AVRUPA-TURKiYE iliskileri SOYSAL DAVASI VE VIZESIZAVRUPA: BELGELER

Transkript

1

2

3 AVRUPA-TURKiYE iliskileri SOYSAL DAVASI VE VIZESIZAVRUPA: BELGELER 177

4 EKI 19 SUBAT 2009, C-228/06 SAVILl ATAD/ABAD'IN SOYSALI SAVATLI DAVASI KARARI MAHKEME KARARI (Birinci Mahkeme) (AET-Tiirkiye Ortakhk An1a$maSI Hizmet Sunma Serbestisi Bir Dye Devlet Topragma Giri~te Vize Zorunlulugu) Mehmet Soysal, ibrahim Savatb, adma Birle~ik Almanya Cumhuriyeti aleyhine a<;ilan, 30 Mart 2006 tarihinde aldlgl karar ile AT Madde 234 kapsammda on karar i<;in Oberverwaltungsgericht Berlin-Brandenburg (Almanya) tarafmdan Mahkeme'ye (Avrupa Topluluklan Adalet Divam) gonderilen ve Mahkeme'ye 19 Mayls 2006 tarihinde ula~an, Bundesagentur fur Arbeit'm katillmct taraf oldugu, C-228/06 sayth davada, Mahkeme B~kam P. Jann, ve Yargw1ar M. llesic, A. Tizzano, A. Borg Barthet ile J.- J. Kasel (Raportor), Genel Vekil: M. Poiares Maduro, Sicil Memuru: K. Sztranc-Slawiczek, idaresinde olu~an MAHKEME (Birinci Mahkeme), YaZlh prosediirii ve 8 Ekim 2008 tarihinde geryekle$en celseyi de dikkate alarak, Soysal ve Savatli adma, Avukat R. Gutmann tarafmdan, Alman HOkOmeti adma, temsilciler slfatiyla M. Lumma ve J. Moller tarafmdan, Danimarka HOkiimeti adma, Temsilci slfatiyla R. Holdgaard tarafmdan, 178

5 AVRUPA-TORKIYE lliskilert Yunan Hiikiimeti adma, Temsilciler Slfatlyla G. Karipsiadis ve T. Papadopoulou tarafmdan, Slovenya Hiikiimeti adma, Temsilci slfattyla T. Mihelic tarafmdan, Avrupa Topluluklan Komisyonu adma, Temsilciler slfatlyla M. Wilderspin ve G. Braun tarafmdan, iletilmi~ bulunan gorii~leri de dikkate aldlktan sonra; Genel Vekilin bir gorii~ verilmeden yargl karanna geyilmesi konusundaki onerisini de dinleyerek, a~agldaki karara varml~tjr: Karar 1. On karara yonelik bu atlf(talep) 23 KaSlm 1970 tarihinde Briiksel'de imzalanml~ olan ve Topluluk adma 19 Arahk 1972 tarihli ve 2760/72/AET saylll Konsey Ttiziigii ile (OJ 1977 L 361, s. 60) kabul edilmi~ ve teyit edilmi~ olan Katma Protokol'iin 41(1) maddesinin yorumlanmasl ile ilgilidir. 2. Soz konusu atlf (on karar talebi), Tiirk vatanda~lan Sn. Soysal ve Sn. Savath tarafmdan Birle~ik Almanya Cumhuriyeti aleyhine, Turk kamyon suriiculerinin karayoluyla uluslararasl e~ya ta~lmaclltgl alamnda hizmet sunmak iyin vize alma zorunlulugu baglammda ayttklan dava kapsammda yapllml~tir. Hukuki ~en;eve Topluluk mevzuatl AET ile Tiirkiye arasmdaki Ortakltk 3. Bir tarafta Turkiye Cumhuriyeti, diger tarafta ise AET Uyesi Devletler arasmda, 12 Eylul 1963 tarihinde Ankara'da irnzalanan, Topluluk adlna 23 Araltk 1963 tarih ve 64/732/ AET saylh Konsey Karan ile kabul ve teyit edilen (OJ 1973 C 113, s. 1;'OrtakltkAnla~masl') ve Avrupa Ekonomik Toplulugu ile Tiirkiye arasmda bir Ortakhk kuran Anla~ma'nm 2(1). Maddesi uyannca; soz konusu anla~manm hedefi, Tiirk halkmm ya ~am standardmm iyile~tirilmesi ve Tiirkiye'nin daha sonraki bir tarih 179

6 te Topluluga tam liye olmasmm kolayla~tmlmasl amaclyla (Onsozdeki dordlincli ifade ile bu anla~mamn 28. maddesi), i~giicli ile ilgili olarak, i~9ilerin serbest dola~lmlmn kademeli olarak saglanmasl (Ortakhk Anla~masl'nm 12. Maddesi), yerle~me serbestisindeki klsltlamalann kaldmlmasl (Madde 13) ve hizmet sunumu serbestisindeki klsltlamalann kaldmlmasl (Mad de 14) dahil olmak lizere; Taraflar arasmdaki ticari ve ekonomik ili~kilerin slirekli ve dengeli bir ~ekilde gii9lendirilmesinin desteklenmesidir. 4. Bu ama91a Ortakhk Anla~masl, Tlirkiye Cumhuriyeti'nin ekonomisini Topluluk'tan gelecek yardlmla gli91enmesine olanak saglayacak bir hazlrhk a~amasml (AnIa~manm 3. Maddesi), bir glimruk birliginin kademe Ii olarak kurulmasml ve ekonomi politikalannm uyumla~tmlmasml kapsayan bir ge9i~ a~amasml (Madde 4) ve giimriik birligine dayanan Akit Taraflann ekonomi politikaiannm daha slkl koordine edilmesini beraberinde getirecek bir nihai a~amayl (Madde 5) ongormektedir. 5. Ortakhk Anla~masmm 6. Maddesi a~agldaki ifadeleri igermektedir: 'Ortakhgm hayata ge9irilmesi ve kademeli olarak gelil?tirilmesini temin amaclyla, Akit Taraflar bu Anla~ma ile kendisine verilmi~ olan yetkiler gergevesinde eylemde bulunacak olan Ortakhk Konseyi'nde toplamr.' 6. Ortakhk Anla~masl'mn 8. Maddesi uyannca, 'Ge9i~ a~amasmm uygulanmasl' ba~hkh II. Klslmda: '4. Maddede ortaya konan hedeflerin gergeklel?tirilmesi i9in, Ortakhk Konseyi, ge9i~ al?amasmm ba~lamasmdan once ve ge9ici Protokol'lin 1. Maddesinde ortaya konan prosedlir dogrultusunda, Toplulugu kuran Sozlel?me kapsammdaki alanlara ilil?kin olan kurallarm uygulanmasma yonelik olan ve dikkate ahnmasl gereken ko~ul1ar, kurallar ve zaman 9izelgesini belirler. Bu ozellikle bu ba~hk altmda belirtilen alanlar ve uygun olabilecek herhangi bir koruyucu madde i9in gegerlidir.' 7. Ortakhk Anlal?masmm Maddeleri aynca 'Diger ekonomik kurallar" bal?hkh 3. Bollimiin II. KIsmmda da yer almaktadlr'. 180

7 ~ ~ ~ '_'A:..:...VR'_"U=Pi\-TORKtyE iliskileri 8. Madde 12 uyannca: 'Akit Taraflar kendi aralannda i~~ilerin serbest dola~lmmm kademeli olarak saglanmasl amaclyla Madde [39 Ee], [40 Ee] ve [41 Ee] rehberligini temel alrnayl kabul eder.' 9. Madde 13 uyannca: 'Akit Taraflar kendi aralannda yerle~me serbestisindeki klsitlamalann kaldmlmasl amaclyla Madde [43 Ee] - [46 Ee] ve [48 Ee] rehberligini temel almayl kabul eder. ' 10. Madde 14 uyannca: 'Akit Taraflar kendi aralannda hizmet sunma serbestisi klslt1amalannm kaldmlmasl amaclyla Madde [45 Ee], [46 Ee] ve [48 Ee] - [54 Ee] rehberligini temel almayl kabul eder.' 11. Ortakhk Anla~masl'mn 22(1). Maddesi ~oyle demektedir: 'Bu Anla~mamn hedeflerinin ger~ekle~tirilmesi i~in, Ortakhk Konseyi kendisine iletilen vakalarda karar alma yetkisine sahiptir. Taraflardan her biri alman kararlan uygulamak i~in gereken tedbirleri alir... ' Maddesi uyannca Ortakhk Anla~masl'mn aynlrnaz bir par~asl olan Katma Protokol, 1. Madde'de, ilgili anla~manm 4. Maddesi'nde atifta bulunulan gevi~ a~amasmm uygulanmasma yonelik ko~ul1an, ayrmhh diizenlemeleri ve zaman vizelgesini ortaya koymaktadlr. 13. Katma Protokol 1. B01iimii 'i~viler' ve 2. B61iimii 'yer1e~me, hizmetler ve ta~lmaclhk haklan' ile ilgili olan 'Ki~i1er ve hizmetlerin dola~lml' ba~hkh II. Ktsml kapsamaktadlr'. 14. I. Boliimde yer alan Katma Protokol'iin 36. Maddesi'nde Topluluk Dyesi Devletler ile Tiirkiye arasmdaki i~~ilerin serbest dola~lmmm, Ortakhk Anla~masl'mn, yiiriirliige girmesinden sonraki 12. ve 22. Ylhn sonu arasmda Ortakhk Anla~masl'mn 12. Maddesinde belirtilen ilkeler dogrultusunda a~amah ~ekilde saglanmaslm ve Ortakhk Konseyi'nin bu ama~ i~in gereken kurallan kararla~tlrmasl ongorulmektedir. 181

8 15. Klslm U'nin II. Boliimii 'nde yer alan Katma Protokol 'iin 4 L Maddesi 'nde a~agldaki ifade yer almaktadu: '1. Akit Tarafiar kendi aralannda yerle~me serbestisi ve hizmet sunma serbestisine her tiirlii yeni klsltlamayi getirmekten kaymacaktlr. 2. Ortakhk Konseyi OrtakhkAnla~masl'mn 13 ve 14. Maddeleri'nde belirtilen ilkeler dogrultusunda Akit Tarafiann, yerle~me ve hizmet sunrna serbestisindeki klsltlamalarm kendi aralannda kademeli olarak kaldmlmasma yonelik zaman yizelgesini ve kurallan belirler. Ortakhk Konseyi, ye~itli faaliyet gruplarl iyin bu tiir zaman yizelgesi ve kurallarl belirlerken; Topluluk tarafmdan hali hazuda kabul edilmi~ olan ilgili tedbirleri ve aynca Tiirkiye'nin ozel ekonomik ve sosyal ~artlanm da dikkate almahdlr. Dretim ve ticaretin geli~imine onemli katkl saglayan faaliyetlere oncelik verilmelidir'. 16. Ortakhk Anla~masl tarafmdan kurulmu~ olan ve bir tarafta Dye Devletlerin Hiikiimetlerinin, Avrupa Birligi Konseyi ve Avrupa Topluluklan Komisyonu'nun iiyeleri ve diger tarafta Tiirk Hiikiimetinin iiyelerinden olu~an Ortakhk Konseyi'nin, bugiine kadar, Katma Protokol'tin 41(2). Maddesi temelinde herhangi bir karar almami~ oldugu genel bir kamdu. 17. 'Genel ve nihai hiiktimler' ba~hkh IV. KIslmda yer alan Katma Protokol'iin 59. Maddesi demektedir ki; Bu ProtokoWn kapsadlgl alanlarda Tiirkiye, Dye Devletlerin Toplulugu kuran Sozle~me uyannca birbirine gosterdiginden daha elveri~li bir muameleye tabi olamaz.' 539/2001 (EC) sayih Tiiztik 18. Vatanda~lan, Dye Devletlerin dl~ smulanndan geyerken vizeye sahip 01 masi zorunlu olan ve vatanda~lan bu zonmluluktan muaf olan iiytincii iilkeleri sualayan 15 Mart 2001 tarihli ve 539/2001 (EC) saylh Konsey Tiiziigu'niin 1(1). Maddesi (OJ 2001 L 81, s. 1) uyannca: 'Ek I'deki listede yer alan iiyiincti iilkelerin vatanda~lannm Dye Devlet 182

9 lerin dl~ Slmrlanndan geyerken birvizeye sahip olmalan gerekroektedir'. 19. Ek1'den anla~ilmaktadlr ki; Tiirkiye Cumhuriyeti bu listedeki devletlerden biridir /2001 saylh Tiiziigun onsoziindeki ifadedeat [KurucuAnla~masl'nm] 61. Maddesinin, vatanda~lan Dye Devletlerin dl~ slmrlanm geyerken vizeye sahip olmasl gereken ve vatanda~lan bu zorunluluktan muaf olan iiyiincii tilkelerin listesinin belirlenmesinin 'ozgiirluk, giivenlik ve adalet alanlannda ki~ilerin serb est dola~lml He dogrudan baglanhh olan tedbirler arasmda" belirtmekte oldugu hatlrlatllmaktadlr. Ulusal mevzuat 21. On karar talebinden (attftan) de anla~ildlgl iizere, Katma Protokol'iin Almanya'da yiiriirliige girdigi 1 Ocak 1973 tarihinde, asll davadaki davacllar gibi soz konusu Dye Devlette iki aydan fazla olmayan bir siiredir karayoluyla uluslararasl e~ya ta~lmaclhgl ile i~tigal etmekte olan Tiirk vatanda~lan Almanya'ya girmek iyin izne ihtiyay duymuyordu. 12 Mart 1969'da yaymlandlgl versiyonla, Yabanctlar Kanunu'nun Uygularna Ti.iziigu (Verordnung zur Durchfiihrung des Auslandergesetzes) Paragraf 1 (2)(2) 'de (BGBl 1969 I, s. 207), bu ~ekildeki Tiirk vatanda~lannm Almanya'ya vizesiz girebilecegi belirtilmekteydi. 22. Tiirk vatanda~lan, 1 Temmuz 1980 tarihinde Yabancllara ili~kin Kanunun Uygulama Tiiziigii'nii degi~tiren Onbirinci Tiiziik yiiriirllige girene kadar (BGBI 1980 I, s. 782) Almanya'ya giri~ iyin gene1 bir vizeye tabi degildi. 23. Bugiin, asll davamn davacllan gibi Tiirk vatanda~lannm Almanya'ya giri~te vizeye sahip olmalan zorunlulugu, Yabancllar Kanunu'nun (AusHindergesetz) yerini alarak 1 Ocak 2005 tarihinde yiiriirliige giren 30 Temmuz 2004 tarihli Alman Yerle~im Kanunu'nun (Aufenthaltsgesetz) 4(1) ve 6. paragraflan (BGBl I, s 1950; 'Aufenthaitsgesetz') ile bunun Ek1'i ile baglantlh olarak 539/2001 saylh Tiiziigiin Madde 1(l)'ine dayanmaktadlr. 183

10 24. 'ikamet izni zorunlulugu' ba~hkh, ilgili yasanm (Aufenthaltsgesetz) Paragraf 4( I) uyannca; 'Yabancllar, Avrupa Birligi hukuku ya da duzenlemeleri aksini ongorrnedikye ya da Avrupa Ekonomik Toplulugu ile Turkiye arasmda bir Ortakhk kuran 12 Eyliill963 tarihlianl~ma kapsammda bir ikamet etme hakki soz konusu olmadlgl surece, Birle~ik Almanya topraklanna girrnek ve burada ikamet etrnek iyin ikamet izni almak zorundadlr. ikamet izni I. bir vize (Paragraf 6) 2. bir ikamet izin belgesi (Paragraf 7) ya da 3. bir yerle~me izni (Paragraf 9) ~eklinde verilecektir.' 25. Alman Yerle~im Kanunu'nun 6. Paragrafmda, 'Vize' ba~hgl altmda ongoriilmektedir ki: '(1) Bir yabanclya; 1. transit amayh olarak bir Schengen vizesi ya da 2. ilk yiiriirluge giri~ tarihinden itibaren 6 ay iiyinde UIY aya kadar ikamet iiyin bir Schengen vizesi (klsa kah~ sureleri iyin), Schengen Anla~masl'nda belirtilen vize verilme ~artlanllln ve bunun uygulama kurallanllln yerine getirilmesi halinde verilmelidir. istisnai durumlarda Schengen vizesi, Schengen Anla~masl'nm belirttigi ~artlar yerine getirilmemi~se uluslararasl hukuk geregi, insani yardlm gerekyeleri ya da Almanya'nm siyasi ylkarlannm korunmasl gerekiyesiyle verilebilir. Bu tur durumlarda geiyerlilik, cografi olarak Almanya'nm egemen oldugu topraklar ile sllllrh kalacaktir. (2) Her kah~m ilk yuriirluge giri~ tarihinden itibaren 6 ayhk bir sure iyin Uy ayl geiymemesi kaydlyla, 5 ylla kadar IYlkabilen geyerlilik siiresiy Ie IYok giri~li kisa sureli vize de verilebilir. (3) ilk yuriirluge girdigi tarihten itibaren 6 ayhk bir sure iiyinde toplam 3 184

11 ayhk bir sure i~in, ozel durumlarda, alt paragraf 1 'in ilk cumlesi kapsammda Schengen vizesi uzatllabilir. Bu, bir ba~ka Schengen Anla~masl Devletinin konsoloslugunun vize vermi~ olmasl halinde dahi ge ~erli olacaktlr. Bu vize, sadece alt paragraf 1'in ikinci ciimlesinde belirtilen ~artlar dogrultusunda olmak iizere, altl ayhk bir sure i~erisinde 3 ay daha uzatllabilir. (4) Uzun donem kah~larda, giri~ten once verilmesi gereken bir Federal Almanya topraklan vizesi (ulusal vize) gerekmektedir. Bir vizenin verilmesi, ikamet izinleri ve yerle~me izin belgeleri i~in ge~erli kurallar ile yonetilmektedir. As" Davadaki anla~mazhk ve on karar i~in abfta bulunulan sorular 26. Auf (karar talebi) belgesinde Sn. Soysal ve Savath Tiirkiye'de ikamet eden, uluslararasl e~ya ta~lmaclhgl ile i~tigal eden bir Turk ~irketi adlna ~ah~an vealmanya'da kaylth bir Alman ~irketine ait olan kamyonlan kullanan Turk vatanda~landlr yllma kadar, vize ba~vurulanm teslim alan Federal Alman Cumhuriyeti pek ~ok vesileyle asil davadaki davacilann her biri i~inalmanya'da hizmet sunma amaclyla Tiirkiye'de kaylth kamyonlann suriiculeri olarak giri~ vizesi duzenlemi~ idi. 28. Asll davadaki davacilarm Almanya'da kaylth kamyonlan kullandlklanmn tespit edilmesinin ardmdan, Almanya'mn istanbul Ba~konsolosu 2001 ve 2002 yillan suresince kendilerine iletilmi~ olan sonraki vize ba~vurulanm reddetmi~tir. 29. Sn. Soysal ve Savath kendilerine vize verilmesinin reddedilmesi yoniindeki kararlar aleyhinde Verwaltungsgericht Berlin (Berlin idare Mahkemesi) nezdinde dava a9ml~ olup; karann gerek~esi olarak uluslararasi e~ya ta~lmaclhgl alamnda hizmet sunan kamyon suriiculeri olarak Almanya'ya bu ama~la vizesiz girme haklarl oldugunu beyan etmi~lerdir. Soysal ve Savath iddialanm, Alman topraklanna giri~ iyin Katma Protokol'un Federal Alman Cumhuriyeti iyin yiiriirluge girdigi tarihte (l 185

12 AVRUPA-TURKiYE iliskileri Ocak 1973) ge<;erli olanlardan daha az elveri~li ko~ullann kendilerine uygulanmasllli yasakjayan Katma Protokol'iin 41(1). Maddesi'nde yer alan 'standstill' (~artlann geriye dogru kotiile~tirilemeyecegi) ko~uluna dayandlflllaktadir. 0 tarihte, i~tigal ettikleri faaliyet i<;in hi<;bir vize gerekmezken; ancak 1980'de bir vize zorunlulugu ortaya <;lkml~t1r. Aynca, soz konusu 'standstill' ko~ulunun, 1 Ocak 1973 tarihinden soma kabul edilen 539/2001 saylh Ttiziik kapsamlllda ongortilen vize zorunlulugu tizerinde de onceligi vardlr. 30. Berlin idare Mahkelllesi'nin soz konusu davalan 3 Temmuz 2002 tarihinde aldlgl karar ile reddetmesinden soma, Soysal ve Savatli OberverwaIhmgsgericht Berlin-Brandenburg (Berlin-Brandenburg Ust idare Mahkemesi) nezdinde temyiz ba~vurusu yapml~; bu mahkeme de soz konusu dava sonucunun Katma Protokol'iin 41(1). Maddesi'nin yorumuna bagh oldugu gorti~tine vanm~tlr. 31. Bu baglamda, Oberverwaltungsgericht Berlin-Brandenburg asll davadaki davacilarlll, Almanya'da hukuki bir ~ekilde hizmet sunmakta oian, ka Ylth ofisi Tiirkiye'de bulunan bir ~irket tarafllldan kamyon siirticiileri olarak gorevlendirildiklerini gozlemlemi~tir. Ozellikle, 9ah~aniara i~le ilgili talimatlar venne hakklllm, Alman ~irketi aruna 9ah~t1klan stire boyunca dahi, temel olarak onlan istihdam eden Ttirk ~irketi tarafllldan icra edilmesinden dolayl, Alman hukuku kapsammda izne tabi olan bir dl~andan 9ah~ma sozle~mesi kapsammda, temyizcilerin <;ah~malanlll, e~ya ta ~lmada kullamlan kamyonlann adllla kaylth oldugu Alman ~irketi adma ytiriitmedikleri gortilmektedir. 32. Buna ek olarak, C-317/0 1 ve C-369/0 1 Abatay and Others [2003] ECR , saylh Ortak Davalara ili~kin karann 106. paragrafl, asll davadaki davacilar gibi Ttirk i~9ilerinin, ytirtittilen faaliyet baglammda Katrna Protokol'tin 41(1).Maddesinin korunmasl i<;in ba~vuruda bulunulabilecegini gostennektedir. 33. Son olarak, Katma Protokol'iin ytirtirltige girdigi tarihte, Almanya'da karayoluyla uluslararasl e~ya ta~lmaclhgl i1e i~tigal eden Ttirk i~9iler, soz 186

13 konusu Dye Devletin topraklarma vizesiz ginne hakkma sahip idi, zira Alman hukukunda vize zorunlulugu ancak 1 Temmuz 1980'den itibaren uygulamaya konmu~ idi. 34. Ancak, yabancllara ili~kin ulusal mevzuat kapsammda ya da Topluluk hukuku kapsammda vize zorunlulugunun uygulamaya konup konmayacagl meselesi hakkmda Adalet Divan 'nm henuz bir i~tihadmm bulunmamasl, Katma Protokol 'Un 41 (1). Maddesi aniami kapsammda hizmet sunma serbestisine getirilen "yeni klsltlamalardan" biridir. 35. Bir tarafian, her ne kadar C-37/98 Savas [2000J ECR saylh davada alman karann 69 ve 70. paragrafian, Katma Protokolun 41(1). Maddesinin yorumunu desteklese de, soz konusu tedbirin, Turk vatanda~mm yerle~me serbestisi ya da hizmet sunma serbestisi baglammdaki konumunun Katma Protokol yiiriirluge girdigi tarihte ge~erli olanlardan daha katl ko~ullara tabi olmasl sonucuna yol a~ma amaci ya da etkisi olup olmadlgma karar venneye yeterli olmasi halinde, giri~ yapma ve ikamet etme baglammda bile bir durumun kotiile~tirilmesine ili~kin genet bir yasaklarna oldugunu belirtmektedir (baktmz,aym dogrultudaki, Abatay and Others, paragraf 116), bu ~ekildeki bir yoruma kar~l bir argiiman ise Katma Protokol'un 41(1). Maddesi Turk vatanda~lanmn konurnunu bir ~ekilde etkileyebilecek olan "Dye devletlerin genel yasama yetkisini" engelleyemeyecegi yoniindedir. 36. Ote yandan, Akit Tarafiara atlfta bulunulan Katma Protokol'un 41(1). Maddesi'ndeki ifadede "standstill" ko~ulunun sadece Dye Devletlerin kurallanna degil, aym zamanda ikincil Topluluk mevzuatl kapsammdakiter i~in de ge~er1i oldugu argiimam desteklense de, Mahkeme henuz bu konuda karara vannaml~hr. 37. Bu ko~ullar altmda, Oberverwaltungsgericht Berlin-Brandenburg Dst idare Mahkemesi davalan duraklatarak a~agldaki sorulan on karar i~in Mahkeme 'ye iletmeye karar venni~tir: '(1) Katma Protokol'un 41 (1).Maddesi, Almanya'da kaylth bir kamyonun siiriicusu olarak bir Turk i~letmesi adma uluslararasl ta~lmacl- 187

14 AVRUPA-TURKIYE tliskileri hk alanmda ~ah~an bir TUrk vatanda~mm, Katrna Protokol'iin yiiriirliige girdigi tarihte Almanya'ya vizesiz girmesine izin veriliyor olsa dahi, Aufenthaltsgesetz Paragraf 4( 1) ve 6 kapsammda ve 539/2001 saylh Tiizligiin Madde 1 (1) kapsammda, Almanya'ya girmek i~in Schengen vizesine sahip olmak zorunda ise, bu durumun hizmet sunma serbestisine getirilen bir klsltlama te~kil ettigi ~eklinde yorumlanabilir mi? (2) ilk soruya verilen cevap "Evet" ise, Katma Protokol'lin 41 (1 ).Maddesi, (1)' de belirtilen Tiirk vatanda lanmn Almanya 'ya girmek i~in vize almalanna gerek olmadlgl anlammda yorumlanabilir mi? Mahkemenin Yargl Alam 38. Alman HUklimeti soz konusu on karar talebini (atif), talebin, iletilen sorulann AT Sozle~mesi'nin O~iincii BoliimU IV. Klsml temelinde kabul edilen bir Konsey tiizliglinun ge~erliligi ile ilgili olsa dahi, AT Sozle~mesinin 68( I). Maddesi uyannca ulusal hukuk kapsammda kararlan aleyhinde hi~bir adli dlizenleme bulunmayan bir mahkeme tarafmdan iletilmi~ olmasl nedeniyle; "kabul edilemez" olarak mutalaa etmektedir. 39. Ancak, bu iddia kabul edilemez. 40. Berlin-Brandenburg Ost idare Mahkemesi tarafmdan iletilen sorularda yer alan ifadeler kendi i9inde ve bizatihi, soz konusu sorulann a91k 9a ve ozel olarak, AET ile Tlirkiye arasmdaki ortakbgi, ozellikle Katma Protokol'lin 41 (1). Maddesini uygulayan kanunun yorumlanmaslyla ilgilidir. 41. DolaYlsIyla, meselenin AT Sozle~mesi'nin 234. Maddesi uyannca Mahkemeye intikali gegerlidir (bakmiz C-192/89 saylh Sevince [1990] DavasI, ECR , paragraflar ve soz konusu i9tihat) ve bir on karar talebinde bulunan mahkemenin AT Madde 234'ten feragat eden AT 68(1). maddede belirtilenler arasmda yer almlyor olmasmm konuyla alakasl bulunmamaktadlr. 42. Bu ko~ullar altmda, Mahkeme, Berlin-Brandenburg Ost idare Mahke 188

15 AVRUPA-TURKiYE ilisklleri mesi tarafmdan iletilmi~ olan sorunlara ili~kin karar verme yetkisine sahiptir. On Karar i~in iletilmi~ Olan Sorular 43. Birlikte incelenmesi gereken iki soruyia ilgili olarak, talepte bulunan mahkeme esasen Katma Protokol'iin 41(1).Maddesi'nin, soz konusu protokoliin yiiriirliige girmesinden itibaren, asll davadaki davacllar gibi Tiirk vatanda~lanmn Tiirkiye'de yerle~ik bir i~letme adma hizmet sunmak lizere bir Dye Devletin topraklanna girmek i9in vizeye sahip olma yoniinde bir zoruniulugun uygulamaya konmasml engelliyor oldugu ~eklinde yorumlamp yorumlanamayacagml sormaktadlr. 44. Bir ba~langl9 noktasl olarak, asii davadaki davacllann Tiirk kamyon siiriiciileri (Tiirkiye'de ikamet eden ve Tiirkiye'de yerle~ik olan bir uluslararasi nakliye ~irketi tarafmdan istihdam ediliyor) olduklan ve Almanya' da kaylth kamyonlan kullanarak Tiirkiye ile Almanya arasmda diizenli arahklarla e~ya ta~ldikian unutulmamahdir. Bu baglamda, on karar talebinde bulunan mahkeme hem soz konusu ta~lmalarm, hem de soz konusu siiriiciilerin bunlarla baglanllh faaliyetlerinin tamamen hukuka uygun 01 duklanm tespit etmi~tir. 45. AsIl davada ele alman mesele gibi bir durumda, Katma Protokol'iin 41(1). Maddesinin tam kapsammm belirlenmcsi bakimmdan, ilk once hatlrlanmahdtf ki, tutarh i9tihad dogrultusunda, bu hiikmiin dogrudan etkisi vardrr. Bu hiikiim, kanunen, akit taraflarm iistlendigi ve bir eylemde bulunmama gorevinc kadar giden bir yiikiimiiiliigu igeren, ~iiphe goturmez derecede a9ik anlamlyla bir "standstill (mevcut ~artiarm koruye gotiiriilemeyecegi) ~artim a9ik, net ve ko~ulsuz ~ekilde ortaya koyrnaktadrr (bakimz Savas, paragraflar ile 71. paragraf, ikinci paragrafba~l; Abatay and Others, 58., 59. ve 117. paragraflar, birinci paragrafba~l ve C-16/05 saylh Tum and Dari Davasl [2007] ECR , 46. paragraf). Sonu9 olarak, Katma Protokol'iin 41(1). Maddesi'nin, gegerli oldugu TUrk vatan~lanna sagladlgl haklar Dye Devletlerin mahkemeleri nezdinde dayanak te~kil edebilir (bakmlz, ozellikle, Savas, 54. paragrafve Tum and Dari, 46. paragraf). 189

16 AVRUPA-TURKiYE iliskileri 46. Aynca, Katma Protokol'tin 41 (1 ).Maddesi'ne, asil davadaki davacllar gibi, bir Dye Devlette kanuna uygun ~ekilde hizmetler sunan ve Ttirkiye'de yerle~ik bir i~letme tarafmdan istihdam edilen TUrk kamyon stiriictileri tarafmdan, bu hizmetlerin saglaylclsmm cah~anlanmn onun icin hizmetlerini sunmada vazgecilmez olduklan gerekcesine dayanarak, kabul edilebilir bir ~ekilde mtiracaat edilebilecegi de dikkate almmahdlr (bakmlz Abatay and Others, 106. ve 117. paragraflar, be~inci paragrafba~l). 47. Son olarak, tutarh ictihat uyannca, Katma Protokol'iin 41(1). maddesinde belirtilen soz konusu 'standstill' kurahmn, Ttirk vatanda~lanna (sadece Topluluk mevzuatma dayamlarak) yerle~me hakkml ya da dogal bir sonuc olarak, ikamet hakkml veya hizmet sunma serbestisini ya da bir Dye Devletin topraklanna girme hakkml kendi ba~ma saglama kapasitesi bulunmuyor olsa da (bakmlz Savas, 64. ve 71. paragraflar, tictincii paragraf ba~l; Abatay and Others, 62. paragraf ve Tum and Dari, paragraf 52), bu tiir bir kurahn genel olarak bir TUrk vatanda~mm ilgili Dye Devletin topraklannda soz konusu serbestilerden yararlanmasmm, Katrna Protokol'iin bu Dye Devlet baglammda yiiriirliige girdigi tarihte kendisi icin gecerli olan ~artlardan daha katl ~artlara tabi hale gelmesi amacl ya da bu ~ekilde bir sonucu olabilecek her tiirlti yeni tedbirin uygulamaya konmasml yasakladlgl gercegi bakidir (bakmlz Savas, 69. ve 71. paragraflar, dordiincti paragrafba~l; Abatay and Others, 66. ve 117. paragraflar, ikinci paragrafba~l ve Tum and Dari, 49. ve 53. paragraflar). 48. Bu nedenle, Mahkeme, Katma Protokol'tin 41(1).Maddesi'nin, bir Dye Devletin mevzuatma, Tiirkiye'de yerle~ik bir i~letme ve onun Ttirk vatanda~l cah~anlannm ilgili Dye Devlette hizmet sunmalan icin (soz konusu Dye Devlette ilgili protokoliin yiiriirliige girdigi tarihte uygulamada olmayan) bir cah~ma izni zorunlulugunun girmesini engelledigi gorii~iindedir (Abatay and Others, paragraf 117, altmcl paragraf ba;ll). 49. Benzer ~ekilde, Mahkeme, Katma Protokol 'tin 41 (1 ).Maddesi'nin aynca, bu protokoltin yiiriirliige girdigi tarihten itibaren, Tiirk vatanda~lannm ilgili Dye Devletin topraklarma kendi namlarma i~ kurmak amaclyla kabul 190

17 edilmelerini duzenleyen esasa yonelik ve/veya prosedurel ~artlar ile ilgi Ii olarak yerle~me serbestisine getirilecek herhangi bir yeni klsltlamanlo kabulunu de engelledigi gorii~une vanm~tlr (Tum and Dari, paragraf 69). 50. Bu durumlarda, mesele, bir Dye Devletin topraklanna giri~ hakkl kazanmak isteyen Turk vatanda~lanna ya da bir mesleki faaliyete yonelik olarak, Katma Protokol'un yiirfirliige girdigi tarihte ilgili Dye Devlette onlar icin gecerli olanlardan daha kat! nitelikteki esasa dayah ve/veya prosediirel ~artlan uygulamaya koyan ulusal mevzuatlo soz konusu protokolun 41 (1). maddesi uyannca yeni klsltlamalar olarak kabul edilip edilmeyecegidir. 5 L Bu aynca asll davadakiler icin de gecerlidir. Atlfta bulunulan dava (karar talebi) kapsamloda goriilmektedir ki; Katma Protokol'iin Federal Almanya Cumhuriyeti a~lslodan yiiriirliige girdigi tarihte (1 Ocak 1973), bir Turk i~letmesi adloa karayoluyla uluslararasl ta~lmaclhk alaolndaki hizmetlerle i~tigal etmekte olan astl davadaki davacllar gibi Turk vatanda~lan, oncelikle bir vize almadan bu amaclarla Alman topraklanna girme hakkloa sahip idi. 52. Ancak 1 Temmuz 1980 tarihinden itibaren Alman Yabancllar Mevzuatt Turk vatanda~lan dahil olmak uzere, Almanya'da bu tilr faaliyetler gercekle~tirmek isteyen AB uyesi olmayan ulkelerin vatanda~lanol vize zonmluluguna tabi tutmu~tur. Halen, asll davadaki davactlar gibi TUrk vatanda~lannlo Alman topraklanna girmek i~in bir vizeye sahip olma zorunlulugu 1 Ocak 2005 tarihinde yabancllar mevzuatlolo yerini alan Aufenthaltsgesetz -ikamet Kanunu'nda ortaya konmaktadtr. 53. ikaolet Kanunu'nun ilgili Dye Devlet duzeyinde, sadece 539/2001 sayl II Tuziik olarak isimlendirilen ve giri~teki ilk ifadeden anla~tlacagl uzere, AT 62(2)(b)(i) temelinde kabul edilmi~ bulunan ozgiirluk, guvenlik ve adalet alanlannda ki~ilerin serbest dola~lml He dogrudan baglantlh bir yan tedbir olan ikincil Topluluk mevzuatlolo bir ameiini hayata ge~irdigi bir ger~ektir. 54. Aynca Komisyon'un dava celsesinde iletmi~ oldugu uzere ikamet 191

18 Kanunu'nun 4(1) ve 6(2) Paragraflanna atji'ta bulunuldugu gibi bir Schengen vizesini duzenleyen ~artlann asll davanm davacllan konumundaki TUrk vatanda~lan ic;in, Katma Protokol'un Almanya'da yiiriirluge girdigi tarihte bu Dye Devlette gec;erli olan ~artlar ile klyaslandlgmda belli avantajlan oldugu da bir gerc;ektir. Zira bu tiir vatanda~lar tarafmdan faydalamlan giri~ hakkl sadece Almanya topragl ile smlrh kahrken; Ikamet Kanunu'nun 6(2) Paragrafl kapsammda duzenlenen bir vize onlara, 14 Haziran 1985 tarihinde Beneluks Ekonomik Birligi, Federal Almanya Cumhuriyeti ve Fransa Cumhuriyeti Hukiimetleri tarafmdan Sehengen'de (Luksemburg) irnzalanan kendi ortak slmrlannda denetimlerin kademeli olarak kaldmlmasma i1i~kin olan ve Schengen'de 19 Haziran 1990 tarihinde, ic; smlrlann kaldmlmasl kar~lsmda bir telafi olarak, akit taraflarm tiim topraklarmm korunmaslm temin etmek uzere tasarlanml~ i~birligi tedbirlerini ortaya koyan (OJ 2000 L 239, s.19) bir konvansiyonun irnzalanmasl He uygulamaya konmu~ olananla~ma'ya (OJ 2000 L 239, s.19) taraf olan tiim Devletlerin topraklan ic;erisinde serbestc;e dola~ma imkam vermektedir. 55. OrtakhkAnla~masl kapsammda hizmet sunmak ic;in serbesti hakkml bir Dye Devlette kullanmak isteyen, asll davadaki davactlar gibi TUrk vatanda~lan baktmmdan, soz konusu faaliyeti bundan boyle Topluluk vatanda~lanndan talep edilmeyen bir vizenin duzenlenmesi ~artma bagh hale getiren ulusal mevzuatm, soz konusu serbestinin gerc;ek anlamda uygulanmasma, ozellikle smuh bir sure ic;in gec;erli olan bu tur bir iznin Have ve tekrarlanan idari ve mali maliyetleri nedeniyle, etki etmeye yatkm 01 dugu gerc;egi yerli yerinde durmaktadlr. Aynca asll davadaki durumda 01 dugu gibi, vize verilmediginde, bu tiir bir mevzuat bu tur bir serbestiden yararlamlmasml engellemektedir. 56. Bunu, 1 Ocak 1973 tarihinde mevcut olmayan bu tiir bir mevzuatm, as11 davadaki davacllar gibi Turk vatanda~lan tarafmdan Ortakhk Anla~masl He teminat altma almml~ olan ekonomik ozgiirluklerinin kullammlm en azmdan, ilgili Dye devlette Katma Protokol'iin yiiriirluge girdigi tarihte gec;erli olanlardan daha katl ~artlara tabi hale getirecek bir etkiye sahip oldugu izlemektedir. 192

19 57. Bu ko~ullar altmda, asll davalann konusu olanlar gibi mevzuatm, Turkiye'de yerle~ik olan Turk vatanda~lanmn Almanya'da serbestye hizmet sunma hakkmm Katma Protokol'un 41(1).Maddesi kapsammda "yeni bir klsltlama" te~kil ettigi ~eklinde bir sonuca vanlmahdlr. 58. Bu yondeki bir yikanm halenalmanya'da yiirurliikte olan mevzuatm sadece ikincil Topluluk mevzuatmm bir hiikmunu hayata geyirdigi geryegiyle sorgulanamaz. 59. Bu baglamda, Topluluk tarafmdan imzalanan uluslararasl anla~malann, ikincil Topluluk mevzuati iizerinde ustiinliigii olmasmm, bu tor kurallann, mumkiin oldugunca, soz konusu anla~malar ile tutarh ~ekilde yorumlanmasl gerektigi anlamma geldiginin de hatirlanmasl yeterli olacaktiro (bakmlz C-61/94 saylh Commission v Germany [1996] davasl, ECR , paragraf52). 60. Aynca, on karar talebini ileten mahkeme tarafmdan gundeme getirilen ve Katma Protokol 'un 41 (1 ).Maddesi'nde yer alan "standstill" kurahnm uygulanmasmm yasa koyuculara intikal ettirilen gene I yasama yetkisini klsltlayacagl ~eklindeki itiraz kabul edilemez. 61. Turk vatanda~lanna ve Topluluk vatanda~lanna aym ~ekilde uygulanan kurallann kabulu "standstill" kurah ile tutarh degildir. Aynca, bu kurallar Turk vatanda~lanna degil Topluluk vatanda~larma uygulamrsa, Turk vatanda~lan Topluluk vatanda~lanna klyasla daha avantajh ve elveri~ Ii bir konuma getirilmi~ olacak, bu durum ise Turkiye Cumhuriyeti'nin Dye Devletlerin Sozle~me uyannca birbirine uyguladlgmdan daha elveri~li bir muameleye tabi olamayacagml belirten Katma Protokol'iin 59.Maddesi'nde yer alan zorunluluga aylkya aykm olacakttr. 62. Yukanda belirtilen tom goru~ler l~lgmda, sozii edilen sorulara verilecek yamt, Katma Protokol'un 41(l).Maddesi'nin, bu protokolun yiirurluge girdigi tarihten itibaren, bu tarihte bu tor bir vizenin zorunlu olmamasmdan dolayl, as11 davadaki davacllar gibi Turk vatanda~lannm Turkiye'de yerle~ik bir i~letme adma hizmet sunmak iizere bir Dye Devletin topraklanna girmek iyin bir vizeye sahip olmalanna yonelik bir zorunlulugun 193

20 uygulamaya konmasml engelledigi ~eklinde yorumlanmasl gerektigi yoniindedir. Maliyetler 63. Bu dava, astl davalann taraflan iyin ulusal mahkeme nezdinde siiregelen davada bir adlm te~kil ettiginden dolayl, maliyetlere ili~kin karar verme soz konusu mahkemeyi ilgilendirir. incelemelerin bu Mahkeme'ye iletilmesi He ustlenilen maliyetler (soz konusu taraflann maliyetleri dl~mdakiler) geri ahnamaz. Bu gerekyeler ile, Mahkeme (Birinci Mahkeme) a~agtdaki karara varml~ttr: 23 Kaslm 1970 taribinde Briiksel'de imzalanml~ olan ve Topluluk adlna 19 Arahk 1972 taribli 2760/72IEEC sayih Konsey Tiiziigii ile sonul;landirllml~, onaylanml~ ve teyit edilmi~ bulunan Katma Protokol'iin 41(1). Maddesinin, ProtokoI'iin yiiruriiige girdigi tarihten itibaren, Tiirkiye'de yerle~ik bir i~letme adma bizmet sunmak isteyen, as" davamn davaclsi gibi Turk vatanda~larmdan, bir Uye Devletin topraklarma girmek h;in ~ayet bu taribte biiyle bir vize talep edilmemekte idiyse, vize talep edilmesini yasaklamakta oldugu ~eklinde yorumlanmasl gerekmektedir. [imzalar] 194