KÜRESEL OBEZİTE VE SONUÇLARI AKŞAM GAZETESİ

Transkript

1 KÜRESEL OBEZİTE VE SONUÇLARI AKŞAM GAZETESİ Obezitenin olumsuz etkileri iyi biliniyor. Bunlar arasında kalp hastalığı, diyabet, obstrüktif uyku apnesi, kanser ve kemik erimesi de var. Obezitenin eskiden genel olarak sadece yüksek gelirli ve gelişmiş ülkelerin bir sorunu olduğu düşünülmekteyse de, obezite oranları hem gelişmiş hem de düşük ile orta gelirli gelişmekte olan ülkelerde giderek artıyor. Aslında, dünya nüfusunun çoğunluğu insanların yetersiz beslenme sonucu değil, aşırı beslenme ile ilgili hastalıklardan öldüğü ülkelerde yaşıyor. Daha genç yaşta ölüm! Chicago Küresel İşler Konseyi, dünyanın artık bulaşıcı hastalıklar ve yeterince beslenememe sonucunda meydana gelen erken ölümlerden, bulaşıcı olmayan ve genellikle aşırı beslenme ile ilişkilendirilen kronik hastalıkların sebep olduğu daha geç yaşta ölümlere kaydığını gösteriyor. Yetersiz beslenmenin olumsuz sağlık etkilerini azaltılmasına yardımcı olan faktörlerden çoğu aynı zamanda obezite pandemisine katkıda bulunan aynı faktörler. Teknolojideki gelişmeler yüzünden çağdaş iş ve çalışma şekli geçmişteki normlara göre oturarak yapılır hale geldiği için, fiziksel aktivitenin maliyeti arttı. 20 yılda büyük aşama! Bundan yirmi yıl önce, yeterince beslenememekten kaynaklanan dünya çapında hastalık ve ölüm oranları, aşırı beslenmenin sebep olduğu sağlık sorunlarına kıyasla daha büyük bir endişeydi. Dünya son 20 yılda yetersiz beslenme yükünü azaltmak için büyük aşama kaydetti, ama bunu aşırı beslenme sonucu ortaya çıkan hastalıklar ve ölümleri artırma pahasına yaptı.

2 Hayvansal ürünlere de kaydı! Uluslararası fastfood yiyecek şirketleri 1998 yılında deniz aşırı ülkelerde restoran zincirlerine 5 milyar dolar yatırım yaptılar. Bundan itibaren gelişmekte olan ülkelerde işlenmiş yiyecekleri daha ucuz erişilebilir hale geldi ve küresel yiyecek alışkanlıklarını etkiledi. Obezite, artık gelişmiş ülkelerde bir yüksek gelir sorunu değil. Küresel yiyecek alışkanlıklarında hayvansal ürünlere ve işlenmiş yiyeceklere doğru kayma ile dünya çapında obezitenin ortaya çıkmasına katkıda bulunmuştur. Beslenme alışkanlıklarındaki bu değişiklikler büyük ölçüde teknolojik gelişmenin, ekonomide büyümenin ve pazarda serbestleşmenin sonucudur. Küreselleşme neden! Küreselleşme, ekonomik güçler ve politikada değişiklikler yetersiz beslenme konularını ele almaya devam ederken, halkın odak noktası da aşırı beslenmenin sebep olduğu hastalık ve ölümlere kayacaktır. Bu güçlerin küresel beslenme üzerindeki etkilerini sürekli araştırarak, obezitedeki artışı durdurmak için politika değişikliklerini en iyi uygulayama yollarını da anlamaya başlayabiliriz. Doç. Dr. Halil Coşkun 11/09/2015 AKŞAM Gazetesi makalesidir. SAĞLIKLI BESLENME İPUÇLARI

3 AKŞAM GAZETESİ Her Zaman Öncelik Proteinlerde olmalı. Günde en az 60 gr protein almalısınız. Protein kaynaklarını bilmeli, tercihlerinizi proteinlerden yana kullanmalı ve yediklerinizin protein miktarını hesaplayabilmelisiniz. Uygun miktarda ve dengeli protein almak, diyetinizde kas kaybı yaşamanızı engelleyecek ve diyet esnasında ihtiyaç duyduğunuz enerjinin büyük kısmını karşılayacaktır. Öğün Atlamayınız. Kendinizi uzun süre aç bırakmayınız. Günde en az 3 ana öğün ve en az 1 2 protein ağırlıklı ara öğün yapmalısınız. 4 saatten daha fazla aç kalmamak hem hızlı ve çok yemek yemenizi önlediği gibi hem de metabolizmanızın çalışır olarak kalmasına yardımcı olacaktır. Yemek Masada Yenir. Günümüzde gerek iş saatlerinin yoğunluğu, gerekse bilgisayar yaygın kullanımı nedeniyle televizyonbilgisayar karşısında beslenmek zaman tasarrufu olarak görülse de yemek saatinde, masada olunuz. En az 30 dakikanızı yemek yemeğe ayırmalısınız. Televizyon karşısında, buzdolabının önünde, ayakta durup konuşarak, başka bir işle ilgilenerek yemeğinizi yememelisiniz. Başka bir işle meşgul olup aynı anda yemek yemek aldığınız porsiyonu farketmemenize ve kontrolsüzce çok yemenize sebep olabilir. Aynı zamanda yemek saatinde masada olmak, ailece beslenme disiplini oluşturmak için çok iyi bir kuraldır. Porsiyon Kontrolüne Dikkat. Küçük ama içerik olarak protein/kalsiyum/vitamin ile dolu porsiyon tercih etmelisiniz. Küçük ve renkli tabaklar tercih edebilir, yiyeceklerinizi minik parçalara ayırarak yiyebilirisiniz. Tokluk hissinizi hissettiğiniz anda yemek yemeği sonlandırınız. Tabağınıza tüketmeniz gerekenden fazla gıda almayınız. Sıvılar Unutulmamalı! Günde En az 6-8 bardak su

4 tüketmelisiniz. Su dışında hiçbir sıcak ya da soğuk içecek su ihtiyacınız yerine geçmeyecektir. Halk arasında oldukça yanlış bilinen bitki çayları su ihtiyacını karşılar inanışına itibar etmeyiniz. Günlük su tüketiminiz sadece sağlıklı beslenmeniz için değil, böbrek fonksiyonlarınız, cildiniz ve sinirleriniz için de hayati ihtiyaçtır. Yeni Hayata Başlangıç: Lütfen sürekli beslenmeme dikkat mi etmeliyim? düşüncesini aklınızdan çıkarın. Sağlıklı beslenme alışkanlıkları edinip, bunları yaşam tarzı haline getirmek uzun ömürlü kontrolünüzün bir parçası ve yeni hayatınızın en büyük adımı olmalı. Doç.Dr.Halil Coşkun 08/08/2015 AKŞAM Gazetesi makalesidir. GECE YEMEK YEMEĞİ ENGELLEMEK İÇİN BESLENME ÖNERİLERİ VE TEDBİRLER Uyanık kalmak için yemek yiyebilirsiniz fakat belli zamanlarda bu durumu kontrol edebilmeliyiz! Bu Konuda Ne Yapabiliriz? Stres ve uykusuzluk büyük ölçüde besin tüketimi isteğini artırabilir. Bu makalede gece yemek yemeyi en aza indiren, sizi rahatlatacak ve istek çatışmalarınıza yardımcı olacak örnekler bulunmaktadır; Gün boyunca aydınlık ışık altında çalışabilirsiniz. Gün

5 sonuna doğru ışıkları kapatın veya odayı loş bir hale getirin Evde olduğunuzda kendinizi sakinleştirmeye çalışın Yatmadan önce kendinizi sakinleştirmek de rahatlamada faydalıdır Yeme isteğiyle mücadele etmek için günde 10 dakika kadar egzersiz ekleyebilirsiniz Bu İsteklere Sahip Olmanıza Başka Ne Neden Olabilir? Gece yarısı yemek yeme isteğinizi artıran diğer bazı nedenlere bir göz atalım; 1-Besin İlaç Etkileşimi Ruh sağlığı için kullanılan birçok ilaç (antidepresan vd) bu duruma neden olabilir, ilaç dozajına dikkat edilmelidir. 2-Uyku Kaliteli uykunun yetersizliği besin isteğinin artırılmasına neden olan hormonların düzeylerini değiştirir. Isıtılmış süt, hem erkeklerde hem de kadınlarda sakinlik hissi veren hormon üretimi sayesinde uyumayı kolaylaştırır. Genellikle her sıcak sıvı bunu yapabilir. Uyku getiren gevşeme teknikleri faydalı olabilir, örnek olarak; yoga, esneme, masaj, müzik dinlemek, verilebilir. Bunlar yatmadan önce dakikalık sürede zihne sakinlik vermenin basit yollarıdır. 3-Enerji İhtiyaçları Negatif düşüncelerimizin çoğu şiddetli bir açlığa neden olabilir ve yatmadan önce kendinizi aç hissedebilirsiniz. Beslenme uzmanınız ile beslenme programınızda minik bir değişiklik yaparak gece ara öğünü ekleyerek bu isteğinizi azaltabilirsiniz. 4-Sigara, Kafein ve Alkol Kullanımı ABD Hastalık Merkezleri kontrol verilerine göre yetişkinlerin

6 yüzde 21.3 ü sigara kullanıyor, yapılan bir araştırmada yatmadan hemen önce nikotin ve kafein kullanımı kişinin uykusunu etkileyebilir. Alkol uyumaya yardımcı olabilir, fakat birkaç saat sonra sizi uykunuzdan uyandırır ve gecenin bir yarısı uyanık kalmanıza neden olarak gece atıştırmalarına neden olabilir. 5-Hastalık ve Duygu Genelleşmiş anksiyete uykuyu değiştirebilir ve muhtemelen gündüz ruh hali değişimleri aşırı yorgunluğa neden olabilir. Akıl/ruh sağlığını değiştiren maddelerin kullanımı, belli ilaçların yan etkileri ve mevsimsel değişiklikler depresif semptomları geliştirebilir. Gece yarısı yemek yemek ve bu davranışından habersiz olmak Gece Aşırı Yeme Bozukluğu veya Gece Yeme Sendromu gelişimine neden olabilir. Mutlaka bu işin uzmanları ile iletişime geçmelisiniz. Aşağıda Uyku Zorluklarınızı Göz Önüne Alarak Kendinize Sorabileceğiniz Bazı Sorular ile Kendinizi Değerlendirin; * Kaç saat gerçekten uyuduğunuzu hiç kaydettiniz mi? Sonra bu kaydı gözden geçirin ve kendinize akşamların neden kısa veya uzun olduğunu sorun. * Gece geç aşırı yediğinizi, şarap, bira, sigara içtiğinizi ya da kafeinli içecekler tükettiğinizin farkına varabiliyor musunuz? * Duygularınız tarafından uyarılıyor musunuz? * Uykusuzluğunuz (uyumada zorlanma) var mı? Bu sorularınızla kendi durumunuzu fark ettiğiniz ve bir anormallik olduğunu hissediyorsanız bir uzmana başvurma vaktiniz gelmiştir. Sonuç olarak; çevrenize göre anormal gelen bir durumunuz varsa önce kendinizi değerlendirin ve gerekli olduğunu düşünüyorsanız mutlaka bir uzmandan yardım alın. Unutmayın ki,

7 ruh ve beden sağlığınız son derece önemlidir. Aşırı alkol almak, sigara kullanmak, çok kalorili olan fast food yiyeceklerle beslenmek, kalorisi yüksek olan içecekler tüketmek, aşırı tatlıya olan eğilim sizlere kilo aldırabileceği gibi uyku düzensizliğine de neden olup Gece Yeme Sendromun oluşumuna sebebiyet verebilir. Hem mental hem de psikolojik sağlığınız için sağlıklı beslenmeli, hayatımız boyunca aktif kalmalı ve gerektiği kadar su içmelisiniz. *Bu makale obesityaction.org dan Kate Rivard,RDN, yazısı kaynak alınarak hazırlanmıştır. Uzm. Bariatrik Diyetisyen Nazlı ACAR SAĞLIKLI BESLENME VE ÖĞÜN KONTROLÜ AKŞAM GAZETESİ Sık diyet yapan ya da beslenmesine dikkat eden herkesin artık bildiği gibi sık ve az yemek, günde üç ana, üç ara öğün almak, kahvaltıyı atlamamak gibi ana kurallar sağlıklı beslenmenin en önemli adımlarıdır. Peki ya tüm bunlaı yaptığınız halde kilo kontrolünüzü sağlayamayıp, sık acıkmanız neden olabilir? Öncelikle öğünlerinizin zamanlamasına dikkat etmek, metabolizma hızınız ve günlük kalori dengeniz için en önemli noktadır. Çoğu uzmanın önemle belirttiği gibi, kahvaltı öğünlerin kralıdır. Kahvaltıyı geçiştirmek veya kalitesiz karbonhidratlarla kahvaltı yapmak hem erken acıkmanıza, hem de ihtiyacınız olan günük proteini alamamanıza yol açacaktır.

8 Dengeli protein ve kalsiyum tabağınız tüm öğünler için ancak özellikle kahvaltınız için olmazsa olmazınız sayılır. Protein ve kalsiyum demek illa ki kibrit kutusu kadar peynir ve haşlanmış yumurta demek değildir. Bu noktada yaratıcılığınız sınırsızdır. Örneğin yulaflı/peynirli az yağlı bir omlet, size tost yemekten çok daha fazla enerji verecek, protein-kalsiyum dengenizi sağlayacak ve geç acıkmanızı sağlayacaktır. ARA ÖĞÜNLERİ ATLAMAYIN Ara öğünlerinizde ise imkanınız varsa mevsim meyveleri/yoğurt/yulaf/kepekli gevrek tüketmeniz hem vücudunuzun şeker isteğini bastıracak, hem de vitamin ve kalsiyum almanızı sağlayacaktır. Öğlen yemeğiniz akşam yemeğinize oranla daha zengin ve doyurucu olmalı ve yine protein kalsiyum dengesi tam olmalıdır. Örneğin balık/salata, tavuk/salata, et/salata ve yanında tam tahıllı bir dilim ekmek ideal bir öğlen ya da akşam öğünüdür. Kremalı veya mayonezli sosların yerine yoğurtlu soslarla öğünüzü zenginleştirebilirsiniz. Bunun yanında pişirme alışkanlıklarınızı da kızartmadan ızgara ya da buharda pişirmeye doğru kaydırarak daha sağlıklı bir öğün almış olursunuz. Akşam yemeğinden sonraki ara öğününüz tercihen en hafif ara öğün olmalıdır. Süt/yoğurt/ayran/kefir gibi hem kalsiyum değeri yüksek hem de metabolizma hızlandırıcı takviyeler sabaha dek vücudunuzu yormadan size gerekli enerji dengesini sağlayacaktır. Sonuç olarak; sağlıklı ve dengeli bir öğün sistemi demek, sanıldığı gibi birçok besinden, tatlıdan veya soslardan mahrum olmak değil, yaratıcılığınızı kullanarak bunları daha sağlıklı alternatiflerle değiştirme özgürlüğüdür. Unutmayın, dengeli beslenmek mahrumiyet değil, sağlıklı alternatifleri tercih etmek demektir. Doç. Dr. Halil Coşkun

9 14/05/2015 Akşam Gazetesi makalesidir. olu/haber %10 LUK KİLO KAYBI ÖLÜM RİSKİNİ %20 AZALTIYOR! AKŞAM GAZETESİ Son 33 yılda bütün dünyada hem obez ve aşırı kilolu yetişkinlerin (%28 artış) hem de çocukların oranında (%47 e kadar) şaşırtıcı bir artış görüldü. Dünya oranlarındaki bu artış da obezite tedavisine yönelmek kadar, obeziteyi önlemenin de ne kadar önemli olduğunu göstermiş oldu. Beynimize yıllardır yerlemiş diyet yapma kalıbını, yaşam kalitemizi düşürmeden ve kısıtlamadan sağlıklı beslenme ile pekala değiştirebiliriz! Yediğiniz gıdalar, sağlığınız için gerekli besinleri içermelidir ancak, bunun şekline siz de karar verebilirsiniz. Çeşitlilik ve değişikliğe özen göstererek zevkinize göre iyi bir beslenme planı uygulayabilirsiniz.

10 Genelde yenilen miktarın azaltılmasına yardımcı olacak birkaç öneri; - Küçük porsiyonları tercih edin. - Küçük bir tabak kullanın. - Daha yavaş yemek yiyin. - Yemeğin servis kabını masaya koymayın. - Yemek için küçük, salata için büyük tabak kullanın. - Daha az miktarda yemek yapın. - Her öğün bol miktarda su için. Zaman zaman hepimizin düştüğü yanlıştır açken ve listesiz alışverişe çıkmak. Bu hem daha fazla, hem daha kalorili, hem de ihtiyacımız olmayan çok miktarda mutfak alışverişi yapmamıza sebep olur. Kalorili bir besini tüketmemenin en iyi yolu onu evinize sokmamaktır. Yapacağımız alışveriş listesi ve alışverişe tok çıkmak bu duruma alabileceğimiz en güzel önlemdir. Kızartma yerine buharda/fırında/yağsız ızgarada pişirdiğiniz öğününüz hem vitaminini muhafaza eder, hem de daha az kalorili besinler almanızı sağlar. Evde yahut dışarda tercih ettiğiniz yemeklerinizde ise yemeklerin sularından, yağlarından kaçınıp sos/krema tercih etmek yerine yoğurtla yapabileceğiniz/ısmarlayabileceğiniz az kalorili soslar hem

11 damak tadınıza hitap edecek, hem de hafif beslenmenizi sağlayacaktır. Meyve ve Sebzeler ile barışın. Meyve, öğün aralarında yemek için ideal ve sağlıklı bir besindir. Evde bol miktarda bulundurmakta ve hatta seyahate çıkarken yanınıza bir miktar almanızda fayda vardır. Ayrıca güzel bir meyve salatası hem ara öğünlerinize doyurucu, hem de tatlı alternatifi olarak tercih edildiğinde ölçülü bir kalori almanızı sağlar. Yeme alışkanlıklarımızı değiştirmek ilk bakışta korkutucu gelse de yaşam kalitenizi düşürmeden, günlük hayatınızda yapacağınız ufak değişiklikler sağlıklı beslenme adına harikalar yaratabilir. Doç. Dr. HALİL COŞKUN (Obezite ve Metabolik Cerrrahi Uzmanı) un 20/11/2014 AKŞAM Gazetesinde yer almış makalesidir. SAĞLIKLI BESLENMEDE ENERJİ DENGESİ: AKŞAM GAZETESİ Sağlıklı beslenmek, egzersiz ve genler enerji dengesini oluştururlar. Basit olarak tanımlamak gerekirse kilo almak ve tabii sonucunda obezite, vücudun enerji dengesinin bozulması sonucunda oluşmaktadır. Sağlıklı yaşamanın temel kavramı beslenme, temel kuralı yeterli ve dengeli beslenmedir. Beslenme, insanın büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için gereklidir. Vücudun ihtiyacı olan 40 ı aşkın besin öğesinin her birinden vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gereken miktarlarda tüketilmesi ve vücutta uygun biçimde kullanılması durumu da yeterli ve dengeli beslenme olarak

12 tanımlanır. Toplumların sosyo-ekonomik gelişmelerine paralel olarak değişen beslenme alışkanlıkları başta obezite olmak üzere koroner kalp hastalığı, hipertansiyon, serebrovasküler hastalıklar, kanser, tip 2 diyabet, osteoporoz gibi birçok hastalığın oluşumu ve mortalitesiyle ilişkilidir. İşleyen demir ışıldar. Uzun süren açlıklardan kaçınıp, azar azar, sık sık ve sağlıklı beslenerek metabolizmamızın sağlıklı çalışmasını sağlayabiliriz. Öncelikli olarak vücudumuzun ihtiyacı olan protein, vitamin ve sıvı alımını ön planda tutarak ve karbonhidrat ya da şeker ağırlıklı beslenmek yerine nişastalı ve posalı yiyecekler tüketilmelidir. Total yağ tüketimi günlük enerji gereksiniminin %30 u civarında olmalıdır. Doymuş yağ ve kolesterol tüketimi azaltılmalı, doymamış yağlar kullanılmalıdır. Pişirme tekniklerimizde kızartma yerine buğulama veya ızgara tercih etmekle çok daha sağlıklı ve ihtiyacımız olduğu oranda besin almamız mümkündür. Şeker ve şeker içeren yiyecek tüketimi azaltılmalıdır. Şekerli besinler ve şekerli/asitli içecekler geçmişte nadir tüketilen ve sadece ikram olarak tercih edilen ürünler iken şimdilerde üretimin, ulaşımın ve tüketimin artmasıyla günlük kullanımda sürekli soframıza gelmeye başlamıştır. Zararlı olduğunu bildiğiniz/düşündüğünüz bir besin ya da içeceği tüketmemenin en iyi yolu, onu evlerimize sokmamaktır. Fizik aktivite düzeyi arttırılmalıdır. Egzersiz için vakit yoksa dahi gideceğimiz yerden bir-iki durak önce inerek ya da aracımızı park ederek en azından yürüyüşle aktivite düzeyimizi artırıp enerji dengemizi koruyabiliriz. Enerji alımının, tüketiminden fazla olduğu koşullarda enerji dengesi bozulduğu göz önüne alınarak hayatımızda birkaç ufak ama köklü değişimle, sadece yakabileceğimiz/ihtiyacımız olan kadar enerji almaya dikkat ederek daha sağlıklı bir hayata sağlam

13 adımlarla yürüyebiliriz. Doç. Dr. Halil Coşkun 19/02/2015 AKŞAM Gazetesi makalesidir. esi/haber