ANMED. ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS. (Ayrıbasım/Offprint)

Transkript

1 ANMED ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS (Ayrıbasım/Offprint) Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations

2 İÇİNDEKİLER KAZI RAPORLARI Alara Kazısı 2009 Osman Eravşar 1 Antiokheia ad Kragum Arkeolojik Araştırma Projesi: Michael Hoff Rhys F. Townsend 9 Kuzeydoğu Tapınağı 2009 Sezonu Ece Erdoğmuş Arykanda Kazısı 2009 Cevdet Bayburtluoğlu 14 Bademağacı 2009 Yılı Kazıları Refik Duru Gülsün Umurtak 19 Karain Mağarası 2009 Yılı Kazıları Harun Taşkıran 26 Kelenderis 2009 Yılı Kazıları Levent Zoroğlu 31 Kibyra 2009 Yılı Çalışmaları Şükrü Özüdoğru F. Eray Dökü 37 Ksanthos 2009 Jacques des Courtils 46 Limyra 2009 Martin Seyer Ulrike Schuh 50 Myra ve Andriake Kazıları nda İlk Yıl: 2009 Nevzat Çevik 55 Myra-Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve S. Yıldız Ötüken Nilay Çorağan Karakaya 61 Duvar Resimlerini Belgeleme, Koruma-Onarım Ebru Fatma Fındık Çalışmaları 2009 Olympos Kazısı 2009 B. Yelda Olcay Uçkan 66 Perge 2009 Haluk Abbasoğlu 73 Pisidia Antiokheiası 2009 Kazı Çalışmaları Mehmet Özhanlı 81 Rhodiapolis Kazıları ve Çevresi Araştırmaları 2009 İsa Kızgut Emrah Akalın Süleyman Bulut 86 Side Tiyatrosu ve Çevresi 2009 Yılı Çalışmaları Hüseyin Sabri Alanyalı 94 Soli/Pompeiopolis 2009 Kazıları Remzi Yağcı 104 Yumuktepe Höyüğü 2009 Yılı Ortaçağ Kazıları Gülgün Köroğlu 111 YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI Beydağları Yüzey Araştırmaları 2009: Mnara İsa Kızgut Emrah Akalın 115 Çaltılar Yüzey Araştırması Çalışmaları Nicoletta Momigliano Alan Greaves 119 Tamar Hodos Belgin Aksoy Isparta Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009: Bilge Hürmüzlü 124 Konane Antik Kenti ve Çevresi Isparta ve Burdur 2009 Yılı Yüzey Araştırmaları Mehmet Özsait 127 Kahramanmaraş Yüzey Araştırması 2009 Erkan Konyar 136 Kibyratis Araştırmaları 2009 Thomas Corsten Oliver Hülden 143 Jörg Gebauer Dağlık Kilikia 2009: Hamdi Şahin 148 Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları

3 CONTENTS EXCAVATION REPORTS Excavations at Alara in 2009 Osman Eravşar 1 The Antiocheia ad Cragum Archaeological Research Michael Hoff Rhys F. Townsend 9 Project: Northeast Temple 2009 Season Ece Erdoğmuş Excavations at Arykanda in 2009 Cevdet Bayburtluoğlu 14 Excavations at Bademağacı in 2009 Refik Duru Gülsün Umurtak 19 Excavations at Karain Cave in 2009 Harun Taşkıran 26 Excavations at Kelenderis in 2009 Levent Zoroğlu 31 Work at Kibyra in 2009 Şükrü Özüdoğru F. Eray Dökü 37 Xanthos 2009 Jacques des Courtils 46 Limyra 2009 Martin Seyer Ulrike Schuh 50 First Season of Excavations at Myra and Nevzat Çevik 55 Andriake: 2009 Excavations at the Church of St. Nicholas in S. Yıldız Ötüken Nilay Çorağan Karakaya 61 Myra-Demre and the Conservation-Restoration and Ebru Fatma Fındık Documentation of the Wall Paintings in 2009 Excavations at Olympos in 2009 B. Yelda Olcay Uçkan 66 Perge 2009 Haluk Abbasoğlu 73 Excavations at Pisidian Antioch in 2009 Mehmet Özhanlı 81 Excavations at Rhodiapolis and Surveys in Its Environs 2009 İsa Kızgut Emrah Akalın Süleyman Bulut 86 Work at and around Side Theatre in 2009 Hüseyin Sabri Alanyalı 94 Excavations at Soli/Pompeiopolis in 2009 Remzi Yağcı 104 Excavations in the Medieval Strata of Yumuktepe Gülgün Köroğlu 111 Höyüğü in 2009 SURVEY REPORTS Surveys in Beydağları in 2009: Mnara İsa Kızgut Emrah Akalın 115 Report on the Çaltılar Survey Project Nicoletta Momigliano Alan Greaves 119 Tamar Hodos Belgin Aksoy Archaeological Surveys in Isparta Region in 2009: Bilge Hürmüzlü 124 Konane Ancient City and Environs Surveys in Isparta and Burdur in 2009 Mehmet Özsait 127 Surveys in Kahramanmaraş in 2009 Erkan Konyar 136 Research in the Kibyratis in 2009 Thomas Corsten Oliver Hülden 143 Jörg Gebauer

4 İÇİNDEKİLER Dağlık Kilikia da Kentleşme ve Tarımsal Ümit Aydınoğlu 152 Organizasyon Araştırması 2009 Doğu Likya Batı Pamfilya Epigrafik-Tarihi Coğrafi Bülent İplikçioğlu 157 Araştırmalar 2009 Osmaniye Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009 Füsun Tülek 159 Sillyon Antik Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırması 2009 Elif Özer Murat Taşkıran 165 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI Alanya Kızılkule Tophane Eksen Projesi Seher Türkmen Belgin Savaş 170 Kazı Çalışmaları Doğu Garajı-Halk Pazarı Mevkii (Attaleia Nekropolü) Aynur Tosun 174 Kurtarma Kazısı 2009 Kekova Bölgesi Liman Araştırmaları 2009: Erdoğan Aslan 181 Aperlai Limanı Oinoanda Arazi Çalışmaları 2009 Martin Bachmann 189 Soli/Pompeiopolis in Roma Dönemi Limanı: Christopher Brandon Robert L. Hohlfelder 195 ROMACONS 2009 Arazi Çalışmaları John Peter Oleson Nicholas K. Rauh Remzi Yağcı Selinus Şekerhane Köşkü nde Jeoarkeolojik Seher Türkmen Claudia Winterstein 199 Çalışmalar 2009 Gülcan Demir Soli/Pompeiopolis te LRA 1 Amphora Fırını Alanı Caroline Autret Remzi Yağcı 203 Nicholas K. Rauh

5 CONTENTS Rough Cilicia 2009: Settlement History and Hamdi Şahin 148 Epigraphy Surveys Surveys of Urbanization and Agricultural Ümit Aydınoğlu 152 Organization in Rough Cilicia in 2009 Epigraphic-Historical Geography Surveys in Bülent İplikçioğlu 157 East Lycia West Pamphylia in 2009 Archaeological Surveys in Osmaniye in 2009 Füsun Tülek 159 Surveys in and around the Ancient City of Elif Özer Murat Taşkıran 165 Sillyon in 2009 OTHER REPORTS Excavations at the Kızılkule Tophane Axis of Alanya Seher Türkmen Belgin Savaş 170 Salvage Excavations at the Necropolis of Attaleia at Aynur Tosun 174 Doğu Garajı Halk Pazarı Mevkii in 2009 Harbour Surveys in Kekova Region in 2009: Erdoğan Aslan 181 Harbour of Aperlai Fieldwork at Oinoanda in 2009 Martin Bachmann 189 The Roman Harbour of Pompeiopolis: Christopher Brandon Robert L. Hohlfelder 195 The 2009 ROMACONS Field Campaign John Peter Oleson Nicholas K. Rauh Remzi Yağcı Geoarchaeological Survey at Şekerhane Köşkü, Seher Türkmen Claudia Winterstein 199 Selinus in 2009 Gülcan Demir An LRA 1 Amphora Kiln Site at Soli/Pompeiopolis Caroline Autret Remzi Yağcı 203 Nicholas K. Rauh

6

7 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI / OTHER REPORTS Alanya Kızılkule Tophane Eksen Projesi Kazı Çalışmaları Excavations at the Kızılkule Tophane Axis of Alanya Seher TÜRKMEN Belgin SAVAŞ Alanya Kalesi 1. Derece Arkeolojik, Doğal, Tarihi ve Kentsel Sit alanında bulunan 288 ada 2 parseldeki çeşme yapısı ile 288 ada 3-4 parsellerdeki tanımsız yapıların kazı çalışmaları tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir (Res. 1). İki adet tanımsız yapı, çeşme ve yakın çevresi olarak geçen (288 ada 1 parsel) alan Alanya yarımadasının doğusunda bulunan Kızılkule nin hemen güneyinde yer almaktadır (Res. 2). 1. Tanımsız Yapı Bu yapı yaklaşık 21.20x16 m., ebatlarında moloz taş ve harçla örülmüş tonozlu, birbirine bitişik iki mekândan oluşmaktadır. Dıştan kare planlı olup üstleri tonoz örtülüdür (Res. 3). İçinde iki mekânı birbirine bağlayan ve sonradan örülerek kapatıldığı anlaşılan iki adet kemer açıklığı bulunmaktadır. Mekânların girişleri doğu yönündedir. 4 no. lu mekânın üzerinde aydınlatma ve havalandırma olarak kullanıldığı düşünülen iki pencere açıklığı, 3 no. lu mekânda ise bir pencere açıklığı yer almaktadır. Tanımsız yapının güney tarafındaki mekân (koruma amaçlı imar planında 4 nolu tanımsız yapı), 10.60x8 m. ölçülerinde olup güney batısında doğal kaya kütlesi bulunmaktadır ve bu aynı zamanda kısmen duvar olarak da kullanılmıştır. Yapı içerisindeki kazılar sonucunda yer yer 1.5 m. den 20 cm. e kadar değişen moloz ve toprak biriktiği görülmüştür ve 2 evreli zemin tespit edilmiştir. Bunlardan üstteki, çok az kısmı korunagelen tuğla döşeme bir zemindir; alttaki ise kireç harçlı bir tabaka halindedir ve aralarında yaklaşık 30 cm. lik bir seviye farkı bulunmaktadır. Excavations were carried out at fountain in Kızılkule located in Lot 2, while further excavations were conducted in unidentified buildings located in Lots 3 and 4 of Insula 288. All were conducted within the first degree archaeological, historical and urban protection area of Alanya Citadel. Work began on October 19 th and continued through December 1 st, 2009 (Fig. 1). Two buildings, a fountain and its surroundings (Insula 288 Lot 1) are all located just next to the south of Kızılkule which lies on the east of Alanya peninsula (Fig. 2). 1. Unidentified Building The first building is almost square (21.20x16.00 m.) and comprises two adjoining rooms roofed over with vaults of rubble and mortar (Fig. 3). Inside, there are two arches that originally connected the two rooms but were later blocked. The entrances to the rooms are on the east side. Room nr. 4 has two window openings on top, possibly for lighting and air ventilation, while room nr. 3 has only one. The room, south of the unidentified building (room nr. 4 in the protection plan) measures 10.60x8.00 m. and has a natural rock mass in its southwest. This natural rock formation was partially used as a wall. Excavations showed the interior was filled with rubble of varying depth, ranging from 0.20 m. to 1.5 m. The floor was seen to be two-levelled with a difference of 0.30 m. between them. The upper floor is a poorly preserved brick floor, while the bottom one is of a lime mortared layer. In the course of the work, fragments of ceramics, metal and glass were uncovered, including baked clay pipe, vessel fragments datable to the 19 th century. 170

8 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI OTHER REPORTS Res. 1 Kızılkule Tophane ekseni projesi Fig. 1 The project of the Kızılkule Tophane Axis Res. 2 Kazı alanı 288 Ada parseller hava fotoğrafı Fig. 2 Aerial view excavation area (Insula 288 Lots ) Çalışmalar sırasında seramik, metal ve cam parçaları ele geçmiştir. Bunlar arasında 19. yy. a tarihlenebilecek pişmiş toprak lüle ve parçaları, kap parçaları sayılabilir. 3 no. lu tanımsız yapı ise 10.60x8 m. ölçülerinde olup cm. lik bir kazı ile zemine ulaşılmıştır. Buradaki zemin döşemesi, bu alana yakın olan ve halen çalışmaları yürütülen hamam (291 ada 1 parsel) önündeki havuzların zemini ile aynı özellikte olup, ahşap hatıl yuvalarının boşluklarından oluşmuş oluklu zemin şeklindedir. Alanın denize olan yakınlığı ve nemli iklim şartları nedeniyle ahşap bir zemin döşemenin tercih edildiği düşünülmektedir. Zemindeki ahşap hatıl aralığı yaklaşık 25 cm. dir. Ancak hatıllar çürüdüğünden yerleri boşluk halinde görülebilmektedir. Bu mekândaki kazı sırasında ahşap hatıllara ait bol miktarda çivi ve metal parçaları ile seramik ve cam parçaları ele geçirilmiştir. Genellikle 20. yy. a ait oldukları söylenebilir. 2. Girene Çeşmesi ve Çevresi (Res. 4) Tanımsız yapının hemen kuzey kenarına bitişik, Girene adıyla bilinen çeşme ve çevresinde de kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Çeşme, Tophane Mahallesi ne Meyit Kapısı ndan geçerek ulaşan yolun kot farkı nedeniyle altında kalmaktadır. Çeşme üzerinde yer alan mermer bir kitâbe ile ilgili olarak Prof. Dr. A. Yardım Çeşmenin kitâbelik yerine bir kitâbe kırığı yerleştirilmiştir. Kitâbenin başı, sonu, sağı ve solu kırıktır. Bir başka yerden getirildiği aşikârdır. Mevcut kitâbenin ebadı 70x45 cm. dir. İki satır halindedir. Satır arasında cedvel çizgisi vardır. Sülüs hattıyla yazılmıştır demektedir (Bk.: A. Yardım, Alanya Kitâbeleri, 2002). Bu kitâbe, İ. H. Konyalı ve S. Lloyd tarafından da yayınlanmıştır. Unidentified building nr. 3 measures 10.60x8.00 m. A layer of fill, m. thick, was removed, exposing the floor. The flooring here has grooves formed by holes for wooden beams and is similar to the pool flooring in front of the baths, still under excavation (Insula 291 Lot 1.) It is thought that wooden flooring might have been preferred due to its proximity to the sea and the humid climate. The width of wooden beams in the floor averages 0.25 m. but, as the beams have rotted away, only exposed areas are visible. Numerous nails and metal pieces belonging to the wooden flooring, along with ceramic and glass pieces were uncovered. Generally the finds date to the 20 th century. 2. Girene Fountain and Surrounding Area (Fig. 4) Excavations were carried out at the fountain, known as Girene Fountain, and environs adjoining the unidentified building to the north. The fountain stands below the present street level as one comes into Tophane Mahallesi from Meyit Kapısı. Prof. Dr. A. Yardım states the inscription panel on the fountain, badly damaged on four sides and with the beginning and ending of the text missing, clearly was brought from elsewhere, and placed on the fountain at a later date. This plaque measures 70x45 cm. The inscription in sülüs (thuluth) script is rendered in two lines separated by another line (A. Yardım, Alanya Kitâbeleri, 2002). This inscription published by İ. H. Konyalı and S. Lloyd as follows: 1. Sultan al- azam sha 2. Sultan al-haq kishwar-kusha 171

9 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI OTHER REPORTS Res. 3 Kazı alanı Fig. 3 Excavation area Res. 4 Girene Çeşmesi ve çeşme üzerindeki mermer kitâbe Fig. 4 Girene Fountain and the marble inscription panel on it 1- Sultân ül-a zam şâ 2- Sultân ül-hak kişver-küşâ Ancak bu çeşme, uzun yıllar önce yapılmış bir onarım çalışması sonucunda çimento harçla sıvanarak farklılaştırılmıştır. Üzerinde li yıllarda başka kitâbelerin de yer aldığı mahalle sakinleri tarafınca ifade edilmektedir. Ancak çalışmalar sırasında yanlış bir uygulamaya meydan vermemek için çeşme üzerindeki çimento harç temizlenmemiş, uygulama projesinde müdahale biçimleri belli olduktan sonra uygulamaya geçilmesinde fayda görülmüştür. 1 no. lu alan üçgen şeklinde küçük bir alandır. Buradaki kazılar sonucunda Tophane Mahallesi ne çıkan yaya yolundan çeşmeye doğru inen 7 basamaklı bir merdiven ile bir yapıya ait güney ve doğu duvarları kısmen korunmuş bir yapı açığa çıkartılmıştır. Bu mekânın duvarlarının, aralarında hatıl boşlukları bulunan moloz taş ve üzeri sıva ile yapıldığı tespit edilmiştir. Zemin, tanımsız yapının kuzey mekânında olduğu gibi oluklu harç şeklindedir. Üzerindeki yoğun yanık tabakası yapının bir yangın geçirdiğini göstermektedir Çeşmeden kuzeydoğuya ve alta doğru uzanan pişmiş toprak bir künk sırası tespit edilmiştir. Künklerin, güney batıda olduğu söylenen su kaynağı ile hamam arasında bir bağlantı olabileceği düşünülmektedir. Ancak hamama nasıl ulaştığı tespit edilememiştir. However, this fountain had been altered by plastering it over with concrete mortar long ago. In the first half of 1940s, local residents said there had been another inscription on it. The concrete mortar was not removed in order to prevent any misapplications and it was decided to implement recommended intervention methods at a later date. Area number one is small and triangular in shape. Excavations brought to light a stairway of seven steps leading down to the fountain from a pedestrian way. The steps ascended to Tophane Mahallesi and to another building whose south and east walls were partially preserved. The walls were built with plastered-over rubble stones with relieving beams. The floor is grooved in mortar like that of the north room of the unidentified building. An extensive burnt layer on its top attests to a fire. A line of terracotta piping was found extending northeast and underneath from the fountain. Possibly, this piping connected the baths with the water source, thought to be in the southwest. Its route to the baths has not been identified. Excavations in this area brought to light numerous terracotta pipe fragments, ceramics and metal objects. One Ottoman bronze coin (dated AH. 1255) was found (Fig. 5). Wall plaster was strengthened in all areas excavated this year, including those that had been exposed to the elements through ages. Excavation was conducted also in the bottom of the fortification, at the upper level of the road leading to Tophane Mahallesi. Since it displayed an apparent unity with the area below, it was sought to clarify the layout 172

10 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI OTHER REPORTS Bu alandaki çalışmalarda bol miktarda pişmiş toprak lüle ve lüle parçaları, seramik ve metal parçalar ile bir adet bronz Osmanlı sikkesi (H. 1255) bulunmuştur (Res. 5). Çalışılan tüm alanda gerek yeni açılan gerekse yıllardır açıkta bulunan duvar sıvalarında aşınma ve dökülmelerin önlenmesi amacıyla sağlamlaştırma çalışmaları da yapılmıştır. Tophane Mahallesi ne ulaşımı sağlayan yolun üst kotunda sur dibindeki alanın alttaki alanlar ile bir bütünlük sağladığı anlaşıldığından buradaki verileri ortaya koymak ve duvarlara zarar veren ağaç köklerinin temizlenmesi amacıyla da çalışılmış, bir işlik ve bitişik bir mekânın varlığı tespit edilmiştir. İşlik kare planlı olup, Kızılkule den Tophane ye giden sur duvarına bitişiktir. Güney, batı ve kuzey duvarları kısmen korunmuştur. Batı duvarı ise tespit edilememiştir. Güney ve batı duvarları doğal kaya üzerine oturtulmuştur ve önünde de yaklaşık 60 cm. yükseklikte kayadan bir platform bulunmaktadır. Batı yönündeki platformda 2, kuzey platformda 3 adet, önünde pişmiş topraktan yapılmış akıtacak bulunan sığ tekneler tespit edilmiştir. Gerek bu bulgular ve gerekse yerel halktan alınan bilgiler bağlamında alanda bir Şırahane (üzüm ezme) veya Şırahmana (pekmez kaynatma) işliğinin bulunduğu söylenebilir. Az sayıda ele geçen buluntular ise yy. lara ait seramik parçalarıdır. Şırahaneye bitişik olan mekânın sadece güney ve batı duvarı kısmen korunmuştur. Duvarlar araları ahşap hatıllı moloz taş örgülü kireç harç sıvalıdır. Ahşap hatıllar çürümüş boşlukları kalmış, sıvalar ise büyük çapta dökülmüştür. Burada zemininde de ahşap döşeme olduğu kalan izlerden anlaşılmaktadır. Gerek mimari gerek küçük buluntuların değerlendirilmesi sonucunda alanın 18. yy. ile 20. yy. ın başlarında kullanıldığı, günümüzde farklı kullanımlar nedeniyle özgün görüntünün bütünüyle değişmiş olduğu anlaşılmaktadır. Res. 5 Kazı alanlarında bulunan lüle ve lüle parçaları Fig. 5 Pipes and fragments uncovered in the excavation area and clear vegetation that was causing damage. A workarea and an adjoining room were identified. The workarea was square in shape and adjoined the fortification extending between Kızılkule and Tophane. Its south, west and north walls are partly preserved while the west wall could not be found. The south and west walls rest on natural bedrock. A platform of natural rock, rising 0.6 m., extends there. There are shallow basins with a terracotta spout in the rock platform two on the west side and three on the north side. These finds, supported by accounts of locals, indicate the presence of a workshop for pressing grapes, for grape juice (şırahane) and for boiling molasses (şırahmana). The few small finds were mainly potshards of the 19 th -20 th centuries. The room adjoining the şırahane has survived only partially in its south and west walls, which were built with wooden relieving beams and rubble stones plastered over with lime mortar. As the beams have rotted away, their slots are hollow and the plaster have fallen to a great extent. Traces indicate a wooden floor. Both architecture and small finds show that this area was in use from the 18 th to the early 20 th century and lost its original appearance due to alterations and different uses at present. 173