi ile elde edilen yazılı belge, negatif - pozitif film, mikrofilm, ses bandı, CD, videobant gibi taşıyıcı materyalin arşivlenerek korunması, saklanabilmesi ve kullanıcılara sunulmasına imkan veren halk kültürü belgeliği yer alır. j) Kültür merkezi bünyesinde yer alan ve kültür merkezi girişinden ayrı bir girişe ve fuayeye sahip olan sinemada aşağıdaki nitelikler aranır: 1) Giriş holü ve kafeterya ile doğrudan bağlantılı fuaye alanı, salon kapasitesi dikkate alınarak kişi başı 50 cm2 olarak hesaplanır. Birden fazla salonun aynı fuayeye bağlanması halinde, fuaye alanı büyük salonun kapasitesine göre hesaplanır. 2) Salonda tüm koltuklar sabit ve numaralandırılmış olmalıdır. Salon zemini basamaklı olarak yapılır; koltukların yerleşeceği tesviye rıhtları arasında asgari 1 m bırakılır. Perde ile en ön koltuk arası, kapasitesi dört yüz (400) kişiye kadar olan salonlarda asgari 3 m, diğerlerinde ise asgari 5 m olur. 3) Salon bölümünde, sahne kotu ile en son sıradaki seyircinin bulunduğu zemin kotu arasındaki fark asgari 2,5 m olmalıdır. Balkon düzenlenmesi halinde, en üst balkonun en arka sırasındaki seyircinin göz hizası ile sahne önünü birleştiren hattın yatayla teşkil ettiği açı 30 dereceden büyük olmaz. 4) Projeksiyon odası, perdeyi tam karşıdan görecek bir konumda bulunur. Projeksiyon odasında sinema makinesi için asgari 6 m2 çalışma alanı ayrılmalı ve odanın tavan yüksekliği asgari 2,5 m olmalıdır. Projeksiyon odasıyla bağlantılı asgari 4 m2 büyüklüğünde bir film hazırlama bolümü ile enerji kontrol odası ve projeksiyon odasında, acil çıkışa yönelik ikinci bir kapı bulunur Kültür merkezlerinin sınıflandırılması Kültür Merkezleri çeşitli biçimlerde sınıflandırılabilir. İlgili yasada Kültür Merkezleri A, B ve C sınıfı olmak üzere üç gurupta toplanmıştır. Bu sınıflama Bina Programına göre belirlenmiştir. Yani içindeki işlev çeşitliliği ve salon kapasitesi Kültür Merkezi nin sınıfını belirlemektedir. Ulusal ya da Uluslar arası Boyutta Kültür Merkezleri, Kentsel Ölçekli Kültür Merkezleri, Küçük Ölçekli Kültür Merkezleri ( Küçük

20 çaplı Sanat Merkezi ya da Semt/Mahalle Konağı ölçeğinde hizmet veren Kültür Merkezleri) gibi bir sınıflamaya gidilebilir. Madde 22 Kültür merkezleri, içerdikleri ortak mekan özelliklerinin yanı sıra Ek-1 de belirtilen ölçü, adet ve özellikler dikkate alınarak A, B ve C sınıfı kültür merkezi olarak sınıflandırılır. a) A sınıfı kültür merkezi: Tiyatro, sinema, konser, konferans gibi çeşitli kültürel ve sanatsal etkinliklerde kullanılmak üzere tasarlanmış asgari dört yüz (400) kişi kapasiteli çok amaçlı salon ile nitelik, ölçü ve adedi Ek-1 de belirtilen birimlerden en az üç tanesine sahip olan tesislerdir. b) B sınıfı kültür merkezi: Tiyatro, sinema, konser, konferans gibi çeşitli kültürel ve sanatsal etkinliklerde kullanılmak üzere tasarlanmış asgari iki yüz elli (250) kişi kapasiteli çok amaçlı salon ile nitelik, ölçü ve adedi Ek-1 de belirtilen birimlerden en az iki tanesine sahip olan tesislerdir. c) C sınıfı kültür merkezi: Sinema, konser, konferans gibi çeşitli kültürel ve sanatsal etkinliklerde kullanılmak üzere tasarlanmış asgari yüzelli (150) kişi kapasiteli çok amaçlı salon ile nitelik, ölçü ve adedi Ek-1 de belirtilen birimlerden en az bir tanesine sahip olan tesislerdir. Madde 23 Çok amaçlı salonlar; asli unsur olarak opera, bale, tiyatro, konser, sinema, kongre, konferans, gibi çeşitli kültürel, sanatsal ve bilimsel etkinliğin gerçekleştirildiği halkın eğlence ve dinlenme gibi diğer sosyal ihtiyaçlarının karşılanabildiği salon, sahne ve bunlarla ilintili teknik mekanlar ile sergilenen etkinliklere ilişkin eğitim, öğretim ve çalışmanın yapılmasına olanak sağlayan mekanları içeren yapılardır. Çok amaçlı salonların sınıflandırılması ve belgelendirilmesi Madde 24 Çok amaçlı salonlar, kapasiteleri ve mekansal nitelikleri açısından, A, B ve C sınıfı kültür merkezleri bünyesinde yer alan çok amaçlı salonlar ve bunlarla ilişkili mekanların sahip olduğu nitelikler dikkate alınarak A, B ve C sınıfı çok amaçlı salonlar olarak sınıflandırılır ve müstakilen belgelendirilebilir. Çok amaçlı salonlarda, kültür merkezlerinde yer alması öngörülen kütüphane, müze, sergi salonu, çalışma salonu, atölye ve stüdyo, derslikler, halk kültürü belgeliği ve sinema salonu aranmaz.