YALAN SÖYLEME. O Bir davranışın yalan olabilmesi için başkalarını aldatmak için tasarlanmış, belli bir amaca yönelik düzenlenmiş olması gerekir.

Transkript

1 YALAN

2 YALAN SÖYLEME Yalan söyleme, karşıdaki kişiyi yanıltmak ve yanlış bilgi vermek amacıyla ortaya konan bir davranıştır. Çocuk yalanları yetişkin yalanlarından farklıdır. Çocukların hayal gücü okul çağına gelene kadar ki yaş diliminde oldukça yoğundur

3 YALAN SÖYLEME O Bir davranışın yalan olabilmesi için başkalarını aldatmak için tasarlanmış, belli bir amaca yönelik düzenlenmiş olması gerekir. O Yalan ortalama 5 yaşından önce genelleşmemiştir. Bu yaşlara kadar çocuk yalan ile gerçeği ayırt edemediği için yalan söyler. 6 7 yaşına kadar çocuk olayları büyütebilir ve abartılı konuşabilir.

4 Yalan Türleri Hayali Yalanlar: Küçük çocuklar gerçeği iyi değerlendiremedikleri için uydururlar. Yetişkinler bunları yalan olarak görebilir. Taklit Yalanlar: Ana-babanın yalanına tanık olan çocuk, yalan söylemeyi öğrenir. Ör; doktora gidiyoruz diye düğüne giden anne-baba çocuğun yalan söylemesine zemin hazırlar. Sosyal Yalanlar: Bunlar en yaygın olan yalanlardır. Bir yere gideceğimiz zaman, gitmek istemiyorsak, "hastayım " deriz. Savunma Yalanları: Çocuk kendini korumak için yalan söyler. Sık sık eleştiriliyorsa, sert tepki gösteriliyorsa, mükemmelliğe zorlanıyorsa yalana başvurabilir. Doğru söylediğinde "yalan söylüyorsun" diye suçlanması yalanların alışkanlık haline gelmesine neden olabilir. Yüceltilmiş Yalanlar: Başkalarının hayranlığını kazanmak için söylenen yalanlardır.

5 Yalanın Nedenleri Bütün çocuklar yalan söyler ama yalancı doğmazlar. Sadece, yalan söylemeyi öğrendikleri bir gelişim süreci yaşarlar. (Yörükoğlu, 1991)

6 Yalanın Nedenleri O Baskıcı-otoriter anne baba tutumu O Çocuğa fazla müdahele,çocuğun dünyasına ait her şeyin öğrenilmek istenmesi, O Büyüklerin söylediği yalanlar O Grup içinde statü kaybetme endişesi O İlgi çekmek O Eğitim stratejileri

7 Yalanın Nedenleri O Ailenin, çocuğa üstesinden gelemeyeceği sorumluluklar yüklemesi O Çocuğa şiddet uygulanması O Azarlanmaktan yada ceza almaktan kaçmak için O Anne babaları tarafından onay görmek ve daha çok sevilmek O Yalan söylemenin etkili ve olumlu sonuçlar verdiği gözlemesi

8 Yalanın Nedenleri O Çocuklar yalan söylemenin, ilişkilerine ve arkadaşlıklarına zarar verdiğini deneyimleyerek öğrenirler. Arkadaş kaybederler, itibarları zedelenir ve benlik saygıları düşer.

9 Çözüm Önerileri O Anne-babanın olumlu model olması O Doğru söylemenin değerini çğretmek O Aşırı tepki göstermeme ve ağır cezalar vermeme. O Çocuğun üstesinden gelebileceği sorumluluklar verme O Sabırlı ve hoşgörülü olunması O Kuralları birlikte belirleme

10 Çözüm Önerileri O Çocuğun başkalarıyla kıyaslanmaması O Olumlu iletişim ve ben dili çocuğun yalana isteklerini, beklentilerini, sıkıntı ve kaygılarını rahatça paylaşmasını kolaylaştırır O Çocuğa yalancı olarak etiketlememe

11 Çözüm Önerileri O Çocuğa doğruyu söyletmek için; "Doğru söylersen ceza vermeyeceğim" dedikten sonra, çocuk doğruyu söyleyince aşırı tepki vermek ya da şiddet uygulamak çocukta yalanı pekiştirir. Bu nedenle verilen sözleri yerine getirmek önemlidir. O Gerçeği söylediğinde takdir etmek. Örneğin; sınavdan kötü not almasına rağmen aldığı sonucu söylediğinde

12

13 Doğumdan sonra ilk 3-4 ayda normal olarak bir çocuğun yeme içmesi için tek yol emme faaliyetidir. Bir yaşına kadar emme beslenmede esas yoldur. Çocukların emme faaliyetinden büyük ölçüde zevk aldıkları görülüyor. Çocukların bir çoğu beslenmedeki emme faaliyetinin yeterince doygunluk aldıkları görülmektedir. Parmak emme, normal çocuklarda herhangi bir psiko-patolojik etken olmaksızın 3-4 yaşlarına kadar görülen bir olgudur. Bir yaş çocuklarının hemen hemen yarısı parmaklarını emerler. 9 aydan itibaren uykuyla parmak emme arasında yakın bir ilişki olduğu, uykusu gelen bebeğin parmağını ağzına götürdüğü görülür. Çocuğu parmak emmeden vazgeçirmek üzere yapılan çabalar, 3 yaşına kadar dirençle karşılanır. Genellikle 18. ay dolaylarında sıklaşan parmak emmenin 4 yaşına doğru kaybolması beklenir.

14 O Bebeklerin çoğu başparmaklarını ya da diğer parmaklarını emerler. O Zararsız bir davranış olan parmak emmeye hemen bebeklerin tümünde rastlanmasının en önde gelen nedeni, yeni doğan bebeklerin parmak emmeyi daha anne rahminde, (uterus) öğrenmiş bulunmaları ve doğuştan sahip oldukları en güçlü reflekslerden birinin emme refleksi olmasıdır.nitekim ender olarak yeni doğan bazı bebeklerin parmak ya da bileklerinde görülen kabarcıklar bunun bir sonucu olmaktır. O Çocuk aç olmadığı zaman da parmağını emer. O Emme çocuğa haz verir ve çevresini bu şekilde tanır.

15 Çocukların 1 yasına kadar parmak emmesi yararlı ve normaldir. Parmak emme 1,5 yaşına doğru sık görülebilir. Parmak emme açlıktan kaynaklanan bir davranış değildir. Emme %50'den %87'lere varan yüksek oranda beslenmeye bağlı olmayan davranış biçimidir Çocuğu parmak emmeden alıkoymak için yapılan çalışmalar 3 yaşına kadar çocuk tarafından dirençle karşılanır. Bazı bebekler yeni dişlerinin çıkması, bazıları zorlukla karşılaştıklarında, utanma ve sıkılma belirtisi olarak parmak emme görülür.

16 Yatma zamanı çocuklar için oldukça streslidir. Bu yüzden parmak emme gibi yatma zamanı alışkanlıkları 2-6 yaş arası çocuklarda oldukça sık görülür. Çocuğun rahatlık ve güvenlik ihtiyacı sonucu olarak ortaya çıkabilir. Bebeklik döneminde memeden erken kesilme, biberon, yalancı meme kullanmama sonucu emme güdüsünün yeterince tatmin olamamasıyla oluşabilir. 5-6 yaşına geldiği halde parmak emmeye devam eden çocukların genellikle bebeklik çağlarından itibaren parmak emen çocuklar olduğu bulunmuş ve bu çocukların farkında olmadan bu harekete yöneldikleri gözlenmiştir. Parmak emme davranışı çoğunlukla yaşlarında kendiliğinden ortadan kalktığından anne babaların çok fazla endişelenmesine gerek yoktur. Ama bunu çok sık yapan çocuklarda damak anormallikleri ya da emilen parmakta biçim bozuklukları oluştuğu için müdahale gerekebilmektedir.

17 Sürekli parmak emme davranışı psikolojik sorun ve gerginliklerin bir sonucu olarak gelişebilir. Bazı çocuklar zorlukla karşılaştıkları durumlarda utanma ve sıkılma belirtisi olarak parmak emmektedirler. Alt ıslatmada olduğu gibi parmak emme davranışı da anne babanın ayrılması, sevilen birinin hastalanması ya da ölümü, ani bir korku gibi travmalar çocukta eski dönemlere gerileme ile parmak emmenin yeniden başlamasına neden olabilir. Bebeklikten sonra da devam eden ya da ileri yaşlarda tekrar başlayan parmak emme davranışı çocukların kendini güven ve rahatlık içinde hissetmesi ihtiyacından kaynaklanabilmektedir. Belirsiz bir durumda sıkıldıklarında ya da yorgun olduklarında çocukların kendilerini yatıştırmak için parmak emdikleri gözlenmektedir.

18 Kıskançlık korku, kaygı ve yalnızlık gibi duygusal sorunlar parmak emmeye yol açabilir. Yeni bir kardeşin olmasıyla parmak emme gibi bebeksi hareketlerle gerileme ve kaybedilen ilgiyi yeniden kazanma isteği ya da ailedeki huzursuzluk, geçimsizlik sonucu çocuğa yetersiz ilgi gösterilmesi davranışı başlatabilir. Çok fazla koruyucu kollayıcı ve çocuğa yaşından küçükmüş gibi muamelede bulunan anne babaların çocuklarında da bu türlü bir durum görülebilir. Bazı durumlarda evde canı sıkılan, yapacak ve ilgilenecek bir hobisi olmayan, genelde yalnız başına kalmak zorunda olan çocuklarda uyarı eksikliğine bağlı bu tür problemler artabilir veya yerleşebilir.

19 4 yaşındaki bir olgunun 24 aylık tedavi süreci

20

21 Fiziksel Tedaviler 1. Parmağa zararsız uyarıcıların sürülmesi 2. Eldiven takılması 3. Farklı bir nesneyi elinde tutması. Özellikle uyuyacağı zamanlarda bir oyuncağını emdiği parmağının eline vermek. 4. Parmağa aparey takılması 5. Dişlere ark denilen apareylerin takılması

22 Aile Tedavisi: Çocuğun parmak emme davranışında aile içindeki çatışmalar ya da aile içindeki dinamiklerin etkisi olduğu varsayımına dayanılarak aile ye bilgi ve eğitim verme, aile sisteminin araştırılması şeklinde verilen yardımdır. Davranışçı Tedavi: 1. Alternatif Tepki 2. Düzeltici ve önleyici tepki: Alternatif tepkinin parmak emme yerine kullanılmaya başlanması. 3. Bağlantılı Davranış: Parmak emme öncesi son davranışları belirlenir. Alternatif tepki önceki bağlantılı davranışı engellemesi sağlanır. 4. Kayıt: Aşamalar takip için kayıt edilir.

23 . TİKLER VE MASTÜRBASYON

24 Tikler, beden kaslarında istek dışı ve belli aralıklarla ortaya çıkan kasılmalardır.

25 TİKLERİN ÖZELLİKLERİ En sık motor tikler göz kırpma, kaş kaldırma, omuz ve baş oynatma, burun kıvırma şeklinde görülür. Vokal tikler ise basit boğaz temizleme sesinden değişik sesler çıkarma ve kötü sözler sarf etmeye kadar değişkenlik gösterebilir. Çocukta birden fazla tik de görülebilir. Tiklerin çoğu geçicidir. Çocukluk çağında başlayıp, ergenlik döneminde ortadan kalkarlar. Ancak yetişkinliğe kadar devam eden tikler de olabilir. Tourette bozukluğu olarak adlandırılan tik türünde hem motor hem de vokal tikler bir arada bulunur. Tikler, erkek çocuklarda daha çok görülür. Gelip geçici tiklerin oluşmasında çevresel etkenler ve stres daha ön planda iken motor tiklerde ve Tourette bozukluğunda daha çok genetik, nörobiyolojik- nörokimyasal ve çevresel faktörler ön plandadır.

26 Neler Yapılabilir? Tikler üzerinde duruldukça artış gösterir. Tiklerin çoğunun zaman içerisinde kendiliğinden kaybolduğu göz önüne alınırsa ailenin çocuğu desteklemesi ve rahatlatıcı bir tutum içerisinde olması önemlidir. Anne-babanın tikler konusunda bilinçli olmaları gerekir. Çocuğu sık sık uyarmak, ayıplamak, kızmak, yapmamaya zorlamak tikleri daha çok arttırır. Bu yüzden görmezlikten gelmeli, çocuğun dikkati başka bir yöne çekilmelidir. Onu meşgul olacağı başka bir alana yönlendirmelidir. Anne-baba çocuklarına karşı anlayışlı, sabırlı, doğru model olmalı ve kesinlikle fiziksel cezadan uzak kalmalıdır. Probleme neden olan faktörler ortaya çıkarılmalı ve iyileştirici önlemler alınmalıdır. Çocuklar alay edilmeye karşı da korunmalıdır. Alay edildikçe tiklerin görülme sıklığı artar. Eğitim ve doğrudan müdahale ile alaylar engellenebilir. Tiklerin tedavisinde destekleyici faaliyetler ve ilaç tedavisi yer almaktadır

27 MASTÜRBASYON

28 Bebeklik ve erken çocukluk çağlarında özellikle uykuya dalma ya da uyanma sırasında çocuğun cinsel organı ile oynayarak doyuma ulaşmasına mastürbasyon denir. Çocuk banyo ve tuvaletten sonra temizlenme sırasında cinsel organına olan temastan haz duyar ve bu hazzı yeniden yaşamak için mastürbasyona başvurabilir. Mastürbasyonun arada bir görülmesi, bir problem değildir. Aşırı olması ve süreklilik kazanması çocuğun önemli ruhsal gerilimlerin veya doyum ihtiyacının belirtisi kabul edilir.

29 Bazı çocuklar yere uzanıp ileri geri sürtünerek ya da büyük bir dolgu oyuncağının üzerine oturup sürtünerek, kendini uyarır. Nefes nefese kalır, terler ve cinsel doyum elde eder. Bu durumu gören anne panik içinde, çocuğa sert tepkiler gösterir. Gösterilen tepkilerin annenin bilinçli olmasıyla da çok önemli ilişkisi vardır. Anne kulaktan duyma bilgilerle çocuğunun ileride cinsellik meraklısı biri olacağından korkar. Çocuğu azarlar, döver, korkutur. Böylelikle çözeceğini düşündüğü problemi, çocuk gizli gizli yapmasına neden olarak artırır.

30 OLASI NEDENLERİ Yeni bir kardeşin doğumu ve ilgi azlığı gibi nedenlerde çocuk kendi kendini uyararak doyum sağlamaya çalışabilir. Kimi zaman da kaşıntıya yol açan genital rahatsızlıklar, çocuğun bu uyarıdan hoşlanıp devam etmesine neden olur. Çok sıkı pantolonlar da sürtünmeye neden olacağından mastürbasyon başlangıcı olabilir.

31 Neler Yapılabilir? Öncelikli olarak ailenin bu konuda doğru bilgilere sahip olması önemlidir. Çocuğun mastürbasyon yapması yetişkin mastürbasyonundan farklı olarak değerlendirilmelidir. Çocuğa bu davranışından dolayı, kendini suçlu hissettirecek baskılar uygulanmamalıdır. Bu, çocukta değersizlik ve nefret duyguları oluşturur. Bebeklik ve çocukluk döneminde çocuk yalnız bırakılmamalıdır (Özellikle uykuya dalarken ve uyanınca). Çocuk uykuya dalıncaya kadar yanında kalıp, yanında kitap okumak yararlı olacaktır. Çocuk tek başına televizyon izlerken, oyun oynarken ara sıra kontrol edilmeli, böyle bir davranış görülürse çok fazla tepki göstermeden dikkati başka bir yöne çekilmelidir. Çocuğun temizliğine, sağlık problemleri olup olmadığına dikkat etmek gerekir. Çocuğun sağlık problemi varsa mutlaka tedavi edilmelidir. Özetle söylemek gerekirse çocukta ara sıra görülen mastürbasyon davranış bozukluğu değildir. Ancak aşırı görülmeye başlamışsa, bu durumu görmezlikten gelmek de yanlıştır. Çözüm bulmak için bir uzmandan yardım alınmalıdır.

32 KAYNAK 1. Milli Eğitim Bakanlığı Mesleki Ve Teknik Eğitim Bireysel Öğrenme Materyali Ankara 2013 Resimler: Google görsellerden alınmıştır.