SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE ARTVİN 2013

Transkript

1 SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE ARTVİN 2013 SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE ARTVİN 2013 Kafkasör Yaylası TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

2 TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE ARTVİN 2013 TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

3 SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE 2013 ARTVİN İstatistiki veri ve bilgi istekleri için Bilgi Dağıtım Grubu Tel: + (312) Faks: + (312) Yayın istekleri için Döner Sermaye İşletmesi Tel: + (312) Faks: + (312) Yayın içeriğine yönelik sorularınız için TÜİK Trabzon Bölge Müdürlüğü Tel: + (462) Strl. Faks: + (462) İnternet E-posta bilgi@tuik.gov.tr Yayın No 4292 ISSN Bu yayınla ilgili ortaya çıkabilecek düzeltmeler Kurum web sayfasında verilecektir. Türkiye İstatistik Kurumu Yücetepe Mah. Necatibey Cad. No: Çankaya-ANKARA / TÜRKİYE Bu yayının 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu na göre her hakkı Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığına aittir. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından izinsiz çoğaltılamaz ve dağıtılamaz. ISBN Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara Tel: +(0312) * Faks: +(0312) Eylül 2014 MTB: Adet

4 Önsöz ÖNSÖZ t -ekonomik tiki m etmektedir. A i ve eksiklikleri tesp Artvin ilinin TR90 (Tr ) 2. Düzeyde bölge biriminin göstergelerine de yer verilmektedir.. Birol AYDEMİR Başkan III

5 İçindekiler İÇİNDEKİLER Sayfa Önsöz İçindekiler Aç klama Genel Bilgiler III V IX XI 1. Temel Göstergeler 1 İBBS 2. düzey (26 bölge) Grafik 1.1 Kişi baş na gayri safi katma değer, TÜFE-Bir önceki y l n ayn ay na göre değişim oran (%), Çal şan say lar n n Türkiye toplam içindeki pay, Maaş ve ücretlerin Türkiye toplam içindeki pay, Tablo 1.1 İBBS 2. düzey (26 bölge) kişi baş na gayri safi katma değer, İBBS 2. düzey (26 bölge) TÜFE göstergeleri İBBS 2. düzey (26 bölge) sanayi ve hizmetler sektörü göstergeleri, İBBS 3. düzey (81 il) Grafik 1.5 Nüfus, İl ve ilçe merkezleri, belde ve köyler nüfusunun toplam nüfus içindeki oran, Nüfus yoğunluğu, Y ll k nüfus art ş h z, Toplam yaş bağ ml l k oran, Net göç h z, Kaba evlenme h z, Kaba doğum h z, Bebek ölüm h z, İthalat, İhracat, Yüz bin kişi baş na düşen hastane yatak say s, Öğretmen baş na düşen öğrenci say s (ilkokul), 2013/' İlkokulda net okullaşma oran, 2013/' Ortaöğretimde (lise) net okullaşma oran, 2013/' Bitkisel üretim değeri, Canl hayvanlar değeri, İşsizlik oran, İstihdam oran, Kişi baş na toplam elektrik tüketimi, Belediyelerde kişi baş na temin edilen günlük su miktar, Bin kişi baş na otomobil say s, Onbin araç baş na kaza say s, Is tma sistemi kat kaloriferi olan hanehalk oran, Mutluluk düzeyi, Umut düzeyi, Tablo 1.4 İBBS 3. düzey (81 il) nüfus ve göç göstergeleri, İBBS 3. düzey (81 il) demografi göstergeleri, İBBS 3. düzey (81 il) d ş ticaret göstergeleri, İBBS 3. düzey (81 il) sağl k göstergeleri, İBBS 3. düzey (81 il) eğitim göstergeleri, 2013/' İBBS 3. düzey (81 il) tar m göstergeleri, İBBS 3. düzey (81 il) işgücü göstergeleri, İBBS 3. düzey (81 il) elektrik tüketim göstergeleri, V

6 İçindekiler Sayfa 1.12 İBBS 3. düzey (81 il) çevre göstergeleri, İBBS 3. düzey (81 il) ulaşt rma göstergeleri, İBBS 3. düzey (81 il) Nüfus ve Konut Araşt rmas göstergeleri, İBBS 3. düzey (81 il) konut sat ş göstergeleri, İBBS 3. düzey (81 il) mutluluk düzeyi, İBBS 3. düzey (81 il) umut düzeyi, Ekonomik ve Sosyal Yap 72 Tablo 2.1. Nüfus ve Demografi İl ve ilçe merkezleri ile belde ve köyler nüfusu, İlçe, belediye ve köy say s, Yaş grubu ve cinsiyete göre nüfus, Yasal medeni durum ve cinsiyete göre nüfus (15 ve daha yukar yaştaki nüfus), Okuma yazma durumu ve cinsiyete göre nüfus (6 ve daha yukar yaştaki nüfus), Bitirilen eğitim düzeyi ve cinsiyete göre nüfus (15 ve daha yukar yaştaki nüfus), İllerin ald ğ göç, verdiği göç, net göç ve net göç h z, Annenin yaş grubuna göre doğumlar, Cinsiyete göre doğumlar, Ortalama evlenme yaş ve ortalama ilk evlenme yaş, Yaş grubuna göre evlenmeler, Yaş grubuna göre boşanmalar, Evlilik süresine göre boşanmalar, Yaş grubuna göre ölümler, Daimi ikametgaha göre seçilmiş ölüm nedenlerinin dağ l m, Yaş grubu ve cinsiyete göre intiharlar, İlçelere göre il ve ilçe merkezleri ile belde ve köyler nüfusu, İlçe, yaş grubu ve cinsiyete göre nüfus, İlçe, okuma yazma durumu ve cinsiyete göre nüfus ( 6+ yaş ), İlçe, bitirilen eğitim düzeyi ve cinsiyete göre nüfus ( 15+ yaş ), İlçe, yasal medeni durum ve cinsiyete göre nüfus (15+ yaş), İlçelere göre ortalama hanehalk büyüklüğü, İkamet edilen ilçeye göre nüfusa kay tl olunan il, İlçe ve cinsiyete göre doğumlar, İlçe, cinsiyet ve yaş grubuna göre evlenmeler, İlçe ve cinsiyete göre ölümler, İlçe, cinsiyet ve yaş grubuna göre ölümler, İlçe ve cinsiyete göre intiharlar, Milli Gelir Cari fiyatlarla bölgesel gayrisafi katma değer (iktisadi faaliyet kollar na göre temel fiyatlarla), Fiyat ve Endeksler Tüketici fiyatlar değişim oranlar (2003=100), D ş Ticaret Ekonomik faaliyetlere göre ihracat (ISIC Rev.3), Ekonomik faaliyetlere göre ithalat (ISIC Rev.3), İş İstatistikleri İş kay tlar na göre girişim say lar, Mali arac kuruluş istatistikleri, İnşaat Kullanma amac na göre yap lacak yeni ve ilave yap lar, (Yap ruhsatlar na göre), Kullanma amac na göre tamamen veya k smen biten yeni ve ilave yap lar, (Yap kullanma izin belgelerine göre), VI

7 İçindekiler Sayfa 2.7. Enerji Kullan m yerlerine göre elektrik tüketimi, Ulaşt rma Motorlu kara taş tlar, Y l içinde devri yap lan motorlu kara taş t say s, Trafik kazalar, Yol uzunluklar, Kullan lan yak t türüne göre motorlu kara taş t say s, Hava meydanlar nda iniş-kalk ş yapan uçak say s ile iç ve d ş hatlarda taş ma, Eğitim Eğitim seviyesine göre okul, öğretmen ve öğrenci say lar, 2009/' /' Öğretmen baş na düşen öğrenci say lar, 2009/' /' Yükseköğretim kurumlar nda kendi biriminde görevli öğretim eleman say s, 2008/' /' Yükseköğretim kurumlar nda önlisans ve lisans düzeyinde öğrenci say lar, 2008/' /' Sağl k Hastane ve yatak say s, Sağl k personeli say s, İşgücü Kurumsal olmayan nüfusun y llara göre işgücü durumu (15+ yaş), İstihdam edilenlerin sektörel dağ l m (15+ yaş), İş arama süresine göre işsizler (15+ yaş), Eğitim durumuna göre işgücü, işsiz, istihdam durumu (15+ yaş), İstihdam edilenlerin y llara göre işteki durumu (15+ yaş), İşgücüne dahil olmayanlar n y llara göre işgücüne dahil olmama nedenleri (15+ yaş), Tar m Tar m alan kullan m, Tah llar ve diğer bitkisel ürünlerin hasat edilen alan, Tah llar ve diğer bitkisel ürünlerin üretim miktarlar, Sebzelerin üretim miktarlar, Meyvelerin üretim miktarlar, Seçilmiş ürünlerde örtü alt sebze ve meyve üretim miktarlar, Niteliklerine göre örtü alt tar m alanlar, Organik bitkisel üretim (geçiş süreci dahil), Canl hayvanlar, Süt ve bal üretimi, Tar msal üretim değeri, Seçilmiş tar msal alet ve makine say s, İlçelere göre tar m alan kullan m, İlçelere göre seçilmiş tah l ve diğer bitkisel ürünlerin üretimi, İlçelere göre seçilmiş sebze ürünleri üretimi, İlçelere göre seçilmiş meyve ürünleri üretimi, İlçelere göre seçilmiş örtüalt ürünlerin üretimi, İlçelere ve niteliklerine göre örtüalt tar m alanlar, İlçelere göre seçilmiş tar msal alet ve makineler, İlçelere göre hayvansal üretim, VII

8 İçindekiler Sayfa Çevre Belediye su istatistikleri, Belediye at ksu istatistikleri, Belediye at k istatistikleri, Belediyelerin çevresel harcamalar, İçme ve kullanma suyu şebekesi ve ar tma tesisi ile hizmet verilen belediye say s ve nüfusu, Kaynaklar na göre belediyeler taraf ndan içme ve kullanma suyu şebekesi ile dağ t lmak üzere çekilen su miktar, Belediyelerin içme ve kullanma suyu ar tma tesisi mevcut durumu, Kanalizasyon şebekesi ve ar tma tesisi ile hizmet verilen belediye say lar ve nüfusu, Al c ortamlar na göre kanalizasyon şebekesinden deşarj edilen at ksu miktar, At ksu ar tma tesisleri, Bertaraf yöntemine göre belediye at k miktar, İlçelere göre belediyelerin çevresel harcamalar, Turizm Giriş, ç k ş kap lar n n bağl olduğu il ve ulaş m yoluna göre giriş ve ç k ş yapan vatandaşlar, Giriş, ç k ş kap lar n n bağl olduğu il ve ulaş m yoluna göre giriş ve ç k ş yapan yabanc lar, Kültür Halk kütüphanesi, kitap ve yararlanma say s, Sinema salonu, gösteri ve seyirci say s, Tiyatro salonu, gösteri ve seyirci say s, 2007/' /' Seçim Milletvekili genel seçimi, seçmen ve oy bilgileri, Yaş ve cinsiyete göre seçmen profili, İlçelere göre milletvekili genel seçimi sonucu, Adalet Türlerine göre ceza infaz kurumu say s, Suçun işlendiği yerleşim yeri ve eğitim durumuna göre ceza infaz kurumuna giren hükümlüler, Suçun işlendiği yerleşim yeri ve suç türüne göre ceza infaz kurumuna giren hükümlüler, Geliş nedenine göre güvenlik birimine gelen veya getirilen çocuklar, İsnat edilen suç türüne göre güvenlik birimine gelen veya getirilen çocuklar, Hanehalk Tüketim Harcamalar Harcama türlerine göre hanehalk tüketim harcamas n n dağ l m, Ek 1. Veri kaynaklar İlgili bilgilere ulaşmak için 165 VIII

9 Açıklama 1. Giriş AÇIKLAMA Bölgesel düzeyde kullan c talebi dikkate al narak seçilen belirli değişken ve göstergelerden oluşan bu çal şma, kullan c lar n bölgesel veriye daha kolay ulaşabilmesi amac yla haz rlanm şt r. Ayr ca grafiklerle verinin daha kolay anlaş labilmesi amaçlanm şt r. 2. Kapsam En fazla mevcut son beş referans dönem verileri içerilmektedir. TR90 2. Düzey bölgesi (Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane) ve TR Düzey ili olan Artvin in yan nda, İBBS 2. Düzey (26 bölge) ve İBBS 3. Düzey (81 il) göstergeleri kapsanmaktad r. Verilerin son güncelleme tarihi 01/07/2014 tür. 3. Veri Kaynaklar Verilerin önemli bir k sm Türkiye İstatistik Kurumunun çal şmalar ya da ilgili kurumlarla yap lan işbirliği ile elde edilmiştir. Bir bölümü ise ilgili kurumlar n yay nlar ndan olduğu gibi al nm şt r. İlk k s mda bu verilerden yararlan larak göstergeler hesaplanm şt r. 4. S n flamalar Bölgesel istatistiklerin toplanmas, geliştirilmesi, bölgelerin sosyo-ekonomik analizlerinin yap lmas, bölgesel politikalar n belirlenmesi ve Avrupa Birliği Bölgesel İstatistik Sistemi ne uygun, karş laşt r labilir istatistiki veri taban oluşturulmas amac yla ülke çap nda İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas tan mlanm şt r. Bu s n flamada iller 3. Düzey olarak tan mlanm ş; ekonomik, sosyal ve coğrafi yönden benzerlik gösteren komşu iller ise bölgesel kalk nma planlar ve nüfus büyüklükleri de dikkate al narak 1. Düzey ve 2. Düzey olarak grupland r lmak suretiyle hiyerarşik İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas yap lm şt r. Buna göre: 1. Düzey: 2. Düzey Bölge Birimlerinin grupland r lmas sonucu tan mlanm ş olup, 12 adettir. 2. Düzey: 3. Düzeydeki komşu illerin grupland r lmas sonucu tan mlanm ş olup, 26 adettir. 3. Düzey: İl düzeyinde 81 adet İstatistiki Bölge Birimi yer almaktad r. Her il bir İstatistiki Bölge Birimini tan mlamaktad r. S n flamaya ilişkin ayr nt l bilgi İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas tablosunda verilmektedir. Simge ve K saltmalar... Bilgi elde edilememiştir - Bilgi yoktur * Bilgi geçicidir c Gizli veri 0 Kullan lan birimin yar s ndan azd r TL Türk Liras $ ABD Dolar İBBS İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas TÜFE Tüketici Fiyat Endeksi GSKD Gayri Safi Katma Değer 2012/ 13 01/10/2012 ile 31/09/2013 aras ndaki öğrenim dönemi 2010/ da başlayan ve 2011 de biten tiyatro sezon y l NACE Rev.2 Avrupa Topluluğu nda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki S n flamas ISIC Rev.3 Tüm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararas Standart Sanayi S n flamas CPA Faaliyetlere Göre Ürünlerin İstatistiki S n flamas MWh watt saate eşdeğer enerji birimi KWh watt saate eşdeğer enerji birimi IX

10 Açıklama 1. Düzey 2. Düzey 3. Düzey 1. Düzey 2. Düzey 3. Düzey TR1 TR10 TR100 (Zonguldak, TR811 Zonguldak TR211 TR81 Karabük, TR812 Karabük TR21 Edirne, TR212 Edirne TR813 TR2 TR213 (Kastamonu, TR821 Kastamonu Marmara TR221 TR82 TR822 TR22 Çanakkale ) TR222 Çanakkale TR8 Karadeniz Sinop) TR823 Sinop TR31 TR310 (Samsun, TR831 Samsun TR321 Tokat, TR832 Tokat TR32 Denizli, TR322 Denizli TR83 Çorum, TR833 Çorum TR323 Amasya) TR834 Amasya TR3 Ege (Manisa, TR331 Manisa (Trabzon TR901 Trabzon Afyonkarahisar, TR332 Afyonkarahisar Ordu, TR902 Ordu TR33 Kütahya, TR333 Kütahya Giresun, TR903 Giresun TR334 TR9 Karadeniz TR90 Rize, TR904 Rize (Bursa, TR411 Bursa Artvin, TR905 Artvin TR41 TR412 TR906 Bilecik ) TR413 Bilecik (Erzurum, TRA11 Erzurum ( Kocaeli, TR421 Kocaeli TRA1 Erzincan, TRA12 Erzincan TR4 Marmara Sakarya, TR422 Sakarya Bayburt ) TRA13 Bayburt TR42 Düzce TR423 Düzce TRA TRA21 Bolu, TR424 Bolu Anadolu Kars, TRA22 Kars Yalova ) TR425 Yalova TRA2 TRA23 TR51 ( Ankara) TR510 Ankara Ardahan ) TRA24 Ardahan TR5 Anadolu ( Konya, TR521 Konya (Malatya, TRB11 Malatya TR52 Karaman) TR522 Karaman TRB12 TRB1 ( Antalya, TR611 Antalya Bingöl, TRB13 Bingöl TR61 Isparta, TR612 Isparta Tunceli ) TRB14 Tunceli TRB Burdur) TR613 Burdur Anadolu (Van, TRB21 Van TR62 (Adana, TR621 Adana TRB22 TR6 Akdeniz Mersin) TR622 Mersin TRB2 Bitlis, TRB23 Bitlis TR63 (Hatay, TR631 Hatay Hakkari ) TRB24 Hakkari TR632 (Gaziantep, TRC11 Gaziantep Osmaniye) TR633 Osmaniye TRC1 TRC12 TR71 TR711 Kilis ) TRC13 Kilis Aksaray, TR712 Aksaray TRC21 TR713 TRC TRC2 TRC22 Orta TR714 Anadolu (Mardin, TRC31 Mardin TR7 Anadolu TR715 Batman, TRC32 Batman TR72 (Kayseri, TR721 Kayseri TRC3 TRC33 Sivas, TR722 Sivas Siirt) TRC34 Siirt Yozgat) TR723 Yozgat Toplam X

11 Genel Bilgiler GENEL BİLGİLER Tarihçe Artvin e egemen ilk Kavim Türklerin atalar olarak kabul gören Hurrilerdir. MÖ 2000 tarihinden başlayarak Hurriler Artvin ve çevresinde site devletleri kurmuşlard r. Hitit kral II. Murşit MÖ 1360 ten itibaren 20 y l sürdüğü seferler ile Artvin i ele geçirmiştir. Hurrilerin soyundan gelen Urartular, başkenti Van olan, geliri tar m-hayvanc l k-ticarete dayal Doğu Anadolu merkezli bir devlet kurmuşlard r. Kuzey s n rlar n Artvin e kadar genişlettiler. Ancak doğudan büyük göçlerle gelen İskitler in bask s na dayanamad lar ve y k ld lar. Artvin bu kez Kafkasya merkezli İskit devletinin bat s n r nda yer ald. Eski Yunan tarihçisi Heredot un İskit diye nitelendirdiği bu devlet çağ n n öncüsüydü. Tekerleği icat eden, at evcilleştiren, tarihte ilk beyin ameliyat n gerçekleştiren İskitler, Artvin i ele geçirerek bu alan askeri üs olarak kullanmaya başlam şlard r. İskitler sonras Arsaklar ad verilen sülale Artvin e egemen oldu. Şamanist dini öğretiye inanan bu sülale MS 350 li y llarda Bizans etkisinde kalarak İsevi dini kabul ettiler. Daha sonra da Bizans n tahakkümü alt na girdiler. 575 y l nda İran Kral I. Darivs Bizans a sald r nca bundan istifade eden Hazar Türkleri (11) Çoruh boylar na egemen oldular. Hz. Osman döneminde İslam ordular kumandan Mesleme Oğlu Habib Bizans yenerek Şavşat- Ardanuç-Artvin i ele geçirdi. Hazar denizine ilerlemek istese de Museviyeti kabul eden Hazarlar taraf ndan durduruldular. Emeviler döneminde Hazarlar ile birleşen Artvin halk İslam ordular na karş direndi. 786 da Abbasi Halifesi Harun Reşit Çoruh bölgesini başkenti Bağdat a bağlad Artvin Bagratlar ve Sac adl Abbasilere bağl iki beylik kuruldu. Sac emirliği y k l nca Artvin tekrar Bizans n eline geçti. Bu esnada İran Merkezli kurulan Selçuklu Devleti nin reisi Tuğrul Bey Anadolu nun keşfi için 1018 de kardeşi Çağr Bey i bat ya gönderdi Dandanakan Savaş nda Gaznelileri yenip devlet statüsüne ç kan Selçuklular 1048 Pasinler Savaş ile Artvin s n r na kadar geldiler. Alparslan 1064 te Gürcistan seferine ç karak Çoruh boylar n ele geçirir. Alparslan n ölümü üzerine Bizans tan yard m alan Gürcü Kral Gorgi Artvin i tekrar ele geçirdi. Fakat 1081 de Melikşah a yenilince Melikşah n desteği ile Çoruh u da içine alan Erzurum-Bayburt Kars merkezli Saltukoğlu beyliği kuruldu. Türk nüfusunun Artvin e yay lmas h zland. Büyük Selçuklu Devletinin y k l ş sonras Artvin Azerbaycan merkezli İldenizoğlu Atabeyliğine bağland te Kubilay Artvin i ele geçirerek bu yöreyi İlhanl topraklar na katt te K pçak Türkü olan Sark ise bu yörede Ç ld r Atabeyliğini kurdu y llar aras nda Akkoyunlu hükümdar Uzun Hasan Çoruh boylar na üç sefer düzenlese de Osmanl hükümdar II. Mehmed e Otlukbeli Savaş nda yenilince zay flama sürecine girerek 1502 de Safevilerin eline geçmiştir ve aras Rusya-Ermeni-İngiliz-Gürcü idaresinde kalan Artvin-Borçka-Şavşat kazalar 7 Mart 1921 den itibaren 4 ay kadar Ardahan kazas na bağlanm şt r. Yeni Türk devletinin ilk Anayasas olan 20 Ocak 1921 tarihli Teşkilat- Esasiye de 24 Nisan 1924 te yap lan değişikler ile Liva- Sancak teşkilat kald r l nca Artvin vilayet haline geldi Haziran nda 877 say l kanunla Yusufeli kazas Erzurum vilayetinden al narak Artvin e bağland de 1282 say l kanunla Borçka kazas nahiye haline getirilerek Artvin e bağland. Dokuz y l Artvin vilayeti teşkilat ile yönetilen bu yerler 1 Haziran 1933 te 2197 say l kanunun ikinci maddesine göre merkezi Rize olmak üzere Artvin ve Rize birleştirilerek Çoruh vilayeti teşkil edilmiştir. Arazi şartlar n n zorluğu, Artvin ve çevresinin vilayet merkezine olan uzakl ğ bir tak m sorunlara yol açm şt r. Dönemin Başbakan İsmet İNÖNÜ nün 25 Temmuz 1935 tarihindeki Artvin i ziyaretinde durum kendisine iletilmiştir. Bunun üzerine hükümet 4 Kas m 1936 da kabul edilen 2885 say l kanun ile merkezi Rize olan Çoruh vilayeti kald r ld. Artvin XI

12 Genel Bilgiler Merkez, Hopa, Borçka, Şavşat kazalar ile evvelce Erzurum a verilmiş Yusufeli kazas n da alarak Artvin olan Çoruh ili teşkilat kabul edildi. Coğrafi Durum Karadeniz Bölgesinin Doğu Karadeniz Bölümünde, Doğu Karadeniz Dağlar üzerinde yer alan Artvin İli'nin doğusunda Ardahan, güneyinde Erzurum, bat s nda Rize, kuzeybat s nda Karadeniz, kuzeyinde Gürcistan Cumhuriyeti bulunmaktad r. İlin yüzölçümü kilometrekaredir. Artvin, arazi bak m ndan genel olarak dağ n kt r. İlin Arhavi ve Hopa ilçeleri, Karadeniz ile denize paralel uzanan Doğu Karadeniz Dağlar aras nda kalan dar bir düzlük alan üzerine kuruludur. İlin Karadeniz e olan k y uzunluğu 34 kilometredir. K y dan iç bölgelere doğru gidildiğinde arazinin birden yükseldiği görülür. Artvin'de, ova olarak nitelendirilebilecek alanlar, Arhavi ve Hopa k y şeridindeki alüvyal düzlükler d ş nda mevcut değildir. İl s n rlar içinde 30'a yak n akarsu vard r. Bunlardan Karadeniz e dökülenler hariç diğerleri Çoruh Nehri nin kollar d r. İlin muhtelif yerlerinde çok say da doğal göl vard r. Bunlardan; Şavşat ve Borçka ilçelerinde bulunanlar doğal güzellik ve turizm aç s ndan en önemlileridir. Dağlar: Karadeniz k y s na paralel olarak uzanan Doğu Karadeniz Dağlar n n il s n rlar içindeki uzant lar ; Kaçkar, Alt parmak, Kükürtlü, İskaristi Dağlar ad yla s n ra kadar uzanmaktad r. Bu dağ s ras n n üzerinde çok say da dağ ve yüksek tepeler yer al r. Karadeniz k y s n takip ederek bat dan doğuya doğru iki s ra halinde uzanan 3937 m. Yüksekliğindeki Kaçkar Dağ Karadeniz Dağlar n n en yüksek noktas n oluşturur. Bu dağ n su bölüm çizgileri; Artvin, Rize, Erzurum il s n rlar n belirler. Şavşat ve Borçka ilçeleri aras nda yer alan, Çoruh ve Berta vadileri ile Gürcistan s n r na kadar uzanan Karçal Dağ 3428 m. yüksekliği ile ilin diğer önemli bir dağ d r. Artvin'in diğer önemli dağlar ve yükseltileri şöyledir; Kaçkar dağ m., Mihrap dağ m., Karçal dağ m., Sahara dağ m., Kükürttepe dağ m., Karyan dağ m., Arsiyan dağ m., Kara dağ m., Çad rdağ m., Büyük Yurt dağ m., Kürdevan dağ m., Genya dağ m., Kartal dağ m. Yaylalar: İl topraklar n n yaklaş k % 51 ini kaplar. Artvin in başl ca yaylalar ; Yusufeli, Zeytinlik ve Ortaköy Derelerinin oluşturduğu çizginin güneydoğusundaki bölgede bulunan Meşeli, Kurudere, Düzenli, Kireçli, Y ğ l, Kapik, Irmaklar, Bülbülan, Çaml ca, Hanl köy, Ball ve Yoncal yaylalar, 2. Muratl - Borçka, Artvin-Ortaköy Deresi ile Gürcistan aras nda kalan bölgedeki, Taşköprü, Meydanc k, M s rl, Oba, yaylalar, 3. Merkez ilçe - Zeytinlik - Yusufeli ilçesi çizgisinin kuzey ve kuzeybat s nda kalan bölgedeki Keşoğlu, Çaml k, Mağara, İnekli, Kocakar l, Dikme ve Taşk nl k yaylalar say labilir. Vadiler: Artvin ili yüzey şekilleri, genellikle yeralt k r lmalar ve volkanik faaliyetler sonucunda meydana gelmiştir. Vadilerin bir bölümü ise bu tektonik k r lmalar sonucunda meydana gelen fay ve çizgilerine uyarak oluşmuş dağ s ralar n birbirinden ay ran, dağlara paralel çizgiler halindedir. İlde bulunan başl ca vadiler; a) Çoruh Vadisi: Çoruh rmağ n n il s n r na girdiği yerden başlay p Muratl Bucağ nda il s n r n terk ettiği yere kadar uzanan 150 km uzunluğunda bir vadidir. Genellikle çok dar ve derin V ve U şeklinde boğazlar halinde uzan r. Zeytinlik Yusufeli ve Zeytinlik Muratl aras olmak üzere iki bölümden meydana gelir. b) Ardanuç Dere si Vadileri: Vadi taban Ardanuç ilçesinde nispeten geniştir. İlçe merkezinin 7 km kuzeybat s nda bulunan Cehennem deresi tipik bir kanyon vadidir. 500 m uzunluğunda 70 m. genişliğinde ve 6 m derinliğindedir. Ardanuç suyuna aç l r. Dünyada say l kanyon vadileri aras nda yer al r. XII

13 Genel Bilgiler c) Ortaköy Vadisi: Şavşat ilçesinin sular n boşaltan irili ufakl çaylar n meydana getirmiş olduğu bu vadi zengin bitki örtüsüyle kapl d r. d) Alt parmak Vadisi: Barhal deresini takip eder. En geniş yeri 3 m dir. e) Murgul Vadisi: Murgul deresinin meydana getirdiği bu vadinin taban diğer vadi tabanlar na göre daha geniştir. Akarsular-Göller: İl s n rlar içinde 30'a yak n akarsu vard r. Bunlardan Karadeniz'e dökülenler hariç, diğerleri Çoruh Nehrinin kollar d r. Karadeniz Havzas 'n n belli başl akarsular ndan olan Çoruh, ilimizin en büyük akarsuyudur. Çoruh Nehrinin uzunluğu 376 km olup, 354 km'si yurdumuz s n rlar içindedir. Nehrin il s n rlar içindeki uzunluğu ise 150 km'dir. Çoruh'un maksimum debisi Artvin merkezine 2 km uzakl kta yap m süren Deriner Baraj yerinde 1264 m³ /sn, minimum debisi ise 31.4 m³ /sn'dir. İl s n rlar içinde moren, sirk, krater oluşumlu göller de mevcuttur. İki tane de (Muratl ve Borçka) baraj gölü mevcuttur. Yeralt Zenginlikleri: MTA ve özel kuruluşlar n bugüne kadar Artvin il s n rlar içinde yapm ş olduklar çeşitli jeoloji ve madencilik çal şmalar sonucunda kayda değer 44 adet bak r-kurşun-çinko, 1 adet demir, 17 adet manganez, 5 adet bak r-molibden ve 5 adet alt n yatak ve zuhuru olmak üzere toplam 72 adet metalik maden yatak ve zuhuru belirlenmiştir. Artvin ili endüstriyel hammadde aç s ndan önemli bir potansiyele sahip değildir. Sadece çimento ve kireç hammaddesi olarak kireçtaş ile granit-mermer yatak ve zuhurlar önemli rezervler oluştururlar. İdari ve Sosyo-Ekonomik Durum İdari yap : Artvin de merkez ilçe dahil 8 ilçe, 9 belediye ve 317 köy bulunmaktad r. Nüfus: Artvin ilinin nüfusu, 2013 Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi sonuçlar na göre dür. Alan: Doğu Karadeniz bölgesinde yer alan Artvin in yüzölçümü kilometrekare olup Türkiye yüzölçümünün % 0,9 una denk gelmektedir. İlçeler: Nüfus bak m ndan en büyük ilçeleri s ras yla Hopa, Borçka ve Yusufeli dir. Yüzölçümü bak m ndan en büyük ilçesi Yusufeli, nüfus bak m ndan en küçük ilçesi ise Murgul dur. İlin öne ç kan özellikleri Ekonomik: Artvin de tar m geleneksel anlamda yap lmaktad r. Makineli tar m yok denecek kadar azd r. Bitkisel üretim çoğunlukla Çoruh nehri ve kollar n n oluşturmuş olduğu vadi taban nda bulunan tar msal arazilerde yap lmaktad r. Tar msal işletmeler küçük aile işletmelerinden oluşmaktad r, bu nedenle gübre ve zirai ilaç kullan m yok denecek kadar azd r. Özellikle Çoruh vadisi boyunca kurulan ve Yusufeli ilçesinde yoğunlaşan örtü alt sebze yetiştiriciliğinde domates, h yar, patl can, kavun, spanak, marul, maydanoz gibi ürünler üretilmektedir. Artvin ilinin işsizlik oran 2013 y l için %7,1, işgücüne kat lma oran %50,7 ve istihdam oran %47,1 dir. Artvin ili şehirleşme oran, kişi baş na gayri safi yurtiçi has la, sanayi iş kolunda çal şanlar n toplam istihdama oran bak m ndan Türkiye ortalamalar n n alt ndad r. Tar m kolunda çal şanlar n toplam istihdama oran ise Türkiye ortalamalar n n üstündedir y l nda Artvin ilinde toplam tar msal alan ha d r. Bu alan n hektar uzun ömürlü bitkiler alan, geri kalan ise toplam işlenen tar m alan d r. XIII

14 Genel Bilgiler Artvin kültürel ve sosyal yönden gelişmiş olmas na karş n, sanayide hedeflerini bütünüyle gerçekleştirememiştir. İlin ekonomisi halen tar m ve hayvanc l ğa dayanmaktad r. Genel olarak il topraklar nda endüstriyel bitkiler ve hububat üretimi yap lmakla birlikte, baklagiller ve çeşitli sebze üretimi de yayg nd r. Üretilen başl ca ürünler çay, f nd k, fasulye, patates, yem bitkisi, üzüm, m s r ve çeşitli meyveler. Karadeniz'e k y s olan Arhavi ve Hopa'da deniz bal kç l ğ n n önemli yeri bulunmaktad r. Bilhassa kültür bal kç l ğ ve ar c l kta bir hayli mesafe al nm şt r. Sosyal: İl ve ilçe merkez nüfusunun toplam nüfusa oran %55,7'dir. Nüfusun kişisi şehirlerde yaşarken, kişisi bucak ve köylerde yaşamaktad r. İl merkezi nüfusu dir. Artvin ilinde 2013 y l nda il nüfusunun %33,4 ü 25 yaş n alt ndad r yaş aras nüfus toplam nüfusun %52,6 s n, 65 yaş üstü nüfus toplam nüfusun %14 ünü oluşturmaktad r. Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi verilerine göre ilin kilometrekareye 23 kişi olan nüfus yoğunluğu, 100 olan ülke nüfus yoğunluğunun oldukça alt ndad r. Artvin ili 2013 y l y ll k nüfus art ş h z 13,4 dür. Ayn y lda 6 yaş üzeri nüfus için okuryazarl k oran %95,97 dir y llar için Artvin ilinin net göç h z 8,4 dür. Kültürel: Artvin 5000 y ll k bir tarihi birikime sahiptir. Yöre de yaşam ş medeniyetlerin izleri olan manast rlar, kiliseler, kaleler, camiler, köprüler, konaklar olmak üzere çok say da tarihi eser bulunmaktad r. Günümüzde de bütün görkemiyle ayakta duran bu tarihi eserler ülke ve dünya turizmi için önemli yap lard r. Artvin, ahşap ve taş mimarinin en güzel örneklerine rastlanan, yöresel müzik ve danslar n n izleyen dinleyen herkesçe begenildiği, mutfak kültürü zengin olan, başta ahşap işleri olmak üzere el sanatlar n n ileri örneklerinin üretildiği yörelerden biridir. Artvin, değişik yükseltilerle örülü dağlar, doğal ormanlar, an t ağaçlar, yüksek dağlar nda buzul gölleri karagölleri, kanyonlar n n yan nda; köyleri, mezralar ve yaylaiar ile çok özel bir coğrafi karakter taş maktad r. Yörede bulunan Milli Parklar ve Tabiat Koruma Alanlar da ilin doğa turizmi için bir rezerv olduğunu göstermektedir. Kaçkar, Alt parmak ve Karçal Dağlar nda yap lan dağ t rman şlar ; yörenin değişik yerlerinde, doğal güzellikler içinde bulunan trekking parkurlar nda yap lan yürüyüşler; Çoruh Nehri ve Barhal Çay nda yap lan başta rafting olmak üzere akarsu sporiar ; ilin sportif amaçl turizm potansiyelini ortaya koymaktad r. Ayr ca yaban hayat n n zengin olmas da av turizmini olanakl k lmaktad r. Doğa koruma felsefesi içinde gelişmiş olan eko-turizm, tüm dünyada uluslararas kampanyalarla yürütülmektedir. Dünyada mükemmel korunmuş 300 noktadan biri de Artvin s n rlar içinde (MACAHEL) bulunmaktad r. XIV

15 Temel Göstergeler 1. TEMEL GÖSTERGELER iklikleri içermektedir. P n+t = P n * e rt Burada; P n P n+t e r t : n hesaplanabilmektedir: Örnek: = (LN(2013 ADNKS nüfusu / = (LN( / )/(1))*1 000 = 13,7 Net göç: 1

16 Temel Göstergeler Net göç h z : Göç edebilecek her bin kişi için net göç say s d r. m (.i-i.) = [(M.i -M i. )/(P i,t+n -0,5*(M.i -M i. ))]*k m (.i-i.) : Net göç h z M.i : Ald ğ göç M i. : Verdiği göç M.i - M i. : Net göç P i,t+n : i'nin t+n zamandaki daimi ikametgah nüfusu i : Göçün incelendiği alan k : Sabit say (k=1 000) Örneğin; Artvin ilinin, döneminde ald ğ göç , verdiği göç 8 644, toplam nüfus dür dönemine ilişkin net göç h z n hesaplamak için; m (Artvin) = [( )/( ,5*( ))]*1 000 m (Artvin) = 8,36 olarak bulunur. Yaş: Kişinin bitirmiş (tamamlam ş) olduğu yaşt r. Daha önceki y llarda, kişilerin bitirmiş olduğu yaş bilgisi bir y l 365 gün olarak dikkate al narak hesaplanm şt r ADNKS yaş hesab nda ise, önceki y llardan farkl olarak art k y llar göz önünde bulundurulmuştur. Art k y l, Miladi takvimde 366 gün olan, yani diğer y llara göre bir gün uzun olan y llara verilen add r. Bu fazladan gün 29 Şubat olarak dört y lda bir uygulan r. Cinsiyet oran : Her 100 kad n için erkek say s d r. Cinsiyet oran = (P E /P K )*100 P E : Erkek nüfus P K : Kad n nüfus Toplam yaş bağ ml l k oran : yaş grubundaki her 100 kişi için 0-14 ve 65 ve daha yukar yaş gruplar ndaki kişi say s d r. (0-14 yaştaki nüfus)+(65 ve daha yukar yaş grubundaki nüfus) Toplam yaş bağ ml l k oran = * 100 (15-64) yaştaki nüfus Brüt okullaşma oran : İlgili öğrenim türündeki tüm öğrencilerin, ait olduğu öğrenim türündeki teorik yaş grubunda bulunan toplam nüfusa bölünmesi ile elde edilir. A: Toplam öğrenci say s B: Teorik yaş grubundaki toplam nüfus A Brüt okullaşma oran = x 100 B Net okullaşma oran : İlgili öğrenim türündeki teorik yaş grubunda bulunan öğrencilerin, ait olduğu öğrenim türündeki teorik yaş grubunda bulunan toplam nüfusa bölünmesi ile elde edilir. A: Teorik yaş grubundaki öğrenci say s B: Teorik yaş grubundaki toplam nüfus A Net okullaşma oran = x 100 B 2

17 Temel Göstergeler KEH E N 1000 KBH B N 1000 Y N N y i 1i y i KDH D N 1000 D Di TDH 5 i N i 3

18 Temel Göstergeler D i N i KÖH Ö 1000 N BÖ BÖH 1000 D bölgedeki ekonomik faaliyetleri sonucunda üre - ortalama dolar kuruna bölünmesi ile dola Yerel birim: birimdir. o 4

19 Temel Göstergeler Maddi Referans dönemi süresince tüm maddi mallara (arazi, makine ve Karayolu üzerinde hareket halinde olan bir veya içme ve kullanma suyu Toplam çekilen içme 3 ve kullanma ile hizmet verilen belediye nüfusu ise, =[ (m 3 *1000 (litre/m 3 ) / (litre/gün) = [ (litre/gün) / = 150 -gün Nüfus ve 2011 tarihini referans gün kabul ederek, 3 Ekim- Nüfus ve Bina: Bir veya birden fazla 5

20 Temel Göstergeler Bina kat s Konut: Borulu su sistemi: Tuvalet: yerdir. Banyo: rdir. Mutluluk: Memnuniyet: Umut düzeyi: 6