MALATYA İLİNDE BELEDİYEDE ÇALIŞAN TEMİZLİK İŞÇİLERİNİN TOXOPLASMOSİS VE LİSTERİOSİS SEROPOZİTİFLİĞİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Transkript

1 Araştırma Makalesi/Original Article İLİNDE BELEDİYEDE ÇALIŞAN TEMİZLİK İŞÇİLERİNİN TOXOPLASMOSİS VE LİSTERİOSİS SEROPOZİTİFLİĞİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ Evaluatin f the Municipality Dustmen in Terms f Txplasmsis and Listerisis Serpzitivity in Malatya 3 3 Tuncay ÇELİK, Ülkü KARAMAN, Bekir ÇELEBİ, Ayşe TURAN, Cahit BABÜR, Nilgün DALDAL İnönü Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Parazitlji Anabilim Dalı, Halk Sağlığı Labratuvarı Müdürlüğü, 3 Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Salgın Hast. Araşt.Müd., Paraziter ve Zntik Hast. Labratuvarı, ANKARA Fırat Üniversitesi, İstatistik Bölümü, ELAZIĞ ÖZET Amaç: Ülkemizde de görülen listerisis ve txplasmsis bölgenin cğrafik knumuna, ssykültürel yapısına ve beslenme şekline göre farklı ranlarda görülmektedir. Çalışmada Malatya ili merkez belediyesinde znz hastalıkları açısından risk grubu lduğu düşünülen 5 temizlik persnelinde listerisis ve txplasmsis serprevalansının saptanması amaçlanmıştır. Yöntem: Araştırmada listerisis tanısı için Aglütinasyn Yöntemi ve tksplazmsis tanısı için Sabin Feldman Dye Testi kullanılmıştır. Bulgular: Yapılan değerlendirmede çalışan 5 persnelin (%6)'ünde Listerisis ve 37'sinde (%,6) antitxplasma gndii antikru tespit edilmiştir. Antikr titreleri açısından da listerisisde çöp tplayıcı ve süpürgecilerde serpzitiflik yüzdesi yüksek bulunmuştur. Txplasmsisde de süpürgeci larak çalışanlarda serpzitiflik diğer gruplara göre yüksektir. Tartışma: Risk grubunu luşturan meslek çalışanlarına zntik enfeksiynlarla ilgili bilgilendirme, bulaşma ve krunma ylları yönünden halk sağlığı eğitim prgramlarının uygulatılması ve bölgede bu enfeksiynların epidemiyljik özelliklerinin aydınlatılması için daha ileri araştırmaların yapılması gerektiği snucuna varılmıştır. Anahtar Sözcükler: Belediye işçileri, listerisis, txplasmsis ABSTRACT İletişim: Ülkü KARAMAN Halk Sağlığı Labratuvarı Müdürlüğü, Gsm: epsta: ulkukaraman@yah.cm Objective: The prevalence f listerisis and txplasmsis in Turkey varies accrding t the gegraphy, scicultural prfile, and dminant nutritin habits f the regin. The purpse f the present study is t determine the listerisis and txplasmsis serprevalence amng 5 dustmen wrking in Malatya municipality wh are cnsidered t be a risk grup in terms f zntic diseases. Methd: Agglutinatin test and Sabin Feldman dye test were used t determine listerisis and Txplasmsis, respectively. Results: The evaluatin revealed that ut f 5 dustmen (6 %) were infected with Listerisis and 37 (.6 %) with antitxplasma gndii antigen. The rate f serpsitivity fr listerisis amng garbage cllectrs and sweepers was fund t be high. The serpsitivity fr txplasmsis amng sweepers was als higher than the ther grups. Cnclusin: Finally, it was cncluded that the wrkers in this risk grup shuld be infrmed abut zntic infectins, given sme public health training prgrams abut the ways f cntagin and prtectin, and further researches shuld be carried ut fr better clarificatin f the epidemilgy f such infectins. Key Wrds: Dustmen wrking, listerisis, txplasmsis 8; 65 (): 885 8

2 Cilt 65 Sayı 8 BELEDİYE ÇALIŞANLARINDA TOXOPLASMA VE LİSTERİA GİRİŞ Listerisis ve txplasmsis insanları etkileyen önemli zntik enfeksiynlardır (,). Listeria mncytgenes enfekte hayvanların dışkı, süt ve uterus içeriğiyle çıkardığı etkenlerin ral ylla alınımını takiben endsitz ile intestinal epitelyum hücrelerine girmektedir. Bakterinin mnnükleer fagsiter hücreler içinde yaşama yeteneği kan ylu ile yayılımını sağlamaktadır. Etken karaciğer, dalak, kemik iliği gibi rganlara yerleşir (3). L. mncytgenes enfeksiynu asemptmatik seyirli veya deri ve gözde lkal enfeksiyn şeklinde görülmektedir (). Paraziter enfeksiynlarının epidemiyljisi birçk faktörden ötürü farklılıklar gösterir. Parazitlerde bulaş ylu genellikle fekalral ylla gerçekleşmektedir. Parazitlerin bulaşmasında rl ynayan yumurta veya kistleri ise enfektivitelerini uzun süre kruyabilmektedirler (5). Txplasma gndii insan ve diğer birçk evcil ve yabani kediler ve yabani hayvan türünü enfekte edebilme yeteneğine sahip lup, kediler sn knak larak bilinmektedir. Etken, insanlara çiğ veya az pişmiş etlerin tüketilmesi ve kedi dışkısındaki kistler ile kntamine lmuş sebze ve meyvelerin yeterince yıkanmadan yenilmesi snucu bulaşmaktadır (). Çalışmada Malatya İli Merkez Belediyesinde znz hastalıkları açısından risk grubu lduğu düşünülen 5 temizlik persnelin de listerisis ve txplasmsis serprevalansının saptanması amaçlanmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Çalışmaya yılında Malatya/Merkez Belediyesinde 65 yıl arasında çalışan 7 süpürgeci, 5 çöp tplayıcı ve şför lmak üzere 5 temizlik işçisi alınmıştır. İşçilerin yaş rtalamaları,86 dır. Persnelden alınan kanlar serumlarından ayrılmış ve çalışılıncaya kadar C de saklanmıştır. Listerisis tanısında aglütinasyn yönteminde kullanılan test antijenleri, Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı (RSHMB) Salgın Hastalıklar Araştırma Müdürlüğü (SHAM) labratuvarlarında hazırlanmıştır. İlk larak, çapraz reaksiynların önlenmesi amacıyla Staphylcccus aureus (ATCC 93) suşundan tüm hücre antijenleri elde edilmiştir. L. mncytgenes /a, /b, 3c, ab, c ve d suşlarından ayrı ayrı antijenleri hazırlanarak, bu antijenlerin birleştirilmesiyle L. mncytgenes rtak antijen havuzu elde edilmiştir (6). Serum örneklerinin S. aureus antijeniyle absrsiynunu takiben L. mncytgenes antijeniyle aglütinasyn testi yapılmıştır. Pzitiflik / ve üzerindeki titrelerde en az iki (++) snuç veren aglütinasyn durumunda kabul edilmiştir. Serum örneklerindeki antit. gndii antikrları Sabin Feldman Bya Testi (SFBT) ile çalışılmıştır. SFBT'de; aktivatör serum larak T. gndii antikru lmayan ve magnezyum, prperdin, C, C ve C gibi 3 faktörlerden zengin insan serumu kullanılmıştır. Ayrıca SwissAlbin tipi üçdört haftalık sağlıklı beyaz farelere T.gndii RH suşu pasajlanmış ve 8 saat snra elde edilen canlı antijenler de kullanılmıştır. Serumlar 56 C'de 3 dakika inaktive edildikten snra, serum fizyljik ile /, /6, /6, /56 ve / ranlarında sulandırılmış ve bunlardan 5 μl alınarak yan tüplere geçilmiştir. Her mikrskbi sahasında X 'lik büyütmede rtalama 5 adet canlı T.gndii takizitleri lacak şekilde 5 μl aktivatör serum içinde hazırlanan antijen, yan tüplerdeki serum sulandırımlarının üzerine eklenmiştir. Daha snra tüpler 37 C su banysunda 5 dakika inkübe edil miştir. Tüplerin üzerine aynı miktar alkali metilen mavisi eklenmiş ve 37 C su banysunda tekrar dakika bekletilmiştir. Snuçlar, ışık mikrskbunda (X büyütme ile) T. gndii trfzitlerinin bya alma durumlarına göre değerlendirilmiştir. Bir mikrskp sahasında bulunan takizitlerden %5'den fazlasının bya almadığı sulandırımlar tksplazmsis yönünden pzitif larak değerlendirilmiş ve :6 titreler pzitif larak kabul edilmiştir (7). İstatistiksel analizler SPSS 5. fr Windws ile gerçekleştirilmiş ve snuçların değerlendirilmesinde kikare testi kullanılmıştır. P<.5 değeri istatistiksel larak önemli kabul edilmiştir. 8

3 T. ÇELİK ve Ark. Cilt 65 Sayı 8 BULGULAR SabinFeldman Bya Testi ile yapılan incelemede 5 persnelin 37 (%,6)'sinde antitantikru tespit edilmiştir (Tabl ). Tksplazmsis gndii serpzitifliği açısından görev grupları arasında istatistiksel larak anlamlı fark belirlenmiştir (X =7.75, serbestlik derecesi (df)=, P=.). İşçilerin (%6)'ü de listerisis yönünden serpzitif lup, antikr titreleri ile meslek grupları arasında istatistiksel larak anlamlı bir fark saptanmıştır (X =.667, serbestlik derecesi (df)=, P=.). Dört işçi ise hem listerisis hem de tksplasmzis açısından serpzitif bulunmuştur. Tespit edilen Tksplasmsis ve Listerisis antikr titrelerinin dağılımları Tabl ve Tabl ' de verilmiştir. TARTIŞMA Zntik enfeksiynlardan lan listerisis, asemptmatik seyirli veya deri ve gözde lkal enfeksiyn şeklinde görülmektedir (8). Listerisis prevalansı ile ilgili larak Kılıç ve ark (9) Ankara İli Mezbahalarında çalışan persnelde %, serpzitiflik belirlemişlerdir. Çalışmada da belediye işçilerinde %6 ranında serpzitiflik saptanmıştır. Ayrıca listerisis antikr titreleri açısından meslek grupları arasında istatistiksel larak anlamlı bir fark belirlenmiştir. Araştırmada çöp tplayıcı ve süpürgecilerde serpzitiflik yüzdesi yüksek bulunmuştur. Çalışanlardan alınan anamnezde deri lezynu ve göz enfeksiynu ile ilgili bir şikayet belirlenmemiştir. Serpzitiflik ranı değerlendirmesi belediye Tabl. SabinFeldman Bya Testi ile Malatya Belediyesi İşçilerinde saptanan tksplazmsis serpzitiflik ranlarının ve titrelerinin meslek gruplarına göre dağılımı Meslek Grupları n Pzitif % :6 Titreler :3 :6 :56 Süpürgeci Çöp Tplayıcı Şför Tplam Tabl. Listeria Aglutinasyn Yöntemi ile Malatya Belediyesi İşçilerinde saptanan tespit edilen listerizis serpzitiflik ranlarının ve titrelerinin meslek gruplarına göre dağılımı Meslek Grupları n Pzitif % : Titreler : : Süpürgeci Çöp Tplayıcı Şför Tplam. 83

4 Cilt 65 Sayı 8 BELEDİYE ÇALIŞANLARINDA TOXOPLASMA VE LİSTERİA temizlik işçilerinde enfekte hayvan dışkısı ile bulaşma risklerinin fazlalığı, bölgesel nedenlerden dlayı pastörize süt tüketiminin azlığı ve kişisel hijyen bilgilerinin eksikliği şeklinde açıklanabilir. Paraziter enfeksiyn lan tksplazmsis ise insan sağlığını tehdit eden ve genellikle asemptmatik seyirli zntik bir infeksiyndur (). Gödekmerdan ve ark. () hayvan ve hayvan ürünleri ile ilişkisi lan meslek gruplarında Tksplazmzisin yaygınlığının daha yüksek lduğunu bildirilmişler ve Elazığ'da veteriner hekimlerde Txplazma serpzitifliğini %53, larak bulmuşlardır. Yılmaz ve ark () Ankara'da gönüllü hayvan severlerde %5'lik serpzitiflik bildirmişlerdir. Yine Ylasığmaz ve ark () kırsal kesimde IgG'nin serpzitiflik ranını kentsel kesimdeki randan daha yüksek bulmuşlardır. Benzer larak Aslan ve Babür (3) mezbaha çalışanlarında %8,83 ranlarında serpzitiflik tespit etmişlerdir. Handemir ve ark. () da sağlıklı askerler üzerinde IgG Serpzitif ranını %,77 ve IgM+IgG antikrlarını %5,38 larak bildirmişlerdir. Çalışmada da benzer larak %,3 ranında txplasma serpzitiflik saptanmıştır. Ayrıca tksplasmsis serpzitifliği açısından görev grupları arasında istatistiksel larak anlamlı fark belirlenmiştir. Süpürgeci larak çalışanlarda serpzitiflik diğer gruplara göre yüksek bulunmuştur. Bu durum belediye işçilerinin hayvan dışkısı ile bulaşma risklerinin fazlalığına ve çalışma esnasında znz enfeksiynlardan krunma ile ilgili tedbirlerin yeterince alınmamasından kaynaklanmış labileceği şeklinde açıklanabilir. Araştırma snucu yapılan değerlendirmeler dikkate alındığında belediye yöneticilerine düşen görevler açısından eğitim yapılarak znzlardan krunma yllarına yönelik ilgili finansman desteğinin sağlanması gereklidir. Çünkü genel hijyen temizliği (işçilerin iş snrasında günlük duş alımı, kullanılacak dezenfektan maddeler, tek kullanımlık maske ve eldivenler, sık sık değiştirilmesi gereken iş elbiseleri) belirli bir mali kaynak ihtiyacı dğuracaktır. Ayrıca risk grubunu luşturan meslek çalışanlarına ve ailelerine zntik enfeksiynlarla ilgili bilgilendirme, bulaşma ve krunma ylları yönünden halk sağlığı eğitim prgramlarının uygulatılması ve tanıtıcı brşürlerle desteklenmesi yararlı lacaktır. Bu tip çalışmalarda yapılan eğitim çalışmalarının kalıcı davranış değişikliği yönünde izlenirliliği açısından bilimsel izleme yöntemlerinin uygulanması belirlenen hedeflere ulaşmada etkin rl ynayacaktır. Bu nedenle halk sağlığı eğitim prgramlarının kısa, rta ve uzun vadeli ve ekip çalışması halinde yürütülmesi verimliliği artıracaktır. Diğer taraftan bölgede bu enfeksiynların epidemiyljik özelliklerinin aydınlatılması için daha ileri araştırmaların yapılmasının da gerekliliği snucuna varılmıştır. KAYNAKLAR Dubey JP, Beattie CP. Txplasmsis in animals and man. Bca Ratn, Flrida, CRC Press, 988:. Armstrng D. L.mncytgenes Infectins. In; Alfred SE, Philip SB, eds. Bacteriel infectins f humans epidemilgy and cntrl. nd ed. New Yrk: Plenium Publish C. 99:8793. Lrber B. Listerisis. Clin Infect Dis, 997; :. McLauchlin J, Lw JC. Primary cutaneus listerisis in adults: an ccupatinal disease f veterinarians and farmers. Vet Rec, 99:35(6): Ataş AD, Alim A, Ataş M. Sivas belediyesi çevre gıda ve tıbbi tahlil labratuarına 9936 yıllarında başvuran hastalarda bağırsak parazit dağılımlarının incelenmesi Türk Parazitl Derg, 8; 3():596. Osebld J, Aalund O, and Chrips CE, 965.Chemical and immunlgical cmpsitin f surface structers f Listeria mncytgenes. J. Bacteril, 89: 889. Sabin AB, Feldman HA. Dyes as micrbial indicatrs f new immunity phenmenn affecting a prtzn parasite (Txplasma). Science, 98;8: 66:663. McLauchlin J, Lw JC. Primary cutaneus listerisis in adults: an ccupatinal disease f veterinarians and farmers. Vet Rec, 99:35(6):6567. Kılıç S, Babür C, Dinçer Ş, Afacan G, Esen B. Ankara İli Mezbahaları Çalışanlarında AntiListeria mncytgenes ''O'' Antikrlarının Araştırılması. Türk Hij Den Biyl Derg, 3:6(); 8. 8

5 T. ÇELİK ve Ark. Cilt 65 Sayı 8. Gödekmerdan A, Kalkan A, Kizirgil A, Demirdağ K, Özkekelikçi A: Elazığ yöresinde hayvancılıkla ilgili meslek gruplarında antitxplasma antikrlarının araştırılması, Türk Parazitl Derg, 999:3:5.. Yilmaz GR, Babür C, Kiliç S, Taylan Ozkan A, Beyaz E, Karakç AE. Investigatin f Txplasma gndii antibdies in bld dnrs by SabinFeldman Dye Test. Mikrbiyl Bul, 6;(): Ylasığmaz A, Şakru N, Akısü Ç, Gürüz Ay, Kuman Ha, Altıntaş N. Kırsal ve kentsel bölgelerde yaşayanlarda anti txplasma antikrlarının araştırılması, T Parazitl Derg, 3;7(): Aslan G, Babür C. Şanlıurfa'da kyun ve sığırlar ile mezbaha çalışanlarında txplasma gndii serprevalansı. T Mikrbiyl Cem Derg, ;3( ):5.. Handemir E, Kşan E, Şenlik B, Kırmızı E, Çam Y. Köpek üretim ve eğitim tabur kmutanlığı (gemlik) persnelinde txplasmsis serprevalansı. T Parazitl Derg, ; ():