Gezi Parkı Sürecine Dijital Vatandaş ın Etkisi

Transkript

1 Gezi Parkı Sürecine Dijital Vatandaş ın Etkisi geziparkikitabi geziparkikitabi Meltem BANKO Ali Rıza BABAOĞLAN

2 Gezi Parkı Sürecine Dijital Vatandaş ın Etkisi 27 Mayıs tarihinde Gezi Parkı nda başlayan süreç dört vatandaşımızın canına, çok sayıda vatandaşımızın ve kamu görevlimizin yaralanmasına neden olmuştur. Yaşanan ve üzücü sonuçlar doğuran bu sürecin sosyal medya boyutunu analiz ettiğimiz bu kitap umarım kamu vicdanını yaralayan bu tip olayların tekrar yaşanmamasına bir nebze de olsa katkı sunabilir. Özel Teşekkür Kitabın yazarken bana verdiği desteği için Gizem e.. i

3 Önsöz Ülkemizde bugüne kadarki en sert sinir testlerinden birinin yaşandığı Gezi Parkı süreci sosyal medya kavramının her eve girmesine ve her vatandaşımızın bu kavramı öğrenmesine vesile oldu. Olayların başlangıcından itibaren bu konuda çok şey yazıldı, çok şey söylendi. Konuya daha önce Genelkurmay Başkanlığı tarafından internet sitesi üzerinde yapılan bir açıklama ile yaşanan Postmodern Darbe söylemine paralel olarak Twitter Darbesi ismini verenler ve konuya Türk Baharı benzetmesi yapanlar oldu. Yaşanan bu süreçteki olaylarda yurtdışının da parmağının olduğunu belirtenlerin sayısı hiç de az değildi. Benim görüşüm ise yaşanan sürecin daha net anlaşılabilmesi için konunun siyasi yönü kadar, teknolojik yönününde iyi irdelenmesi ve Türk milletinin bir anda sokağa inmesini sağlayan sosyal medya nın nasıl bir güç olduğunun tartışılması yönünde. Bu konunun önemini daha önce yaptığım konuşmalarda dile getiren birisi olarak Devlet Yönetiminde Sosyal Medya nın Rolü, İyi Politikacı İyi Tweet Atar ve Dijital Vatandaş ı Memnun Et, Oyu Kap başlıklı röportajlarımın tamamında sosyal medya nın siyasi otoriteler tarafından da iyi yönetilmesi gerektiğine değinmiştim. İyi yönetilemediği zaman Arap Bahar ında olduğu gibi kitleleri peşinden sürükleyebilecek bir sosyal güce dönüşebileceğini de bu röportajlarımda aktarmış ve Türkiye de bu konuda hem hükümet, hem de muhalefet partileri nezdinde çalışmalar yapması gerektiğini aktarmıştım. O zamanki söylemlerimin doğruluğunu ortaya koyan süreçler farklı coğrafyalarda tek tek farklı isimlerle yaşandı. Arap Baharı adı altında yanı başımızda yaşanmaya devam eden süreçler, Orta Doğu halklarının uzun süredir yaşadığı ekonomik ve sosyal çöküntünün küresel kriz ile birlikte daha da dayanılamayacak boyutlara varmasıyla sosyal medya üzerine yansıması ve kendine taraftar toplayarak 30 yıllık kralıkları yıkmasıyla başladı. Sonrasında Occupy Wall Street i gördük. Yakın zamanda ise benzer olarak algılanabilecek bir süreç İstanbul Gezi Parkı nda başlayarak tüm Türkiye ye yayıldı. ii

4 Bilişim Çağı nın gelişme süreci olarak tanımlanadığım sosyal medya döneminin kimi zaman olumlu, kimi zaman ise olumsuz etkilerinin toplamı bunlar. Kitabın içeriğinde Gezi Parkı Olayları nın sosyal medya perspektifinden analizini yaparak, konunun teknoloji boyutunun daha iyi anlaşmasını sağlamaya çalıştım. Bu araştırmayı da Gezi yi konuşmak ile hashtag kullanarak Gezi yi desteklemek yada desteklememek arasında ciddi bir fark olduğunu unutmadan yaptım. Konunun halen yaşanmaya devam ediyor olması nedeniyle 27 Mayıs 21 Haziran tarihleri arasında Twitter üzerinden paylaşılan yaklaşık 24 Milyon adet Twitter mesaj kümesi üzerinden yapılan analizler, olayın sosyal medya bacağına ışık tutmayı amaçlıyor. Bu kaynağa olaylara üzerine derinlemesine hazırlanmış ilk kaynaklardan birisi gözüyle bakmak gerekiyor. Çünkü her inceleme yönteminin olay üzerinden geçen zamanla paralel olarak daha kapsamlısı yapılabilir. iletişim çağında yaşadığımız iletişimsizliğin boyutunu ve dijital kriz anlarında oluşan dijital kaosu aktarmak üzerine. Dördüncü bölümde #occupygezi ile başlayan sürecin detaylı Twitter analizi ve bu analize gore yapılan tespitler mevcut. Beşinci bölüm Gezi Parkı sürecinin, Wall Street in işgal edildiği günlere ait benzerlikleri ve farklılıkları üzerinde durmakta. Altıncı bölümde de sürecin devamıyla birlikte tartışılmaya başlanan Sosyal Medya Yasası na ilişkin incelemeler ve tavsiyeler mevcut. Son bölümde ise peki gelecekte ne olacak? yönündeki sorulara ve gelecekteki perdelere ait yaşanması muhtemel süreçlerin cevapları var. Önceden planlanmış iş seyahatleri ve özel ziyaretler nedeniyle İstanbul dan başlayarak sırasıyla Dublin, Bangkok, Kuala Lumpur ve Ankara da hazırlanan bu kitabın, konuyla ilgili bundan sonra yapılacak daha detaylı araştırma ve analizlere fayda sağlamasını umuyoruz. Kitap yedi ana bölüm şeklinde tasarlandı. İlk bölümde yaşamakta olduğumuz dijital dönüşümü, başlangıç ve evriliş sürecini bulacaksınız. İkinci bölümde ise Gezi Parkı sürecinde yer alanların aslında kimler olduğuna ve Dijital Vatandaş kavramına açıklamalar getiriliyor. Üçüncü bölüm Haziran, 2013 Meltem Banko Ali Rıza Babaoğlan iii

5 İnternete bağlı olmayan her cihazın sıkıcı geldiği dünya.. 1 İnternet Çağı Tarihe bakıldığında dünya üzerindeki bütün toplumları ilgilendiren üç büyük devrimden söz edilebilir. Bunlar sırasıyla Tarım, Sanayi ve Bilişim Devrimi dir. Yaşanan bu devrimlerin etkiledikleri alanlar ve ulaştıkları kitleler ise o dönemlerde yaşayan insan sayılarıyla doğru orantılı olarak artmaktadır. Bu nedenle Sanayi Devrimi, Tarım Devrimi nden; Bilişim Devrimi ise Sanayi Devrimi nden çok daha büyük kitleleri etkilemiş süreçlerdir. Atalarımızın mum ışığında mektup yazdığı, güvercinlerle haberleştiği dönemlerden geçtik. Bugünlerde ise gözümüze taktığımız bir gözlük ile tüm kişisel verilerimizi yönetebileceğimiz bir dünyaya doğru hızla yol alıyoruz. İletişim artık çok daha kolay ve hızlı bir hale geldi. Güvercinler yerine pantolon cebimizde bulunan bir cihazı kullanıyoruz artık. 4

6 Geçirdiğimiz bu dönemde iletişim sadece yöntem değil, yapı da değiştirdi. İletişimin bileşenleri oldukça farklılaştı, alt bileşenlere ayrıldı. Artık oldukça farklı iletişim yöntemleri söz konusu. Ana bileşenler televizyon, telefon, radyo, gazete/dergi ve internet. Radyolar televizyon özelliği barındırmazken, artık televizyonlar radyo özelliği barındırıyor. Telefonlarımızda ise hem televizyon, hem radyo özelliği mevcut. İnternet ise bunların hepsini kapsıyor. İnternet üzerinden telefonlaşabiliyor, televizyon izleyebiliyor ve radyo dinleyebiliyoruz. İnternet içerisinde yer alan iletişim yöntemlerinin temelleri ise e-posta, anlık mesajlaşma ve görüntülü görüşme. Tüm iletişim yöntemleri artık daha da hızlanarak internet üzerinde birleşiyor. İnternetin bilgiyi üretme ve kitlelere yayma konusunda sağladığı imkanlar da, bu çağı geri dönüşü olmayan bir nokta haline getirdi. İnternet üzerinde bilgi çok hızlı yayılmakta ve eşit olarak paylaşılmakta. İnternet e bağlandıktan sonra bir siteden diğerine geçerken bir vize almanıza gerek yok. İnternet üzerinde açık olan her yere ve her şeye erişim sadece internet hızınla doğru orantılı. Bu da interneti daha da vazgeçilmez hale getiriyor. Hayatımıza kısa süre önce giren bir çok şey artık yenilikler karşısında dayanamıyor. Şekil değiştirmek zorunda kalıyor, ya da yok oluyor. Güvercinler ölmedi ama uzun süredir iletişim için kullanılmıyor. Radyo yu artık sadece arabalar açıyor ve genellikle trafikte dinliyoruz. Basılı yayınlar giderek azalıyor, dergilerin ve gazetelerin dünya ortalamasına göre tirajları azalmakta. Dijital e doğru ciddi bir geçiş var. Telefonlar şekil değiştireli çok oldu, artık ankesörlü cihazlar yok denecek kadar az. Sıra henüz televizyonlara gelmemiş olsa da, eli kulağında. Bu azalma, yok olma ve şekil değiştirmelere karşı ise internet güç kazanıyor. İnternete bağlı olmayan her cihazın sıkıcı geleceği dünya çok yakın. 5

7 Çünkü insanlar dijitalleşiyor ve Dijital Vatandaş kavramı daha fazlasını istiyor. Yeni nesil, dünyayı radyo veya televizyon penceresi yerine internet ve telefon penceresinden takip ediyor. Bilişim devrimi, bu cihazsal dönüşümlerle tamamlandı. Şu an devrimin yayılma sürecindeyiz. Cihazlardan sonra artık kavramların değişmeyi ya da yok olmayı seçme vakti geldi. Gelişme süreci böyle yaşanacak. İnternet yaygınlaşmasıyla geleneksel olan bir çok kavram önemli ölçüde ivme kaybetmeye ve değişmeye başlıyor. Bunların başında ise geleneksel medya geliyor. Yeni nesil cihazları ve yeni nesil kavramları içinde barındıran alternatif bir medya yapısı oluşuyor. Süratle bu yeni dünyaya geçiş var. Bu dünyanın adı şu sıralar sıkça duyduğumuz Sosyal Medya! Bulduğunuz yerin, yaşamakta olduğunuz zamanın ve en önemlisi gerçekte kim olduğunuzun hiç önemi olmayan bir sanal platform. Yapılabilecekler ise sınırsız. Bilgiyi üretmek ve hızla yaymak ile artık herkese çok daha fazla yakın. Gerçek bir haberci olmanıza ya da haberin gerçek kaynağına ulaşmanıza gerek bile yok. Gerçeğin ne olduğu önemli bile değil. 6

8 Sosyal medya olarak tanımlanan dünya sadece Twitter ve Facebook tan ibaret de değil. Bu dünyanın içerisinde fotoğraflar, videolar, bloglar, sözlükler ve hatta google aramaları da var. Gün geçtikçe bu sistemlerin sayısı artıyor, yeni yapılar ortaya çıkıyor ve bazılarının modası geçiyor. Yani sistem şekil değiştirerek yaşamaya devam ediyor. Durdurulamıyor, sansürlenemiyor. Bu sistem içerisinde var olup ayakta kalabilmek için ise bu yapıyı anlamak gerekiyor. Anladıktan sonra yapmak gereken ise ilkleri yapacak cesarette olmak ve doğru adımlarla ilerleyebilmek. Olumsuz içeriğin, olumlu içeriğe göre çok daha fazla rağbet gördüğü, paylaşıldığı ve yorum aldığı bu dünya da geleneksel mantıkla hazırlanacak tedbirlerinde fayda sağlaması zor. Bu dünyaya, bu dünyanın sağladığı faydalara paralel bakarak bir kanun taslağının oluşturulması ise çok daha etkin bir yol. Bu çözüme ve nasıl olmasına gerektiğine dair yorumları son bölümde bulabilirsiniz. 7

9 Dijital göçmenlikten dijital vatandaşlığa geçiş süreci.. 2 Dijital Vatandaşlık Dijital Vatandaş kavramı ilk kez 2010 larda yaşanmaya başlayan Arap Baharı süreçleriyle dile getirdiğim bir kavram. O dönemde tanımını da gelişmeleri ve dünyayı televizyon yerine telefon ekranından takip eden insanlar. şeklinde yapmıştım. Aptal kutusu olarak tanımlanan televizyonlara karşın, akıllı cihaz olarak adlandırılan telefonlarla büyüyen bir nesil. Halen de çok değişmedi bu tanım. Ben de bu grubun içerisindeyim. Y ve Z olarak adlandırılan kuşağın bireylerinin hemen hemen hepsi bu grupta. X kuşağından da ciddi oranda bu tarafa doğru bir geçiş var. Başlarda özellikle çocuklarının internette ne yaptığını takip edebilmek amacıyla Facebook a, Twitter a üye olan anne ve babalar, hızla gözleme sürecini tamamlayıp, yorumlayıcı aşamasına geçiyorlar. 8

10 X kuşağının bu dünyaya dahilindeki en büyük etkenlerden birisi bu. Yavaş yavaş dijital vatandaşların dünyasını tanıyor, seviyor ve oralı olmaya çalışıyorlar. Dijital göçmen aşamasından, dijital vatandaş aşamasına geçiş bu. Y kuşağı, doğduğunda her evde bir televizyonun olduğu ve gençlik yıllarında cep telefonunu kullanan bir grup. Bu yüzden dijital vatandaşlık dünyasının vizesi onlara sıra beklemeden ücretsiz sunuluyor. Z kuşağı ise zaten doğuştan dijital. Onlara seyrekler deniyor ya da derin olmayanlar. Yaptığı şeyi çok iyi araştıran, bilen kişiler yerine anın kendisini fevkalade derin yaşayan ama hayatı derin yaşamayan grup. Tanımı böyle, ama gerçek şu ki onların internetin olmadığı bir dünyayı hatırlamaları çok zor. Onlar dijital vatandaşlık dünyasına ait pasaporta sahipler. Dijital vatandaşların dünyasında, normalin aksine herşey çift yönlü. İletişim de bunlardan birisi. Bu dünyada akıllı telefonlar, aptal kutusu olarak tanımlanan televizyonlara karşı.. Çünkü bu dünyada yaşayan kişiler sadece bilgi tüketmiyor, farklı şekillerde bilgi üretiyor ya da üretilmiş bilgiyi diğer kişilere yayıyor. Her sektöre etkisi var bunun. Ekonomisi farklı. Yeni nesil olgularla tasarlanmış bir ekonomi dünyası var. Bir çok şey mobil üzerinden dönüyor. 9

11 Dijital vatandaş teriminin en çok ilgilendirdiği alanlardan birisi diğeri de kamu. Çünkü her dijital vatandaş aynı zamanda bir seçmen. Seçimlerde oy veriyor. Fakat bu grubunun seçim yapmak için değerlendirmeleri ve dünyayı algılayışları farklı. Dijital vatandaşlar; ulusa seslenişler, grup toplantıları ve köşe yazılarından çok, 140 karakterlik mesajlara, 1-2 dakikalık videolara, esprili fotoğraflara itibar ediyorlar. Bu grubun ihtiyaçlarını ve isteklerini esneklik, her an ulaşılabilirlik, şeffaflık ve verimlilik altında gruplayabilmek mümkün. Siyasilerin oy almak için bu ihtiyaçlara da özen göstermesi gerekiyor. Artık seçim dönemlerinde sokaklara bayrak asarak oy toplama devri değil. Dijital vatandaşlar için iyi politikacı demek, iyi twitter mesajı da atabilen kişi demek. Bunu farkedebilmek ve altında yatan mesajı anlayabilmek gerekiyor. Dijital Vatandaşlık sayesinde artık eski tip şikayet ve protesto yöntemleri yok. İnsanlar evlerinin konforunda yazdıkları bir mesaj ile markaları zor duruma sokabiliyor. Ciddi prestij kaybına yol açabiliyor. Eskiden tüketicilerinden ve hizmet sundukları müşterilerinden çok daha güçlü olan markalar, artık daha güçsüz. Aynı durum ülkeler için de geçerli. Her ülkenin sahip olduğu bir dijital imajı da var artık. Bu imajın gücünü de dijital vatandaşlar belirliyor. 10

12 Dijital Vatandaşlık yeni nesil bir yurttaşlık tanımını da içerisinde barındırıyor aynı zamanda. Ülkeler arası dijital diplomasi veya yeni nesil Twitter diplomasisinden söz ediliyor. Dolayısıyla ülkelerin artık Dijital Diplomatlara ihtiyacı var. Diplomatların Dijital Vatandaşlar ın dilini öğrenmesi ve açıklamalarını, konuşmalarını buna paralel olarak yapabilmesi gerekiyor. Yani politika ve siyasetin bin yıllık geçmişi, internet teknolojilerinin getirdiği yenilikler ile tekrar harmanlanmalı ve ortaya çıkan yeni kavramlara göre hareket edilmeli. Yüzyıllardır kullanılan eski Demokrasi tanımı, Dijital Vatandaşlar ın bugünkü ihtiyaçlarını karşılamıyor, karşılayamıyor. Twitter, Facebook gibi ortamlar artık sanal bir kamusal alan. Bu kamusal alanın kendine has bir dili de var. Like, ReTweet, Trend Topic, #FF ve Favorite gibi kavramlar bu dile özgü kavramlar. Dijital Vatandaşlarla iletişime başlayabilmek için bu dili bilmek gerekiyor. Dijital Vatandaşlık bu kavramlardan birisi. İlk kez benim kullandığım ve ortaya attığım bir kavram. Buna paralel olarak Dijital Diplomasi, Sosyal Liderlik gibi kavramların detaylı anlaşılmasına da ihtiyaç var. Ana akımlar olan Demokrasi, Teokrasi gibi terimlerin de bu yeni Dijital kavramlarla birlikte yeniden tanımlanması ve sınırlarının yeniden çizilmesi gerekiyor. Artık internet teknolojileri nedeniyle yeni nesil bir Demokrasi tanımına ihtiyaç var. 11

13 İletişim devrinin nimetlerini yaşadığımız dönemde iletişimsizliğin sınırlarını zorlamak.. 3 Gezi Parkı Olayları Sosyal medya ile birlikte bir çok yeni kavramı hayatımıza sokan bilişim çağının Türkiye de çok daha farkedilir hale gelmesini sağlayan ve bugüne kadarki en sert sinir testinin yaşandığı olay, hepimizin yakından takip ettiği Gezi Parkı Olayları oldu. Aslında yakın geçmişte önce Tunus tan başlayarak sırasıyla Libya ve Mısır da da etkili olan süreçler 30 yıllık yönetimlerin kağıt kule gibi ard arda yıkılmasına neden oldu. Sonrasında Süriye yede sıçrayan süreçlerde sosyal medya nın etkisi aslında benzer düşünen fakat birbirinden habersiz kitlelerin buluşabilmesini sağlamasıydı. Var olan basın sansürleri ve muhalefet eksiklikleri nedeniyle yıllardır düşünceleri bastırılan halkların meşru isteklerini ve var olan rahatsızlıklarını sosyal medya sayesinde birbirleriyle paylaşması sonucu birlikte eylem kararı verebildi. İnternet kuşağının öncü gençleriyle başlayan bu adımlar ilk önce tüm gençlere, oradan onların ailelerine ve nihayetinde tüm ülkeye yayıldı ve hükümetlerin sonunu hazırladı. 12

14 Sosyal medya nın sağladığı bu etki bir çok alanda tek yönlü yayıncılık anlayışından çok yönlü yayıncılığa da geçilmesini sağladı. Bunun benzer örneklerini ülkemizde de başlayan eylemler sonrasında farklı televizyon kanallarının yaptığı açıklamalarda görüldü. Yaşanan bu süreçte olay olan her yerde bir televizyon veya radyo kanalının kameraman ile bulunması imkansızdı. Fakat olay olan her yerde cep telefonu olan bir insan vardı. Bu şekilde paylaşılan içerikler önce sosyal medya üzerinden diğer kişilere, sonra da haber kanalları aracılığıyla tüm halka ulaştı. Gazetelerdeki haberlerin bir gün sonra çıkması nedeniyle güncelliğini yitirdiği, geleneksel yayın kanallarının sosyal medya dan aldıkları içeriklerle anlık yayın yaptığı bu dönemde halkın habere etkisi daha da ortaya çıktı. Sokakta yaşanan olayların kamusal alanı etkilemeye başlaması ve nihayetinde kamu yönetimini değiştirmesi sürecinin özeti de bu şekil yaşandı. Sosyal medya nın ulaştığı bu gücü sihirli değnek olarak da görmemek gerekir. Çünkü aynı şekilde başlamasına rağmen farklı iletişim yöntemleriyle bu süreçlerin dengelendiği ve hükümet değişikliğiyle sonuçlanmadığı Suriye ve İran gibi örnekler de oldu. Fakat sosyal medya ya da diğer bir ismiyle yeni nesil medya kavramının gücünü ve bu güç ile yapılabilecekleri dünya bu yaşanılan süreçlerle daha iyi öğrendi. Ülkemizde ise Gezi Parkı bu öğrenme halkasının en ağır taşıydı. Hükümet in hazırlıksız yakalandığı bu süreç, iyi yönetilemedi. 27 Mayıs ın ilk saatlerinde Gezi Parkı nın Divan Oteli'ne bakan duvarlarının yıkılması ve ağaçlarının sökülmeye başlamasıyla başlayan süreç, Taksim Dayanışma Platformu tarafından anında sosyal medyaya taşındı. Platform üyelerinin sosyal medyada attığı bu ilk taş, denize atılan bir taş gibi etrafında halkalar oluşturdu, o halkalar gittikçe büyüdü. Yaşananlar halkın tüm kesmine, her eve, her vatandaşa ve ülkeye ciddi zarar verir noktaya gelmeye başladı. Anonymous ve RedHack gibi grupların sürece dahil olmasıyla da olay tam bir dijital kaos a dönüştü. Bir çok devlet sitesi erişime kapatıldı. 13

15 İletişim devrinin nimetlerini yaşadığımız bu zamanlarda iletişimsizliğin sınırlarını zorlamaya başladık. İnanılmaz bir bilgi karmaşası yaşanmaya başlandı. Gerçekler, yüzler yanlış ve olumsuz kopyaya dönüşerek sosyal medya denizinin sularına açıldı. Siyasal Bilimler derslerinde öğretilen bir söylem vardır; Devlet organize bir yapıdır, bu nedenle güçlüdür. Kolluk kuvvetleri hiyerarşik olarak emir komuta zinciriyle yönetilir ve organizedir. Organize olmayan grupların devletler karşısında başarılı olamamasının en büyük nedenlerinden birisi de budur. Organize olmayan bir yapı, organize bir yapıyı hiç bir zaman mağlup edemez. Sosyal medya süreciyle bu öğreti tamamen tersine dönmeye başladı. Twitter, Facebook, Tumblr gibi yapılarla artık daha kolay örgütlenebilen insanlar ve gruplar, aynı anda sokağa çıkacak hıza ulaştı. Hackerlar devlet birimlerine anlık saldırılar düzenler, farklı gruplar sosyal medya sayesinde oldukça hızlı ve etkin şekilde organize olabilir hale geldi. Devlet otoriteleri ise bu anlık saldırılar karşısında yaşanan hazırlıksız yakalanmalar, emir komuta zincirinin yavaş işlemesi gibi nedenlerle ciddi sorunlar yaşamaya, anında tepki vermemeye yada yanlış tepki vermeye başladı. Bu da sosyal medya nın bir baş belası değil yönetilmesi gereken bir güç olduğunu net olarak ortaya çıkardı. Apolitik olduğu için eleştirilen gençlerin aslında apolitik olmadığı, dünyayı radyo ve televizyonlardan değil, mobil cihazlar üzerinden takip ettiği görüldü. 14

16 Çünkü onlar aslında birer Dijital Vatandaş tı ve dünyayı farklı bir pencereden algılıyordu. Şuan anlaşılması gereken nokta ise; internet in ve sunduğu nimetlerin kontrol edilmesi gereken bir teknoloji değil, devlet eğemenliğini ve meşruluğunu güçlendirecek şeffaf bir yapı olduğu. Bilgi Üniversitesi nin Gezi Parkı gösterilerinde yer alan 3,000 kişi üzerinde yaptığı anket, çatışmaların son bulduğu bölgede yer alan göstericilerin kendilerini büyük ölçüde özgürlükçü ve laik olarak tanımladıklarını gösteriyor. Deneklerin yüzde 70 i de kendilerini herhangi bir partiye yakın görmediklerini ifade ediyor. 27 Mayıs ta başlayan Gezi Parkı protestoları, polisin göstericilere yönelik orantısız güç kullanımının da etkisiyle Kemalistlerden, Liberallere geniş bir yelpazeden farklı talepleri olan amorf bir kitle oluşturdu. Bu süreçte kamuoyunu en çok meşgul eden husus iktidar partisinin gösteriler karşısında aldığı pozisyon ve Gezi Parkı nın Türkiye siyaseti üzerinde yapacağı makro etkiler oldu. Olayların yaşanmaya başladığı 27 Mayıs tarihi itibariyle sürecin sosyal medya etki boyutunu iyi analiz edebilmek için internet üzerindeki hesaplarındam iki analiz farklı paylaştım. Bunlardan ilki 3 Haziran günü paylaşılan ve 29 Mayıs 3 Haziran arası süreci kapsayan ön analiz raporuydu. Bu rapor sürecin başlangıç aşaması değerlendiriyordu. Analiz de süreç içerisinde en çok kullanılan #direngeziparki, #occupygezi ve #direnankara etiketleriyle paylaşılan 8.49 milyon mesajın dağılımı ve etkileri yer alıyordu. O gün yapılan analizlerin sonuçlarına gore, olayların sosyal medya üzerinde #occupygezi etiketiyle yani #occupywallstreet benzeri bir süreçle başladığını görebilmek mümkündü. Sonrasında ise bu etiketin yurtiçi ve yurtdışındaki farklı tabanlardan aldığı destekle ilerlediğini ve #direngeziparki şekline dönüşerek devam ettiği net olarak görülebiliyordu. 29 Mayıs günü ise halkın tepkisinin yanında yurtdışında tasarlandığı açıkça belli olan bazı fotoğraf tasarımları ve oluşturulan sahte hesaplarına olumsuz etkisiyle farklı boyutlara taşındı ve oldukça ciddi paylaşım sayılarına ulaştı. Türkiye de ve dünyada oldukça tanınmış kişilerin sürece dahil olmasıyla birlikte de konu Türkiye içerisinde farklı illere ve yabancı basına taşınarak dünya gündemine oturdu. Yayınlanan ikinci raporda ise olayların başlangıcından itibaren iki haftalık süre 15

17 içerisindeki tüm Twitter paylaşımları analiz edildi milyon twitter mesajı üzerinde yapılan bu analizde özellikle kamuoyunda değinilen yurtdışı mesajlara ait bilgilere yer verildi. Ve konuya ilişkin farklı dillerdeki mesajlar analiz edildi. Sürecin gelişim ve yayılma aşamalarına da bu raporda değinilmişti. Yaşanan süre zarfında #direngeziparki, #occupygezi, #direnankara gibi ana başlıkların yanında #polisevinedönsün, #akpistifa, #bizdeğilpolisevinedönsün, #24saatiçindeistifaet gibi farklı başlıklar da oluştu. Bu başlıklarla da bir milyonun üzerinde Twitter mesajının paylaşıldığı yapılan analizlerle ortaya çıktı. Sürecin ilerlemesiyle birlikte belirli bir noktadan itibaren konunun artık herkes tarafından biliniyor olması nedeniyle artık etiket ve başlık belirtmeye gerek kalmadan yapılan ciddi paylaşımlarda vardı. 27 Mayıs itibariyle başlayan süreç boyunca toplamda 100 Milyon un üzerinde farklı Twitter mesajının paylaşıldığını ve bu süreçte Twitter üzerinde hesabı bulunan her aktif kullanıcının Türkiye de yaşanan olaylara ilişkin en az bir Twitter mesajını gördüğünü analizlerim sonucu tahmin edebiliyorum. Birçok kaynakta kullanılan bu tahmini daha önceki analizlerim ile de paylaşmıştım. 16

18 #direngeziparki meselesi ve sonuçları 4 #diren #gezi #parki Hepimizinde bildiği gibi #direngeziparki olarak hafızalara kazınanan bu süreç İstanbul Büyükşehir Belediyesi nin Taksim Meydanı nda kalan son yeşil alan olan Gezi Parkı nı yıkarak Topçu Kışlası mimarisinde bir Alışveriş Merkezi ne dönüştürmek isteğine halkın tepkisi sonucu başladı. Sonrasında sosyal medya nın etkisiyle hızla yayılan ve Türkiye de üç haftayı aşkın süre devam eden bu olaya ait tüm izler Twitter üzerinde takip edildiğinde oldukça enteresan bilgilere ulaşmak mümkün. Bu süreç boyunca üretilen tüm verilere bakıldığında ilk göze çarpan süreç içerisinde oldukça artan yeni Türk Twitter kullanıcıları olmakta. Bu zamana kadar açılmış ve aktif olarak kullanılan toplam Türk Twitter hesaplarının sayısının #direngeziparki süreciyle 1.8 milyondan, 10 milyona kadar arttığı görülebiliyor. Bu artışta önemli rol ise daha önce bahsettiğimiz Y ve X kuşağının üyelerinden, Twitter a uzun süre önce kayıt olup mesaj okumak dışında sistemi kullanmayanlara ait. Bu üye- 17

19 ler #direngeziparki süreciyle aktif Twitter kullanıcısı haline dönüşerek ve günde en az bir mesajın üzerinde yeni mesaj paylaşmaya başladı. Bunun yanı sırsa süreç içerisinde, Twitter ı duyarak yeni kayıt olanların ve farklı amaçlarla ikinci ve üçüncü hesap oluşturanların varlığını da unutmamak gerekiyor. Üç haftalık sürede yaşanan bu ciddi kullanım artışı ile Türkiye en aktif Twitter kullanımı sıralamasında ilk sıraları zorlamayı başladı. Yaşanan sürece dair ilginç olan bir diğer istatistik ise süreç içerisinde bir çok yaratıcı içeriğin paylaşıldığı ve En Çok Konuşulan (Trend Topic) etiketlerin (# ile başlayan Twitter mesaj öbeği) oluşturulması oldu. Kullanıcılar tarafında bir anda ortaya atılan ve kitleleri peşinden sürükleyerek kısa süre içerisinde herkesin konuştuğu konu haline gelen bu başlıklara bakıldığında sayının 120 den fazla olduğu görülüyor. Bunlardan bazıları hem Türkiye de, hem de Dünya da En Çok Konuşulanlar Listesine girerken bazıları ise hiçbirine giremese dahi oldukça ciddi paylaşım sayılarına ulaşmış başlıklardı. Bu başlıklar ise; Şekil 1: Günlük Aktif Türk Twitter Kullanıcısı Sayıları #direngeziparkı, #occupygezi, #geziparkı, #geziyegeziyekazanacagiz, #direngezi, #geziparkiicintaksime, #direngeziparki, #geziparkıcanlabaşla, #türkiyemdireniyor, #sesvertürkiyebuülkesahipsizdeğil, #bubirsivildirenis, #oyunagelmetürkiyem, #provokasyonagelmiyoruz, #tayyipistifa, #direnankara, #sesverturkiye, #tayipistifa, #direnbeşiktaş, #şiddetidurdurun, #hükümetenot, #izmitdireniyor, #direnizmir, #çözümolur, #medyagreve, #cnnntvhabertürküboykotediyoruz, #tayyipsanagülegüle, #atatürkiyikivarsın, #turkeybepatientagainstprovocation, #1milletuyanıyor, #abdullahgülgöreve, 18

20 #opturkey, #büyüktürkiyeiçinvarız, #tayyipiyikivarsın, #genelgrev, #genelgrevedavet, #delilimvar, #ülkeniçinsağduyuluol, #24saatiçindeistifaet, #kavgayakargaşayahayır, #mehmetayvalıtaşölümsüzdür, #direnafrika, #garantidenparanicek, #bubirdostlukçağrısıdır, #polisevedönsün, #bizdeğilpolisevedönsün, #acikteklif, #bumilletbuoyunagelmez, #kaybedenülkemizolur, #tabiatkanunutasarısınahayır, #artıktürkiyemsakinleşsin, #eylemvakti, #provekeyegelmetürkiyem, #direnantrikot, #olimpiyatstadındaomuzomuza, #imamhatiplioyunagelmiyor, #evrenselbarışadoğru, #türkiyeiçinkardeşlikvakti, #70milyonduadayız, #miraçkandilimizmübarekolsun, #eyvallahgezim, #kesinliklebugün, #türkiyedenözürdileyin, #dahagüzelsintürkiye, #çapulculartakipleşirse, #trtözürdileyecek, #direnrize, #direndersim, #wearegezi, #akgönüllülertakipte, #sehitkomisermustafasari, #zamankardeşlikzamanıtürkiyem, #direngazi, #weareerdoğan, #sonarzum, #direntürkiye, #direnturkiyetayyipgeliyor, #provokatörbaşbakanistemiyoruz, #türkiyeseninledikdureğilme, #flamasızgezi, #ankarabaşbakanınıkarşılıyor, #1903tesemttengeziye, #türkiyebaşbakanınınyanında, #provokatörtayyip, #mehmetalialaborayanındayız, #provokatörünlüleriboykotediyoruz, #boykotbaşlıyor, #direngeziseninleyiz, #provokatörlereuyma, #tayyipyalanları, #tayyibiyedirmeyiz, #yobazlarboykotta, #cnnmoveyourdirtyhandsfromturkey, #bumilletsiziaffetmez, #başbakankiminlegörüşsün, #youcantstopturkishsuccess, #referandumahayır, #direntürkçe, #kabataşeşkiyalarıbulunsun, #yalancıprovokatörler, #direnhayattv, #budahabaşlangıçmücadeleyedevam, #doktorumadokunma, #cevapver, #worldmediagotoankara, #bugüngünlerdenankara, #1milyonyarintaksime, #1milyonyarınkazlıçeşmeye, #türkiyesokakta, #askerkışlanadön, #1milyonbugüntaksime, #bugünmilyonlarkazlıçeşmede, #killererdogan, #evinedön, #polisevinedön, #hepimizçarşıyız, #cumhurbaşkanıkayıpgörenlerin, #ihsaneliaçıkadestekoluyoruz, #duranadam, #direnduranadam, #standingman, #ülkesinisevenadam, #hiçzamanıdeğil, #bingöldekitecavüzesessizkalma, #bingoldekitecavuzesessizkalma, #parklarbizimdir, #direneskisehir, #direneskişehir şeklindeydi. Sürecin Twitter üzerinde ilerleyişine bakıldığında; başlarda sadece etiketler üzerinden yayılmakta olan mesajların, sürecin ilerleyen aşamalarında herkesin artık konudan haberdar olması nedeniyle herhangi bir başlık olmaksızın devam ettiği de görülüyor. Kısa sürede Türkiye nin tek gündemi haline gelen konu hakkında bu dönem iti- 19

21 Şekil 2: Twitter Mesajı Zaman Grafiği bariyle, herhangi bir etikete sahip olmayan fakat konuyla direk alakalı olan ciddi sayıda mesaj paylaşımlarının da yapıldığını görmek mümkün. Bu dönemde etiketli veya etikesiz olarak toplamda 60 milyon tekil mesajın paylaşıldığını görebilmek mümkün. Biz ise bu süreçte en çok kullanılan ve tamamı Türkiye de En Çok Konuşulanlar Listesi ne girmeyi başaran yirmi adet etiket ile süreci daha detaylı analiz etmeye çalışacağız. Bir çoğu Dünya da da En Çok Konuşulanlar Listesi nde yer alan bu etiketler ise; #occupygezi, #occupygeziparki, #direngeziparki, #direnankara, #direngaziparki, sesvertürkiyebuülkesahipsizdeğil, #direnizmir, #tayyipistifa, #tayipistifa, #direnbesiktas, #direntaksim, #wearegezi, #durankadin, #direnduranadam, #cevapver, #eylemvakti, #24saatiçindeistifaet, #bizdeğilpolisevedönsün, #direngezi, #duranadam şeklinde. Sürecin tamamına bu yirmi etiket üzerinden bakıldığında karşımıza Şekil-2 de ki gibi bir trend dağılımı çıkmakta. Süreç içerisinde bu etiketler üzerinden paylaşılan toplam mesajların tam sayısı Bu grafiğe göre süreci 3 ana kırılma noktasına ayırmak ve buna göre incelemek mümkün. Bunlar 29 Mayıs, 11 Haziran ve 17 Haziran tarihleri. Verilere göre 27 Mayıs itibariyle Twitter üzerinde yavaş yavaş hareketlenmeye başlayan konunun 29 ve 30 Mayıs tarihinde ciddi anlamda ivme kazandığını ve 31 Mayıs, 1 Haziran tarihlerinde tepe noktasına ulaştığını görebilmek mümkün. Analize gore 31 Mayıs da paylaşılan toplam mesaj adedi 4,110,106 olurken, 1 Haziran da toplamda 5,389,365 adet Twitter mesajının paylaşıldığını görülüyor. Devamında yavaşlama evresine giren süreç içerisinde 2 ve 3 Haziran tarihlerinde paylaşılan toplam mesaj adedinin 4,949,590 ile sadece 1 Haziran da paylaşılan mesaj sayısının altında kaldığını gözlemlemek mümkün. 20

22 Twitter üzerinde yapılan toplam mesaj paylaşımları 1 Haziran tarihinden itibaren 11 Haziran a kadar azalarak devam ediyor. 11 Haziran da ise yapılan açıklamalar ve yaşanan müdaheleler ile mesaj trafiğinin tekrar arttığını ve bir gün önce olan toplam paylaşım sayısının, 11 Haziran da e kadar yükseldiği görülmekte. Bu süreci ikinci kırılma noktası olarak adlandırmak mümkün çünkü 11 Haziran öncesinde tamamen azalma eyliminde olan süreç, 11 Haziran sonrasıda dalgalı bir seyir ile artışlar sergileyerek devam ediyor. Mesaj trafiğinin ciddi anlamda arttığı 14 Haziran ın popular konusu #cevapver. O tarihte eylemciler tarafından hükümetin icratlarını sorgulamak amacıyla başlatılan bu başlık tüm paylaşımların %60 ını kaplayarak Türkiye ve Dünya gündemine giriyor. 15 Haziran da mesaj paylaşımı ile ikinci kırılma noktası içinde büyümeye devam eden süreç 17 Haziran günü toplamda 1 milyon mesaj sayısını geçerek adet mesaj paylaşımına ulaşıyor ve üçüncü evresine giriyor. Bu tarihde en popüler olan içerikler ise #duranadam etiketi ile paylaşılanlar. 17 Haziran da paylaşılan tüm mesajların %73.6 sı #duranadam etiketine ait. Sonrasında ortaya çıkan #direnduranadam, #durankadin gibi başlıklar ise yaşanan sürecin diğer unutulmazları. Sürecin tamamında toplamda 1 milyon adet mesaj bandının geçildiği altı gün var. Bunlar 31 Mayıs, 1 Haziran, 2 Haziran, 3 Haziran, 4 Haziran ve 17 Haziran tarihleri. 15 Haziran tarihi ise 974 bin in üzerinde mesaj ile 1 milyon sınırının en çok zorlandığı gün. Üç haftalık dönemde en etkin olduğu gözlenen ve en ciddi mesaj paylaşımına sahip olan etiketler ise #direngeziparki, #occupygezi ve #direnankara etiketleri. Sadece bu üç etiket üzerinden yapılan analize bakıldığında tüm süreç içerisinde paylaşılan 23.9 milyondan fazla Twitter mesajının %57.96 ünün bu başlıklardan geldiğini görmek mümkün. Bu üç etiket ile paylaşılan toplam mesaj adedi Bu başlıkları #direngaziparki, #direngezi ve #duranadam takip ediyor. Analize dahil edilen en popüler 20 başlıktan toplamda 1 milyon adetin üzerinde mesaj sayısına erişen etiketler ise #direngeziparki, #occupygezi, #direnankara, #direngaziparki, #direngezi, sesvertürkiyebuülkesahipsizdeğil ve #duranadam başlıkları. Twitter üzerinde Gezi Olaylarıyla alakalı paylaşılan mesajların toplam büyüme zaman grafiği ise alt taraftaki gibi. 21