HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ (HASUDER) Bulaşıcı Hastalıklar Çalışma Grubu. Kızamık Raporu
|
|
- Bariş Güçer
- 7 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ (HASUDER) Bulaşıcı Hastalıklar Çalışma Grubu Kızamık Raporu 12 Mart 2013
2 İçindekiler Konu Sayfa No 1. Mevcut Durum 1.1. Giriş Kızamık Salgınları Eliminasyon Hedefi Ve Stratejiler 1.2. Türkiye de Durum Olgu Sayıları Bağışıklama Sürveyans DSÖ Verilerine Göre Türkiye de Durum 1.3. Avrupa Ülkelerinde Durum Fransa da Kızamık Salgını A. Salgının Özellikleri B. Fransa Salgınından Çıkarılan Dersler Dersler Diğer Avrupa Ülkelerinde Durum Ve Çıkarılan Şu Ana Kadar Yapılanlar, Yapılabilecekler Ve Varsa Geliştirilmesi Gereken Yönler Önümüzdeki Süreçte Olası Riskler Gelecekteki Beklentiler 28 HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 1
3 Teşekkür Rapora önemli katkılarından dolayı Doç. Dr. Raika Durusoy, Yrd. Doç. Dr. Seval Alkoy, Yrd. Doç. Dr. Sema Alp Çavuş, Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak, Doç. Dr. Tayyar Şaşmaz, Doç. Dr. Nur Aksakal ve Prof. Dr. Melikşah Ertem e teşekkür ederiz. HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 2
4 1. Mevcut Durum 1.1. Giriş Kızamık, bulaştırıcılığı en yüksek olan enfeksiyonlardan biridir ve dünyadaki önemli morbidite ve mortalite nedenleri arasındadır (1). Bir hasta kişiyi enfekte edebilir (2). Atak hızı duyarlı temaslı popülasyon için %75 tir. Erişkin dönemde komplikasyon hızı ve mortalitesi yüksek olan ciddi bir hastalıktır. Kızamık aşılaması öncesi döneme ilişkin bilgiler herkesin, her yaşta hastalığa duyarlı olduğudur (2). Aşılamanın yaygın olmadığı 1980 li yıllarda dünyada yılda kızamığa bağlı 2.6 milyon ölüm gerçekleşmekteydi (3). Kızamık hastalığı aşı öncesi dönemde 2-3 yılda bir salgınlar yapan bir hastalık iken aşılama ile birlikte salgınlar arası süre artmış ve hastalığa yakalanma yaşı yükselmiştir (2). Güvenli ve etkin bir aşısının olmasına karşın hala dünyada en önemli çocuk ölüm nedenlerinden birisi durumundadır de çoğu beş yaş altı çocuk olmak üzere kişi bu nedenle ölmüştür, başka bir deyişle günde 430, saatte 18 kişi ölmektedir (3) arasında yüksek riskli bölgelerde 9 ay - 14 yaş arası bir milyar çocuk aşılanmıştır. Artan aşılama çalışmalarının kızamığa bağlı ölümleri azaltmada büyük etkisi olmuştur. Kitle aşılama kampanyaları ile 2000 yılından bu yana yüksek riskli ülkelerde yaşayan bir milyardan fazla çocuk hastalığa karşı aşılanmıştır. Bu dönemde küresel düzeyde kızamığa bağlı ölümler den e, %71 oranında azalmıştır (3). Kızamık fatalitesinin sanayileşmiş ülkelerde binde 0,5-1 olgu düzeyinde olduğu, ancak gelişmekte olan ülkelerde ortalama %7,4 gibi yüksek düzeylerde olabildiği, mülteci kampları gibi koşullar altında %32 gibi daha da yüksek düzeylere ulaşabildiği bildirilmiştir (1) Kızamık Salgınları Kızamık virüsü bir toplumda dolaşmaya başladığında, eğer o toplumdaki bağışıklık hızları yüksek değilse, yüksek enfektivitesi nedeni ile hızla duyarlı kişileri etkiler ve salgınlara neden olur. Maternal antikorlarını tüketmiş bebekler ile aşılanmamış veya aşılanmış olmasına rağmen bağışıklık yanıtı gelişmemiş ve daha önceden kızamık geçirmemiş kişiler toplumdaki duyarlı kişileri oluşturur. Toplumdaki duyarlı kişiler ne kadar fazla, aşılama hızları ne kadar düşük ise o toplumda o kadar sık kızamık salgınları meydana gelmektedir. Kızamık aşısı uygulanmayan bir toplumda 2-3 yılda bir salgınlar meydana gelirken; toplumdaki aşılama hızları yükseldikçe, o toplumda iki kızamık salgını arasındaki süre uzamakta ve salgından etkilenen kişi sayısı azalmaktadır. Yeryüzünde kızamık virüsünün dolaşımı devam ettikçe, (yani kızamık eradike edilmedikçe) toplumun tümü aşılanmış olsa bile (aşılama hızları %100'e ulaşsa), uzun aralıklarla da olsa, kızamık salgınları görülecektir. Çünkü %100'ü aşılanmış bir toplumda da, aşı etkinliği %95 düzeyinde olduğunda, her yıl o toplumun %5'i kadar kişi duyarlı havuza eklenecek ve duyarlı havuz dolduğunda (virüsün dolaşabileceği yeterli sayıda duyarlı kişi biriktiğinde) salgın patlak verecektir. Nitekim Dünya'da kızamık eliminasyonu hedefine ilk olarak erişen Amerika kıtasındaki ülkelerde %100 aşılama hızlarına ulaşılmasına rağmen 1990'lı yılların sonlarında birbirini izleyen salgınlar ortaya çıkmıştır (4). Yüksek aşılama hızlarına ulaşmış ve böylece yerli virüs dolaşımını durdurmuş ülkelerde / HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 3
5 bölgelerde salgınlar, o ülkenin bölgenin yerli virüsü ile değil, importasyon ile meydana gelmektedir. Örneğin Amerika kıtasında eliminasyon sonrası (2010 yılında) beklendiği üzere importe kızamık virüslerin neden olduğu küçük çaplı salgınlar ortaya çıkmıştır (5). DSÖ Avrupa Bölgesinde de 2010 yılında ve 2011 yılında (11 Mart 2011)' dek 389 kesin olgu bildirilmiştir. Bu salgınlardan, Avrupa'da dolaşan yerli kızamık virüsü (D6 genotipi) yanı sıra; başka bölgelere ait importe virüslerin de sorumlu olduğu saptanmıştır. Bu salgınlarda, yerli virüsler yanı sıra importe virüsler de toplumda dolaşmaya başlayıp; importe olgularla bağlantılı yerli olguların ortaya çıkışı ve salgın halini almasına neden olmuştur. Bu salgınlarda virüsün, genellikle dinsel veya felsefi görüşleri nedeniyle aşıyı reddeden veya azınlık/mülteci gibi yoksul ve düşük aşılama hızlarına sahip toplulukları etkilediği bildirilmiştir (6) Eliminasyon Hedefi ve Stratejiler Bir hastalığın eradikasyonu için kriterler 1997 de Hastalık Eradikasyonu hakkında Dahlem Konferansında hastalığın bulaşabilmesi için insanın kritik rolünün olması, hastalık tanısını doğru koyduracak testler olması, etkili bir girişim olanağının varlığı ve geniş coğrafik alanda etkenin dolaşımını uzun süre kesebilmenin olanaklı olması olarak tanımlanmıştır (2). Kızamık, tek bir rezervuarının oluşu (insan) ve etkili bir aşının varlığı nedeniyle eliminasyonu ve ardından eradikasyonu mümkün olan bir hastalıktır. Kızamık hastalık yükünü küresel düzeyde azaltmak amacı ile ilk olarak 1989 yılında Dünya Sağlık Asamblesi nde ve 1990 yılında Dünya Çocuk Zirvesi nde aşılama öncesi döneme göre kızamık mortalitesinin %95, morbiditesinin ise %90 azaltılması hedeflenmiştir. Daha sonra DSÖ, UNİCEF, CDC ile birlikte Küresel Kızamık Stratejik Planını hazırlamıştır. Buna göre: Kızamık ölümlerinin 2005 yılında, 1999 yılına göre %50 azaltılmasını; 2000 yılında Amerika kıtasında, 2007 yılında Avrupa ve 2010 yılında Doğu Akdeniz Bölgelerinde kızamığın elimine edilmesini ve 2005 yılında kızamığın küresel olarak eradikasyonu olasılığının değerlendirilmesini hedeflemiştir (7). Küresel Kızamık Eliminasyonu Program kapsamında Küresel Kızamık Stratejisi: Rutin kızamık aşılama aktivitelerinin güçlendirilmesi (Tüm çocukların 9 ayda veya kısa bir süre sonrasında bir doz kızamık içeren aşı ile aşılanması) Kızamık bağışıklaması için ikinci fırsatın verilmesi (Rutin aşılama veya kampanyalar ile) Laboratuvar ile desteklenmiş etkili bir sürveyans ve aşılamanın kapsayıcılığının ve sürveyansın izlenmesi Kızamık olgularının daha iyi tedavi edilmesi olarak belirlenmiştir. Bu stratejiler doğrultusunda yürütülen aktiviteler sonucu, 2002 yılında DSÖ Amerika bölgesinde kızamığın endemik dolaşımını durdurma hedefine ulaşıldıktan sonra, Avrupa Bölgesi'nde HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 4
6 2010 yılı sonuna kadar kızamık ve kızamıkçığın eliminasyonu ve konjenital kızamıkçık sendromunun (KKS) önlenmesi hedeflenmiştir. Ancak Avrupa da kızamık aşısı yaklaşık 30 yıldır çocukluk çağı takviminde yer almasına rağmen, birçok ülkenin 2010 yılında yüksek insidanslar ve salgınlar bildirmesi üzerine Eylül 2010 da DSÖ-Avrupa üye ülkeleri kızamık eliminasyonu hedefini 2015 e kaydırmaya hemfikir olmuşlardır. Bunun üzerine DSÖ aşıyla korunulabilir hastalıklar için 2015 yılı için küresel hedefleri belirlerken, kızamık için yeni hedefler olarak: Tüm ülkeler için rutin ilk doz kızamık aşısı ile aşılanma hızını %90 ve üzeri, tüm ülkelerin tüm bölgelerinde %80 ve üzeri aşılama hızına ulaşılmasını; Tüm ülkelerde Kızamık insidansının bir milyonda beş olgudan daha düşük değere düşürülmesini; Avrupa, Doğu Akdeniz ve Batı Pasifik Bölgeleri için 2015 veya daha erken dönemde; Afrika ve Güneydoğu Asya Bölgeleri için ise mümkünse 2020 yılında Kızamığın elimine edilmesini belirlemiştir (8) yılında DSÖ-Avrupa bölgesinde eliminasyon hedefine varmak için dört anahtar eylem alanı belirlenmiştir (1): 1. İki dozla rutin aşılamada %95 kapsayıcılığa ulaşılması ve bunun sürdürülmesi 2. Duyarlı nüfusları hedefleyen tamamlayıcı aşılama etkinliklerinin yapılmasını sağlamak 3. Olguların çevresindekilerin araştırılmasını ve biyolojik konfirmasyon da dahil olmak üzere sürveyansı güçlendirmek 4. Hem sağlık çalışanları hem de kamuoyunun erişebildiği kaliteli bilgiler sunmak Aşılama ile salgınların önlenebilmesi için %92-95 bir aşılama hızı ile toplum bağışıklığı oluşturmak gereği vardır. Yani aşısızlar bir bölge ya da grupta birikmeden, homojen bir dağılım göstermelidir. Orenstein, kızamık eradikasyonu hedefine gelecekte erişilip erişilemeyeceğini değerlendirdiği makalesinde eradikasyon için ayak bağı olabilecek öğelerden en önemlisi olarak politik istekliliği vurgulamıştır. Kızamık sorununun varsıl ülkeler için öncelikli olmayışının bir sorun olarak nitelendiği bu çözümlemede; ulusal hükümetler ve uluslararası örgütlerin istekliliğine kızamık aşılamasında yüksek hızlara erişim ve sürekliliğinin sağlanması, eradikasyonun başarılması için, kritik önem atfedilmiştir. Diğer ayakbağları olarak hastalığın erişkinler arasında dolaşımı, kentleşme, HIV epidemisi ve zamanla azalan bağışıklık sayılmıştır (2) Türkiye de Durum Olgu Sayıları HASUDER Yönetim Kurulunun girişimiyle Türkiye Halk Sağlığı Kurumundan temin edilen ve Bulaşıcı Hastalıklar Çalışma Grubuna tarihinde ulaşan bilgi notuna göre Türkiye de kızamık HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 5
7 salgını ile ilgili kimi veriler aşağıda sunulmuştur (Tablo 1). Bilgi notunun tamamına HASUDER web sayfasından ulaşılabilir. Tablo 1. Türkiye de Kızamık Salgını (9) Kızamık salgınının başlangıcı İndeks olguların yeri ve zamanı: İstanbul için 2012, Romanyalı bir aile ve Suudi Arabistan ziyaretinden dönen TC vatandaşı bildirilmiştir ( arasında 349, arasında 656 olgu) Etkilenen yaş grupları Etkilenenlerin uyrukları Risk grupları Olguların aşı durumu Min: 1 ay, maks: 45 yaş, medyan 4 yaş arasında doğmuş, asker: 150 olgu Diğer veriler için bkz.tablo 2. %92,7 TC uyruklu; 73 olgu yabancı uyruklu Sağlık çalışanı: 13 olgu (%1,3, biri beyana göre aşılı) Diğer risk grupları bildirilmemiş Aşılı: 230 olgu (%22,8), bunların % 30 u (69 olgu) beyana göre aşılı; Aşısız: 371 olgu (%36,9); bunların 248 i aşılanma zamanı gelmemiş bebek, Bilinmiyor: 404 olgu (%40,2) Salgının görüldüğü iller Etken genotipi En yüksek ve en düşük insidanslı iller Bu illerin güncel ve aile hekimliğine geçilmeden önce KKK aşı hızları 42 il; Olguların % 81,9 u (823 olgu) 7 ilde: Ankara. Gaziantep, İstanbul, Adana, Amasya, Batman, Şanlıurfa; Olguların kümelendiği diğer iller: Amasya, Ağrı, Diyarbakır, Elazığ, Kars, Kayseri, Konya, Kütahya, Samsun, Siirt, Van, Yozgat, Kilis, Muş, Iğdır, İzmir, Adıyaman, Hakkâri, Gümüşhane ve Osmaniye D8 ve B3 Bildirilmemiş Bildirilmemiş Sağlık Bakanlığı nın bilgi notunda belirtilen olguların yaş gruplarına dağılımı verileri kullanılarak Fransa salgınında olduğu gibi(1) salgın dönemine ait insidanslar farklı yaş grupları için hesaplanmıştır ve Tablo 2 de gösterilmektedir. Bilgi notunda 5-9 yaş ve yaş olgu sayıları belirtilmediği için HASUDER Bulaşıcı Hastalıklar Çalışma Grubu nun 20 Şubat 2013 tarihinde düzenlediği telekonferansta paylaşılan 40 numaralı slaytta sunulan 4 Şubat tarihli olgu sayılarından yararlanılmıştır. Bu iki yaş grubunun verileri değerlendirilirken 4 Şubat ve 12 Şubat 2013 tarihli toplam olgu sayıları sırasıyla 816 ve 1005 olduğu ve olgu sayısında 189 artış görüldüğü göz önünde bulundurulmalıdır. HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 6
8 Tablo 2. Olguların Yaş Gruplarına Dağılımı (%) ve Verisi İletilen Yaş Gruplarının Salgın Dönemine Ait İnsidans Hızları (Yüzbinde), 1 Ocak Şubat 2013 (9, 10) Yaş grupları Olgu sayısı % TÜİK 2013 nüfus İnsidans (yüzbinde) 0 yaş , ,4 1-4 yaş , ,3 5-9 yaş* >147* VY >2,4* yaş 44 4, , yaş 15 1, , yaş* >213* VY >0,7* 46 ve üzeri 0 0, ,0 Toplam , ,3 VY: Veri yok * HASUDER telekonferansında sunulan 4 Şubat 2013 tarihli olgu sayıları, bu yaş gruplarının minimum olgu sayısı olarak belirtilip insidansları 4 Şubat itibariyle hesaplanmıştır. Buna göre en çok etkilenen grup, rutin aşı takvimine göre henüz aşılama zamanı gelmemiş olan bir yaş altı nüfustur (olguların %24,7 si). Atak hızı olarak ikinci sırada 1-4 yaş grubu ve üçüncü sırada 5-9 yaş grubu yer almaktadır. Bu yaş gruplarının aşı durumlarının ve aile hekimi tarafından izlenme durumlarının değerlendirilmesi önemlidir. Asker olguların fazlalığı ve raporun diğer bölümlerinde incelenen Avrupa salgınlarında da genç erişkinlerde insidansın yüksek oluşu, yaş grubunun önemli bir risk grubu haline gelebileceğini düşündürmektedir. Daha iyi bir değerlendirme yapılabilmesi için importe olgular da göz önünde bulundurularak primer ve sekonder atak hızlarının hesaplanmasında ve olguların aylara göre dağılımı incelenerek WHO Epi Brief raporlarında olduğu gibi epidemiyolojik yıl ölçütlerinin hesaplanması ve açıklanmasında yarar vardır. Sürveyans verisinin zamanında ve tam paylaşımı önemlidir Bağışıklama Kızamık Eliminasyon programı kapsamında 2002 yılından bu yana Türkiye de bu programın stratejileri doğrultusunda aktiviteler yürütülmektedir. Tablo 3 ve 4 de ülkemizdeki kızamık aşılama oranları görülmektedir. Kızamık eliminasyon programı kapsamında aşağıdaki aşılama çalışmaları planlanmıştır: Mop-up Aşılama/ Yakalama (Catch-up): Ulusal düzeyde kızamığa duyarlı kohortlardaki tüm bireyleri aşılamayı hedefleyen ve bir kez yapılan ek kızamık aşılama kampanyası. Bu aşılama çalışmaları, 2003 de Okul Aşı Günleri (OAG) ve 2004 de okul çağı öncesindeki çocuklar için Kızamık Aşı Günleri (KAG) olarak uygulanmıştır. İstanbul Sağlık Müdürlüğü, İstanbul'da 2003'deki Okul Aşı Günlerinde çocuk aşılanarak %96 ve 2005'deki 9 ay-6 yaş grubunu hedefleyen KAG'de ise çocuk aşılanarak % 94 aşılama hızlarına ulaşıldığını bildirmektedir. İstanbul'da arası KAG'de aşılanamayan çocuk sayısı olup; bu çocuklardan ilköğretim öğrencisi olan 62 bin'i, ailesi kızamık aşısı HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 7
9 yapılmasını reddettiği için aşılanamamıştır (11, 12). İstanbul örneğinde KAG'de il düzeyinde %94-96 gibi yüksek aşılama hızlarına ulaşılmış olmakla birlikte, bu aşılama hızları İstanbul'un her yerinde homojen olarak gerçekleşmemiş olabilir. Nitekim Torun ve ark.'nın Ümraniye ilçesinde yaptıkları bir araştırmada, 2005 KAG'de aşılanma hızı %79,3 olarak saptanmıştır. Bu çalışmada, İstanbul'a göç etmiş ailelerin ve daha düşük eğitimli babaların çocuklarında aşılama hızlarının daha düşük bulunduğu vurgulanmaktadır (13) Böyle ailelerin çocukları, bir salgında kızamık morbidite ve mortalite hızlarının yüksek olarak seyredeceği riskli grupları oluşturuyor olabilir. Van Isterdael de, Avrupa'daki salgınlarda virüsün, genellikle dinsel veya felsefi görüşleri nedeniyle aşıyı reddeden veya azınlık/mülteci gibi yoksul ve düşük aşılama hızlarına sahip toplulukları etkilediğini bildirmektedir (6). Sürdürme /Rutin (Keep-up) Aşılama: Aşılama hizmetlerinin temel hedefi olan sıfır yaş (0-11 ay) için hedef nüfus, o takvim yılındaki canlı doğum sayısı, ölen bebek sayısı ve iç-dış göç dikkate alınarak belirlenir. Türkiye Nüfus Sağlık Araştırması (TNSA) 2008'e göre Türkiye'de 5 yaş altı nüfusun %6,3'ü, 0-11 ay grubunun ise %12'si kayıtlı değildir (14). Sağlık Bakanlığı, son yıllarda hastane doğumlarını saptayarak hedef nüfus hesaplama yoluna gitmekte; kayıtsız lıktan doğan açığı kapatmaya çalışmaktadır. Ancak kır-kent/doğu-batı farkı olmakla birlikte doğumların %91,3'ünün hastanede yapılmaktadır (14). İzleme (Follow-up): Catch-up sonrası doğan kohortlar içinde biriken duyarlı çocukları bağışıklamak amacıyla periyodik olarak yapılan ek aşılama aktivitesi. Bilindiği kadarıyla bu çalışma yürütülmemiştir de gerçekleşen salgın sırasında uygulanması, duyarlı havuzun dolmasını önleyebilirdi. Bu aktivitenin salgınında yapılması da mümkündür ve yararlı olacaktır. HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 8
10 Tablo 3. Türkiye de Tek Doz Kızamık Aşısı ile Aşılananların Hızı (%) (15) DSÖ-UNICEF tahmini Resmi bildirim DSÖ-UNICEF Aşı Uygulayıcı Anketi Saha araştırması (TNSA) Güven derecesi* UD R+D UD UD UD +** * Güven derecesi: +++: Resmi Bildirim (R+); Birleşmiş Milletler Projeksiyonu payda (D+); Son 2 yılda survey ile desteklenmiş bulgular ++ : Yukarıdaki kaynaklardan en az ikisinden destek var, karşıt kaynak yok. + : Kaynak yok ya da karşıt kaynak var. ** : Değer resmi bildirim verilerinin ekstrapolasyonu ile tahmin edilmiştir. Güven derecesi için gözleme dayalı veri yoktur (No valid empirical data) HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 9
11 Tablo 4. Türkiye de İki Doz Kızamık Aşısı İle Aşılananların Hızı (%) (16) Aşılama Hızı (%) Tablo 5. Türkiye de Ay Grubunda Kızamık Aşılama Hızları, 2008 (%) (14) Bölge Aşılama hızı (%) Batı 90 Güney 94 Orta 95 Kuzey 98 Doğu 78 TÜRKİYE 89 Bölgeler arasında görülen aşılama hızı farklılıkları, Avrupa salgınlarında önemi anlaşılan aşılanma hızının heterojen olması sorununun Türkiye de de bulunduğunu göstermektedir (Tablo 5). Aşılanma hızı %95 in altında bulunan bölgeler, gruplar vb, importe olgu durumunda virüsün yerli dolaşımına olanak sağlamakta ve eliminasyonu engellemektedir. Nüfusun ve seyahatlerin de fazlalığı düşünüldüğünde, Türkiye de eliminasyona ilerlerken ilk salgının İstanbul da çıkması tesadüf değildir. Aşılama hızı yüksek olan illerde ise eliminasyonun il bazında gerçekleşmiş olması ve importe vaka olsa da virüsün yerli dolaşımının olmaması/sınırlı olması beklenebilir. Tablo 6 da Türkiye de kızamık aşılama hızları ile duyarlı nüfus birikimi görülmektedir. Tablo 6. Türkiye de Kızamık Aşılama Hızları ve Duyarlılığın Birikimi (%) (15, 16) doz Aşılı Bağışık 67,15 73,95 77,35 70,55 63,75 68,85 77,35 83,3 81,6 92,15 92,15 92,15 92,15 Duyarlı 32,85 26,05 22,65 29,45 36,25 31,15 22,65 16,7 18,4 7,85 7,85 7,85 7,85 2.doz Aşılı Bağışık 86,45 78,85 92,15 92,15 93,1 79,8 89,3 87,4 83,6 86,45 81,7 Duyarlı ,55 21,15 7,85 7,85 6,9 20,2 10,7 12,6 16,4 13,55 18,3 HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 10
12 Türkiye de kızamık aşılamalarına dair notlar: 1. Türkiye de sistematik aşı uygulaması (GBP) 1985 aşı kampanyası ile başlamıştır. Kampanyada 1980 doğumlular ve daha küçükler hedeflenmiştir. 2. Kızamık aşısı 6 ayını doldurmuşlara yapıldığında %50 (salgın kontrol önlemi olarak uygulanır) ; 9 ayını doldurmuşlara yapıldığında %85 (2007 ye dek Türkiye deki uygulama zamanı); 12 ayını doldurmuşlara yapıldığında %90-95 dolayında bağışıklık bırakır. Tek dozun yeterli olmadığı anlaşılınca değişik zamanlama uygulamaları ile ikinci doz takvime eklenmiştir. İkinci dozun koruyuculuğu, birinci doza yanıt vermeyenler de dahil olmak üzere % 95 tir. Kızamık aşısının ikinci dozu 1998 yılından bu yana ülkemizde ilkokul/ilköğretim 1. sınıfta uygulanmaktadır. 3. Kızamık eliminasyon programı çerçevesinde arasında 9 ay-14 yaş ve asker kışlalarında ek doz kızamık aşılaması sonrası Türkiye de Kızamık aşılaması takviminde değişiklik (2007) yapılarak ilk doz kızamık aşılaması 9 aydan 12 aya kaydırılmıştır. 4. Aşı Kampanyasında gezici hizmetlerle, politik kararlılık ve desteğin en açık ifadesi ve uygulaması ile ulaşılabilen aşılama hızı % 94 tür. Narlıdere Sağlık Eğitim ve Araştırma Bölgesinde topluma dayalı bir anlayışla sunulan bağışıklama hizmetlerinden ulaşılabilen kızamık aşılama hızı %98.8 dir (17). 5. Aile hekimliği uygulamasıyla bağışıklama hizmeti sunum biçimi topluma dayalı sunumdan başvuruya dayalı sunuma dönüşmüş, aile sağlığı çalışanlarına negatif performans ile % 97 nin altındaki aşılama hızları para kesintisi ile cezalandırılmaya başlanmıştır. 6. İkibin beş yılına dek % 90 ı yalnızca 3 kez aşabilen kızamık aşılama hızları Aile Hekimliği uygulamasına geçilen 2006 dan itibaren sürekli % 96 ve üzerinde bildirilmiştir. TNSA 2008 bulgularına (%89) göre bildirilen ile aradaki fark %7 dir. 7. Kızamık aşısının 2. dozu Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM) tarafından yapılmaktadır. Bildirilen aşılama hızlarının birinci doza göreli düşüklüğünün yanı sıra, hedeflenen yaş grubundaki çocukların türlü nedenlerle (hastalık, devamsızlık, kayıtlı olmayış, mevsimlik tarım işçiliği, aşıyı red etme ) aşılama tarihinde okulda olmayış ve TSM lerinin personel yeterliliği nedenleriyle kapsama yeterlilik düzeyi ile kaygılanma gerektirir. 8. Aile hekimliği uygulamasıyla birlikte aşılamada hedef nüfusun tümüne erişim sorunu ortaya çıkmıştır( AH listelerinde olmayan, TC Kimlik numarası olmayanlar, kayıtlı olmayan gebelerin doğurdukları, listede olup izlenmemiş gebelerin doğurdukları, hastanede doğup AH kaydı aktarılmayanlar, aile hekimi dışından hizmet alıp aile hekimini bilmeyenler, aile hekimi pozisyonu boş ASM lerin listelerinde yer alanlar, listelerde olup başvurmayanlar ). 9. DSÖ 2012 verilerinde Türkiye nin kızamık içeren aşı ile aşılanma hızlarının güven derecesini düşük olarak vermiştir (Tablo 3). Güven düzeyinin tam olarak verildiği dönemden HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 11
13 çıkışın nedenlerinin dikkatle değerlendirilmesi gereklidir ve güvenin yeniden sağlanması aşı ile önlenebilir hastalıklarla mücadelede önem taşımaktadır Sürveyans Sürveyans, halk sağlığı eylemlerinin planlanması-uygulanması ve değerlendirilmesinde kullanmak üzere spesifik verilerin sürekli olarak toplanması-analizi ve yorumlanması olarak tanımlanmaktadır. Hastalık sürveyansı, sürecin değerlendirilmesinde kızamık eliminasyonu çabalarının da kritik bir bileşenini oluşturmaktadır (18). Sürveyans kapsamında kızamık hastalığı geçiren birinin olgu olarak tanımlanabilmesi için birbirini izleyen aşağıdaki adımların atılması gerekir: 1. Kişide klinik belirti ve bulgular olmalı; 2. Bir sağlık kuruluşuna başvurmalı; 3. Burada klinik olarak Kızamık tanısı konmalı; 4. Kızamık olarak bildirimi yapılmalı; 5. Uygun örnek alınıp, uygun koşullarda laboratuvara gönderilip; kızamık tanısı laboratuar tarafından da doğrulanmalıdır. Bu adımların her biri eksiksiz olarak ve zamanında atıldığında ancak bildirim tamamlanmış olacak bu kişi ve kesin olgu olarak tanımlanabilecektir (19). Ancak ne yazık ki, bu adımların her biri, her zaman eksiksiz olarak atılamamaktadır. Van Isterdael, Hollanda'daki bir kızamık salgınında hekime başvuru hızının %30, hekimler tarafından bildirim hızının %30 (%0-62) ve bildirimin tamlığının %9 olduğunun belirtmektedir (6). Yani bildirilen olgular, buzdağının görünen kısmını oluşturmaktadır. Bu nedenle, özellikle salgınlar sırasında gerçek insidans, bildirilen olgulara göre hesaplanmış insidanstan çok daha yüksektir. Bu sakıncayı gidermek ve gerçek insidansı belirleyebilmek için sürveyans çalışmalarında eczacılar, geleneksel iyileştiriciler, toplum liderleri ve öğretmenler gibi kaynak kişilerden de yararlanılması önerilmektedir (18). DSÖ, salgın durumlarında kızamık mortalitesinin azaltılmasına ilişkin raporunda sürveyansın güçlendirilmesi başlığı altında kızamığı andıran benzer belirtili hastalıkların da izlenmesini önermektedir (20). Türkiye de de bu amaçla Mart-Nisan 2011 den itibaren kızamıkla ilgili yeni bir sürveyans etkinliği yürürlüğe girmiş ve sağlık kurumlarından haftalık olarak B05 Kızamık, B06 Kızamıkçık, P35.0 Konjenital kızamıkçık sendromu, B08.3 Eritema enfeksiyozum [beşinci hastalık], B08.2 Egzantema subitum [altıncı hastalık] ICD-10 tanı kodu girilen hasta olup olmadığını bildirmeleri, varsa gerekli formun doldurulup hastadan uygun numunenin alınması talep edilmektedir. Bu uygulama, bildirimi hekim tarafından yapılmamış olan olguların tespiti için yararlı bir girişimdir. Bu haftalık bildirimlere Akut Flask Paralizi (AFP) ile ilişkili ICD-10 tanı kodları da dahildir. Böylece hem polyomiyelit, hem kızamık/kızamıkçık/kks açısından aktif sürveyans yerine geçmektedir. Ancak bu bildirimlerin pasif olduğu, dolayısıyla her kurumda bu işlemin gerektiği gibi yapılmayabileceği unutulmamalı ve kimi hekimlerin hastalardan numune alıp göndermek ve form doldurmakla uğraşmamak için bu tanı kodlarını girmekten kaçınabildikleri göz önünde bulundurulmalıdır. HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 12
14 Türkiye de aşı ile önlenebilir hastalıkların sürveyans etkinlikleri ne yazık ki sürveyans tanımının (Toplumsal programlarda planlama, uygulama, izleme ve değerlendirme yapabilmek için sistematik veri toplama, bu verileri analiz etme, yorumlama ve ilgili kurum / kuruluşlarla paylaşma işlemlerinin tümüdür.) ilgili kurum / kuruluşlarla paylaşma işlemlerinin tümüdür bölümünü sistematik bir biçimde içermemektedir. Bu nedenle bu raporun hazırlanmasına dayanak olan verilerin çoğu DSÖ kaynaklarından derlenmiş yakın geçmişe ait verilerdir DSÖ Verilerine Göre Türkiye de Durum Tablo 7. Dünya Sağlık Örgütü Verilerine Göre Türkiye de Kızamık, Aralık 2012 (21) Tek doz kızamık aşısı ile aşılananların hızı % İki doz kızamık aşısı ile aşılananların hızı % Bildirimden sonraki 2 gün içinde araştırılan Kızamık/ kızamıkçık olgu sayısı Ortanca yaş İnsidans ( kişide) Yıl içinde kızamık olgularının başlangıç ve bitişi arasında geçen süre HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 13
15 Hastaneye yatırılanların sayısı Hastaneye yatış (100 olguda) Kızamık nedeniyle ölüm (1000 olguda) Kızamık olmadığı için listeden çıkarılan olgular Ülke dışından gelen ve aşıya bağlı kızamık olguları dışında olgu sayısı Klinik olarak doğrulanmış olgu sayısı Epidemiyolojik bağlantısı olan olguların sayısı Ülke dışından gelen kızamık olgularla bağlantılı olguların sayısı Ülke dışından gelen kızamık olgularının sayısı Ulusal bildirime göre olgu sayısı Şüpheli ve HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 14
16 doğrulanmış olguların sayısı İnceleme için örnek alınmış olguların sayısı Ölüm sayısı 2 Laboratuvarda doğrulanmış olguların sayısı Laboratuvarda doğrulanmış olguların hızı Kızamık (şüpheli ve doğrulanmış olguların) insidansı İnfeksiyon kaynağı belirlenmiş olgular % Laboratuvarca doğrulanmış ya da epidemiyolojik bağlantısı olan olguların sayısı Sınıflandırılmayı bekleyen olguların sayısı Başlamasından 60 gün sonra sınıflandırılmayı bekleyen olguların sayısı 0 0 HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 15
17 Ülke dışından gelenle ilişkili kızamık/kızamık çık olgu sayısı Şüpheli Kızamık/ kızamıkçık olgu sayısı Şüpheli Kızamık/ kızamıkçık insidansı Tablo 7 deki verilerin değerlendirilmesi: 1. İki doz kızamık aşısı ile aşılananların hızıyla ilgili olarak; 2011 de okulda TdaPIPV aşılaması yapılamamıştır çünkü aşıyı TSM lerin mi, ASM lerin mi yapacağı konusu netleşmemiştir. KKK yapılmıştır. Bağışıklananların hızı %81 dir ve duyarlı havuz daha kısa sürede dolacaktır. 2. Bildirimden sonraki 2 gün içinde araştırılan kızamık/ kızamıkçık olgu sayılarının tabloda boş olması, filyasyon incelemelerinin zamanındalık yönünden değerlendirilmediğini düşündürmektedir da olguların %2,94 ü hastaneye yatarken 2008 den itibaren %30-40 lar düzeylerine çıkan hastaneye yatış hızları, hastaneye yatan olguların daha yüksek hızda bildirildiğini düşündürmektedir. 4. Ülke dışından gelen ve aşıya bağlı kızamık olguları dışında olgu sayısı 2009 dan itibaren 1, 7, 94, 10 (Tablo 7 de kırmızı ile işaretli) şeklinde belirtildiği halde Sağlık Bakanın meclis konuşmasında ve Türkiye Sağlık İstatistikleri yıllığında 0 olarak belirtilmektedir (22, 23). HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 16
18 Tablo 8. Türkiye de Kızamık Olgularının Aylara Göre Dağılımı, Kasım 2011-Ekim 2012 (24) Toplam nüfus Milyonda insidans hızı (Kas 11-Eki 12) 0.8 Toplam kızamık olgu sayısı (Kas 11-Eki 12) 56 Kas 0 Ara - Oca 2 Şub 0 Mar 0 Nis 0 May 0 Haz 7 Tem 21 Ağu 4 Eyl 6 Eki 16 DSÖ verilerine göre Türkiye de 2012 yılının ilk 10 ayında toplam 56 olgu görülmüştür (Tablo 8). THSK bilgi notuna göre 2012 yılında toplam olgu sayısı 349 olduğuna göre Kasım ve Aralık aylarında toplam 293 olgu, 01 Ocak - 12 Şubat 2013 arasında da 656 olgu görülmüştür. Bu sayılar salgın eğrisinin tırmanışta olduğunu, olguların daha da artabileceğini düşündürmektedir. Fransa daki gibi üçüncü yıl daha da büyük bir pik (Şekil 1) yaşanmaması için bu yıl alınacak önlemler çok önemlidir. Türkiye Halk Sağlığı Kurumunun kızamık olgularının görülmesinin hemen ardından Kızamık Bilim Danışma Kurulunu toplaması ve gerekli önlemleri bilimsel temellere göre planlaması olumlu bir yaklaşımdır. Bilim Danışma Kurulunda Halk sağlığı uzmanlarından yararlanması yine müdahalenin etkinliğini artırmıştır. Ayrıca kurumun kızamık salgını kontrolünde halk sağlığı uzmanı ya da doktoralıların görev alması toplumsal yaklaşımı sağlamıştır. Ayrıca özellikle İstanbul ve Ankara gibi illerde kızamık salgınlarını yönetme işi çok değerli halk sağlığı uzmanı arkadaşlarımıza ve onların ekip arkadaşlarına bırakılmıştır. Ülkemizdeki kızamık salgınının yönetiminde başarılı çalışmalarından dolayı tüm meslektaşlarımızı kutlarız. Bununla birlikte kızamık olgularının görüldüğü ilk günden itibaren Halk HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 17
19 Sağlığı Kurumunun toplumu bilgilendirme konusunda isteksiz davranmıştır. Kamuoyu, ilgili kurum ve kuruluşların bilgilendirilmesi konusunda Türkiye Halk Sağlığı Kurumuna önemli bir görev düşmektedir. Bu bilgilendirme düzenli ve şeffaf olarak yapılmalıdır Diğer Avrupa Ülkelerinde Durum Fransa da Kızamık Salgını a. Salgının Özellikleri 2006 ve 2007 de Fransa da yıllık bildirilen kızamık olgu sayıları 50 nin altında ve bildirilen olguların insidansı DSÖ nün tanımladığı yüzbin nüfusta 0,1 in altında iken 2008 yılı başında Fransa da kızamığın yeniden artış gösterdiği belirlenmiş ve giderek daha fazla artarak Ocak 2007-Mayıs 2012 arasında yaklaşık olgu belirlenmiştir. Olguların aylara göre dağılımı üç epidemi dalgası şeklinde gerçekleşmiş (Şekil 1) ve Ekim 2010-Eylül2011 arasını kapsayan üçüncü dalgadaki olgu sayısı, ilk dalga olan Ekim 2008-Eylül 2009 döneminden 10 kat daha fazla olmuştur (ilkinde 1774, üçüncüde olgu). İlk dalgada insidans yüzbin nüfusta 2,7 olgu, ikincide yüzbinde 5,2, üçüncüde ise yüzbinde 25,6 olmuştur. Ülke topraklarının tamamı salgından etkilenmiştir. Birinci dalgada en yüksek insidans yüzbinde 12,8 ile Auvergne de, ikinci dalgada yüzbinde 15,7 ve 13,0 ile Midi-Pyrénées ve Limousin de görülmüştür. Üçüncü dalgada ise virüs özellikle Fransa nın güneydoğusunda ciddi bir yayılım göstermiş ve Rhône-Alpes, Provence-Alpes-Côte d Azur ve Languedoc-Roussillon illerinde insidans sırasıyla yüzbinde 97,2, 53,9 ve 48,3 düzeylerine ulaşmıştır. Şekil 1. Fransa da Aylara Göre Bildirilen Kızamık Olgu Sayıları, Ocak 2008-Mayıs 2012 (1) Fransa da olguların incelenmesi, hastalığın en ağır formda görüldüğü yaş dilimlerinde hastalığa yakalanma riskinin en fazla olduğunu göstermiştir çünkü olguların yarısından fazlası 15 yaşın üzerindedir ve bunların üçte biri hastaneye yatırılmıştır. İlk salgın dalgasında olguların ortanca yaşı 12 iken üç dalga boyunca giderek artarak üçüncü dalgada 16 ya ulaşmıştır. Diğer bir endişe verici özellik olarak maternal antikorlarla korunmayan ve aşılanması için de henüz çok erken olan bir yaş altı nüfusta çok yüksek bir insidansın izlenmesidir (Şekil 2). Bu olguların 13 ü neonatal enfeksiyondur. Ocak 2008-Mayıs 2012 arasında 4980 hastane yatışı, bu olguların 1023 ünde ciddi viral veya HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 18
20 bakteriyel pnömoni gelişmesi, ansefalit ya da miyelit şeklinde 27 nörolojik komplikasyonun gelişimi ve 10 ölümle salgının bilançosu ağır olmuştur. Ölümlerin çoğu genç olgularda gözlenmiştir (dokuzu <30 yaş). Yedisinin immün sisteminde sorun bulunmaktadır ve dolayısıyla aşıyla korumaya alınmaları mümkün olmamıştır. Şekil 2. Yaşa Göre Yıllık Kızamık İnsidansları. Üç Epidemik Dalga Boyunca İlerleyiş, Ekim 2008-Eylül 2011 (1) Salgın ilk olarak aşı kapsayıcılık hızının çok düşük olduğu sonradan retrospektif olarak anlaşılan bir Özel Katolik Okulunda başlamış, buradan diğer okullara yayılmış ve ardından tüm halk etkilenmiştir. Salgının kaynağının göçebe azınlıklar ve Roman toplulukları olduğu belirtilmektedir (25). Fransa da olguların çoğu (%80) aşısızlarda görüldüğü halde önemli sayıda olgu da tek dozla aşılananlarda, özellikle de yaş grubunda görülmüştür. Bu durum, Halk Sağlığı Yüksek Şurasının 2011 de 1980 sonrası doğumluların 2 doz KKK aşısıyla aşılı olmasını sağlayacak tamamlayıcı aşılama yapılması önerisinde bulunmasına yol açmıştır. Ulusal Doğrulama Merkezi (CNR), D4 genotipinin bir varyantının (MVs/Montaigu.FRA/43.08) bazı diğer nadir genotiplere baskın biçimde dolaşımda olduğunu göstermiştir (1) da genotiplendirilen olgularda D4 (%75), D3 (%20), D8, H2, B3 (%5) iken 2010 da baskın genotip D4 (%99) tür ve genetik analizde 2007 de İngiltere de belirlenen D4 varyantı ile benzer bulunmuştur (25). Merkez ayrıca özellikle üçüncü dalgada belli bir G3 genotipinin birçok Avrupa ülkesiyle birlikte ortaya çıktığını belirlemiştir. Bu suşun nasıl ortaya çıktığı tam bilinememektedir (1). Fransa salgınında uygulanan önlemler tamamlama aşıları ve temaslıların aşılanmasıdır. Broşür ve gazetelerle halk, tıp dergileri ile de sağlık çalışanları bilgilendirilmiştir. Göçebe topluluklardaki durum vurgulanarak sağlık bakanlığı temsilcileri, azınlık gruplarının temsilcileri ile görüşmüştür. Özellikle Nisan 2009 daki Avrupa Aşı Günleri ve 2010 yılında aşı konusuna odaklanılarak medya kampanyasının güçlendirilmesi salgının durdurulmasına katkı sağlamıştır (25). HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 19
21 1.3.1.b. Fransa Salgınından Çıkarılan Dersler Fransa da deki durum pre-eliminasyon fazını andırmakta iken gerçekte hastalığın yeniden ortaya çıkmasının öncesindeki bir balayı dönemi olduğu anlaşılmıştır. Fransa da kızamık aşısı kapsayıcılığının yetersizliği ve bunun da toplumda virüse duyarlı rezervuarın giderek artmasına yol açması nedeniyle hastalığın yeniden patlak göstereceğinin aslında öngörülebilir olduğu ve hatta modelleme çalışmaları ile öngörüldüğü belirtilmektedir. Fransa da Aralık 2011 itibariyle 24 aylık çocuklarda (2009 doğumlular) KKK kapsayıcılığı bir doz için %90 ve iki doz için %54 tür oysa eliminasyon hedefi için ulaşılması gereken kapsayıcılıklar bu yaşta 1. ve 2.doz için sırasıyla %95 ve %80 dir. İki yıldan bu yana aşıların tamamlanmasına çalışılmıştır ancak yine de okullarda yapılan araştırmalar 2.dozla aşılamanın halen yetersiz düzeyde olduğunu göstermektedir: 2006 da 6 yaş grubunda %44 ve 2008 de 11 yaş grubunda %85. Aynı gruplarda 1.doz aşılama hızları sırasıyla %93 ve %96 dır (1). Fransa da Sağlık Sürveyansı Enstitüsü nün (InVS) yıllarında gerçekleştirdiği ulusal seroprevalans araştırması bu durumu doğrulamakta ve 6-29 yaş grubunda toplumun %8 inin kızamığa duyarlı olduğunu tahmin etmektedir. Bu da yaklaşık 1,5 milyon kişinin duyarlı olduğu anlamına gelmektedir. Birçok bileşen, zorunlu bildirimlere dayanan enfeksiyon insidansının olduğundan en az %50 hızında daha düşük tahmin edildiğini düşündürmektedir. Bildirimlerdeki bu yetersizlik, muhtemelen zaman içinde değişmiş ve daha da önemlisi yaş gruplarına ve olguların başvurduğu kuruma göre (hastane ya da özel) farklılık göstermiş olmalıdır. Öte yandan, hastanelere başvuran olguların bildirim hızının daha yüksek olması literatüre göre daha yüksek hızda saptanan ağır komplikasyon hızını da açıklamaktadır. Aynı yorumun tersi, kentsel alanda otit ve diyare gibi daha hafif komplikasyonların payının azlığını da açıklayabilir (1). Bir evde bir kişi kızamık tanısı aldığında sekonder olgular olasılıkla sağlık kurumuna getirilmemiş, başvurmamış olabilirler. Ayrıca ana laboratuvarlarda kızamık IgM i pozitif saptanan olgu sayısı da bildirilenlerden 1.5 kat daha fazladır (25). Son yıllarda Avrupa da birçok ülke kızamık salgınlarından etkilenmiştir yılında den fazla olgunun görüldüğü Bulgaristan ın ardından Fransa insidansın en fazla olduğu ikinci ülke olmuş ve 2011 yılında Avrupa da bildirilen tüm olguların %80 iyle en çok etkilenen ülke olmuştur. Fransa ile sınır komşuluğu olan İsviçre gibi ülkelerde 2011 başında kızamık olgu sayılarında artışlar gözlenmiştir. Fransa kızamığın Avrupa da birçok ülkeye eksportasyonuna katkıda bulunmakla kalmayıp kızamık eliminasyon sertifikası alma sürecinde olan Amerika kıtalarına da yayılmasına yol açmıştır. Bu bölgelerde kızamık sürveyansı ve her hastanın çevresindekilerin kontrolüne öncelik verilmesi gerektiği belirtilmektedir. Sonuç olarak Fransa da 2008 baharında okullarda ve bakımevlerinde kümelenen ilk olguların gözlenmesinin ardından sağlık otoriteleri ve halk sağlığı çalışanları, 2005 te hastalığın eradikasyonu planına uygun biçimde kızamığın yeniden ortaya çıkma riskine dair duyarlılaştırma etkinliklerine başlamıştır. Bu çalışmalar, genel toplumda giderek yayılım gösteren virüsün yayılımını durdurmada yeterli olmamıştır. Kızamığın yüksek bulaştırıcılığı nedeniyle sadece ilgili toplum/topluluklarda en az %95 aşılama hızına hızla ulaşılması salgınları kontrol altına alabilmektedir. HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 20
22 2010 yılı sonundan bu yana ve özellikle 2011 sonbaharında genel topluma ve sağlık çalışanlarına yönelik ciddi bilgilendirme çalışmalarında bulunulması, bu bilgi mesajlarının aynı zamanda daha duyarlı olan grupları da hedeflemesi (yaş grupları veya coğrafi bölgeler) sağlanmıştır ( Ağustos 2011 den itibaren bildirilen olgu sayılarında azalma gözlenmiş ve kış-bahar döneminde ayda yaklaşık 100 olgu şeklinde stabil bir seyir izlemiş ve Mart-Nisan da diğer yılların aksine herhangi bir artış gözlenmemiştir. Yine de virüsün yayılımını sürdürecek düzeyde duyarlı kişilerden oluşan bir rezervuar kalmıştır ve Fransa nın 2015 te kızamık eliminasyon hedefine ulaşıp ulaşamayacağını kuşkuya düşürmektedir. Aslında bebeklerin aşılanma hızı %95 düzeyine erişmedikçe ve daha büyük yaştaki çocuk ve genç erişkin kohortlarında tamamlayıcı aşılama güçlendirilmedikçe balayı dönemleri ni izleyen salgın dalgalarının ortaya çıkma riski bulunmaktadır. Aşının kapsayıcılığını arttırmada hedef sadece aşılananların doğrudan korunması değil, aynı zamanda aşılanması mümkün olmayan duyarlı grupların kontamine olmasının kitle bağışıklığı yoluyla önlenmesidir (bir yaşından küçük çocuklar, immün yetmezlikli olgular, gebe kadınlar). Bu kitle bağışıklığı ancak güncel önerilerde hedeflenen nüfusların aşı kapsayıcılığı çok yüksek olmasıyla sağlanabilir (1). Fransa daki salgının durdurulmasında, aşı gerekliliği konusunda farkındalığı arttırmak amacıyla ülke çapında başlatılan güçlü medya kampanyasının büyük etkisi olmuştur. Yine salgında alınan derslerden birisi de bilgilendirme duyurularının, sosyal koşulları nedeniyle hassas gruplara ulaşmasının güç olduğu, salgınla mücadelede bu durumun dikkate alınması gerekliliğidir (25). Kızamık salgınlarının kontrolü oldukça maliyetlidir. Bu durum 2008 Arizona salgınında gösterilmiştir: İsviçre den gelen bir gezgin iki hastaneyi etkilemiş, toplam 7 olgunun görüldüğü salgının durdurulması için dolar harcanmıştır, bu parayla gelişmekte olan ülkelerde 2.5 milyon doz kızamık aşısını karşılamak mümkündür (26) Diğer Avrupa Ülkelerinde Durum Avrupa da DSÖ tarafından kızamık-kızamıkçık-konjenital kızamıkçık eliminasyon programı yürütülmektedir. Son yıllarda güçlü sağlık sistemleri olmasına karşın Avrupa ülkelerinde kızamık salgını yaşanmaktadır. Öyle ki, 2011 yılında dünyadaki neredeyse en büyük kızamık salgını Avrupa ülkelerinde yaşanmıştır. Avrupa daki salgında aşılanmamış olguların %90 dan fazlası adolesan ya da erişkin yaş grubunda olup aşı öyküsü belgelendirilemeyen kişilerdir. Salgında olguların yaş dağılımı Şekil 3 de gösterilmiştir. Fransa dakine benzer salgınlar 1/ lik insidanslara (DSÖ nün eliminasyon kriterlerine göre yüksek bir insidans) ulaştığı diğer Avrupa ülkelerinden Bulgaristan, İrlanda, İsviçre de yaşanmış, ardından Almanya ve Yunanistan da etkilenmiştir (25). HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 21
23 Şekil 3. Avrupa Ülkelerinde Yaş Gruplarına Göre Kızamık Bildirim Hızları, Aralık 2011-Kasım 2012 (Yaşı Bilinen 8286 Olgu) (27) Bulgaristan da 2009 yılı sonlarında 8 yıllık bir aradan sonra kızamık olgularında artış yaşanmış, olgu, 24 ölüm görülmüştür. Olgu-fatalite hızı batı ülkelerinden belirgin olarak yüksek seyretmiştir. Olguların % 70 i 15 yaş altındadır. Resmi kayıtlara göre ülke nüfusunun % 4 ü Roman etnik grubunda olmasına karşın bu salgında olguların %90 ının Bulgaristan ın Roman topluluğundan olduğu görülmüştür. Birinci basamakta ve hastanelerde aşılama hizmetleri temel paket içinde ve ücretsiz olmasına karşın olguların %95 i KKK aşı şemasını tamamlamamıştır. Salgın birkaç faktörün aynı anda ortaya çıkması ile oluşmuştur: Almanya dan virüsün girişi, sağlık siteminde reformlar, sosyo-ekonomik reformlar, sosyal marjinalizasyon, kalabalık ev yaşam koşulları, Roman halkının yüksek hareketliliği. Bu salgında komplikasyonların nedenlerinin araştırıldığı bir çalışmada anne eğitim düzeyinin en önemli belirleyici olduğu saptanmıştır. Bulgaristan da genel popülasyonu yansıtan bir serum bankasından alınan örneklerin incelendiği bir çalışmada, 2-4 yaş arasındakilerin %30 u kızamığa karşı seronegatif bulunmuştur. Sofya bölgesinde bir retrospektif analizde KKK kapsayıcılığında Bulgar halkı ile Roman grupları arasında %10 luk fark görülmüştür (28). Almanya, Belçika, İtalya, İspanya ve İsviçre de alınan kontrol önlemleri ile olgu sayılarında gerileme görülmüştür (29). Avrupa ülkelerinden bildirilen kızamık olgu sayısı bu ülkelerdeki kontrol önlemleri ile 2012 yılında azalmıştır (Şekil 4). HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 22
24 Şekil 4. Avrupa Ülkelerinde 2011 ve 2012 Yılında Bildirilen Kızamık Olgu Sayıları ve 2012 de Olgu Bildiren Ülke Sayısının Aylara Göre Dağılımı (27) Romanya da olgu sayıları belirgin artış göstermemekle birlikte yüksek seyretmektedir, Birleşik Krallık ta, Polonya ve Rusya da artış göstermektedir (Tablo 9). Tablo 9. DSÖ Avrupa Bölgesi Ülkelerinde 2011, 2012 Kızamık Olgu Sayıları ve Kızamık İnsidansı (29). HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 23
25 İngiltere ve Galler Bölgesi nde 2012 yılında doğrulanmış kızamık olgusu sayısı 2016 ya ulaşmıştır. Bu olgu sayısının 1994 yılından bu yana yaşanan en yüksek düzey olduğu belirtilmiştir (30). Olgu sayısında en dramatik artış Ukrayna da yaşanmaktadır (31): Ukrayna yılları arasında kapsayıcılık hızını %95 in üzerinde bildirilmesine karşın 2006 da büyük bir kızamık salgını yaşanmış ve olgu bildirilmiştir ya kadar aşı ile korunabilen hastalıklarda aşı kapsayıcılığı %98 iken sonrasında düştüğü görülmektedir: WHO-UNICEF 2010 raporunda, KKK1 %56.1, KKK2 %40.7, DBT3%52, Polio %58 olarak belirtilmiştir. Ukrayna yetkilileri, 2008 de KKK sonrası ölüm olayı ve birkaç hastaneye yatış olması nedeniyle güçlü bir aşı karşıtı hareket başladığını ve kapsayıcılık hızlarının düştüğünü bildirmişlerdir. Olgu sayısı 2011 yılında 1313 iken 2012 yılında e yükselmiştir. Olguların sayıca en fazla olduğu yer, bir doz aşı kapsayıcılığının %40 ın altında olduğu Lviv bölgesidir. Salgında etkili olan suşun Genotip D olduğu gösterilmiştir, dolayısıyla Avrupa daki salgınla ilişkilidir (31). Avrupa ülkelerinde Aralık 2011 Kasım 2012 arasında bildirilen olgu hızı Şekil 5 de gösterilmiştir. HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 24
26 Şekil 5. Avrupa da Kızamık Bildirim Hızları, Aralık 2011-Kasım 2012 (27) Avrupa daki kızamık salgınından öğrenilenler: 1. Salgın öngörülebilirdi 2. Salgında temel olarak aşısız ve tek dozla aşılı çocuklar hastalanmıştır. 3. Risk etmenleri a. Dezavantajlı gruplar (Romanlar/Çingeneler; Bulgaristan ) (28) b. Annenin eğitim düzeyinin düşüklüğü (Bulgaristan) (28) c. Aşılanma hızı düşük dini gruplar (Fransa, İsrail) (32-34) d. Bebek/çocuk takibi eksik-yapılmamışlar (Almanya, İsrail) (34, 35) e. Üçten fazla kardeşi olanlar (Almanya, İsrail) (34, 35) f. Parçalanmış aile, Aşılama için zaman ayıramama (Almanya) (35) g. Aşılamaya kuşku ile bakış (Almanya) (35) h. Anne-babanın anadili resmi dilden farklı (Almanya) (35) HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 25
27 2. Şu Ana Kadar Yapılanlar, Yapılabilecekler ve Varsa Geliştirilmesi Gereken Yönler Türkiye de 2010 da yayınlanan Kızamık, Kızamıkçık ve Konjenital Kızamıkçık (KKS) Sürveyansı Genelgesi ve hastanelere dağıtılan 20 Aralık 2012 tarihli Kızamık Bilim Danışma Kurulu Kararları, uluslararası önerilere uygun ve kanıta dayalı eliminasyon uygulamaları içermektedir. Genelgeyle birlikte ülkemizde de biyolojik konfirmasyon başlamıştır. İllerde kızamık olgusu saptandıktan sonra alınması önerilen kontrol önlemleri takdire değerdir: Temaslıların belirlenmesi (olgunun çevresindekilerin TSM tarafından, başvurduğu sağlık kurumlarında aynı saatte aynı birimde hizmet alanların sağlık kurumları tarafından İl Halk Sağlığı Müdürlüğü ne bildirimi) İlk 72 saat içinde ulaşılabilen temaslıların (sağlık personeli ve olgunun sağlık kurumuna başvurması halinde olgu ile aynı saatlerde aynı birime başvurmuş olan diğer hastalar ve yakınları dahil) aşılanması 72 saatten sonra ulaşılabilen temaslıların ve aşılanması mümkün olmayan temaslıların aile hekimleri tarafından 21. güne dek takibi Fransa da güncel aşı şemasında 12 ayda KKK ve ay arası rapel bulunmaktadır. Tamamlayıcı aşıların hedefi sadece çocuk ve ergenler değil, aynı zamanda genç erişkinler ve sağlık çalışanlarıdır. Dolayısıyla 1980 den sonra doğmuş olan herkesin iki doz arasında minimum 1 ay süre bırakılarak 2 doz KKK ile aşılanmış olması gerekmektedir. Ülkemizde de aile hekimlerindeki aşı kayıtları değerlendirilerek, döneminde gerçekleştirilen ek aşılama etkinliklerinde aşılanmamışlar dahil, genç erişkinlere yönelik tamamlayıcı aşılamanın yapılması düşünülebilir. CDC önerilerine göre eliminasyon hedeflenirken bir vaka dahi görülmesi salgın olarak kabul edilmelidir (36). DSÖ-Avrupa Bölgesi nde eliminasyon hedefine ulaşılabilmesi için yapılması gereken 4 anahtar eylemden dördüncüsü yani Hem sağlık çalışanları hem de kamuoyunun erişebildiği kaliteli bilgiler sunmak konusunda sıkıntı yaşanmaktadır. Salgının durumu ve epidemiyolojik özellikleri hekimlere duyurulmadığı için hekimler hastalara tanı koymakta gecikebilmektedirler. Örneğin bir hastanenin acil servisinde bir kızamık olgusu 4 saat geçirmiş, bu arada Dermatoloji konsültasyonu da istenmiştir. Ya da başka bir hastanede karaciğer enzimleri yüksekliği olan olgu tanı almadan hepatit etiyolojisi araştırılmak üzere hastaneye yatırılmış, ardından kızamık olduğu anlaşılmıştır. Ülkemizde her ilde Halk Sağlığı Müdürlüğü web sayfasında o ilde kızamıkla ilgili güncel durumun yayınlanması, haftalık olgu sayılarının belirtilmesi, hekimlerin ve kamuoyunun takip edebilmesi yararlı olacaktır. Yine durumun kamuoyuyla paylaşılması, kızamık şüpheli olguların sağlık kurumlarına başvurmasını da sağlayabilecektir. Özellikle İstanbul ve Ankara İl Halk Sağlığı Müdürlükleri ve diğer illerde yapılanlar ve gösterilen duyarlılık takdirle karşılanmaktadır. Kızamık olgusu saptandıktan sonra alınan ciddi önlemlerin de kamuoyuyla paylaşılması, hem aşıyı kabul etme hızlarını yükseltebilecek, hem de bakanlığın bu ciddi çabalarının daha fazla takdir görmesini sağlayacaktır. HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 26
28 DSÖ nün Salgın İletişimi raporunda deneyimlere dayalı en iyi uygulamalar başlığı altında etkili iletişim için belirtilen maddelerden üçünün dikkate alınmasında yarar vardır (37): 1. Güven inşa edin (build trust) 2. Erken duyurun/ ilan edin (announce early) 3. Şeffaf olun (be transparent) 3. Önümüzdeki Süreçte Olası Riskler Aile hekimlerinin performansa dahil olmayan ek aşılama çalışmaları, temaslı takibi/temaslı aşılaması etkinliklerini yürütmede motivasyonunun düşük olma olasılığı bulunmaktadır. Çok yerinde ve takdire değer olan Kızamık Bilim Danışma Kurulu kararlarının hayata geçirilmesine yönelik olası sorunlar: o o yetersizliği, Salgın varlığına dair farkındalık düzeyi düşüklüğü, Toplum sağlığına yönelik tehdit ve önlemler için algı ve motivasyon o Anasınıfı aşılamaları yapılırken Milli Eğitim dışındaki kurumlara (işyerlerinin anaokulları vb) bağlı olan anaokullarında bulunan çocukların ve anaokuluna gitmeyen çocukların aşılanmasının organizasyonunda yaşabilecek sıkıntılar, Topluma dayalı bağışıklama hizmeti sunumunda yapısal sorunlar, aile hekimine kayıtlı olmayan nüfusun aşılanmaması Kızamık bildirdiği takdirde ek uğraşı gerektirmesinin hekimin bildirme motivasyonunu azaltma riski Kızamık/Kızamıkçık/KKS Sürveyansı 2010 Genelgesinin ekinde yer alan evde ve sağlık kurumunda izolasyon önlemleri konusunda sağlık personelinin bilgi yetersizliği veya hasta ve yakınlarına verdiği eğitimin evde uygulanmama olasılığı Hasta kişilerin işe, okula gitmeye devam etmeleri hastalığın yayılmasının artması gibi zararlı sonuçlara yol açabilecektir Salgının boyutu ve hastalığın riskleri hakkında bilgi sahibi olunmaması, gerekli durumlarda yapılması planlanan tamamlama aşılarına olan ilgiyi/uyumu da azaltabilir. HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ- HASUDER 27
KIZAMIK SALGINI DÜNYADA VE TÜRKİYE DEKİ DURUM
KIZAMIK SALGINI DÜNYADA VE TÜRKİYE DEKİ DURUM Yrd. Doç. Dr. Sema ALP ÇAVUŞ Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD İzmir Klimik Derneği Erişkin Bağışıklama
DetaylıERİŞKİNDE AŞIYLA KORUNULABİLEN HASTALIKLARIN EPİDEMİYOLOJİSİ
ERİŞKİNDE AŞIYLA KORUNULABİLEN HASTALIKLARIN EPİDEMİYOLOJİSİ Dr. Sema ALP ÇAVUŞ Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD,İzmir Seroepidemiyoloji Aşıyla
DetaylıBağışıklama Hizmetleri: Sorunlar ve Öneriler. Prof.Dr.Muzaffer Eskiocak Trakya Üni.Tıp Fak. Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Bağışıklama Hizmetleri: Sorunlar ve Öneriler Prof.Dr.Muzaffer Eskiocak Trakya Üni.Tıp Fak. Halk Sağlığı Anabilim Dalı Bağışıklama hizmet sistemi: hizmet sunumu, soğuk zincir, zamanında aşı sağlama, izleme
DetaylıTürkiye de Kızamık Kontrollü Artış mı? Salgın mı? Dr.Mehmet Zencir 25 Aralık 2013-Denizli
Türkiye de Kızamık Kontrollü Artış mı? Salgın mı? Dr.Mehmet Zencir 25 Aralık 2013-Denizli içerik Kızamık epidemiyolojisi Bulaşıcı hastalık olarak kızamık Dünya Türkiye Kızamık kontrolü ve önleme (denetim)
DetaylıTürkiye de Kızamık Salgını, Mevcut Durum ve TTB Önerileri. Hazırlayan: Prof. Dr. Muzaffer ESKİOCAK TTB Halk Sağlığı Kolu
Türkiye de Kızamık Salgını, 2012-2013 Mevcut Durum ve TTB Önerileri Hazırlayan: Prof. Dr. Muzaffer ESKİOCAK TTB Halk Sağlığı Kolu Değerli Meslektaşlarımız Ülkemizde ne yazık ki kızamık hastalığı sorun
DetaylıERİŞKİNDE AŞIYLA ÖNLENEBİLEN HASTALIKLARIN SEROEPİDEMİYOLOJİSİ
ERİŞKİNDE AŞIYLA ÖNLENEBİLEN HASTALIKLARIN SEROEPİDEMİYOLOJİSİ Dr. Sema ALP ÇAVUŞ Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD,İzmir Sunum Planı Türkiye de
DetaylıAşılı Anaokulu Çocuklarında Suçiçeği Salgını
Aşılı Anaokulu Çocuklarında Suçiçeği Salgını N. Zafer KURUGÖL, Şule GÖKÇE, Münevver Akıllı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD 9-13 Kasım 2016, ANTALYA SUÇİÇEĞİ Suçiçeği, varisella
DetaylıProf.Dr. C. Tayyar Şaşmaz Mersin Üniversitesi Tıp Fak Halk Sağlığı AD Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER)
Prof.Dr. C. Tayyar Şaşmaz Mersin Üniversitesi Tıp Fak Halk Sağlığı AD Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER) 1 Literatürde Aşı Aşılama Çalışmaları PubMed de yıl sınırlaması yapılmadan; Vaccine, vaccination,
DetaylıKızamık ve Kızamıkçığın Eliminasyonu ve Konjenital Kızamıkçık Sendromunun Önlenmesi Programı
Kızamık ve Kızamıkçığın Eliminasyonu ve Konjenital Kızamıkçık Sendromunun Önlenmesi Programı S.B. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar ve Salgın Kontrolü Daire Başkanlığı Kızamık
DetaylıGüncel bilgiler ışığında yaşlıda bağışıklama. Doç.Dr. Yalçın Önem
Güncel bilgiler ışığında yaşlıda bağışıklama Doç.Dr. Yalçın Önem 02.11.2018 1 Tanım Aşılama(bağışıklama) patojenlerden veya tümörden elde edilen immünolojik materyalin verilmesiyle kişide yeterli bir immünolojik
DetaylıTdap Aşıları (Difteri, Toksoid ve Cansız Boğmaca)
Tdap Aşıları (Difteri, Toksoid ve Cansız Boğmaca) Erişkin ve büyük çocuklarla kıyaslandığında, 12 ay altındaki infantlar gerçek anlamda yüksek boğmaca oranlarına ve boğmaca ile ilişkili ölümlerin geniş
DetaylıHIV/AIDS epidemisinde neler değişti?
HIV/AIDS epidemisinde neler değişti? Dr. Gülşen Mermut Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji ABD EKMUD İzmir Toplantıları - 29.12.2015 Sunum Planı Dünya epidemiyolojisi
DetaylıTÜRKİYE DE ERİŞKİN AŞILAMADA SORUNLAR
TÜRKİYE DE ERİŞKİN AŞILAMADA SORUNLAR Prof.Dr.Muzaffer Eskiocak Halk Sağlığı Uzmanları Derneği Trakya Üni. Tıp Fak. Halk Sağlığı AbD 02 Haziran 2017 Cuma 1 17.ULUSAL HALK SAĞLIĞI KONGRESİ SONUÇ BİLDİRGESİ
DetaylıÜLKEMİZDE AŞI UYGULAMALARI GENİŞLETİLMİŞ BAĞIŞIKLAMA PROGRAMI
ÜLKEMİZDE AŞI UYGULAMALARI GENİŞLETİLMİŞ BAĞIŞIKLAMA PROGRAMI Dr. Osman TOPAÇ Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanı 23-25EKİM 2017 6.PUADER KONGRESİ Susesi Luxury Otel
DetaylıTürkiye de Anne ve Çocukların Durumu. Dr. Mehmet Rifat KÖSE
Türkiye de Anne ve Çocukların Durumu Dr. Mehmet Rifat KÖSE Değerlendirme Notu 214 Yılı Canlı doğum sayısındaki belirsizlikler devam etmektedir. Hastanede doğum yapan gebe sayısı 1.326.151 dir. Sağlık personeli
DetaylıBağışıklamada Güncel Durum
Bağışıklamada Güncel Durum Aşı İle Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı Dr.Osman Topaç 4.Ulusal Pediatri Kongresi 16-19 Kasım 2016/Antalya Genişletilmiş Bağışıklama Programı Amaç: Hassas yaş gruplarına
DetaylıVERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET. YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği
VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği 21.Yüzyılın sağlık krizi: DİYABET Diyabet yaşadığımız yüzyılın en önemli sağlık sorunlarından
DetaylıTürkiye de Geleceğe Dönük Planlar. Dr. Seraceddin ÇOM Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdür V.
Türkiye de Geleceğe Dönük Planlar Dr. Seraceddin ÇOM Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdür V. Aşı Takvimi ve Bağışıklama Danışma Kurulu (BDK) BDK 30 kadar akademisyenden oluşmakta ve yılda ortalama 4 kez
DetaylıANTİMİKROBİYAL DİRENÇ STRATEJİK EYLEM PLANI ( )
ANTİMİKROBİYAL DİRENÇ STRATEJİK EYLEM PLANI (2018-2023) Prof. Dr. Selçuk KILIÇ T.C. Sağlık Bakanlığı Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları ve Biyolojik Ürünler Dairesi Başkanlığı Antimikrobiyal Direnç
DetaylıHasta ve/veya enfekte materyal ile potansiyel teması olan tüm personel
L. Nilsun Altunal Hasta ve/veya enfekte materyal ile potansiyel teması olan tüm personel Doktor Hemşire Öğrenci Laboratuvar teknisyeni 112 acil sağlık hizmeti personeli Eczacı Temizlik personeli Tıbbi
DetaylıRehberimiz Eşliğinde Ülkemizde Mevcut Durum
Rehberimiz Eşliğinde Ülkemizde Mevcut Durum Dr. Serap Gençer Acıbadem Üniversitesi Maslak Hastanesi, İstanbul Aşılamada bugün gelinen nokta Neden erişkin bağışıklama? Neden rehber? Ne getirdi? Ülkemizde
DetaylıHaftalık İnfluenza (Grip) Sürveyans Raporu
Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığı Haftalık İnfluenza (Grip) Sürveyans Raporu 20 Mayıs 2015 20. Hafta (11-17 Mayıs 2015) ÖZET Ülkemiz de 2015 yılı 20. hafta itibariyle çalışılan sentinel numunelerdeki
DetaylıVet. Hekim Ahmet SAFRAN
T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Vet. Hekim Ahmet SAFRAN Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı Riketsiyal ve Viral Zoonotik Hastalıklar Şube Müdürlüğü Tel: 0312 585 13 90,
DetaylıTÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ
21. Yüzyılda Tüberküloz Sempozyumu ve II. Tüberküloz Laboratuvar Tanı Yöntemleri Kursu, Samsun TÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ Prof. Dr. Yıldız PEKŞEN Ondokuz Mayıs Üniversitesi,
DetaylıHIV/AIDS OLGULARINDA KIZAMIK, KIZAMIKÇIK, KABAKULAK VE SUÇİÇEĞİ SEROPREVALANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ
HIV/AIDS OLGULARINDA KIZAMIK, KIZAMIKÇIK, KABAKULAK VE SUÇİÇEĞİ SEROPREVALANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ Asist. Dr. Ezgi Gülten Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik
DetaylıSayı: B100TSH0110005 Konu: Polio importasyon planı genelgesi 05.07.2002 / 6191 GENELGE 2002/67
Sayı: B100TSH0110005 Konu: Polio importasyon planı genelgesi 05.07.2002 / 6191 GENELGE 2002/67 Hastalık morbidite ve mortalite hızlarını düşürmek ve salgınları kontrol etmek amacıyla, Dünya da hastalık
DetaylıSAĞLIK ÇALIŞANLARININ ENFEKSİYON RİSKLERİ
SAĞLIK ÇALIŞANLARININ ENFEKSİYON RİSKLERİ Sağlık hizmeti veren, Doktor Ebe Hemşire Diş hekimi Hemşirelik öğrencileri, risk altındadır Bu personelin enfeksiyon açısından izlemi personel sağlığı ve hastane
DetaylıPOLİO SİNAPS AKADEMİ
POLİO POLİO Çocuk felci, enterovirus grubundan poliovirus (PV) isimli bir RNA virüsünün neden olduğu bulaşıcı ve tedavisi olmayan bir hastalıktır. fekal-oral kontaminasyonla (hasta kişilerin dışkılarından
DetaylıDr. Zerrin YULUĞKURAL. Trakya Ü. Tıp Fak. İnfeksiyon Hast. Ve Klin. Mik. AD.
Dr. Zerrin YULUĞKURAL Trakya Ü. Tıp Fak. İnfeksiyon Hast. Ve Klin. Mik. AD. 6. Türkiye EKMUD Kongresi, 12.5.2016 Her bir erişkin sağlık durumuna bakılmaksızın aşılama açısından önemli Sağlık durumları
DetaylıAşı Karşıtlarının İddiaları ve Gerçekler
Aşı Karşıtlarının İddiaları ve Gerçekler Dr. Alpay Azap AÜTF İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği https://www.verywellfamily.com/history-anti-vaccine-movement-4054321
DetaylıErişkin İmmunizasyonu. Dr. Hilal Sipahi Mayıs 2006
Erişkin İmmunizasyonu Dr. Hilal Sipahi Mayıs 2006 Günümüzde erişkinler halen aşı ile önlenebilir hastalıklardan ölebilmekte : Aşılamanın çocuklardaki gibi erişkin bakımının bir parçası olarak algılanmıyor
DetaylıSAĞLIK BAKANLIĞI ULUSAL AŞILAMA (GBP) PROGRAMI
SAĞLIK BAKANLIĞI ULUSAL AŞILAMA (GBP) PROGRAMI Dr. Osman TOPAÇ Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanı 13-14 EKİM 2017 Ulusal Sosyal Pediatri Sempozyumu Hilton Otel /
DetaylıAŞILANMA VE ÇOCUK SAĞLIĞI 11
AŞILANMA VE ÇOCUK SAĞLIĞI 11 Sabahat Tezcan ve Elif Kurtuluş Yiğit Bu bölümde 12-23 aylık çocukların aşılanması, beş yaş altı çocuklarda akut solunum yolu enfeksiyonunun varlığı ve evlenmiş kadınların
DetaylıKOCAELİÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI
KOCAELİÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI HEKİM ADAYI İLÇE SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ ÇALIŞMA DOSYASI ADI SOYADI : NUMARASI : EĞİTİM TARİHLERİ : ÇALIŞTIĞI İLÇE SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ : DANIŞMAN ASİSTAN
DetaylıS A H A A R A Ş T I R M A S I
S A H A A R A Ş T I R M A S I GEREÇ VE YÖNTEM Saha Araştırması Plan ve Uygulaması Bu araştırma, Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı ve Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından
DetaylıSAĞLIK ÇALIŞANLARI MESLEKİ RİSKİ TALİMATI
Dok No: ENF.TL.15 Yayın tarihi: NİSAN 2013 Rev.Tar/no: -/0 Sayfa No: 1 / 6 1.0 AMAÇ:Sağlık çalışanlarının iş yerinde karşılaştıkları tehlikeler ve meslek risklerine karşı korumak. 2.0 KAPSAM:Hastanede
DetaylıDünyada ve Türkiye de İnfluenza Epidemiyolojisi. Dr. Nurbanu Sezak Atatürk EAH Enfeksiyon Hst. ve Kln. Mikrobiyoloji Kliniği Kasım 2015
Dünyada ve Türkiye de İnfluenza Epidemiyolojisi Dr. Nurbanu Sezak Atatürk EAH Enfeksiyon Hst. ve Kln. Mikrobiyoloji Kliniği Kasım 2015 İnfluenza Tip A ve B virusları Akut solunum yolu hastalığı Her yıl
DetaylıHaftalık İnfluenza (Grip) Sürveyans Raporu
Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığı Haftalık İnfluenza (Grip) Sürveyans Raporu 29 Nisan 2015 17. Hafta (20-26 Nisan 2015) ÖZET Ülkemiz de 2015 yılı 17. hafta itibariyle çalışılan sentinel numunelerdeki
DetaylıPANDEMĠK GRĠP; SAĞLIK BAKANLIĞI VERĠLERĠ
PANDEMĠK GRĠP; SAĞLIK BAKANLIĞI VERĠLERĠ XXXIV.TÜRK MĠKROBĠYOLOJĠ KONGRESĠ, Girne, 7-11 Kasım2010 Dr. Mehmet Ali Torunoğlu Genel Müdür Yardımcısı Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
DetaylıViral Hepatitler. Hepatit A Virus. Viral Hepatitler- Tarihsel Bakış. Hepatit Tipleri. Hepatit A Klinik Özellikler
Viral Hepatitler- Tarihsel Bakış Viral Hepatitler İnfeksiyöz Viral hepatitler A NANB E Enterik yolla geçen Dr. Ömer Şentürk Serum B D C F, G, TTV,? diğerleri Parenteral yolla geçen Hepatit Tipleri A B
DetaylıBİLGİ NOTU. AŞI HAFTASI (20 25 Nisan 2015) TÜRKİYE ETKİNLİKLERİ
BİLGİ NOTU AŞI HAFTASI (20 25 Nisan 2015) TÜRKİYE ETKİNLİKLERİ Sağlık Aşılıyoruz Her Şeyin Başı Sağlık, Sağlığın Başı Aşı Aşılanın, Önleyin, Korunun Çocuklarınızın Eksik Aşılarını Tamamlatınız Aşılı Çocuk,
DetaylıORDUDA VE HACILARDA MENİNGOKOK AŞILAMASI. Dr. Levent Akın Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
ORDUDA VE HACILARDA MENİNGOKOK AŞILAMASI Dr. Levent Akın Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Meningokok hastalığı, yüksek hastalandırma ve ölüm oranı ile seyreden meningoksemi
DetaylıSAĞLIK ÇALIŞANLARINDA BAĞIŞIKLAMA
SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA BAĞIŞIKLAMA DR. ALPAY AZAP Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD 23.09.2017 1 Türkiye deki hastaneler 23.09.2017 2 Türkiye deki sağlık
DetaylıENFEKSİYON KONTROL KOMİTELERİNİN GÖREVLERİ VE SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA ENFEKSİYON KONTROLÜ ve ÖNLENMESİ
TC SAĞLIK BAKANLIĞI Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı ENFEKSİYON KONTROL KOMİTELERİNİN GÖREVLERİ VE SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA ENFEKSİYON KONTROLÜ ve ÖNLENMESİ Dr. Mustafa ERTEK Refik Saydam Hıfzıssıhha
DetaylıDoç. Dr. Çiğdem Çağlayan
Doç. Dr. Çiğdem Çağlayan Her yıl milyonlarca hayatı kurtaran dünyanın en başarılı ve uygun maliyetli sağlık müdahalelerinden biri olarak kabul ediliyor. Bağışıklama ile her yıl 2-3 milyon insanın hayatını
DetaylıPERİNATOLOJİ ve ÖNLENEBİLİR ANNE ÖLÜMLERİ. Dr. Şevki ÇELEN ZTB Kadın Sağlığı EAH Perinatoloji Kliniği
PERİNATOLOJİ ve ÖNLENEBİLİR ANNE ÖLÜMLERİ Dr. Şevki ÇELEN ZTB Kadın Sağlığı EAH Perinatoloji Kliniği Perinatoloji Yüksek riskli gebelik Maternal ve fetal sağlığı tehdit eden, mortalite ve morbidite olasılığını
DetaylıMevsimlik Tarım İşçilerinin ve Ailelerinin İhtiyaçlarının Belirlenmesi Araştırması 2011 Harran Üniversitesi-UNFPA
Mevsimlik Tarım İşçilerinin ve Ailelerinin İhtiyaçlarının Belirlenmesi Araştırması 211 Harran Üniversitesi-UNFPA Hizmet için kanıt oluşturan sonuçlar açısından Hizmetleri planlama ve uygulama açısından
Detaylıİnfluenza virüsünün yol açtığı hastalıkların ve ölümlerin çoğu yıllık grip aşıları ile önlenebiliyor.
Her yıl milyonlarca kişiyi etkileyen bir solunum yolu enfeksiyonu olan grip, hastaneye yatışı gerektirecek kadar ağır hastalık tablolarına neden olabiliyor. Grip ve sonrasında gelişen akciğer enfeksiyonları
DetaylıUlusal Akılcı Antibiyotik Kullanımı ve Antimikrobiyal Direnç Stratejik Eylem Planı
Türkiye Halk Sağlığı Halk Genel Sağlığı Müdürlüğü Kurumu Ulusal Akılcı Antibiyotik Kullanımı ve Antimikrobiyal Direnç Stratejik Eylem Planı Doç. Dr. Serap SÜZÜK YILDIZ Tıbbi Mikrobiyoloji Uzmanı, PhD SB
DetaylıÇOCUK FELCİ DESTEK AŞILAMA ÇALIŞMALARI SAHA REHBERİ (1.tur 20-26 Nisan 2015 2.tur 29 Mayıs-4 Haziran 2015)
Ek: 5 ÇOCUK FELCİ DESTEK AŞILAMA ÇALIŞMALARI SAHA REHBERİ (1.tur 20-26 Nisan 2015 2.tur 29 Mayıs-4 Haziran 2015) Küresel Polio nun (çocuk felci) Eradikasyonu Girişimi, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Hastalık
DetaylıKlinik Çalışanlarına Önerilen Sağlık Girişimleri
Klinik Çalışanlarına Önerilen Sağlık Girişimleri Sağlık kuruluşları hizmet, eğitim, araştırma faaliyetlerinin yürütüldüğü kompleks yapılardır. Bu nedenle, sağlık çalışanlarının iş yerinde karşılaştıkları
DetaylıHaftalık İnfluenza (Grip) Sürveyans Raporu
Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığı Haftalık İnfluenza (Grip) Sürveyans Raporu 8 Nisan 2015 14. Hafta (30 Mart 5 Nisan 2015) ÖZET Ülkemiz de 2015 yılı 14. hafta itibariyle çalışılan sentinel numunelerdeki
DetaylıT.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Burdur Halk Sağlığı Müdürlüğü
Sayı : B.10.1HSK.4.15.16.00 102/ 646 17/09/2012 Konu : Hepatit A Aşısı Uygulaması Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığının Çocukluk Aşı Takvimine eklenen Hepatit A Aşısı Uygulaması ile
DetaylıSosyal Riski Azaltma Projesi Kapsamında Şartlı Nakit Transferi Uygulaması Tarihi:03.05.2004 Sayısı:2004/64-1838
Sosyal Riski Azaltma Projesi Kapsamında Şartlı Nakit Transferi Uygulaması Tarihi:03.05.2004 Sayısı:2004/64-1838 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü ANKARA Sayı :
DetaylıBULAŞICI HASTALIKLARIN İHBAR VE BİLDİRİM SİSTEMİ
BULAŞICI HASTALIKLARIN İHBAR VE BİLDİRİM SİSTEMİ Amaç Bulaşıcı hastalıkların önemi ve bulaşıcı hastalıkların ihbar ve bildirim sistemi hakkında bilgiler vermek. Öğrenim Hedefleri-1 Bulaşıcı hastalık tanımını
Detaylıİmmünkompromize Konakta Aşılama Rehberi. Uzm.Dr. Ebru DİK İzmir Bozyaka E.A.H
İmmünkompromize Konakta Aşılama Rehberi Uzm.Dr. Ebru DİK İzmir Bozyaka E.A.H 2013 IDSA İmmünkompromize Kişilerin Aşılanması İçin Klinik Uygulama Rehberi Bu rehber, immünkompromise hastaların ve onlarla
DetaylıHaftalık İnfluenza (Grip) Sürveyans Raporu
Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığı Haftalık İnfluenza (Grip) Sürveyans Raporu 11 Mart 2015 10. Hafta (02-08 Mart 2015) ÖZET Ülkemiz de 2015 yılı 10. hafta itibariyle çalışılan numunelerdeki İnfluenza
DetaylıTürkiye de Son Durum, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Aktiviteleri
Türkiye de Son Durum, Aktiviteleri Dr. Ahmet ÖZLÜ Daire Başkanı 23 Kasım 2013-İSTANBUL 2 1985: İlk AIDS vakası HIV/AIDS Kontrol Programı Gelişimi 1985: HIV/AIDS bildirimi zorunlu hastalık kapsamında 1986:
DetaylıEK-7 KORUYUCU HİZMET GÖSTERGELERİ
EK-7 KORUYUCU HİZMET GÖSTERGELERİ Gösterge Adı Gebe Tespit Oranı (Yüzde) Gebelik sürecindeki riskli durumlarla ilgili oluşabilecek sorunları en aza indirmek için gebe sayısının tespit edilmesidir. İlgili
DetaylıKIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ HASTALIĞI (KKKA) VE KARADENİZ BÖLGESİ NDEKİ DURUMU
KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ HASTALIĞI (KKKA) VE KARADENİZ BÖLGESİ NDEKİ DURUMU Hamza KADI Veteriner Hekim Samsun Veteriner Kontrol Enstitüsü Viroloji Laboratuvarı Tarihçe 12. yy da bugünkü Tacikistan bölgesinde
DetaylıBİRİNCİ BASAMAKTA PRİMER İMMÜN YETMEZLİK
1 AŞILAMADA AMAÇ Aşı ile korunulabilir hastalıkları engellemek Enfeksiyon kaynaklı mortaliteyi azaltmak Enfeksiyon kaynaklı morbiditeyi azaltmak HİÇBİR AŞININ HERKES İÇİN TAMAMEN ETKİN VE GÜVENİLİR OLMASI
DetaylıGöç ve Tüberküloz. Haluk C.Çalışır Acıbadem Üniversitesi Atakent Hastanesi
Göç ve Tüberküloz Haluk C.Çalışır Acıbadem Üniversitesi Atakent Hastanesi Plan Göç / sığınma boyut Tanımlar Göçmen sağlığı genel Tüberküloz Türkiye/Suriye/Irak Sonuç Dünya genelinde tahmini göçmen sayısı:
DetaylıSu Çiçeği. Suçiçeği Nedir?
Suçiçeği Nedir? Su çiçeği varisella zoster adı verilen bir virüs tarafından meydana getirilen ateşli bir enfeksiyon hastalığıdır. Varisella zoster virüsü havada 1-2 saat canlı kalan ve çok hızlı çoğalan
DetaylıKANSER İSTATİSTİKLERİ
1 KANSER İSTATİSTİKLERİ Kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından biridir. Sık görülmesi ve öldürücülüğünün yüksek olması nedeniyle de bir halk sağlığı sorunudur. Tanı olanaklarının gelişmesi ve
DetaylıDünya da ve Türkiye de İş Sağlığı ve Güvenliği
Dünya da ve Türkiye de İş Sağlığı ve Güvenliği Amaç İstatistikî veriler ve karşılaştırmalarla dünyada ve Türkiye deki İSG durumu hakkında bilgi sahibi olmak. 2 Öğrenim hedefleri ILO İSG verileri, WHO meslek
DetaylıDünyada ve Türkiye de çocuk sağlığının durumu ( ) Prof. Dr. Betül Ulukol Sosyal Pediatri Bilim Dalı
Dünyada ve Türkiye de çocuk sağlığının durumu (2017-2018) Prof. Dr. Betül Ulukol Sosyal Pediatri Bilim Dalı Sağlık Yalnızca hastalık ve sakatlığın olmayışı değil fiziksel, bilişsel, psikososyal tam bir
DetaylıBULAŞICI HASTALIKLARA GİRİŞ
BULAŞICI HASTALIKLARA GİRİŞ Öğr. Gör. Blm. Uzm. F. Özlem ÖZTÜRK AHE 206 Enfeksiyon Hastalıkları Hemşireliği SUNU PLANI Enfeksiyon, enfeksiyon hastalığı kavramı Epidemiyoloji ve kullanılan kavramlar Sürveyans
Detaylı8 İSTİHDAM TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ 2014
8 İSTİHDAM TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ 2014 HAZIRLAYANLAR Günsu CANTÜRK, PPKB Uzmanı Harun KAPTANER, PPKB Uzmanı Tuğba ÖZCAN, PPKB Uzmanı Plan Koordinatörü: M. Emin ÇAKAY, PPKB Birim Başkanı 2 3
DetaylıDÜNYADA VE TÜRKİYE DE ANNE ÖLÜMLERİ
DÜNYADA VE TÜRKİYE DE ANNE ÖLÜMLERİ Dr. İbrahim PADIR İstanbul, 2015 Kavramlar ve Tanımlar Gebeliğe bağlı ölüm, bir kadının gebelik süresince, doğumda ya da gebeliğin sonlanmasından sonraki 42 gün içinde
DetaylıBIR GRİP SEZONUNUN BAŞıNDA İLK OLGULARıN İRDELENMESİ
BIR GRİP SEZONUNUN BAŞıNDA İLK OLGULARıN İRDELENMESİ NECLA TÜLEK, METİN ÖZSOY, SAMİ KıNıKLı Ankara Eğitim Ve Araştırma HASTANESİ İnfeksiyon Hastalıkları Ve Klinik Mikrobiyoloji GİRİŞ Mevsimsel influenza
DetaylıTLERDE SEROLOJİK/MOLEK HANGİ İNCELEME?) SAPTANMASI
* VİRAL V HEPATİTLERDE TLERDE SEROLOJİK/MOLEK K/MOLEKÜLER LER TESTLER (NE ZAMANHANG HANGİ İNCELEME?) *VİRAL HEPATİTLERDE TLERDE İLAÇ DİRENCİNİN SAPTANMASI *DİAL ALİZ Z HASTALARININ HEPATİT T AÇISINDAN
DetaylıVerem Eğitim ve Propaganda Haftası 7-13 Ocak Doç. Dr. Şeref Özkara tarafından hazırlanmıştır.
Verem Eğitim ve Propaganda Haftası 7-13 Ocak 2019 Doç. Dr. Şeref Özkara tarafından hazırlanmıştır. Tüberküloz İle Enfekte Olan Nüfus Dünya nüfusunun %23 ü 1,66 milyar kişi tüberküloz ile enfektedir. Enfekte
DetaylıBİLGİ NOTU. AŞI HAFTASI (21 Nisan 27 Nisan 2012) TÜRKİYE ETKİNLİKLERİ
BİLGİ NOTU AŞI HAFTASI (21 Nisan 27 Nisan 2012) TÜRKİYE ETKİNLİKLERİ Her Şeyin Başı Sağlık, Sağlığın Başı Aşı Aşılı Çocuk, Sağlıklı Çocuk Onu Sevin, Koruyun, Aşılayın Çocuklarınızın Eksik Aşılarını Tamamlatınız
DetaylıEFA 2008 Küresel İzleme Raporu. 2015 e Kadar Başarabilecek miyiz? Önemli Noktalar
EFA 2008 Küresel İzleme Raporu 2015 e Kadar Başarabilecek miyiz? Önemli Noktalar EFA 2008 Raporu bir orta dönem değerlendirmesidir. 2000 yılından bu yana gerçekleşen önemli gelişmeler 1999-2005 yılları
DetaylıTÜTÜN ÜRÜNLERİ ÜZERİNDEKİ VERGİYİ ARTIRMAK
TÜTÜN ÜRÜNLERİ ÜZERİNDEKİ VERGİYİ ARTIRMAK Doç. Dr. S. Erhan DEVECİ 9 Haziran 2010 - Elazığ Sunum Planı - Konunun önemi - Vergi ve fiyatlar ile ilgili ulusal stratejik planlar - Verginin artırılması sonucu
DetaylıDış Ticaret Verileri Bülteni
(Milyar $) 3 216 Ağustos - 216 TÜİK dış ticaret verilerine göre ihracat 216 yılı Ağustos ayında, 215 yılının aynı ayına göre %7,7 artarak 11 milyar 867 milyon dolar, ithalat %3,7 artarak 16 milyar 554
DetaylıDış Ticaret Verileri Bülteni
(Milyar $) 3 216 Ekim- 216 TÜİK dış ticaret verilerine göre ihracat 216 yılı Ekim ayında, 215 yılının aynı ayına göre %3 azalarak 12 milyar 841 milyon dolar gerçekleşirken, ithalat ise %,5 artarak 17 milyar
DetaylıT.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü BRUSELLOZİS
T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü BRUSELLOZİS (Dünyadaki ve Ülkemizdeki durum; Yapılan Çalışmalar) Dr. Vet. Hekim Ramazan UZUN Vet. Hekim İbrahim KÖŞKER Vet. Hekim Ahmet SAFRAN
DetaylıGebelere hangi aşıları önerelim? Kılavuzlar ne öneriyor? Dr. Selim BÜYÜKKURT
Gebelere hangi aşıları önerelim? Kılavuzlar ne öneriyor? Dr. Selim BÜYÜKKURT selimbuyukkurt@gmail.com WHO CDC ACOG Up To Date MedScape EKMUD KLİMİK KLİMUD Kaynaklar Ülke için kaynak oluştururken
DetaylıErişkin Bağışıklamada Neredeyiz? Dr. Kenan HIZEL
Erişkin Bağışıklamada Neredeyiz? Dr. Kenan HIZEL 1996 da DBT ve kuduz aşısı, 1997 de BCG aşı üre=minin durdurulmuştur. Ülkemizde aşı üre=mi tarihçesi Çiçek aşısı bilgi transferi Osmanlı döneminde Avrupa
DetaylıSAĞLIK HARCAMALARINDA SON DURUM
1 SAĞLIK HARCAMALARINDA SON DURUM Temmuz 2018 Sağlık harcamaları ekonomik kriz sonrası yaşadığı düşüşten sonra artma eğilimi göstermiştir. 2016 yılında sağlık harcamaları, 2017 yılında beklenenden daha
DetaylıEkonomik Ticari Gelişmeler
Ekonomik Ticari Gelişmeler 3 Mayıs 2011 1 / 24 İçindekiler Giriş Sektör Haberleri Ülkelere Göre Çıkış Sayıları Haftalık Makroekonomik Gelişmeler 2 / 24 Yükselen Değerler Mart ayında İmalat Sanayi Genelinde
DetaylıGelişen teknoloji Tanı ve tedavide kullanım Uygulanan teknikler çok gelişmiş bile olsalar kendine özgü komplikasyon riskleri taşımaktadırlar
Gelişen teknoloji Tanı ve tedavide kullanım Uygulanan teknikler çok gelişmiş bile olsalar kendine özgü komplikasyon riskleri taşımaktadırlar 2 Hastanın hastanede yatış süresini uzatmakta Tedavi maliyetini
DetaylıSağlık Göstergeleri II.1. ÜREME SAĞLIĞI II.2. AŞILAMA II.3. MORTALİTE II.4. MORBİDİTE
2 Sağlık Göstergeleri II.. ÜREME SAĞLIĞI II.2. AŞILAMA II.. MORTALİTE II.. MORBİDİTE II. Üreme Sağlığı TABLO: TÜRKİYE'DE YERLEŞİM YERLERİNE GÖRE ÜREME SAĞLIĞI (%, 2) ÖZELLİKLER KENT KIR TOPLAM DOĞURGANLIK
DetaylıREVİZYON DURUMU. Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No
REVİZYON DURUMU Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No Hazırlayan: Onaylayan: Onaylayan: Enfeksiyon Kontrol Kurulu Adem Aköl Kalite Konseyi Başkanı Sinan Özyavaş Kalite Koordinatörü 1/5 1. AMAÇ Hastanemizin
DetaylıTürkiye de Çocuk Sağlığının Durumu
Türkiye de Çocuk Sağlığının Durumu Doç. Dr. Günay Saka Mayıs 2011 5 Mayıs 2011 1 1 261 673 5 Mayıs 2011 2 Amaç: Bu ders sonunda; Türkiye de çocuk sağlığının durumu hakkında bilgi sahibi olacaklardır. 5
DetaylıEK-7 KORUYUCU HİZMET GÖSTERGELERİ
EK-7 KORUYUCU HİZMET GÖSTERGELERİ Gösterge Adı Gebe Tespit Oranı (Yüzde) Gebelik sürecindeki riskli durumlarla ilgili oluşabilecek sorunları en aza indirmek için gebe sayısının tespit edilmesidir. İlgili
DetaylıDış Ticaret Verileri Bülteni
(Milyar $) 216 Haziran - 216 TÜİK dış ticaret verilerine göre ihracat 216 yılı Haziran ayında, 215 yılının aynı ayına göre %8,1 artarak 12 milyar 916 milyon dolar, ithalat %7 artarak 19 milyar 475 milyon
DetaylıGebelerde Rubella (Kızamıkçık) Yrd.Doç.Dr.Çiğdem Kader
Gebelerde Rubella (Kızamıkçık) Yrd.Doç.Dr.Çiğdem Kader OLGU 1 İkinci çocuğuna hamile 35 yaşında kadın gebeliğinin 6. haftasında beş yaşındaki kız çocuğunun rubella infeksiyonu geçirdiğini öğreniyor. Küçük
DetaylıACOG Diyor ki! İNFLUENZA ŞÜPHELİ VEYA TANILI GEBELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE TEDAVİSİ (ACOG Committee Opinion Number: 753.
ACOG Diyor ki! İNFLUENZA ŞÜPHELİ VEYA TANILI GEBELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE TEDAVİSİ (ACOG Committee Opinion Number: 753. Eylül 2018) Özeti yapan: Dr. Ahmet Erol ÖZET: Gebeler ve postpartum kadınlar, mevsimsel
DetaylıDünya Nüfus Günü, 2013
Sayı: 13663 Dünya Nüfus Günü, 2013 11 Temmuz 2013 Saat: 10:00 Dünya Nüfus Günü nün bu yılki teması Ergen Gebeliği olarak belirlendi Türkiye İstatistik Kurumu, 2012 yılından itibaren özel günlerde (8 Mart
DetaylıÇocuk Sağlığı İzlemi İlkeleri 6. PUADER Kongresi- Antalya
Çocuk Sağlığı İzlemi İlkeleri 6. PUADER Kongresi- Antalya Dr. Başak TEZEL Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanı İzlenmesi Gereken Gruplar 15-49 yaş kadınlar Gebeler Lohusalar 0-5 yaş çocuklar Okul çağı
DetaylıÇocukluk Çağı Aşılamaları. Doç. Dr. Güldane Koturoğlu
Çocukluk Çağı Aşılamaları Doç. Dr. Güldane Koturoğlu Rutin Aşı Takvimi-2012 ÖNERİLEN RUTİN AŞI PROGRAMI-2012 Ulusal aşı programı DOĞUM 1. AYIN SONU 2. AYIN SONU 4. AYIN SONU 6. AYIN SONU HEPATİT B 1. Doz
DetaylıMaymun Çiçek Virüsü (Monkeypox) VEYSEL TAHİROĞLU
Maymun Çiçek Virüsü (Monkeypox) VEYSEL TAHİROĞLU insanlarda ölümcül hastalığa neden olabilir; her ne kadar genellikle çok daha az ciddi olsa da insan çiçek virüsü hastalığına benzer. Maymun çiçek virüsü
DetaylıYENİ TEŞVİK SİSTEMİ VE DİYARBAKIR
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ VE DİYARBAKIR Mart 215 Hikmet DENİZ i İçindekiler Tablo Listesi... iii Grafik Listesi... iii 1. Giriş... 1 2. Türkiye'de Teşvik Belgesine Bağlı Yatırımlar... 1 3. Yatırımların Bölgesel
DetaylıTOPLUM TANILAMA SÜRECİ. Prof. Dr. Ayfer TEZEL
TOPLUM TANILAMA SÜRECİ Prof. Dr. Ayfer TEZEL TOPLUMUN TANIMI A.Ü.AHE 402 Halk Sağlığı Hemşireliği Aynı toprak parçası üzerinde bir arada yaşayan ve temel çıkarlarını sağlamak için iş birliği yapan insanların
DetaylıİNDİKATÖR ADI ACİL SERVİSE 24 SAAT İÇERİSİNDE AYNI ŞİKAYETLE TEKRAR BAŞVURAN HASTA SAYISI VE ORANI İNDİKATÖR KARTI
Sayfa No 1/17 ACİL SERVİSE 24 SAAT İÇERİSİNDE AYNI ŞİKAYETLE TEKRAR BAŞVURAN HASTA SAYISI VE ORANI İNDİKATÖR KARTI Acil servise 24 saat içinde aynı şikâyetle tekrar başvuran hasta sayısı ve oranının tespiti
DetaylıİLK 1000 GÜNDE UYGULANAN BESLENME POLİTİKALARI VE GELECEK NESİLLERE ETKİSİ
İLK 1000 GÜNDE UYGULANAN BESLENME POLİTİKALARI VE GELECEK NESİLLERE ETKİSİ Dr. Sema ÖZBAŞ Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanı Sağlık Bakanlığı Teşkilat Şeması Türkiye Halk
DetaylıSAĞLIK DÜZEYİ GÖSTERGELERİ
SAĞLIK DÜZEYİ GÖSTERGELERİ HIZ:Bir toplum veya grubun belirli bir birimi içinde gözlenen hastalık veya olay sıklığını belirtir.hızın hesap edilmesinde kullanılan pay ve paydadaki sayılar aynı bölgeden
DetaylıDÜNYA İLK YARDIM GÜNÜNÜN AMAÇLARI
DÜNYA İLK YARDIM GÜNÜNÜN AMAÇLARI Halkın, ilk yardım ile ilgili basit uygulamaların hayat kurtardığı ve ilk yardım öğrenmenin önemini fark etmelerini sağlamak, Kişileri ilk yardım öğrenmeye motive etmek,
Detaylı